장음표시 사용
11쪽
stri, ut sit in siqnum foederis inter ma et vos. In novo autem testamento gregem habet populum christiantini:
1. Pet. 2. 2. I. conversi estis nune ad pastorem . et Episeopum animarum restrarum: Dan. 10. 27. Oees meae vocem meam audiunt : et ego eo meo eas , eι
aequuntur me. Sed grex isto pascitur in pascuis doctri hae 8piritualis , ut spiritualibus bonis : ideo eum signo spirituali ab aliis Dominus distinxit: hoc autem est Spiritus sanetus, per quem illi qui Christi sunt , distinguuntur ab aliis qui non sunt eius. Quia autem
Spiritus sanctus amor est: ergo tune Spiritus sanetus datur alleui, quando eliseitur amator Dei, ut proximi: Roman. I . β. CariIM Dei diffusa est in eordibus umstris per Spiritum sanetum qui datus est rivis. Signum ergo distinetionis est caritas. quas est a Spiritu
mei discipuli estis, si dilaetionem habuerit s ad invi-eem. Spiritus ergo sanctus est quo signamur. Spiritus vero promissionis dicitur triplici ratione. Primo quia promissus est fidelibus : Ezeeh. 56. 26. Spiritum novum ponam in medis restri: et ibidem 57. 6. Dabo vobis spiritum nodum. Secundo quia datur cum quadam promissiono : ex hoc enim ipso fluod datur nο- his, efficimur filii Dei: nam per Spiritum sanctum emeimur unum cum Christo: Roman. S. 9. Si quis autem Spiritum Dei non habet, hic non est eius: et Iaer consequens ossicimur filii Dei adoptivi, ex silio habο- mus promissionem haere litatis acti rnan: quia si lilii, ct haeredes , Rom. 8. Τertio dieitur pignus, in litantum facit eertitudinem do promis sa haereditate. Nam Spiritus sanctus, inquantum adoptat in filios Dei, est Spiritus promissionis . et ipsemet est signum prolitis sionis adipiscendae. Sed, ut dicitur in Glossa. alia lictera habet: Qui est arcta haereditatis: et sarto melius : quia pignus est aliud a re pro qua datur ἰ et redditur positi iam illo qui pignus recipit, rem sibi debitam recipit. Arrha autem tibii est aliud a ro pro qua datur; iiec redditur, quia datur de ipso pretio ,
quod non est auferendum, sed complendum. Deus autem dedit nobis caritatem tamquam pignus, per Spiritum sanctum, qui cst Spiritus veritatis, et dilectionis. Et ideo huiusmodi non est aliud quam cillaedam liar ticularis , et imperfecta partieipalio divinae caritatis . et dileetionis: qimo quidem non est auferenda, sint perficienda: ideo magis proprio dicitur arrha quam pignus. Tamen potest nihilominus et pignus dici: nam per Spiritum sanetum Deus nobis divorsa dona largitur ; quorum quaedam manent in Patria . ut caritas, quae numqliam excidit. 1. Corinth. IJ. quaedam vero propter sui impersectionem non manent, sicut sides, et spes, quae evacuabuntur . ut ibidem dicitur. Sic ergo Spiritus sancius dieitur arrha per respectum ad ea quae manent, Pignus vero per respectum ad ea quae
Ad quid autem signati simus, subdit dicens, In redemptionem. Nam si ali tuis de novo aliqua animalia acquireret, et adderet gregi suo , imponeret eis signa de luisitionis illius. Christus autem aequisivit 'i opulit mcx Gentibus: Dan. 19. 16. Alias ones habeo quae non sunt ea hoc ovili, et illas oportet me addueere; et i-dre, impressit eis signum acquisitionis: 1. Petr. 2. 9.Gens sancta, psepulus aequisitionis: Aet. 20. 23. Quam
aequisiviι ratist uino suo. Sed quia Christus acquisivit
populum istum, non sie quod numquam fuerit guus, sed quia alii piando suerat suus. sed opprimebatur a servituta diaboli, in quam peccando se redegit; ideo non dieit simpliciter, Acquisivit; sed addit in redem pilonem; quasi dicat: Non simpliciter de novo aequisiti. sed quasi a servituto diaboli per sangin m eius redempti: f. Pet. 1. 18. Non eorruptibilibus auro. τα
paternas traditionis, sed pretioso sanguino quasi agni tmmaeulati Christi, et ineontaminati. Aequisivit ergo Christus nos redimendo , non quod accrescat inde aliquid Deo: quia bonorum nostrorum non indiget: Iob JJ. 7. Si iusto egeris , quid donabis ei, aut quid damanu tua recipiet y Ad quid autem aequisiverit nos Christus , subdit: In laudem flariae ipsiur. idest ut ipse Deus laudetur: Isaias 43. 7. Qui indoeat nomen
meum , in floriam meam creavi eum.
Propterea et ego audiens fidem vestram , quae est in Christo Iesu, et dileetionem in omnes sanctos , non cesso gratias agens pro vobis , mem
riam vestri faciens in orationibus meis, ut Deus
Domini nostri Iesu Christi pater floriae, det vo
bis spiritum sapientiae, et revelationis in agniti nem eius , illuminatos oculos cordis vestri , ut Selatis quae sit spes vocalionis eius , et quae divitiao gloriae haereditatis eius in sanetis, et quae sit supereminens magnitudo virtutis eius in nos qui credimus Postquam enumeravit Apostolus benesidia Ephesiis
eollata per Christum : hic ostenilit quomodo assectus suus crevit ad eos. Dividitur autem haec pars in tres partes: quia primo praemittitur bonorum, quae audivit do eis. commemoratio; secundo de perceptis heneficiis gratiarum actio, ibi, Non resso stratim agens pro vobis: tertio subditur pro suturis beneficiis eius oratio, ibi. Memoriam vestri faeiens in orationibus meis. Bona autem quae de eis audivit, sunt duo. Unum , quo ordinantur ad Deum. et hoc est fides ; et quantum ad lioe dieit: Propterea eι ego audiens fidem uestram , quas est in Christo Iesu 2 quao quidem sadit habitare Deum in homine: Infra 3.17. Hubitare Chri
ιιum per sidem in eordibus vestris. Ilom corda puris eat : Aet. 15. 9. Fido purifieans eonia eorum. Ilcm sine lego iustifieat: Roman. S. 23. Arbitramur iustificari hominem per si is in sine operibus lagis. Secundum, quo ordinantur ad proximum . et hoc est dilectio et oi quantum ad hoc dieit Eι dueetionem, idest oi era caritatis: quao quidem dilectio est spiritualo si .gitum quod homo sit discipulus Christi: Dan. 13. 35.
In hoc cognoseent omnes quia mei estis diseipuli. si dileetionem habueriιis ad indicem: et ibidem 34. Ma diatum nodum do vobis, ut diligaιis inoleem, siaul di-leri vos. Dileelionem . dico, in omnes sanetos: nam
omnes quos ex earitate diligimus. debemus eos diligere . Vel ideo quia saneti siuat, vel ut saneti sint rsula . 6. 10. Dum tempus habemus. operemur bonum
12쪽
Deinde eum dieit, Non eraso gratias ostens pro ro bis , agit A latus gratias do hisis, et ben fietis hu-lumi Hi audi iis , dicens : Non tem gratim ama pro
Contra quia non semper poterat emtinue pro eis gratias agere. Respondeo. Apostolus dicit, Non eesso, adest horis debilis; vel non erem 2 quia asse eius gratias apiat pro vobis sino e satione habitualiter est
in me : Coloss. I. 9. Non erasamuδ pro vobis oran-etra, et postulantes ut impciamini agnatione voluntatis elua : Roman. s. s. Sine intermissione memoriam e stri saeto semper in orationibus mei .
