장음표시 사용
21쪽
In uno corpora Deo per erucem, interseiens inimicitias in semiui Din. Et veniens evangeliravit Im-cem vobis , qui longe suistis , et pacetii iis qui pe: quoniam per ipsum habenius accessiun aui in uno Spiritu ad Patrem. immeinoratis benesie iis eollatis imis Ephesiis in
nerali per Christum; hic ea comni emotat in speciali :eirea qi md duo latit. Primo Ostetulit qualiter approi,inquaverunt populo Iudaico: secundo qtialib)r propinquiores laeti sunt 1 oo , ibi, Ici reeoncilieι ambos in uno
eorpore Deo per erue em. Prima iterum in tres t quia primo ostendit pausam appropinquationis: secundo ni dum: tertio sin m et Meiuida ibi. Et medium parietem maceriae soIreris: tertia ibi. Ut duos eondat in semetipso in uno meo homine. Causa si item appIOpinquationis ost Cli risius: Propter qii l dicit: enim ratrata nostra, qui fecit utrirque unum. Et est emphati ea locillio ad maiorsem rei ex pririsionem; quasi dieat: Bene dies quod laeti estis prope; sed hoc laetum est per Christum . ii ita est pax nosιra , idest eausa pacis nostrae: unde dicebat Ioun. Iέ. 27. Pacem meam do robis. Ille autem modus loquoiuli fieri consuevit quando totum quod est in ellae tu, dependet ex causa: sie ut eum dicimus de Deo, qi sol ipso est salus nostra, qtii a quidquid salutis est in m bis , causatur a Di O. Quia ergo quidquid pacis est in iv,bis. eausatur a Clitiis filo, et Iis r consequens quid ii iid appropinquationis: quia homo quando paei sicatus est cum alio , secure potost ambulare , seu appropinquare ad ipsum : ideo ilicit, quod es ι pax nosIra. Xam in eius nativitate angeli annuntiaverunt paconi: Ge. 2. 1s. Gloria in aui ιsiniis seo. et in terra pax hominibus bonae voluntatis. II so etiam Christo in cor re existente , mutidufi maximam pacem habuit, qua,m ante non habnerat: Psiaim. τ1. 7. Orietur in diebus eius iustitia, et tibundantia paris. II e etiam in urgens Pacem annuntiavit: Me. tili. 56. dixit eis: Paae robis. Sequitur.' Otii feeit utraque unimi: quia scilitet Christus utrum tuo populum . videli det luilavorum relentium Deum verum, et Gonlilium ab huiusmodi Dei cultura alienatorum, eoniunxit in unum: Dan. 10. 16. Alias ores habeo. quae non sunt ea hoe ovili, et illas oporteι me addueere,
et τωem meam audιent, et fiet tinum orae, et unus pastor: meeh. 37. 22. Rea unus erit omnibus rans. ει non eruxu ultra duae gentes, nee diridentur amplius in duo regna. Modus autem appropinquati nis ostenditur. cum guhdit: Et medium parietem maee- νισε sollens. Hie autem modus est per remotionem eius
quod dis id bat. Debemus autem ad intellaetum Illi orae imaginari unum magnum campum, et multos homines ibi eoiagronitos: in quo quidem saer medium protendatur ei ele, etiar unus paries dividens eos. ita quod non
ii Patur populus unus, mi divi. Qui umilue ergo remo Pret pariolo m. coniungeriuet illorum hominum tomyrrgati mem in turbam uuam , et emeerotur populus unus. Sie intelligendum est quod hie dieitur. Mundus enim iste est si ut ager: Matth. 13. M. Arer est mundus: hie antem ager, se ilicet mundus. Plenufi est hominibus: Genes. I. 28. Crevite, et multiplieamini. et replete terram. tu isto autem agro est paries, quia quidam sunt ex una parte , quidam ex alia. Hie aulem
