장음표시 사용
61쪽
NUMAE POMPILII ET TVLLI HOSTILII LEGE s.
Satis de Romulo: iam successorum leges sunt inuestigandae. De Numa Pompilio quidem piGHivs haec habet: -Legem de perduellione tulit: Si quis aduersus rempublicam faciundo regis magis ivsve populiue maiesatem hostili animo laedat, perduellis so. Hane cum alia superiore de parricidio prius a Romulo latam retulisse atque ita iactaraus evidetur Nwma, utramque insuper eadem capitali poena famaeise hoe modo:
DV VIRI IUDICENT SI A DUUMVIRIS PROVOCAERIT, PROVOCATIONE CERTATO: SI VINCENT, CAPUT OBNUBITO, INFELICI ARBORI RESTE SUSPENDIT VERBERATO VEL INTRA POMERIUM, VEL EXTRA
POMOERIVM. Vtraque lege reus fiat primus M. Horatius Nergeminus. Quae lex, siue Romuli sit, siue Numae Pompilii, siue ipsius Tullitiosilii, quum magis ad iudicium, quam ad speciem aliquam singularem perduellionis spectet, et infra opportunior futurus sit nostram de ea sententiam exponendi locus, in quem Omnia, quae de iudicio maiestatis sub regibus obseruauimus, differre instituumus: non diutius in ea morabimur, ad reliquorum potius regum de hoc crimine simctiones progressuri, quia sub Numa et Tullo Hostilio, praeter legem a pisilio laudatam, nullam amplius, quae huc reserri possit, animaduertimus . . I. IIII.
Anci Martii et Tarquinii Prisci quemadmodum paucae tantummodo suerunt leges: ita etiam noui quid circa perduellionem eos finxisse,
H L e. Tom. I. pag. 3 . eommemorat, et τον τῶν λειποτακτων - προδοτων νομον appellat, non nouam
b Supra enim iam diximus, videri sanctionem, sed eandem, quam alio loco legem illam, quam DIONYSIUS HALIC. tanquam νομον τῆς προδοσίας Romul. Lib. III. e. 3o. Vol. I. p. so3. sub Tullo tribuerat.
62쪽
saraxisse, nusquam memoriae proditum legimus. De Seris Rugio
autem certiores sumus. Is enim diserte dicitur a DIONYsio ΗΑ- UcAeNAMENSI non solum quinquaginta leges de contrachi bus et
ilictis tulisse '), in quibus nonnulla quoque de perduellione constituta fuisse ius picari licet) sed etiam eorum criminum, quae ad rem publicam pertinerent, cognitionem lege expressa sibi solus reseruasse, priuatorum delictorum coercitione iudicibus peculi ribus relicti h). Verum hoc quoque institutum, quia ad iudicia .pertinet, insta pluribus prosequemur. Quid autem de Tarquinio Superbo statuemus, quem idem DIONYsius ς) ait omnem disciplinam et leges patrias euenisse atque corrupisse λ Ac profecto eius imperium crudelitate magis et t. .vitia, quam legibus insigne fuit: ita ut nihil illo tempore frequentius ei tet poenis, quae viris bonis sub specie criminis in Principem commi m irrogarentur: quam ob caussam etiam, ubi ad iudicia maiestatis delati erimus, huius regis historia largam nobis praebebit dicendi materiam. Fuit tamen peculiare quoque Tar- quinii Superbi edidium, quod praeter B isso NIvM q) et HEINE civ M in nemo, quod quidem sciamus, obseruauit, quodque ab hoc loco haud alienum esse censemus. Memoratur id a Diora
ν ποιῶνται περὶ καταλ--ς τῆς αρχῆς. Abiisse autem in explicando hoc loco viros doctos, quos modo laudauimus, BRIsso NivM et HEsNEccIvM, in diuersas sententias, animaduertimus. Ha Ille
H Lib. IIII. e. I 3. Vol. II. pag. 668. o Lib. IIII e. 4 I. Vol. II. pag. 743'. ubi perperam ἀδικ αατα per iniurias Q Selict. ex iur. eis. muiquist. Lib. I.