consequenter orat Apostolus pro beneseiis eis in si lana in eo edendis; et quantum ad lioc dieit: Itim riam Matri satiens in omιtonibus QEt hare dividitur in tres : quia primo promo it quaedam quae eis pelit; secundo exponit ea , ibi. In agnitionem eius :tertio ostendit exemplar , et formam illorum, ibi. S
eundum operationem potentiae rirtutis eius. Dieit o
so quantum ad primum: Non solum gratias ago qua tum ad benesteia praeterita quau recepistis, et quantum ad bona audita de vobis ; sed etiam oro, ut om- vino in laturum secrescant . memoriam traira saeiens in orasionibus meis . pro his se illaei. ut Deus Domini nostri Iesu ChriMi pater gloriae det robis Spiritum lapientiae . ει reuelationis. Ubi scienduin . quod Dominus noster Iesus Christus , et Deus, et homo est: et laquautum homo est, Deum habet, eum sit eompositus ex anima , et eor re , quorum utrique . eum sint ereaturas , competit Deum habere; secundum autem quod Deus est , Patrem habet Ioan. 20. II. Λ-
arando ad Patrem meum et Pasrem vestrum . Deum meum et Deum vestrum. Similiter etiam ineundum
quod Deus , est gloria Patris : IIur. I. S. Qui eum
arι mendor gloriae, et fissura substantiae eius. Est o. tiam gloria nostra, quia iii se est vita aeterna: I. Dan. vit. Io. 20. Simus in rem Filio eius. Hie ει ι verus
Deus , et vita aeterna. Sic ergo dieit, Ut Deus Domini nostri Iesu Christi. secundum quod est homo; et Pater eiusdem . secundum quod est Deus e Pater. IMira in , glorius . Milieet Christi. qui est gloria eius: D-reb. II. s. Gloria patris filius sapiens. Et gloriae nostrao . inquantum dat omnibus gloriam. Deinde eum dicit. Det vobis Spiriιum sapientiae. et re lationis, ponit ea quae petit, quae sunt duo. Lbi sciendum est . quod quaedam gunt dona communia omnibus sal tis, scilicet illa quao sunt necessaria ad salutem, ut fides , spes. caritas ; et ham ha haut . ut iam patet. Alia autem sunt dona specialia; et quantum ad nse pro eis orat: primo quidem p dono sapientiae; et quantum ad line dicit: det e bis spiritum sapienι M. quem nullus potest dare nisi Deus: Sapient. 9. 17. Sensum autem tuum quis sciet. nisi tu dederis sapientiam , et miseris Spiritum sanetum tuum de altissimis r Meuinto orat pro dono i tolleeius ἔ et hoc consistit in revelatione spiritualium Meretorum : propter quod dieit. Et revelationis, quae
etiam a solo Deo est : Dan. 2. 23. Est Deus in eae-lia revelans mysteria. Exponit autem ouae sint ista
quae petit: et primo quia pertinet ad doniim sapie liae ἰ seeundo quod pertinet ad donum intellectus, ibi.
D relatis quae sit spes voeationis eius. Ad donum autem sapientiae pertinet cognitio divinorum. Unde po-Εris. AB Mai sios tere donum sapientiae , est polare uod habeant e gnitionem Dei : et line petit ibi , Ia agnitionem Dei
illuminatos oeulos eordis vestri: quasi dicat: Hoc peto, ut per Spiritum sapientiae habealis illum natos oeulos
eortii, restri in agnitionem, se ilicet elariorem , eius, stilicet Dei: Pιaim. 12. 6. Illumina oeulos meos, ne umquam obdormiam in m me. Hoe est eontra eos qui habent oeulos illii minatos tantiim ad temporaIia cingnoscenda ἔ eum magis lamen sit necessarium . et e tiam gloriosum eognoscere Deum: mer. 9. 25. Non glorietur sapiens in sapientia sua . eι non florietur
diees in dieitiis suis : sed in Me forietur qui stlori. tvr . inre . et norae mε. Ad donum autem intelleetus tria pertinentia ponit. Unum quantum ad statum praesentem, et duo quantum ad suturum. Ad statum vero liraesentem pertinet spes , quae est necessaria ad sa litem : Rom. S. 's. Spe enim ε alei facti sumtis: et quantum ad lim dicit: tu seiatis quae . idest quania
sit. spes Poetitio iis eius, idest virtus spei: et de quamla re sit: quae quidem et maxima ε St. quia de maximis r t. Pet. I. 3. Reyenerarii nos in spem etiam per resum essenem Iesu ChrisIi ex mortuis: et sorti sima virtutum : IIebr. 6. IX. Forlimmum solatium habeamus . qui eonfugimus ad te udendum propositam spem : quam si t anehoram habemus animae tutam, ae firmum . ei incedentem usque ad interiora tela minis. Mil quia ea quae sp ramus, Funt de sutura vita;
ideo alia duo perti noni ad vitam suturam. Unum quidem pertinet ad omnes iustos communiter, quod est praemium essentiale ; et quantum ad hoc dieit: Et
quaA die tiae sti iriae haereditatis eius in sanetis. Ubivmn quatiror ad illa dona pertinentia. Primum est quod sunt copiosissima: et quintum ad hoe dieit, Divitiae: Profere. I. v. Abundantia perfruetur, terrore mal rum publato: PUI. 1 f. 3. Gloriae. eι dioitias in domo eius: Prorreb. 8. 13. Meeum sunt die illae , et gloria , opes super e . et iustitia. Meundo quod et rissima : et quantum ad hoe didit. Gloriae : Roman. 2. fu. Gloria aulem, et honor. el paz omni operantis bonum. Tortio quod sunt stabilissima: et quantum ad line dicit, mereditatis. Ea enim quae ha 'reditaria Fuit . stabiliter possidentur : Meli. 3I. I. Stabilita sunt bona illius in Domino: Pasm. 15. I. Dominus pars haereditulis meae, et eali is mei: tu ea qui resι itura haereditatem meam mihi. Quarto quod erunt intima ; et uuantum ad hoc dieit, In sanetis: Roman. S. 18. M εunt condignae passiones huius temporis ad futuram glorium quae rete labitur in nobis: P. Corinth. 4. 17. Supra modum sn sublimitate gloriae pondus
operatur in nobis. Aliud qil l ponit pertinens ad I turam gloriam . est quod specialiter sertinet ad Ap Molos : unde cicit: Et quae sit , supple sciatis, supereminens magnitudo uirtutis eiul in nos, sciliret Α-postolos: quasi dicit: Licet omnibus sanctis abundanister divitias gloriae tribuat, sup eminentius tamen ui-bvot Apostolis. Magnitudo enim virtutis ostenditur inesseetu. sindo quanto magis esseetus virtutis divinae in aliquo invenitur . tanto ibi virtus divina marir ostem ditur et linet in seipsa sit una . et indivisa. Et Ideo quia maior effectus virtutis diuinae est in Apostolis . ideo magnitudo virtutis erit in eis. Et quod maior sit in eis effectus , ostendit dicens . ovi eredimus, idest qui sumus primitiae eradentium : 2. Corinth. 4. 13.
13쪽
Nos eredimus. pronire quod et loquimur. retentes quod illa qui ausciι urit tisum, et nos eum Iesu εuscitabit. Propter qliod dicebat Timoth. I. I 2. Scio cui diat , et eertus sum quia potens est deposuum meum serrare in illum diem. Ideo illi uiter vos, per quos alit instrueli sunt. et vorati ad si simit doctori s. Praeem n nlius praemiabuntur: quia . ut dieitur in Glo M , quoidam inerem eulum gloriae habes,unt sumini doctores ultra illud quod cottinuini v r omnes liabebi int: mpti r quod Dan. 12. o. ita: ti as,inii lautur splendori Lirinam senti. sed d wlores assimila liti ir stellis: Oui autem docti fuerint. μυebunt quam splendor Armamenti; et qui ad iustitiam e diunt mulioa, quasi stellae
Secundum operationem polentiae virtutis eius , quam ol eratus est in Chriψto , suscitatis illum axiu,rtuis ', et constituens ad dexteram suam in ca testitas supra onmem Princis,aluui , et Potest tem , et Virint m , et Dominationem , et omitonometi qu H nominatur, non solum in hoc saeculo , sed etiam in futuro.
Emmeralis bene se iis quae Apostolus tonserenda Diniat Ephesiis iv futurum ; hie eo e luculi r l, it so mam . et exemplar illorum hene sic inrtim. Sicut autem vita Christi est forma , et exemplar iustitiae nostrae; ita et gloria , et exaluitio Christi est sorma, et exemis,lar gloriae, et exaltationis nostras. Ideo hic Apost us duo laeti: quia primo imponit formam exaltatimnis, benesciorum, et i donorum in peiaerali; secutido mandestat eam in spretati. ibi . suset ιana illum a mortuis. Forma autem , et exemplar operationis divinae in nos . est operatio divina tu Christo; et quam tum ad hoc dicit et Meundum operationem . idefit 1 dsimilitudinem operationis, potentiae virtutis eius, idest virtuosae potentiae Dei. quam operatus esι in Choato. exaltans caput illud ; supplo , ita viri se operabitur in nobis: shilis. J. 29. Saleviorem expeetamus D
minum nostrum Iesum Chotium, qui resormabit eompus humilitaris nostrae, eonfisturusum eorρηι clari u-
iis tuae. Nos autem exaltari ad si in ilitudinem exaltationis Christi. Dequenter legimus in Seriptura: Rom. S. II. Si eompatimur. ut ei glorificemur. Item Apse. J. 2I. Qui virerit, dabo ei sedere meeum in throno meo οῦ si ι et esto visi, et sedi cum Patra meo in
Consequenter explicat formam. et exemplar in speciali . manifestans ea quae pertinent ad orassationem Christi, loquendo de Christo , liniua uiuia est homo .
diecus et Suaeuans tuum a mortuis . et eonssiluens auderieram suam in eaetiatibus. Cirea quod tria benesi
eis lisit exaltationis Christi. Primum est transitus de morte ad vitam: et quantum ad Iloe dicit: Suaestu illum a mortuis. Meundum ost exaltatio ad gloriam aliissimam : et quantum ad hoc dicit : Costituens il- Ium ad dexteram auum. Turitum est sublimatio ad potentiam maximam : et quantum ad line dieit. Et omnia subieeιι oub pedibus eius. Dicit orgo quantum ad primum et Dico , quod hoc orit secundum operationem quam speratus est in Christo , Militet Dens Pater.