paries potest diei log vetus. Meundum carnales obsor. antia R. iii qi in I ii Moi conelusi cu filodiebantur. ut dieitur Galat. 3. 23. Suh teste euatoliebamur eo lusi in eam fidem quae revelanda erat: Cant. 2. 9. Ipse stat post parietem nostrum e quia videlitei Cliristus per v terem legem ligurabatur. Cliristus aut, in hune pari leni removit: et ita eum nulli itia remaneret interstitium, laetus est pnliuius unus Iudam na. Et G litium. Et hoe est quod dieit: Dii O, quod feeit u raque unum. hoe modo, se ille et sotietis medium varietem. Parietem. di v. materiae, non nutri Tune enim ost paries maceriae, quando lapilles in eo non eonglutinantur caem is, nee mi istic erigitur ut duret in p rpetuum. sed uritio ad tempus preti linitum. Volus Ergo lex est paries mace riae Iiropior duo. Primo quia non conglininabatur e rilato , quae est quasi caenaenium congli Itinans si Dios sibi in vi rem . et omnes sinant Chri to : Infra 4.3. Diti serrare unitatem spiritus in rineula paria. Vetus enim lex est timoris. inducens homines per po nas, et Pomminationes ad obsor antias mandatorum. Et si qui illo tempore togis Dam ex earitat obsere bant, iam pertinebaut ad novum ti stamentum, ut dieit Augustinus, quod est lex amoris: Rom. T. 15. Non ε-nim Oeeepistis spiritum serritulis iterum in timore: ed aereptilia spiritum adoptionis Fliorum. Secundo et os lex est paries maceriae . quia non fuit data ut perpolito duraret, sed usque ad tempus praefinitum: Gal. 4. 1. Quanto tempore haerea parvulus est, nihil differa a semo, eum sit dominus omnium. sed sub tutor iras. et aetoribus est usque ad praetinisum teminis a patre: Da et nos eum essemus paruuli, elementis mundi eramus serrientes.
Sed lite ineidit quaestio: quia dicit. Parietem mae
riae sotrens. Contrarium dieitur Muιlta. o. 17. Novi reni sol cere Dyem, sed adimplere. Respondis. Ilii endum ost. quod in veteri lege erant praecepta moralia. et eaeremonialia. Moralia quidem praecepta Christus non solvit. sed adimplevit, superaddendo ponsilia , et exponendo ea quae sertiae . et pharisaei male intelligebant: unde dicebat Matth. 5. . Nisi abundar erit iustitia reatra plus quam seriti
m m. et pharisaeorum. non intratius in regnum eaeIm
vir et iterum 4 S. Dietum est anti tuis: Inliges proximum tuum , es odio habebis inimicum tuum. Esto autem dira vobis: Diligus sal in Dor vestros. benesaeua his qui oderunι eos. Caeremonialia vero praecepta sol . vii quidem quantum ad eorum substantiam. seu ad imis
plerit quantum ad illud quod figura baut, adhibens figuratum sigurae. Est ergo intelligendum quod hie dicit . Sol rena. scili Pt quantum ad observantiam logis earnalis. Et solvere hoc , se ilicet parietem maestriae, est solvero inimicitias quae erant inu r ludaeos, ei Gemlites: quia isti volebant logem servare . illi vero minime ; ex quo oriel, si ur inter eos ira, et invidia. Sed rene has inimicitias Christus solvit n ea me sua a sumpta. Nam in eius nati vitale statim pax hominibus aruuinti ala est. Lueae P. Vel in earn a sua . scilicet immolata: quia, ut dieitur infra 3. 2. tradidit se meist Hum pro nobis oblationem, et hostiam Deo. In quo quidem sacrifieis impleta sunt omnia illa sacristia, et cessa erunt: Hebr. 10. 14. Una Oblatione eo
luminarit in sempiternum sanet eatos.