Coni. Lib. I. e. II. Syst pag. 39o. h. Lib. IIII. e. ab. VOL II. Pag. 7 . iὶ Lib. Iul. e. 43. Vol. ll. pag. 7 α
63쪽
Ille enim edicto exemta arbitratur suisse collegia a Numa instituta, reliqua omnia potissimum igitur sacra curialia a Romulo prosecta sublata: hic autem omnes omnino coetus, ideoque etiam collegia opificum a Numa ordinata, prohibita suisse censet. Nec dubitamus, posteriori huic opinioni suffragari: tum, quia eadem prosecto tyranno fuit in corporibus artificum, quae in reliquis coetibus abolendis, prohibendi ratio, quippe quorum neutrum putauit suo imperio conducere ; tum etiam, quia statim post reges exactos opificum collegia aegre tantum restituta suisse legiamus S . Accedit, quod Tarquinium, qui omnia sere regum antiquiorum instituta, licet sapientissima, exstinxerat h), ab artificum sodalitatibus abstinuisse, vix fit credibile. Recte vero B Risisso Nivs vetustiorem huius generis legem in republica Romana o
currere negauit. Ceterum verborum CICERONIs f), quibus i
gem de perduellionis poena f. III. laudatam Tarquinio Superbo adlcribere videtur, non cam esse vim, ut illam demum sub hoc rege ortam esse dicat, sed tantum.ista tempestate usum eius fuisse frequentissimum iudicet, iam viri docti ante nos animavi
Superest, ut, qualis fuerit iudiciorum de maiestatis crimine sub regibus forma, et quis poenarum modus in iis obtinuerit,
que haee tua, quae te hominem clementem popularemque delectavi: I lictor, colligam anus, non modo huius libertatis mansue
tudiniique non sum, sed ne Romuli quidem, aut Nimrae Pompilii: Tarquinii, super. blimi atque erudelesseni regis, ista sunt
cruciasus carmina o quae tu, homo lenis
paucisae popularis, tibenti e eommemoras: caput obnubito, arbori infelici suspendito k) Ita hune Ioeum interpretantur ANT. eoNTius in Indice coniurationum, adoiecto Scip. GENTILIs de Coniurationibus Lib. l I. p. m. 2 o. et ANONYΜVs in Sulpicione de emendando TACITO Anna Lib. XI. e. 22. quae legitur in opustulis iuridicis ex obseruationibus miscellaneis Bitavis in unum volumeri eollectis ab ILLUSTR I. E. PuTTΜANNO Hal. I78a.
64쪽
paucis videamus. Quod ad iudicia primo attinet, constat ex Di NYSIO HALICARNASSENSI ' , penes reges quidem potestatem suisse
de omnibus criminibus iudicandi. sed Romulum iam distinxisse inter delicta grauiora et leuiora, ita ut illorum cognitionem sibi reseruaret, haec autem consiliariis suis iudicanda permitteret, quamquam nec de grauioribus sine consilio ipsum aut successores iudia casse probabile est; nodo ne necessitatis id suisse existimemus.
Tantum enim abest, ut in HALICARNASsENsIS loco cum GELENio
et sis oNio sub βουλευτας intelligamus senatum, ut potius libenter subscribamus sententiae GEORGII D'ARNAVD ct ADRIANI UANDER Hoop β , qui more Lacedaemoniorum peculiares putant regibus in cognoscendis delictis adiunctos suisse consiliarios, quibus leuiora delicta omnia essent commissa, grauiora autem tunc domum. si regibus eos in consilium adhibere placeret: ac ne tunc quidem huic adstrictos fuisse reges, sed a consilii sententia po' tuisse recedere, quamquam plerumque moris fuerit, ut cana sequerentur. Miramur autem desiderare ADRIANUM VAN DER Hooeregum aetate exemplum, quo hi vere sequuti sint consilii sente tiam, quum in promtu sit DioNYsti de Mettii Fustetit iudicio narratio, secundum quam Tullus Hostilius, cognita Fussetii et sociorum proditione, consiliariis istis sub mediam noctem domo euocatis non solum lacinus proditionis aperuit, sed etiam ab ii dem, ut inter se consultarent, quo supplicio proditores essent auficiendi, petiit: quo secto, quum omnes quidem necessarium i dicassent, ut in auctores sceleris animaduerteretur, sed de modo supplicii inter eos non conueniret; ipse rex postremus sententiam suam promulgauit, quam quum omnes approbassent, exsequi non dubitauiti Manifestum profecto exemplum consilii a regibus
65쪽
in iudicandis caussis capitalibus adhibiti, quod si a viris doctis di