'adem virtute quam habi)t eum Christo. Linde et tiaoChri, tus seipsuiri resuscitavit. Et Deus Pawr dum ri sit scitavit : Rom. S. 11. Si spiritus eius qui reseitarit Iesum a mortuia. habitu ι in τμis: qui suscitatali Iesum a mortuis . virilieabit et mortalia eorpora te atra. Quantum vero ad seeutulum dieit : 'onMHvena illum ad dexteram suam in ea elestibus. Duae quidem celsitudo gloriae potest tr id ter eonsiderari. scilicet
per Onuxi ratiotiem ad Deum. per comparationem ad eorIUrales creatura A , et Per comitarii ti xi in ad cre turas spirituales. Si ergo eonsiderentur Pi 'r c Parati naena ad I Mum .sie e stitutus est ad dexteram suam: quae quid 'in ili xli ra non est intelligenda pars corporalis. quia . ut dui itur I vin. 4. 24. sp inius en Deus; sed metaphorico diei iur. ut sicut per dexteram intelligitur nobilior , et virtuosior I ars hominis; ita cum distimus i hristum Iesum constitutum ad dexteram Dei. intelligatur M undum humanitatem constitutus in D lioritius bimis Patris, di secundum divinitatem intelligatur af,pialis Patri. Unde H. 109. s. Dixit DomDnua Dotnino meo r Sede a dea tris meis. It m Mare. uit. 19. Et Dominus quidem Iesus, postquam locutus
eat eis , msumpιus est in earium. et aede ι ad dexte ram Dei. In comparatione v Pro ad corporales errat
ras dicit. In eaelestibus: nam Urpora tael talia tenent supremum locum in tonu aratione hil alia eorpora :Infra 4. 10. Θι descendit . ipse est ει qui avendumper omnes eaelos. In compara limo vero ad spiritu les erraturas . Primo dicit. Christum exaltatum super aliquas specialiter ἰ secundo puIier omnes generalitia,
ibi. Et super omne nomen quod nominatur, non iam in Aoe sae ιo , sed etiam in futuro.
Ad horum autem iii telligetitiam scio iam est, quod novem sunt Ordines angelorum: quorum quatuor Ap stolus tangit hic , qui quidem sunt medii: nam supra eos sunt tres superiores . scilicet Threni . Clierubim, et Seraphim et sub eis autem sitiit duo inferiores, scialieet Arehangeli. Et Angeli. Qiii quidem novem ordines distinguuntur ia tres hierarchias, idost sacros in cipatus t in quarum qualibet assignantur tres ordines. M in assignatione ordinum hierarchiae Primae eo veniunt omnes doctores in hoc, Milicet quod supremus ordo ipsius sit Seraphim. secundus Cherubim, tertius Throni. In assignatioso vero ordinum aliarum duarum literarchiarum , scilicet mediae . et insimae , discor.
dant Dionysius, et Gregorius. Nam Dioortius in s premo ordine medias hierare hiae ponit Dominationes, in seeundo Virtutes . in tertio Potestates . Oseeodem do: in au temo vero ordine inlimao hi Tarchiae posuit Primi ius . in secundo Archangelos, in tertiis Ang los. Et haec assignatio ordinum e cordat litterae pra senti: nam Apostolus ascendendo , incipit a supremo infimae literarchiae, qui est septimus. Gregorius au tem aliter ordinat: quia ponit Principatus io modo Dominat mim . et Potestatum i quod pi runci ad sineundum ordinem mediae hierarchiae : Virtutes vero ponit in medio Potestatum . et Areliangelorum: quod pertinet ad supremum ordinem insimae hierarebiae. Etliam assignatio etiam sulei mentum habet ex verbis Α-postoli colosa. I. 16. ubi dieit: Si a Throni, si Dominationes , sies Prineipatus, nee Potestater; ubi illas ordines eminerat descendendo. Sed reser ala M.
14쪽
dinatione Gregorii , usquequo imamus Epistolam ad
colossenses , ad praesens via in Dionysii magis com p tevlein praesenti litterae , prosequeu ur. Ad euius intellectum sciendum est. quod potest eo siderari tripliciter ordo rerum. Primo quidem secundum qil l sunt in prima omnium causa , scilicet in Deo ; secundo vero secutuli im quod sunt in causis universalibus; tertio secundum determinationem ad sp Hales effectus. Et quia omnia quae sunt in creaturis, ministrantur per angelos; ideo secundum triplicem a ceptionem ordinis rerum, distinguuntur tres angelieao hierarchiae: ad quorum unam laertinet aecisaere rationes rerum in ipso rerum vertice, scilicet. Deo; ad aliam vero pertinet acaeipere ration s rerum in causis universalibus ; ad aliam vero , in propriis eiseelibus. iam quanto mentes angelieae sunt sulae riores, lauto divinam illuminationem in maiori universalitate pretinpiunt. Et ideo ad supremam hierarchiam P0rtinet administratio rerum in comparatione ad I irum. Propter quod ordines litorari tuae istius duilomiliatililr lier cuminseratiotiaena ad Deum : quia Seraphim dicuntur ardentes , et uniti Deo lior alnoroin; Cherubim vero quasi Iucentes, inquantum supereminenter divina secreta cingoscunt; Throni vero dicuntur sic. influant tim in eis dius sua iudicia Oxercet. Et de istis tribus ordinibus nullam laeti hic Apostolus mentionstm. Ad mediam lito- rarchiam pertinet reriim administrati l er comparationem ad causas universales: unde denominantur ordines hieraret,iao illius nominibus ad potestatem perli-Nentibus , cum causae universales sint virtute, et potestate in inferioribus, et particularibus. Ad potestates autem, quae haboni universale regimen. tria pertinent.
Primo quod sit aliquis per imperium dirigens; secundo quod sint aliqui qui impeditnenta executionis repel- Iant et tertio quod sint aliqui qui ordinent qualiter alii
imperium exequanti ir. IIoraim autem primum pertinet ad Dominationes , i piae . ut dicit Diotiysi iis , sunt liberao ab omni subiectioile , nec ad exteriora mittuntur . sed eis iIui ni illi uitur initiaer uit : Sucundum vero pertinet ad virtutes , quast praebent fastilitat m ad imperium implendum: tertium vero pertinet ad Potest.ates imperium exequentes. Ad infimam autem hi orar-cli iam laertiliet ad iniuistratio rerum in comparatione ad speciales cilectus : undo nominibus ad eos PUrtinentibus truncii pantur. Undo angeli dicuntur illi qui cxequuntur ea quae perlinent ad salutem Si ligniori ni: Archangeli vero qui exequiuitur ea quae lκ'rtinent ad salutem , et utilitatem unignoruin ; Principatus vero di-euntur illi qui praesunt singulis provinciis. His ergo expositis, Christus stilior omnes est. De his' vero quatuor Λpostolus specialem ille talion in Iacit. Cuius ratio est, quia horum quatuor ordinum nomina
a dignitate imi onuntur. Et quia agit de dignitalo Christi: idire, hie specialiter eos nominat, ut ostendat Christum omnem dignitatem croatam excedPro. Commiuentor cum dicit, Et omne nomen quod nominatur . non solum in hoo saeeuio, sed etiam in futuro, ostendit Christum exaltatum esse communiter supra omnem creaturam spiritualem. Dixerat enim supra , Christum esse exaltatum Super omnes creaturas
spirituales, quae a potestatu denominantur. Sed quia praeter illos Angelorum ordines, in sacra Scriptura suidam alii ordines caelestium spirituum inventuutur,
et 1 I. et I 2. ei Throni, in Psalmis , et de istis uous erat nientionum; ideo obtendit Christum, secundum quod homo, supra omnos hi liusmodi ordines esse exaltatum: Propter quod subiungit, diuens: Et super omne nomen quod nomisi avr non solum in hoc saeeulo, sed etiam in futuro . idest non solum super Principatus , sed si Pstr omne nomiliabile. Selendum est nim , quod nomen inu Onitur ad cognoscendum rem et tinde significat rei substantiam . cum simi fleatum n minis sit desinitiva ratio rei. Cum ergo dicit, Et . omne nomen quod nominatur. dat intelligero quod exaltatus est supra omnem substantiam de qua potest haberi nolitia, et quae possit nomino comprehcii di . Quos dico, ut ex eludatur substantia divinitatis, quae incomprehensibilis est: vii de Glossa dicit: Supra omne nomen, idest nominabile. Et ne intelligati ir quod sit supra nomen IDi, ideo subdit, Quod nominatur: namrnaiestas divina nollo nomine eo ludi , vel nominari potest. Addit autem: Non solum in hoc saeculo . sed etiam in fulum : quia multa fiunt in hoc saeeulo quae notitia compreliendinuis, et nomiivamus: quaedam tamen sunt in suturo saeculo quae hic eomprehendi non poSSunt, nec ei iam ii mi inari: quia , ut dicitur 1. Corinth. 1 o. s. Eae 1 arte eognoscimus, et eae parid P phetamus. Nimii iuuitur tameti haec a beatis, qui sunt in lutum saeculo. IIuiusmodi autem sunt de quibus dicit Ai,ostolus P. Corinth. 12. 4. quod audieit artana recta, quae non licet homini loqui. Et tamen s per haec omnia exaltatus est Christus: Philip . 2. 9. Dedit illi nomen quod est super omne nomen.