Quid autem sit iste paries , insinuat dicens, quod
22쪽
est lex mandatorum : quasi dicit: parietem .li H est ligem manda Orum de retis eraeuam. Dieitura luem lex vetus lax niandalorum . non quia aliae te pes mandatis ea reant: nova enim I x mandata habet:
Dan. II. M. Mandatum nodum do nobis ἰ sed propter duo. Primo quidem propter magnum numerum matulatoriim L galium , intantum quod ab hominibus Frevari ivm possent, secutidum illud Aet. 1o. I9. Irae est onhia quia nequa nos, neque Palma nosιri portare potuimus e Iob 11. 6. quin multiplex sit lata eius. Vel dicitur mundatorum. idest laetorum: Rom. J. 27. Ubi est ergo fortatio' Melusa est. Per quam legem' F etorum ' non, Md per teqem fidei. Lude sie ut bapti Inus Ioaimis dieitur baptismus aquae . quia tantum exterius mundabat, inlcrius autem non sanctificabat: ita et lex vetus dieitur lex sal torum . quia praecipiebat tantum quid facere illaberent. ses non conseretrat gratiam , per quam ad legem implendam iuvarent. Lex ero nova dirigit in ag uidis liraeeipiendo, ei iuvat adimplendum, gratiam coisserendo Ε, acuan3. dico, sicut imperfectum evaeuatur Iter persectum , et umbra per eritatem: I. Corinth. II. 16. Cum autem renerit Guod perseetum est. eraeua bisur quod eae parte Miliret impersectio, et umbra voteris legis; de qua Heb. Io. I. Umbram enim habens leae futurorum bonorum: et lioe deeratis, idest praeceptis novi testamenti. i,er j quae excluditur lex: Lerit. 26. I9. Comede ι is relusis ι- simia veterum . idest praecepta legis naturae simul cum nova lege; et praeceptis stivis susceptis, vetera proiicietis , idest caeremonialia praecepta veteris legis quautum ad eorum substantiam. ut ditium est. Finem vero appropinquationis ostendit, dieres : Ut duos eondat in semei ipso in uno nodo homine. Qui
quidem linis est, ut dieii duo populi essiciantur unus
Posnilus. uuae aulcm uniuntur, oportet uniri in aliquouam: et quia lex divitiebat. non poterant in imo uniri. Christus autem legi succedens, ct sides eius, sicut veritas ligurae , eos in sein ipso condidit: Ioan . II.
22. O aint unum. sistit et nos unum εum ira: Mali. 18. 29. Ubi enim sunt duo. vel tres e ingrestati in nomine meo , ibi ego sum in medio eorum. Et hoc in o noto homine Deiens paeem , vllast in semel ipso Christo ; qui dieitur imvus homo propter novum modum suae conreptionis: Iter. JI. 22. Crea ηιι Domimus norum super terram: femina Areumdabit cirum. Item propter in vitati)m grallae quam contulit: Gat. Nu. Io. In Christo enim Iesu neque cireumeisio ali-uid valet, neque praeputium . sed nora ereatura ἰnfra 4. 23. Renoramini spiritu mensis restrae . e ιandui ιe norum hominem qui seeundum Deum ereratus eat. Item propter nova mandata quae attulit: Dan. II. M. Mundatum noeum do ectis, ut ditUalia invicem.
laut diteat eca. Et licet ista videatur esse intentio Apostoli , tamen in Glossa paries duplicatur . quia ex Icrae Iuda forum imititur lex quasi obstaculum, ex Par te vero Gentium est idolatria. Consequenter cum dicit. O ree elli ει amboa in uno eo ore Deo, ostendit qualiter I eo appropinquaverunt: circa quod duo latit. Primo manifestat corum reconciliationem ad Drem; secundo ponit manifestalionem reco illationis , ibi . Et veniens erangelia auit paeem vobis qui longe fuistis, eι paee in iis qui prope. Sciendum est, quod dilectio proximi est via ad paeem Dei: luia, ut dicitur 1. Dan. 4. 13. quἰ enim non duistratrem suum quem ridet, Deum qu m non videt, quo
modo potest ditiqere ' et Aligura inus diei t. quod nullus putet habere Neem eum hristo. si discors suerit cum Christiano. Primo ergo ponit pacem hominum