ligenter suisset perpensum, non facile cuiquam veritas huius rei suspecta videri potuisset. Cave tamen, ne sub omnibus regibus conlilium illud in usu suisse existimes: imo Tarquinii, ultimi regis, tanta fuit superbia, ut, teste Livio f), cognitiones capitalium rerum, in pluribus metum incuteret, fne confliis per se solus exercuerit, quod eum praeter morem a prioribus regibus traditum fecisse idem scriptor addit. Iam ut de vicissitudinibus variis, quibus maiestatis iudicium sub regibus fuit obnoxium, clarius constare possit: omnem disi putationis cardinem in hoc verseri arbitramur, ut, quae sub singulis regibus de iudiciorum capitalium ordine obseruauerimus, exponamus. Quam libelli nostri partem si sorte viri docti animaduerterint variis erroribus esse deformatam, veniam ab iis eo facilius impetrabimus, quo difficilius esse, in farragine opinionum saepe toto coelo diuerserum, quibus hoc posssimum argumentum est resertum, veritatem consectari, ipsi optime nouerint. Rominium quidem, quem supra iam vidimus cognitionem omnium caustiarum capitalium grauiorum sibi reseruasse, non tamen penitus excluso των βουλευτων consilio, hoc modo etiam maiestatis iudicium exercuisse, facile est suspicari: nec est, cur Numae idem piscuisse dubitemus. De ipso tamen iudiciorum ordine et forma nondum certi quid afferre licet, quoniam primum perduellionis solenni modo iudicatae exemplum Tulli demum regis historia emhibet, cuius aetate celeberrimum illud Horatianum, ut vulgo v cant, iudiciivn occurrit S , de quo quid nobis videatur, striistim
g innumera sunt seriptorum, tam Ueterum, quam recentiorum, do illo iudieio lora, ex quibus haec seligere plaeet: cI. CERONIA de Inuem. rhet. Lib. ll. e. 26. et 27. L VII lcib. i. e. 26. n ONYSII HALICARNANN. Lib. III. e. Ir. VOL I. pag. 46I - IO. et e recentiori a IAC. RAκv Anni ad Leges XII. tabularum eap. 27. in E 'SD. Om. Tom. l. P. II 4. sqq. ANT. CONTI e. Pag. 239 sqq. CAN. sincim de rudis. Lib. Ill. e. q. I ACH. HvuER D.serrare I ih II l. e I. g. II.
66쪽
LXIII Loeus classicus quidem de hoc iudicio est apud LiviuM h);
neque tamen negligenda penitus videtur HALICARNAssEN sis nam
ratio, utpote qui de initio iudicii habet nonnulla, quae apud Livi vM frustra quaesiveris. De hoc enim LIVIus nihil dicit, praeterquam, quod Horatius, sorore interfecta, raptus fuerit in ius ad regem; sed DIONYsi us pluribus ita rem proponit: Horatium ini eorum, qui patriae male vellent, numerum, posuisse etiam sororem suam, et hoc nomine de ea capitalem poenam sponte sumsisse; tunc vero e ciuibus viros non obscuros Horatium apud Regem caedis reum egisse, legibus nixos, quae non paterentur quemquam indicta causis occidi: τους νομους παρεχομιοι τους ουα εωντας ακριτον ὰπο κλίνειν ουδενα. Hactenus HALICARNASSENsas: iam hunc cum LIVIO coniungamus. In eo quidem conueniunt omnes, Tullum non
ipsum, sed per alios iudicasse de Horatii facinore: HALICARNAs-sENsis autem addit, populo Regem statim hoc iudicium permisisse; LivIus contra Duumviros intercessisse refert: quae quidem sententia posterior videtur esse probabilior. Hi Duumviri virum nouo instituto a Tullo primum fuerint creati, an iam sub R mulo, aut certe Numa Pompilio locum habuerint, varie disceptatum est a viris doctis ν): nos vero e I IvIi et DIONYSII narratione
priorem opinionem defendi posse arbitramur. Romulum enim constat solum de delictis atrocioribus iudicasse, nec est, cur hunc morem ad Tullum usque viguisse negemus. Si enim sub alterutro rege, Romulo aut Numa, duumviri capitales iam suissent creati, certe Livius id non reticuisset: imo hic et Dioinsius diserte addunt caussam, ob quam Tullus, posthabita prisca consuetudine, huic
iurid. ex O . miscellaneis Bat. pag. 94. k Duumviros non sub Tullo primum,
67쪽
huic iudicio ipse non praefuerit: ne ipse tam fri s isoaliqvi ad via. gur iudicii, aut secuniam iudicium, supplicii auctor esset. Hinc Tullus rLuumviros, inquit, qud Horatio perduellionem iudicent, seciundum legem facio l). Non itaque sitne lege aliqua, quae tunc fuit curiata, creati stat Duum uiri: quali autem, statim videbimus. Pergit LIvius:
Lex horrendi carminis erat: Duumuiri perduellionem iudicent. Si aduumviris prouocarit, prouocatione centato: si vincent, tapia obnubitor iis felici arbori rese suspenditor verberato vel intra pomoerium MI extra pomoerium. Haec Verba mirum est, quantum negotii fecerint viris doctis, et quam varie suerint ab iis explicata. Nos quidem optime rem expediri posse arbitramur, si omnis disceptatio in qu tuor quaestiones distinguatur; quarum prima indagetur origo et