Et omnia subiecit sub pedibus eius, et ipsum
dedit caput supra omnem Ecclesiam, quao est eorpus ipsius, et plenitudo eius, qui omnia in omnibus adimpletur. Supra egit Apostolus de exaltatione Christi et qua
tum ad eius transitum do morae ad vitam . in illa partistula , Suferta iis iuum a mortuis, et do eius exaltationo ad gl0riam altissimam, in illa particula. Eteonstituens ad demeram εuam in eaelestibus: hic agit do eius exaltatione quantum ad potestatem maximam : circa quod duo iacit: quia primo agit de Christi potestato respectu totius creaturae; secundo do eius potestate respectu Ecclesias , ibi, Et ipsum dedu-mput supra omnem Ecetratam. Dicit ergo, quod respo-ctu totius creaturae habet universalem potestatem et quia omnia subieeit, scilicet Deus Pater, sub mdibus eius. Ubi sciendum est, quod hoc quod dicit. Sub padibus, potest accipi dui licitiet. Uno modo, ut sit locu- , tio figurativa , et similitudinaria , ut se ilicet per hoodotur intelligi quod omnis creatura totaliter est subi ela potestati Christi: illud enim est nobis omnino subiecti im quini pedibus conculcamus: et de ista potestate dicitur Matth. ult. 13. Data est mihi omnis pote-sιas in eoela. et in terra: mbr. 2. 8. In eo enim quod ei omnia subiiciuntur. nihiι dimisit non subieetum ei.
Alio modo, ut sit locutio metaphorica: nam per pedes
15쪽
inielligitur Insma pars eorporis . per rapiti vero suprema. Liret autem in Christo divinitas. et humanitas
non habeant rationem partis , tam 'u divinitas . quae est supremiam in Cliristo. intelligitur per caput: I. Cor. II. 3. Caput rem chriati Deus: humanitas umro. quae infima est, intelligitur per pedes: Hal. 131. T. Aorabimus in Meo ubi ueterunt pedes eius. Estergis seirius , quod omnia creata non solum subietat Pater Christo , inquantum est Deus , cui ab aeter omnia sunt subiecta. sed etiam humanitati eius. Advertendum est autem hie, quod Cliristo subiiciuntur aliqua duplii iter: quia quaedam voluntari .et quaedam involuntario. Hoc autem origenes non intelligens, sumpsit ex hoe verbo Apostoli occasionem erroris. dicenue. quod omnia quae subiiciuntur Christo . participant salutem, quia ipse est vera salus; et ideo dixit, quod omnes daem nes . et damnali aliquando salvabuntur, eum subiicia tur sub pedibus Christi. Hoc autem est eontra se lentiam Domini Maιui. 2I. 41. Disiediis a ma maledieti in ignem aetereiun . qui paratus esι diabolo. et angelis eius: et concludit in siue capituli eera. uit. I nι hi in supplietum aetereum. Dicendum est ergo, quod omnia subiecit sub pedibus eius et sed quaedam voluntarie tamquam Salvatori, pula iustos, qui in vita praesenti implent voluntatem livi; et isti subiiciuntures, ut impleant eorum desiderium, et voluntatem, exin
peeianies illud quod dicitur do bonis Proee'. 10. 2 s.
Desiderium auuia iustis dabitur. Quaedam vero su
iieiuntur ei invite , tamquam Iudiet , ut Christus doliis suam voluntatem saeiai; et isti sunt mali, da quibus potest intelligi illud Lue. I9. 27. Verumtamen ianimicos meos, uta Θ: noluerant me re nara super M. ad eita hue. et interficile eream me.
De do eum dicit. D ipsum dedit eatist tum m nem Melasiam, agit de potestate Christi respretu Ε elatiae; eirea quod tria laeti: quia primo ponit habitudinem Clir ἰsti ad Ecclesiam ; recundo habitudinem Melesilao ad Christum a tertio exponit illam habiti dinem. Quantum ad primum dieit: Et εptum d
dit, Deus Pater, eaput supra omnem Metiliam, Scilicet tam militantem, quao ost hominum in praesensi viventium, quam triumphantem. quae est ex limini, Ius, et angelis in patria. Christus enim secundum quasdam eommunes rationes caput est etiam angelorum :Colou. r. D. oui est ea ι omnis Prinet 'Mus , et Potestatis sed secundum speciales rationes est Christus eaput hominum spiritualiter. Nam eaput tristem habitudinem habet ad membra. Primo quidem quoad meminentiam in situ; Meui,do quoad dissusionem virtutum, quia ab eo omnes sensus derivantur in membra ; lium quoad tonso italam in natura. Sie ergo quantum ad praeminentiam, et quantum ad dissust nem , christus est caput angelorum e nam Christus raeest angelis. etiam secundum humanitatem: Π n. 4. Tanto malior angelis fretus, quanto pra/ illis disserentius vomen haereditaeiι. Ilam Christus, etiam secundum quod lismo, angesos illuminat, et in eos i nuit, ut Dinuisius probat ex verbis uri. G. s. sciblieet, ouis est iste. mi uena da mon. tineiis veti
bus de Bosra' dicena tiare verba esse supremorum a
gelorum. Quod aulam mimur. in qui loquor iustitiam, dieit esse verba Christi, eis inmediata respondentis. Ex quo datur iuwlligi, quod nou solum talari
res, sed etiam superiores angelos Christus illuminat. Quantum autem ad naturas c formitatem . Christus non est caput angelorum, quia Mn angulos apprehendit, sed semen Abrahae, ut dicitur Hebr. I. sed est caput hominum tantum: camie. 4. s. Uulnerasti eorni eum soror mea, scilicet per naturam. et sponεa re
gratiam. Quantum ad habitudinem Melesiae ad christitin dicit . Quae en eomus eius. scilieet lmstantum est ei subiecta, et recipit ab eo influentiam, et habet
naturam conformem cum Christo: I. Corinth. 12. IλSimi enim eorpus inum est. et habet mutua membm, omnia autem membra eorporis eum sint multa, uri Mntamen eorpus sunt: sta eι chrial e etenim in uno at ritu omnes nos in unum eorpua baptizati sumus. L ponit autem qiv-l dixit: Quae egi ei urus ipsi . in dens. Et plenisudo eius. Quare nil viim. cur in eorpore naturali sint tot memhra, scili ι manus. pedes. . et huiusmodi. resItondetur. l K si e bico ut deser viant diversis Oiviribus animae. quammi livia IQ te sis ea a, et I rii 'iiiivin. et quae sinit , irrita in ipsa:
nam corpus P,t factum propter animam, ot non e GD- verso: unde secutuluin lwe, corivis naturale est qua
dam plenitudo animae. Nisi enim essent membra eum eorporo completa . non posset anima Naas ope limes
pleno exemere. Similiter itaque est hoe do christo, et eo Ecclesia. Et quia Melesia est instituta propter cir sium, dieitur quod raelesta est planitudo eius , scit eet Christi. idest ut omnia quae virtuto sunt in Cht, sis , quasi quodammodo in membris ipsius Melasim impleantur, dum selliret omnes sensus spirituales , et dona, et quidquid minu esse in Melesia. quae om nia superabundanter sunt in Christo. ab ipso derive tur in membra Melesiae, et perseiantur in eis. UD de subdit: Qui omnia in omnibus Minis ruri seillae dum hune quidem. qui est membrum Mesesiae. saei sapienωm socundum perlaetam sapientiam, quae est v ipso: illum vero iustum secundum perlaetam lustiti m ct fio de aliis.