invicem laetam 'r Christum . et eximio Imeem hominum ad Diuitii : propior sitio i dieit: Ut reconciliet ambos iam unitos in uno eo store Dulesiao , se ilicet in Christo: Roman. 12 β. Multi unum corpus sumus in Christo. noeone iliet, inquam. Deo per fidem, Pt ea-ritatem: r. corinth. 5. 19. Deus eruι in Christo mumdum reconellians sibi Et hoc fecit per erucem, inter iei ris inimicili is in D metipso ζ quia luda Orum . et Gentilium, quae erant per leg in , inimicitias intΡrs et t. imploris lig iras veteris testamenti: sed inimicitias quae eraut in υ'r Doum, et homines Iper IHecatum, interfecit in gemetipso . quando rer mort m cmicis delevit poetatum: t ulat. I. 4 Oui dedit semel imum pro pereatis HEbr. 9. 2 . Christus semeι o Mutua est . ad miιlsorum exhaurieadu peeeutu. Diritergo : Intersieiens immisitius. id fit preeata. in semetipso. in immolatione rorporis sui: Coloss. 1. 29. Pa
eititans per sanguinem crueis eius sire quae in ea elis. siee quae in ιerris sunt: niun. 5. 19. Cum in mici essemus. Neone uiali sumus Deo per mortem Fι-lii Hus: item coloss. I. In christo eomplaeuito inmm plenitudinem habitare, et per eum meo ne iit re omma in ipso. Uuia ergo Christus sati laeti sutu-tienter pro peccatis nostris, eonsequens fuit ut soluto pretio fieret reconcitolio. Manifestationem xero huius recone illationis ponit, dicens: Et veniens erungelizarit meam vobis qui ιOnge fuistis . eι pacem iis qui prope. Ponit autem primo pacis, fistu reconciliationis annuntiationem : secundo pacis caugam, et rationem, i N, Ouoniam per tyrum habemus aetessum ambo in uno Spiritu Patrom. Est ergo inandi stata Dei se tu ili alio ad homin m per Christum e quia ii so Christu non solum m one iliavit nos Deo, et iliter leeit inimieitias et sed etiam reuiens, se ilicet in ea me. e augesinarit, id si amuntiavit. γα- eem. V l reniens po fit resurri ei tot in . quando stetit iii medio discipulorum. ot dixit eis. Pax vobιs, Luc. vll. 1. et Dan. 20 Isa. 6 I. I. Ad annuntiandum ma a uelis misu me. ut mederer eontritis mola: et 52. 7. Otiam pulchri pedes supra mons est annuntiantis , et praedieantis pacem, annuntiaritis bimum , in Ied ean iis salutem I Erangelizariι, in piam. non uni t opulo
tantum, sed vobis Gentibus, qui lonse suistis, quibus
eui non in pergona propria. tamen Pstr Astri ullos suos annuntiavit Paeem : a Iutth. υἱι. I9. Κvnias eryo d eete om ira steales. baptizan Ies eos 2 La. 33. 13. Audite qui longe estis, quae feeerim, eι eoyn rite ricinisbrtitudiuem meam : et pacem iis qui prope: supple. aimuntiavit Christus in iter Ona propria : Rom. Io. S. Dieo enim Chri sum Iesum ministrum suisse eircum- eis iras propter rem taιem Dei. ad eonfirmandar missiones patrum: Isa. 5s. II. Εeee Mevia renieι qui
non erat mecum, advena quondam tuus adiungetur
tibi. Causam autem pacis, et formam ostendit dicens: Quoniam per ψιum habemus aeeessum ambo , idest duo populi, in uno SH itu. idest uniti uni me Spiritus sancti: Infira ό. G. Solieiti seruare unitatem Spiritus in vinolo paeis: I. Corinia. I2. II. Haec ai
23쪽
um omnia operisur umis atqua idem spiritus. Sie almum lia imis Meessum ad Patrem per Uiristurn. quc niam Christus operatur Por Spiritum sanctum: Rom.
8. 9. Si quis autem Spiritum hristi n in habet. hie non est eius. Et ideo quidquid sit iter Spiritum sanetum , etiam sit per Christum. Per hue etiam quod dieit . Ad Patrem, inlolligendum est quod etiam pe linet ad totam Trinitatem, quia propter essentiae uti,tatem in Patre ost Filius. et Spiritus sanetus ; et in Spiritu saneto I alor, et Filius. Ideo eum dicit . Ad Patrem, spretalitor ostendit quod quidquid Filius habet. a Patre habet . et ab eo etiam so habere recognoscit.