munus duumvirorum, altera legis modo recitatae sensus eruatur,
tertia perduellionis vis explicetur, et quarta prouocationis in hoc iudicio usus definiatur. Duumviros itaque primum a Tullo Hostilio creatos fuisse, modo probauimus, et simul caussam, propter quam Tullus eos instituit, e M v Io cognouimus. Fuit autem duplex: panim, ut iudicii inuidiam a se remoueret, partim, ne quid legum seueritati aut sitae potestati detraheret. Nefas enim duxit sponte absbluere hominem, cuius delictum manifesturi erat et in consipeo u totius populi perpetratum; mouit tamen et sortitudo viri, et gratia, qua valebat apud populum, ut viam quasi ei monstraret, qualiberari a supplicio post ei. Hoc non aliter fieri poterat, quam si iudicium delicti et sententiae, si ita dicere licet, pronuntiationem aliis demandaret, a quibuS tamen esset prouocatio. Instituit igiatur duumviros, qui Horatio perduellionem iudicarent, sed ea formula instituit, ut absoluendi facultas iis esset ademta, quod disertis verbis Livius significat. En igitur hic primam dilui
viroruml Perinde nobis videtur, utrum vulgaris Utrumque eκ nostra interpretatione hace interpunctio seruetur, an recentio- aptum tensum praebet. rum editionum lectio recipiatur, quae ita distinguunt : qui Horatis perduellionem iu- m e. Hae lege duumviri creati, q- dicent secundum legem, facio: v DRA KEN- se alseluere nou rebantur ea lege, ne in uoltcit ad LIUII l. e. Tom. I. pag. II 4. uoxιum quidem, posse.
68쪽
virorum originem, quorum si postmodum etiam libera republica
inueniuntur vestigia, magis eos tunc ad imitationem primi iudieii perduellionis constitutos, quam eodem plane munere iunctos fuisse suspicamur: quia profecto non omnia facinora erant ita manifesta, ut iudici liceret tantum condemnare, non absoluere. IIo, ratianorum autem duumvirorum potestatem his limitibus angita 3 sis suisse circuiescriptam, in caede coram toto populo perpetrata non est mirum. Iam legem ipsam, cuius tamen horrendum seruauit nobis M-vius, etsi a Tullo latam fuisse non negemus, tamen ad antiquiorem aliquam sanctionem necessario respexisse opinamur. Erat
enim, quod cum se3AvERO sitspicari nobis licet, tantum lex singularis, in Horatii fauorem a Tullo primum proposita, neque Vltra eius iudicium proserenda, ideoque ad priuilegium proxime
accedebat; nec tam de erimine, quam de semiroriιm treatione latam eam fuisse arbitramur. Id quidem colligere nobis videmur non solunt e verbis Livii: hae lege duumviri creati, et iis, quae pr Aime praecesserant: Duionviros - secutatim legem facio: lex horrendi carmiηis erat; sed etiam ex integra legis ipsius sanctione, quae tantum de his, quae duumviris agenda erant, praecipiebat. AC
quis tandem existimet, potuisse clusimodi legem iam ante Tullum uniuerse de perduellionis crimine scriptam esse, quum aperte, ut modo docuimus, duumviros destituat omni absoluendi potestate, et ad eiusmodi factum respiciat, quod ipse reus si consessus; ita, ut de veritate delicii nulla amplius superlit cognitio, sed tantum propter supplicii modum et sententiae pronuntiationem iudicium i adhuc sit necessarium. Prosecto crudelior hac lege, si generalis suisset, cogitari nulla potuisseti Verum enimuero Horatii crimen
erat hoc modo comparatum, ut, nisi Rex vim manifestam inserre vellet legibus, non posset alios constituere iudices, quam quibus praeter condemnationem nihil liceret. Vere itaque Horatium a Rege condemnatum fuisse nihil impedit, quin statuamus, modo sententiae pronuntiandae inuidiam cum a se remouere voluisse concedamus. De solo itaque crimine Horatiano ista lex est accii pienda
69쪽
pienda, nec ad perduellionem generatim applicanda. Iam vero, audimus nonnullos dicentes, quomodo Tullus potuit auctor esse huius legis, quum in ea claris verbis definiatur supplicium de Horatio sumendum, ac nihilo secius Rex a Livio dicatur Duumvirosereasse, ut ne sinplicii ipse auctor esset y Nonne hoc modo primus et lus supplicii Horatiani auctor est censendus 7 Ac prosecto dubitatio haec tanti aliquando visa nobis est momenti, ut parum a
suerit, quin propter eam solam mutaremus nostram sententiam.