catis vestris in quibus es nando ambulastis se eundum saeculum m di huius, Meundum principem potestatis aeris huius , spiritus, qui nunc operatur in filios dissidentiao , tu quibus et nos omnes aliquando conversati sumus in desideriis
emis nostrae, laesentes voluntatem camis, et
ramus natura silii irae, sicut ei ceteri. Supra enumera it Apostolus benescia humano gen ri per christum eommuni aer exhibita: hie Apo Iuseommemorat eadem per comparationem ad eorum statum praeteritum. Natus autem meum praeteritus em
ei in eo iderari polast. Primo quidem quantum ad
16쪽
elatum eulpae: quantum ad statum gentilitatis
rum. Apostolus ergo duo saeit: quia primo commemorat beneficia quantum ad primum statum eis exhibita; secundo commentorat ea per ex inparati mem ad statum Meundum, ibi. Propter memores estote. Prima il rum in duas: quia primo reeitat Apostolus statum culpae ipsorum. secvlao benesidium gratiae iustificationis. ibi . Mus aulam qui dices est in misericordia... eonrir carit nos in Christo. Prima iterum in duas: quia primo commemorat statum culpae quantum ad laenius; secuneo quantum ad iudaeos, ibi, Isi quibus et nos omnes aziriuando e tersati sumus. Prima iterum in duas :quia primo praemittit beneseii getaeralitatem; si eundo subdit huius necessitatem, ibi. Cum essetis mortui de velis, et peetatis restris. Dicit ergo: Dieo, ii l Deus magnisce operatur in fidelibus secundum 'aerationem runtiao virtutis eius, quam opera lus est in Christo: et hoc , quia susci laxit illum a mortuis. Mundum han ergo operationem ad huius operationis exemplum,oonori arit nos, vita scilicet gratiae, de morte peccati: Osee 6. 3. Vith abit nos post duos dies. in die
tertia suaeuabit nos, et viremus in eonspectu eius: C La. J. I. Si eonsurrexistis eum Christo. quae sursum
sunι γaerite, tibi Christus est in dextera Dei sedens. Neressitatem vero huius beneficii ostendit, eum dicit: Cum essetis mortui deliciis, eι preeatis restris. Ubi o time describit eorum eulpam, primo ituantum ad muItitudinem, quia eum enetis mortui, scilicet morte Fin rituali, quae pessima est: Psalm. 53. 22. IIors pe eatorum pessima. Peccatum enim mors dicitur, quia per ipsum homo a Deo. qui est xila, separatur: Ioan . 1ό. O. Ego sum via. veritas, et rita. Moraui, inquam, in delictis, et peceatis vestris, ecce multitudo. In d uetis quidem, si ilatatim ad omissa: Psalm. 18. M. D t eis quis inteluγι' et pereaιis, qua ulum ad commi M. in =uibus aliquvindo ambulastis. Quod illis, dieit, ut multitii linem peccatomim exaggeret. Nam altiliu , si ad horam mortui sunt in peccatis . et in delictis , cessant tamen albiuando, et se caro desistunt: si ii isti de malo in peius procedentes, et ambulantes, proficiebant. Similo habetur Philip. 3. 13. Mulιi enim ambulant, quos saepe dicebam vobis. nune autem et fen3 dies. inimi hos erutas chriasie Bier. 2. 5. Ambularerunt post ranitatem suain, et vani saeti sunt. Seeu do describit eorum culpam quantum ad causam, quae ponitur duplex. Una ex parte huius mundi, quia alli ciebantur a rebus mundi ; et quantum ad hoc dieit :Leundum merulum mundi huius. idest secundum Mincularem vitam rerum mundanarum quae vos allieiunt: I. Dan. 2. I5. Si vis dilippi niundurn, non est e
ritas Patris in eo. Propter quod praemittit, Nolite ditis re mundum. Alia causa est ex parte daemonum ,
Juibus ser iebant. do quibus dieitur Sapient. 4. 27.nfundi rum idolorum euilura . omnis mali eausa
tu, et initium : et quantum ad hoe dieit: Et secundum proteinem porcitatis aeris huius. Quam quibdem causam describit triplieiter. Primo quidem quantum ad Potestatem , dioens: Semadum principem
rvi satis, idest notestatem exercentem : non quod Dabeat eam naturaliter, cum nee dominus', nec creator sit ex natura ; sed inquantum dominatur luunt-nibus . qui su et peceando subiiciunt: Ioan. 12. M.
Venit prineeps huius mundi, eι in ine non Liber qui Luam. Secundo quantum ad habitalionein. quia aer auius , idest qui habet potestatem in his auru ealiginos .
Ubi sciendum est, misit de istis daemonibus duplex
est opinio apud doctoros. Quidam enim dixemini. da mones qui reciderunt, non fuisse de supremis ordinis bus. sed de inferioribus. qui praesunt corporibtis in rioribus. Constat autem totam creaturam torp0ralem administrari a Deo ministerio angelorum. Et Lare est opini a Ii,anili Damasceni, se ilicet quod primus eorum qui ceciderunt, praeerat ordini terrestritim: quod soria sumptum est ex dieio Platonis, qui ponebat quasdam substantias ea testes. seu mundanas. Et semitidum ii exponitur hoc quod dieit, aeris huius, idest ad lioe crea ti, ut praesiderent aeri huic. Alii vero volunt. et melius.
Iod fuerint de supremis ordinibus. ita quod hoc quod
ieit, Aeris huius, sit ad ostendendum ipsum aerem e se habitationem ipsorum in poenam eorum. Unde Iudas in sua Canonisa reo. 6. dicit: Angelos res γ, νέnon ervarerunt mum prine iratum, sed dereliquerunt suum domitilium, in Gieium diei magni, rineulia a ternis rub euliqine reseremit. Ratio autem quare non statim post eorum casum rei rugi sunt in infernum .
sed dimittuntur in aero. est . quia Deus noluit quod ipsis precantibus eorum erealio totaliter frustraretur; et ideo dedit eos hominibus in mere ilium, quo limis
Praepararent coronam, malis autem aeternam mortem.
Et quia usque ad diem iudicii est nobis tempus belli.
et merendi ; ideo usque tunc in aero permanebunt, post diem vero iudieii retrudentur in insemilan. Advertendum etiam . quod una littera habet si, tus, et sic est genitivi easus, et ponitur singulare pro plurali, quasi dicat spirituum; alia littera habet spiri tum, et tunc est aecusativi easus. ut dicatur: Sem
dum principem viriti im, idest qui princeps est spiritus. Tertio quantum ad otierationem , ibi eum dieit rQui nune operatur in filios disti lentiae. idest in illos fui a se repellunt fructum passionis Christi, qui sunt illi dissidentiast: vel quia de auternis non habent fidem, nee sp 'm salutis per Christum: et in talibus princeps potestatis aeris huius libere oporatur, ducens eos quo vult, de quibus infra 4. I9. dicitur: Oui desperantes
emetipsos tradiderunt impudieitiae , in operus anem
immunditiae: vel di denti se . idest de quibus eis est dissidendum , idest qui ex malitia poceant οῦ in quibus rineeps huius mundi etiam operatur ad nutum. Dctis enim qui ex ignorantia , et infirmitate pectant, non est dissidendum, nec in eis priueeps iste Operatur
Sed eontra. De nemino est desperandum quamdiu vixit. Restiolideo. Dicet illim est, qi mi do aliquo pintest esse duples spes. Una ex parte hominis ; alia ex parte dixinao gratiao. Et sic eo aliquo potest desperari to sua . do quo tamen desperandum non est ex Iorte Dei : sicut desperandum erat de Laram iacentis in sepulero , quod resurgeret ex parte sua ; do quo tamen desperandum non erat ex Paris Dei , a liuo restisei latus est. De istis ergo qui ex malitia sunt murulum in perealis demersi. si allendatur eorum virtus. desperari potest: Ioat. 63. 5. In furus sum os timoprofundi , et non est tubstantia: non tamen si aliet
17쪽
etlur infra I. 6. Nemo vos reduciti inanibus revis r propter hoe enim venit ira Dei in tutos dissidentiae.
De itide eum diei l . In quibus et nos omnes ete. eommemorat Aliostolus statum culpa Itiani iam ad ludaeos. Ostoriden, eos omius in P ceato sitisse , secundum illud Roman. J. 9. Causa ιi sumuε, Iudaeos, et Graeeos omnea sub pecea ιο era'. Attendunda est laniendisfrontia ei rea hoc , quia AI Ustolus aget fi de culpa Gentilium, assignavit duas causas e ulliae fuisse: linam scilicet px parti inlindi , aliam ex parte daemoniun , quos tolebant. Quia cini, Ilulari Prant similes Gentilibus in statu e illime quantum ad Prim2m causam . non autem quantum ad secusulam ; illis Λimstolus iam laeti mentionsem de eiit Ita eorum , nisi quantum d causam quae est ex parti mundi: et rea liuod tria facit. Primo eommemorat ivrum culpam quantum ad Peccatum cordis: secun lo quantum ad pecaea tum cIM G ; tertio quantum ad peccatum originis. Peccatum vero eordis ins iuuat i et destiteria carnis; et quantum ad hoe dieit: In quitus, stilicet I 'ecatis, ct delictis.
nos Dinnes, scilicet Iiidaei, vitti v DMω eondensati suismus, agent s vitam nostram in de/ideriis earnis nostrae, idest earnalibus : Tit. 3. 3. I ramus enim aliis quando eι nos insipientel . et inereduli . errantes , et sertientes desideriis, et risuptatibus rartii: Roman. II. 11. Carnis euram via feceritis in des Verris. I ccis caluin ergo operis nihil aliud ost quam expressio interioris e cupiseonliae. Ebi aut ni qua dam concupiascentia ea mis , stetit Funt tot upi se taliae naturali a ;Puta cibi . Per quam conservatur indixiduum , et ve- reorum, per quam toti servatur specu's; et quantum
ad hoe dicit : Faetermea voluntatem earnis , id est ea In quibus earo deleelatur : Roman. S. S. Qui autem
in earne sunt, Deo placere non possunt. Duatretam vero
est concupiscentia cogitationis. Porum scilic t quae non veniunt ex desideriis carnis. Me ex ipso appetitu animae, ut honoris ambitio, et propriae excellentiae, et
liuiusmodi et et quantum ad hoc dicit, Et eo quati
num. idest exequentes illas concupiseuntias. tit ou eau santur ex institie tu cogitationum nostrarum. ceatum
vero originis insinuat, dic iis: Ει eramua natura sit irae: quod quidem peccatum ex primo parente honaollim iii Gentiles. sed etiam in Iliua os traii lauditur: Roman. β. 12. Sicut per unum hominem in hune mundum peeeatum tiararit, et per peceatum mors; ita etia omnes homines mors perιram ιιι. in quo Omma
preeaderunt. Et sicut homines per baptismum mum dantur a P eato originali Solum quantum ad per-nas proprias , unde generant filios baptizandos ; ita circumcisio mundabat ab originali personas holum. Sed generabant adhue ei reumeidendos; et hoc est quod dicit : Eramu natura, idest per originem natum: non quidem naturae. ut natura est, quia sic bona est. et
a Deo ; sed naturae, ut vitiata est: filii irae . idest indictae . poenae, et gehennae ; et hue metit et cerari, idest Gentiles.