Ergo iam non estis bosi ites , et advenae . sed estis cives sanctorum, et uom Stici Dei, superac-dificati sutior fundamentum Apostolorum, el Pr phelarum, ipso sumnio angulari lapide Christo Iesu ; in quo onniis aedificatio constructa crescit in templum sanetum in Domino et in quo et vos
eoaedili mini in habitaculum Dei in Spiritu sancto.
Ostenso supra, quod ad spiriuralia bonoseia simul admissi Auti Gei.tiles i um Iudaeis; hie ostendit quod in illis beneficiis Gentiles non sunt minoris dipnitalis quam sint ii,si inlaei; sed aeque olenarie ad Christi beneficia sunt admissi : eirea auod duo latit: quia primo proponii intentum; seeunco manifestat propos, tum Per exemplum. thh. Superaudificati mper fundamenιum Apostolarum, et Prophetarum. Circa primum duo laeti. luimo ex eludit id quod erat in statu pra terito a statu praesenti: secundo e eludit id quod eompeiit praesenti si alui. ibi , Sed rares eirea sanet rum , eι domestici Dei. Quia ergo Apostolus -li dendo induen hoe quod dieit: Elago iam non estis hospites. eι adtenae: considerandum est, quod simit, tudo sequitur ex praemissis. Primo quidem ex hoe quod ambo coniuneti . sunt Deo reconciliati ἔ secundo quod ambo habent areessum in uno Spiritu ad Patrem. ergo simul sunt tonsigurati toti Trinitati Patri ad quem habent aeressum. Filio per ovem, Spia ritui saneis in quo uno aecedunt; in nullo deficiunt aspiritualium bonorum participalione. Ad intelleetum autem litterae sciendum est, quod eollegium fidelium quandoque in Seripuiris vocatiar domus, seeundum illud 1. Iimoth. 3. 15. O scias quomodo in domo Dei oporteut is eonrersari, qua. est Dei Eeetesia : qu oque autem vocatur eivitas , seeum dum illud PMIm. 121. 3. Hierusalem quae aedificam tur vi et titas. civitas enim habet eoilogium politicum
donius autem oeconomi m : timet quae quidem dimplex din. retitia invenitur. Nam qui sunt do collegio domus, communicant sibi in aetibus privatis; qui vero sunt do collisiis eivitalis, communieant sibi in actibus publicis. Item qui sunt in collogio domus. Teguntur ab uno , qui vocatur paterfamilias et sed qui sunt in collegio ei ilatis , reguntur a Rogo : ita enim est paterfamilias in domo. sieut Ilex iu regno. Sin igitur collegium fidelium aliquid habet do ei itate . et aliquid de domo. Sed si e sideretur rector eollegii, pater est: Ma ιιh. 6. s. Pater nosιer qui ea in e lis et inor 3.19. Patrem roeabis me . et post mst inqredi non re subia: et sie colIegium est domus. Si vero ipgos subis dilos e sideres, sic ei vitas est : attia communieant
sibi in aes ibus praeeipuifi, scilicet mi. spei. et earitatis. Et hoe modo si fidelim eonsiderentur in se , esteollegium eivitatis; si vero rector tot ii allandatur. est talogium domus. Et ideo Apostolus duo verba ponit hie . sellicet hospites , et aurenae. Η enim sunt hospiaes ad domum quod advenae ad civitaium : h spes enim dicitur , quasi extraneus a domo: Eerii. 29. 31. Vita nequam. Mapilandi da domo in domum: advena vero est qui extraneus venit ad civit alam. Aesi dieat Apostolus t Olim eraiis extranei a eo legio mi elium, sicut hospites ad domum . Di advenas ad eivitatem . quemadmodum et prosel3li ad legem vel
rem; sed nune non est ita, quia tam non estis hospiates. ει adrenas 2 Da. 54. M. Eeest areola renieι qui non erat mecum , adrena quondam tuuε adivnwtur tibi.