Sed salua res est. Quid enim, si Tullum hoc supplicii genus ex aliqua lege antiquiore in iudicium Horatianum transtulisse statua. mus, in qua pridem id sancitum esset, siue Romuli illa, siue N mae Pompilii, sue vel ipsius Tulli fuerit λ oportuit vero istant
legem ita esse comparatam, ut ad perduellionis, quae proprie sic dicitur, speciem aliquam spectauerit et eius supplicium determinauerit. Neque enim audemus contendere, sub perduellione in nostra lege intelligi quodvis atrox facinus, quum vix credibile sit, legem, cuius propria verba seruauit nobis MVIVS, quaeque ipsam condemnandi formulam Duumviri perduellionem iudicent) e hibuit, tam vage loquutam esse, vi cardinem totius iudicii, h. e. speciem delicti eiusque poenam, generali nomine, quo multa alia quoque facinora comprehenderentur squale est ex opinione virorum doctorum hoc loco perduellionis vocabulum), designauerit. Imo necessaria omnino visa est Tullo regi determinatio generis delicti, cuius reum Horatium iudicari volebat; ac ne legibus fraus fieret, ipse praescripsi iudicibus sermulam, ex qua semientiam pronuntiarent. Hinc illa priuilegii verba: Duumviri perduellionem iudicent, quibus ex superioribus addendum est: Horatio; h. e. volo, ut duumviri meo loco per sententiam, Horatium perduellionis reum esse, pronuntient et poenam in perduellionem statutam eidem irrogent. Monuimus haec corum potissimum caussa, qui, quia necessitatem viderunt determinandi speciem delicti, cui obnoxium Horatium sacerent, parricidium dixerunt Crimen eius, et secundum leges de parricidio a Romulo et Numa latas iudicatum fuisse voluerunt. Et esset sane haec coniectura
70쪽
satis speciose, nisi obstaret in lege saepius commemorata perduesialionis vocabulum, quod neutiquam improprie accipere possumus; cui accedit, quod nihil prorsus apud veteres de parricidii poena ex legibus regiis usitata reperire licet, praeter expiationem homicidii imprudentis; quam ex schedis sERUI AN Is restituit Io S. SCAI.IGER '), quaeque a piaculo Horatiano longe diuersa suit. Vnde profecto non videmus, quo pacto quis genus supplicii, quod in nostra lego memoratur, a parricidii poena disterre tuto negare possit φ . Alia igitur via erit incedendum, ac potius peculiaris de perduellione μ intelligenda, quam Tullus in irrogando isto privilegio sine dubio ante oculos habuit, et cuius poena haec suit,
ut reus, capite obnupto, inter verbera in crucem ageretur. Vbinam autem illam legem quaeremus 3 Hoc consilio ad MALIcΑRNASSENfEM refugimus, qui accusatores Horatii prouocasse ait ad
quam latebit lex, ex qua Tulli priuilegium fluxit. Ne igitur lectores diutius de nostra opinione incerti haesitent, ad tertiam huius disceptationis partem progrediemur, et, qualem hoc loco intelligamus perduellionem, exponemus. Facinus Horatii quicunque diligenter considerauerit, siue Livi v M, siue DIONYSIVM auciarem sequatur, inueniet, sororem eius non sine culpa sua, quae in republica tam feroci, qualis Roma tunc erat, sceleri proxime accedebat, fratris indignationem in se conuertisse. Quid enim durius, quam victorem de patria, sua virtute seruata, exsultantem, ob necem singuli hominis, qui praeterea hostis esset
n in Notis ad PEsTVM v. Subici. τίαν προσε πεῖν' τύτου μεν ovτeςo Nee placet nobis, ut hoc obiter εναγοῦς, εκείνου αδυνατου. Videtur moneamus, UEBAvER coniectura , qui potius Romulus eo consilio nomen si I. e. p. 66. parricidium diei putat pro nemam parrieidii applicuisse euiuis etiam paricidio, i. e. parium caede. Repugnat simplici homicidio, ut atrocitas eius eo enim hule etymologiae νLvTARessi au- manifestior foret, quo propius accede ctoritas, qui in vita Romuli, e. za. Vol. I. ret nomen delicto, cuius ne exemplum Iag. Ia8. haee habet: ιδιον δi, το luir quidem locum inuenturum esse eredebat ευιαν δίκην κατα πατρικτeνων eein legislator. σαντα, πασαν άνδροφονιαν πατροκτο- P Lib. III. e. aa. Vol. I. p. 467.