Deus autem, sui dives est in misericordia, pr pler nimiam caritalem suam qua dilexit nos , cum essemus mortui peccatis , convivificavit nos
in Christo , cuius gratia ostis salvali , et rem suscitavit , Et tomedore fecit in caelestibus iaChristo Io u : ut O,l 'uderet in saeculis Sul, - - nienti luis abundat. los divitias uratiae Suae in hinnitati, sup et nos iu Christo Iesu. Postquam exam ravit Amytolus filatum eulpae in .sieientis: hie commendat io, si ei una gratiae iustificantis: circa quam duo saeit. Primo i I sum bonoseium ponit et secundo ipsum exponit, ibi, Gratia enim estis saerati per fidem. B 'i, sicium autem illud deseribit
quatitum ad tres eausas. Primo quantum ad ea usa messicietilem ; secundo quantum ad causam formalem . seu pxomplarem; lortio quantum ad causam finalem. Esli istis autem causa beneficii divini iustis aulis est
caritas Dei : ot quantum ad hoc dieit : Deus autem.
qui dites est in misericordia, propter nimiam earit tem suam qua dileait nos , eum e/semus mortui pe
eatis, eo ne ioisi adit nos in Christo. Dicit autem, Proster nimiam earitatem , quia dilectionis divinae po sumus congiderare quadruplicem boni latom . et em eientiam. Primo quia nos in esse produxit: Sap. 11. 25. Diligis enim omnia qua. sum . et nihiι odisti eorum quae I ei ali. Seeundo quia imaginem suam nos Deit . et ea paeea beatitudinis suae : Deut. 33. 2. Cum eo sanetorum millis. In dextera ut tus lyn ea lex. Duma populos: omnes ganeii in manu sitiua sunt. Tertio quia nomines per pm catum corruptos reparavit: Itier. 31. s. In earitale perpetua dilexi te et ideo attraai te, miserans Quarta quia pm salute nostra Filium pro-lirium dedit: Dan. I. m. Sio Deus dileait mundumtii Filium suum uniueni ιum daret. Urulo Gregorius : O inaestimabiιis di laetio earitatis Γι serrum redimeres. Filium tradι disti. Dicit autoni, oui dides est in misericordia, quia eum amor homitiis mi etiar ex iis nilato eius qui diligitur, tune homo
ille qui diligit , diligit ex iustitia . inquantum iustum
est quod talem antet. Quando vero aliivir causat bonitatem in dilecto, time est amor Procedem os mis ri-eordia. Amor aulem tylo Diras amat nos . eausat in nobis bonitalem: ct ideo uiis rimrilia ponitur hic quasi radix amoris di ini : Isai. 63. I. Larsitus est eis saeuiuium indulgentiam suam . et seeundum mulsitudinem miserieordiarum suarum : Ibidem tb. Multitudorisemim tuorum, et miserationum tuiarum luper me.
Dieitur autem Ilaus dives in misi rieorilia . quia habet eam infinitam, et indusicionium, quod non habet homo In tribus enim homo miseretur eum termino, et limitatione. Iri quidem lases inlo beneficia temporalia ;ot hare mi; eontra est unita . non excedinis limiles propriae saeuitatis: T . 4. S. Quomodo potueris. ita esto mis/rieors. Sed Deus dives est Eliam in omnes qui jnvoeant illum, ut dicitur Romam. 19. Me do est finita miserieordia hominis. quia non remittit, nisi s- sensam propriam: et in hoc etiam modus osse debet ut seisieri non sic passim remittat, ut ille eui remitiatil, ossiciatur Procacior, pronior et saeilior ad itera inios udendum : Eeeti. S. II. Etenim quia non pro
lur ei to eontra malos sententia . absque timore ullo
sitii hominum perpetrant mala. Deo nutem nihil noeere iUtest : et ideo potest omnem ossensam remiti
18쪽
rum pocl : Porro si iuste eseria . quid donatis ei pTertio homo miseretur poenam remittendo; et in hoeoliam est modus sera annus. scilicet ut non satias eoatra legis supprioris iustitiam ; Deus autem ii Damomnium romittere inlest . cum non obstringatur aliqua superioris lege: Iob as. 13. Quem eona iιuiι alium
stuper terram , et quem posuit super orbem quem fa--eatus eat ' Sie ergo miserieordia Dei est infinita .
quia non eoarctatur angustiis divitiarum. nei lue liminro nocumenti restringitur , et neque t e superioris. Causa vero exomplaris lis seii ost . quia in Christo eollata : Di quatituan ad ii ,e dicit r mιπι essemu3 mortiιt precittis . cimex tisieueu an Christo. Ubi tangit triplex benesi tritam , tu tin aluuii taurinrectionis a mortuis, et ascietistiuus in eoelum; P r quae tria Cliristi, I ieii Ggo qui sit uni admunx . ut lisa ut lait 'ra I tu autem, qui iaces est iri miseris ordiu , pripter umini in eam latem suam qua dite rit . eum peccmiis, uri . i. irris nos in christo . id si sinuit vixero Deit eum Cliri lo : υ, ε 6. 3. Virilia ibit nos duos dies . in tertia suscitiahil nis , el in eo
peetu Convivisierexit . inquani . hie scilicet per vitam iustitiae: P. Qui Suit an inuisi ineam ad vitam: et hoc in Oimto. idi ,t pir gratiam Citriasii : euius, scilicet C hristi. eatis sui rufi: Rom. S. 24. Spe enim salti facti sumus. Quantum vero adsocundum dieit : Ει esu refuse ituriι nos cum hristo,
Eum dicii : Et eoitai dere se is in ea lea tuus in Chriatio Iem . scilicit ii uti ς' m. rt laualem in futuro in re : quia . ut dieitur Ioan. 12. - Iibi ego sum. tute et minister mos erit. Item a me. S. 21. Ous viserit, dabo ei oedere maeum in ιhrono nuo, sicut et
.go viri , et sedi eum Patre meo in throno eius. Uliatur autem in his Apostolus praeterito pro latum , di Im aliatis tamquam iam saelum quod sui urum est, pro certitudine spei. Sie ergo eonrisu ear ι quantum ad animam. tandem resus itarii quantum ad corpus , et medere feeit quantum ad utrumque. Consequenter eum dieit. Ul MIenderet in saeeuliam pereenientibus es undantes 'dieitias stratiae suae, ms it causam sinalem evitali lienes ieii. Quod quidem
potest duplieiter legi r quia Moeula supervenientia vel possunt areis in vita ista. vel tu vita sutura. Si enim accipiantur in vila ista , tune saeculum est quaedam mensura temporis . et periodus unius generationis. ut dicatur sic. Dieo. cuod nos, qui sumus primitiae dormienuum , eonrie eadu in Chrisso: et boe ut ostem deret in raeeulis avereolantibus. idest in his qui I turi sunt post nos . abundantes dirisias gratiae suae; et hoe tino meritis nostris . sed fionitate sua , quaa est scillaei super nos in chrisis fetu. idest per Chematum Iesum : I. Tim. t. 15. Iesua Christus rena in
hune mundum pereatores inteos faeera , quorum pria -- ego sum. Sed ideo miserisordiam eonaeotis sum. vi in me ostenderet Christus omnem pati omium ad i
sormationem tuorum qui eradituri sunt illi in tuam aeternam. Sic ergo Deus largitus est sanctis primitivis abundantia dona gratiae, ut posteri facilius eoavertanuir ad chrisium. Vel potest aliter aceipi saeculum. scilicet in alia vita . de quo dicitur Leeli. 2s. I s. Et
usque od futurum saeeulum non desinam. Sed liectibi sit unum sareulum . quia thi est aeternitas : dicit tamen in raeeulis superet ni alibus , propter multitudinem sanctorum partioiPantium aeteriti talen : ut dieatitur ibi tot saecula , quot sunt aeterni satUs parii ei- palae. De his saeculis dieitur in Pastui. 1όs. 1J. R
snum tuum , restrium omnium saeculorum. Dieit ergo
secumlum hune sensum : Dieo , quod vivificavit nos in siae . scilicet per Christum, vel in gratia, ut ostem deret in eare uis auperrenientibus , illisa in alia vita compleret, abundarites dirilias gratiue suae, idest abu dantem gratiam . quam etiam in lime mundo ostendit dum multa dimittit peccata , et maxima dona concedit : quae qitidem superabundat in vita alia. quia thi indesieienter liabetur : Iocin. m. Io. Ego tenι tit Diatum, idest gratiae. habeant in lim mundo, et cibunda lius habeatit . Milicet gloriae in patria. Et hoc inb nauate Mur: Hal. 72. s. Quam bonus Israeι Deus fThren. I. 25. Bonus est Dominus Ueransibus in eum, animae quaerenti illum. Et hoc supra nos . idest supra nostrum desiderium. supra nostrum intelleetum .el suPra rapacitatem nostram: Isa. G. 4. O lus non ridit . Deus , ab/que is, quae praeparasti e eeta
tibus te. Et boe in Christo Iesu, idest per Christum Iesum: quia sicut gratia nobis Gnsertur per Uiristiam, ita et gloria . quae est gratia consutumata: Psal. 8J. 12. Gratiam . et flariam dabiι Domisus. Per ipsum enim beatifieamur, per quem iustineamur. Dicit a tem , Ut ostenderet . quia thesaurus gratiae in vobis
est oeculius, quia liabemus ipsum in vasis setilibus ut dieitur 2. cor. 4. et s. Dan. I. I. videt a qualem raritatem dedit naia Paιer, vi iuri me rominemur,ra simus: et parum post: Nuno fili Dei sitinus . Mnoridum apparua quid erimus. Sed illo inesaurus o cultus . quia nondum apparuit . in saeculis supervenientibus ostenditur: quia in patria omnia eruui noliis aperia quao ad manifestam sanctorum gloriam pertinent : doman. S. IS. Non sunt randrynae passioneo huius temporia ad sut uram storiam quaa reuelahitur in nobis.