Cons lienior eum dieit. Sed estis eleea sanetorumete. coneludit quod 'eonvenit statui praesenti. direm tSed estis eires sanetorum. et domestici Dei: quasi M. eat : Quia evilegium fidelium dieitur eivitas in eomia paratione ad subditos . et domus in comparatione adreetorem ἰ eollegium ad quod vocati estis, est eimitas ganelorum . et domus mi: Psalm. 86. 3. Gloriosa dieta tunt de te, ei itas Dei. Unde Augustinus: Duas eleuates sariunt duo amores. Nam amor mi Maqua ad eontemptum stri, scilicet hominis amantis, sarit e
eitatem Hierusalem eaelestem : amor rero sui usquaad retiae tum Dei . faeis eieitatem Babylonis. Quilibet ergo vel est eivis saneiurum , si diligit Deum usque ad eoninmptum sui : Proxerh. vit. 21. Omnes ineruet tetraiti sunt duplisibus: si vero diligit so u quo ad eontemptum Dei. est civis nab, locis. Consequenter eum dicit, Superaediti eati ruper fundamentum se lotorum , et Prophetarum , manifestat propollitum. Cinsuetum est in Scripturis, quod in n. gura quae mellionimia dicitur. continens ponatur pro contento, sicut quando tuo domus pro his qui sunt in domo. Secundum hune ergo modum loquitur Aposto
lus de his qui sunt in domo Dei. Milieet do fidelibus,
icut de una domo. et comparat eos aedificio; et ei ea hoe duo facit: quia primo proponit intentum: se- eundo Osisndit quod huius aedilicii pariteli es saeti si intimi Ephesii ibi, In quo et vos eoaedificamini in habita sum Dei in Spiritu. Circa primum duo facit. Pr mo proposit huius aediseii iundamentum: seeundo ipsius construelumem, seu eomplementum, ibi. In quo omnia aedifieatio eo ι eta eraseu in templum sanetum in Domino. Fundamentum autem ponti dui lex.
Unum Meundarium, et aliud principale. Secundarium quidem Iundamentum sunt Apostoli, et Prophetae; et quantum ad lioe dicit. eog non esso hospilas. sed eives , quia iam pertinent ad aedisseium pyirituale et ut-γω superaedisceati supra fundamentum Apostolorum. eι Prophetarum, idest qui sunt Apostoli , et Proph lae . tiat super doctrinam eorum. Via alitor Supra fundamentum Apostolorum, et Prophetarum. idest smpta Christum, qui est tantamentum An tolinam, et Prophetarum ; quasi dicat: In eodem ii amento superaedificati estis, in quo Apostoli, et Prophetae sunt aedilicati, qui ex Iudaeis fuerunt. Me autem exposi-
24쪽
tiones dirae , tantum quoad verba diilariant: sod primo eonvenientior est: qilia si alia e venientior t. tune pro nihilis adii ingeret: Ipso summo angulari Od. Christo Iesu : eum ipse Iesus sit summam sundamentum. Secii indum ex λ primum modum magis e--
sonat; ita tamen quod praecipuus lapis . et summum
laudamentum sit Viri liis. Viraulum vero ad sententiam nihil dissorunt: quia idem est diecto i hristum
esse fundamenium, et doctrinam Ap tollamim . et Pr phetarum, eum i .hristum tantum . non seipsos Pra dieaverint : unde accipere eorum doctrinam est acet.