Gratia enim estis salvati per sdem, et hoc non
ex vobis , Dei enim donum est , non ex operibus , ut ne quis glorietur. Ipsius enim sumus sa-ctura , creati in Christo Iesu in operibus bonis, quae praeparavit Dous , ut tu illis ambulemus.
Supra eommemorans Apostolus beneficium Dei. quo Iiberati sumus a pereato . interposuerat quod gratia christi eramus saltati; nunc autem ilhid probare i tendit : ei rea quod duo facit: primo enim proponit imtentionem suam ; secundo manifestat propositum, ibi Et Me non eae vobis, Dei enim donum est. Dieit e go primo : Bene dixi, cuius gratia estis salami; et reris adhue dico securo: enim, pro quia . estis mirati gratia: 1. Corinth. 15. m. Gratia Dei sum ad quod sum: Rom. S. 24. Iustitieasi gratis per milium 1 rat . Idem enim est salvari, et lusti Mati. Salus enim
importat liberationem a periculis: unde perista salus
19쪽
hominis erit In viis astum . qnando ab ornnibus
rieulis immunis eri ι : sicut navis dieitur se sal Kala, quando venit ad liortum : Da. ω. IV. Oeeupabit salus muros tutis. et portas tuas laudatio. Huius autem salutis spem gias ipiunt homines, dum in praesenti iiisti sesi itur a P erato . Di seminitum hoc dicuntur san rati esse. Reeundum illud Rom. S. Ps. Spe enim ια vati sumus. llam aula in salvatio gratiae est per fidem
latrini. Gmeurrit enim ad iustis rationem impii simultum iesugione gratiae motus fidei in Imum In adultis: Lue. 8. 43. Vade in para : fides tua te satrum feeit: Rom. S. I. I titieati enim eae fide paeem hiabetimus. Deinde cum dicit. Et fine non ea robis eici manis sestat quod dixerat : et primo quantum ad fidem, quae t si indamentiam totius spiritualis aedificii; secundo quantum ad gratiam , ibi . Ipsius enim sumus factura. Circa primum ex eludit duos errores: quorum pri-nuas est. Quia dixerat simul per fidem sumus fiat ali. posset quis eredem quod ii sa fides esset a nobis. ει quod eredere in nostro arbitrio constitutum est: et Leeo hoe ex eludens dieit: H hoe non eae robis. Non enim sussicit ad eredemtum liberum arbitrium, eo quod ea quae sunt .sdoi, sunt supra rationem: Eeeli. J. 26. Plurima supra rensum hominis ostensa sunt tibi: 1. Corinth. 2. II. Quae Dei sunt nemo novit nisi Spiritus Dei. Et ideo quod limo eredat, hoc turn potest ex so habere. nisi Deus det, secuit Iulii illud Sopient. 9. 17. Sensum autem ivum quis selet. nisi tu dederia sapientiam, et miseria sanctum tuum daturissimis ' Propter quod subdit: Dei enim donum est, Mitieet ipsa siles t Philip . I. Vobis aulem dona--m e ει pro Christo, non solum ut in eum eradatis,
ed etiam pro eo patiamini: et I . Corinth. II. 9. Alii Mim datur fides in eodem spiritu. Secundo cxcludit alium errorem. Posset enim aliqui g croilem quod fides daretur nobis a Deo meri in opclum praeeedenuum ἔet ad hoe cxeludendum subdit Non ea operibuε. scilicet praeeta illibus. hoc donum meruimus aliquam eo . quia salvati sumus : quoniam hoc est ex gratia, ut supra dictum est, secundum illud Rom. II. 6. Siclutem gratia, iam non eae operibus: alioquin struita iam non est gratia. Subdit autem rationem . qua Deus salvat mimines Iaer sidem ab pie meritis praecindentibus t m ne cuia flori tur , tu seipso . sed tota gloria in Deum reseratur: Hal. 113. I. Non nobis, D mina , non nobis, sed nomini tuo da gloriam: I. C rinth. I. 29. Ut non glorietur omas eam in eon μι eius. Eae ipso uulem ros estis in Chris o Iesu. Deinde eum dicit. Ipsius enim saetura sumus, in
essestat quod dixerat quantum ad gratiam; eirea quod duo laeit. Primo nianifestat gratiae infusionem; secumdo deelarat gratiao praedestiuationem, ibi. ouad ma Tararu Deus, ut in illis ambulemus. Duo autem ad rationem gratiae pertinent, quae etiam iam die la sunt: primum est ut id quod est per gratiam, non usu Minini per Midum, vel a seipso, sed ex dom: et qu)ntum au line dicit: Usius enim Deturarum ua: quia scilicet quidquid boni nos habemus, mo t ex nobis ipsis , sed ex Deo faciente : Pacum. 99.
3. et non ipsi nor: Deuter. 32. o. δεο ne ipso est pater tuus, possedit. seeit, et ere τιι ra I et eontinuatur immediato eum praecedenti, ut
dicatur: m quia glorietur, quia Milicet ipsius Delm
ra sumus. Vel potest eontinuari eum eo quod supra
dixerat. Gratia eηim rutrali νυ min. Secundo porti notad rarionsem gratiae ut non sit ox operibus laraoc Heli.
libus : et hoc exprimitur in hoc quod sub lit, Creati. Est enim ereare, aliquid ex nihilo Deero. Liade quando aliquis iustificatur siue meritis praeeodontibus, diei potest ereatus , quasi ex nihilo factus. Maoe autem Melio , scilicet creatio iustitiae, sit viri ulo Christi si, ritum sanctum dantis : propter quod subdit . In chriasto Iem . idest per i liristum Iesum : Galat. ult. IS.
In christo enim Iesu neque eireum eisio aliquid valeι neque praeputium. ed mea ereatum: Hai. Io3. M. Emitis Spira um ιuum . et ervabuntur. Ulterius non solum datur nobis habitus virtutis, et gratiae . sed in. terius per Spiritum renovamur ad beno operandum rundo subdit. In operibua bonis, quia scilicet ipsa bona opera sunt nobis a Deo : Isa. 26 . 12. Omnia enim opera nostra operulu/ ea in nobis. Et quia quos prae.
destinavit. hos Pt vocavit, sellieet per gratiam, ut dueitur Rum. X. libro subdit do praedestinatione, diems: Quae . Milicet lMna opera , meparaeit Deus. Nihilonim aliud est praedestinatio quam praeparatio benesi. eiorum Dei: inter quae benefieia computantur et ipsa na opera nostra. Dicitur autem Deus nobis aliqua Praeparato , inquantum disIMsuit se nobis daturum :Pμι. 6s. 10. 9arasti edum illorum. Sod ne aliquis intelligeret bona opera sie osse nobis Praeparata a Deo, ut nihil ad illa per liberum arbitrium cooperar mur τideo subdit: M in illis ambulomus: quasi dicat: Ne his ea praeparavit, ut ea nos ipsi nobis per liberum a rhi trium impleremus : Dei entin adiutores sumus, ut dieitur I. Corinth. S. s. Propter quod dicerit de seipso Apostolus 1. Corinth. Ib. Io. Gratia elua in me ra eua non fuit, sed abundantius omnibus laborari: non eν aviem . sed gratia Dei meeum. Signanter autem dieit, Ambulemu/ , ut designet boni operis prolectum. secundum illud Dan. I2. J5. Ambulate dum tuom
habetis: Infra 5. 3. Et filii lucis amiluate.
Propter quod memores ostolo ill quod aliqua
do vos , qui εἰ enios eratis in carne, qui diceb mini praepultum ab ea quae dieitur circuinci hoin carne manufacta : qua eratis illo in tempore sino cirisio , alienati a eonversat iuno I Srael , ct
hospites testamentorum, promissionis spem non tu bontes , et sine Deo in hoc mundo et nunc aut min Christo Iesu vos , qui aliquando eratis longe, facti estis prope in sanguino Christi. P oeulo beneseis Dei Gentilibus exhibito quantum
ad liberationem a peccato ἰ hie recitat Apostolus benω seium cis exhibitum in litviralione a statu Gentilitatis: circa quod duo facit. Primo commemorat eonditionem status praeteriti; secundo recitat beneficia eis exhibita in statu praesenti, ibi . Nune autem in Christo Iesaevo. qui aliquando eras a tonae, Deti estis prope. Grea
si rasit Uata Quod aliquando vos Gentis in eat , qui dicimini.
20쪽
ptimum duo laeiti Primo rem memorallani ε status pra teriti ponit exhortationem: seeurulla ipse mei fitatus praeterili deelarat eo itinem , ibi , Quod ali ιuando P Gentes eratis. Diei ι ergo: Propter q-δ , ut scilicet advertere possitis quod omnia sint nobis data ex Dei
gratia , t mores estote: Deut. 9. 7. Mernento, et namiris earis, quomodo ad iraeundiam proroeaeeris D tim thirum in Militudine 2 Deut. 16. 3. Memneris diei egre monis tuae de AEq ypto. omnibus diibus vitas tuae.
Guudo eum dieit aliquando eoa Gentea eratis, eommemorat praeteriti status eo itionem: et primo quantum ad mala quae habebant; secundo qua tum ad hona quibus privabantur . ibi . Uui eralis inclis tena re sine christo ete. Circa primum ponit tria mala. Primo Gentilitatis erimen. idolis servie-hant, eum dieit: Ouia aliquam ros Gentes eratis I. Corinth. 12. 2. Milia quoniam eum Genlee esse iis, ad almulaera muta prout ducebamini eunιes. Fidam vero libri lia, ni : Vos . qui Gentes erasis : et tunc petulet e structio usque ibi. ne auιem in christo Iesu eoa, aliquando eratia longo . faeti estis prope. Seeundo recitat eorum earnalem conversatio. n- , eum dieit. In ea me . idest earnaliter viventes: Rom. 8. 3. Oui autem in eam a sunt, Deo plaeeranon possunt. Tertio recitat eoutem plus eorum vili πω s ionem , qua a Iudaeis vilipendebantur : undo dieit :
i dirabamini praeputium , idest circum eisio, ab ea,
facta in ea a . idest a Iudaeis tali circumeisione circumeisis. Et dieit. Mari usaeta. ad disserentiam et r. cumcisionis spiritualis . do qua dicitur Coloss. 2. 11.
chris ιι, eonsepulit ei in baptismo: et sequitur parum post 13. Vos eum mortui essetis in delictis . et prue-putio earnis vestrae . eonridificavit eum illo , eoia nam vobis omnia det tela. Deinde eum dicit, Oui eratis illo in tempore sine Christo ete. commemorat bona quibus privabantur: et primo participati no sacramentorum et secundo Dei e
gnitimo , ibi , Et sina Deo in De mundo. Cim a primum ponit tria saeramenta quorum participatione privabantur. Primo Christi dignitate : unde dieit: uuleratis illo tempore sine Christo. idest sine promi si ne Christi, quae saeta est Iudaeis : merem. 23. S. Suuitubo Darid germen iustum e et regnabiι Reor, et lamem erit: Zaeh. 9. 9. Erulta satis fuia Sion . iubila filia merusvilem e eeee Reae tuus veniι tba tu
lu3. et taleator. Secundo tangit sol ietatem fauetorum
qua privabantur quamdiu in gentilitate permanebant . eum dicit : Alienvii a eontersatione Israel: quia sci-Beet Iudaeis eum Gentillhus non erat licitum conversari: Deuler. 7. 3. Non inibis eum et 3 foeda . nequi miser eris eorum , neque foetabis eum eis eoni una: Dan. 4. 9. Non etiam eoutuntur Iudaei Samum iam .
Et quantum ad illos qui in Iudaismo recipiebantur contem Aibiliter . eum fiebant proseliti: uiuo subditur Et hospites testamentorum: quasi dieat : Huiusnudi prosellii. quando eonvertiebantur ad Iudaeos , et simbant proselati, non sicut cives. sed fleui hυspites t cipiebantur ad percipiendum testamenta Dei. Dicit autem , Testamentorum . in plurali . quia Iudaeis vetus1estamentum erat exhibitum, et uoxum erat promiseriuT. AD mraios
sum : quia , ut dieitur Mess. έι. 2 . testamentum
suum eonfirmarit super eaput Iamb. Uuod notust imis Iligi de veteri lesia mento. Promiserat enim Deus damalluit testamentum : Baruch 2. J5. Statuam illis testamentum alterum sempiternum. IIoc autem reddit illis quorum adoptio est siliorum Dei, et gloria . et testamentum , ut dieitur Rom. s. Ponit etiam aliud ben sicium quo privabantur . scilicet spem Iuturorum bonorum , eum dieit : Promissionis spem non habentes: quia . ut dieitur Galat. 5. I6. Abrahaa distae auia promissiones . et semini eius. Ulterius ponit summam damnifieationem qua damnifieabantur. Militet ob Dei ignorantiam , ibi Et sine Deo in Me mundo . idest sine cognitione Dei : Psal. 75. 1. Nolua in D .a Deus : non aut in Gentibus, ut dicitur I. Iλαι. 4. 5. Non in passione desiderat. ει eut et Gentea quae ignora ut Deum: quod tamen i litelligitur de eogniti no quae est iter fidem: nam do cognitiono naturali dieitur Rom.
Consequenter cum dicit, Nutie autem in Christo Iesu eoa , qui aliquatuso erutis longe . saeιi es lia propa .eommemorat benesieta eis exhibita in statu converti
nis per Christum. Cirea quod duo laeti r quia primo ostendit quomodo lacti su ut participes bonorum , quibus ante privabantur , secundo ostendit quod ad illa bona non sicut ii stilos , sed sicut ei ves reeipiuntur , ibi . Ergo non eMis hospites . et adrenae. Prima it tum in duas : quia primo commemorat huiusmodi b iielleia in generali ; seeundo u peciali, ibi . Ipsa ε- tum est paa n Ira, qtM feeit utra rue unum. Dieit ergo primo : Dixi , quod in illo tempore eratis sitis Christo , alienati a eonversatione Israel; nune autem . idest postquam conversi estis ad Christum, eos qui Misis in chriato , id est qui ei adhaeretis per fidem, et
caritatem: I. Dan. 4. 16. Qui maneι in earitate, in Deo , et Deus in eo: Galat. ult. IS- In cir sto anim Iesu neque cireum cisio aliquid rati l . nequa
praeputium, sed no a ereatura ' ros, inquam, qui a-ιiquando eratis LMe . id est ei gati a Dia, non loeo. sed merito : Psal. I 8. 15. Longe a peceatoribus satus e et a convergatione sane toruin . ut partiei pa Ii at tamentorum, ut dictum est: iam saeιι estis prope. Deo se ilicet, et sanctis eius. et lestamentis: Iaa. 60. s. Filii tui de longe venient. et Adiae tuae da ια temsurqeni r illare. R. a. O idam enim ea res , se ilicet gentibus , de Iove renerunt, Milicet de regi o dissit militudinis , et statu gentilitatis. Vos a iit ni modo faeli eatis prope. scilicet in fungui a Chrissi, idest per sanguinem eius , quo vos Christus attraxit: Dan. 12.J2. Ego si oculatus fuero a terra . Omnia ιraham ad ma ipsum. Et hoc propter nimiam caritatem. quasi potissimo in morae erucis manifestatur : Hierem. σι. d. In earituιε perpetua dilexi te οῦ ideo aιιruxi ιο mi
Ipse enim est pax noStra, qui fecit utraque unum , et medium PBrietem macerias solvens, intimicitias in carise sua, ii gem mandatorum deero is evacuans , ut duos condat in semetipso. in uno novo homiue faciens pacem, ut recoliciliet amboa