pere Christum erucifixum: s. Corinth. 1. 23. Nos au-Mm raedieamus Christum mei Dum : 1. Petr. I. 12. ovibus rei elusum est . quia non sibi ipsis . robis
au em maiustrabant ea quae nune numiata sunt robis . I. Corinth. 2. 16. Nos autem sensum Christi habemus. Notandum est . quod Apostoli d euntur fundamenta: Psalm. 46. 1. Fundamenta eius in montibus san- rara : Isai. 5ό. Ir. Fundabo te in saphiris . idest in caelestibus viris. Expresse auu in dicuntur stitutamentia: Apoe. 21. Iό. Murus meitutis habena fundamenta duodeeim, et in ipsis nomina duodecim Apostollarum. Oui intanitim dicuntur fundamenta. inquantum eorum euina Christum annuntiat : Mutth. 16. H. Super hane petram aedili cubo Mel iam meum. Dicit autem. Ap lviorum. et Prophetarum. ut designet quod utra- quo doctrina est neeessaria ad salutem : Matth. 13. 32. Seroa doetus in regno eaelorum ximilis est homini miri sumitias . qui profert de thesauro suo nora . et vetem. Item iit ostendat concordiam inter utra que, alterius ad alteram. dum idem est utriusque sundam nlum: nam quod Proi helao praedixeriint sui rum. Apostoli prae lina erunt factum: Rom. 1. I. Rom.1. 1. Paulus sereus sesu Christi roeatus Apostolus, segrestatus in Ersraelium Dei. quod ante promiserat per Prophetas suos. Principale vero situdo mentum lantum est Christus Iesiis : et quantum ad hoe diei trisso εummo tinnitati lapide Christo tisu. Ubi tria dicit de eo. scilicet quod sit lapis, quod angularis. et uod summus. Lapis quidem est propter Liudamentirmitatem : unde dicitur Matth. I. quod domus quae
si data erat supra liniram , firmiter aedificata erat. iiii anium quod nec tilia via . Me numina . n senti potuerunt eam destrii ere. Non sie aulom de domo lundata super arenam : Dan. 2. M. Lapis abscissus de monte sine manibus. Angularis autem dieitur propter utriusque coniunctionem : nam ut in angulo duo parietiri uniuntur . sie in Christo populus lildaeorum et Gentium uniti sunt : Psalm. 117. 22. Lapidem quem reprobarerunt aedifieantes, hie suetus est in caput anguli: Aet. 4. 11. me est lapis qui reprobatus est arais aedificantibus , qui faeius est in eaput anguit: et non est in alituo alio salus. Et hoe idem de se ii troducit Matth. z1. 42. Numquid tegistis in Seripturis : Lapidem quem re proharerunt aediscantes, hie μ- etua est in eaput anguli' Summus autem dicitur propter dignitatis Olsi ludium : Dai. 24. 16. Mee ego mutam in fundamentis Sion lapidem anquiarem, Pr batum . Pretiosum, in fundamento fundatum. Sed non
est idem do scindamento in hedisicio spirituali , et in aedificio maioriali. blateriale namque aiaificium sui amentum habet in torra , et ideo oportet ut principalius si indamentum sit magis insimum ; spirituale vero aedificium lanitimonium habet in eario, et ideo oportet quod tundamentum quanto est princis,alius, tanto
sit si iblimitis: ut sie imaginemur et italem piamdam descendentem de ea M. euius sandamonium in caelo exi tens, et aedificium demissum ad nos, videatur i serius. Meundum illud Apoeul. 21. 1. Vidi cimtutem sanetam Iierusalem deseendentem de eaelo a Deo. Consequenter cum dicit , In quo omnia aeditieatioeonstrueιa erevit in templum ιanetum in minino .
agit de eon in trino aedificii. In qualibet mitem aedia ficii e structione quatuor requirinitur. Primo aedisci ilandalio; s eundo constructio: tertio augmentatis: quarto consummatio: quae quidem bre iter tangit. Primum. eum dicit. In quo, scilicet fundamento. qui Christus est principaliter, et doctrina Apostolorum, et Prophetarum secundario: quia, ut dieitur 1. Corinth. 5. M. fundamentum aliud nemo potest ponere praeter id quod positum est . quod est Gristus Iesus. Secundo vero tangit secundum, eum dicit: Omius aeditieatio eoastrueta. Et quidem si intelligatur allegoriis , designat ipsam Ecclesiam, quae tune construitur, quando homines ad sidem eonvertuntur et si autem moraliter intelligatur, significat animam sanctam; et lune eiusmodi aDisieatio construitur, quando bona opera superaedifieantur super Christum : Proe. 1ό. I. Sapiens mulier aedifieat domum suam e f. Corinth. 3. 10. Unusqui a videat quomodo superaediticet. In hoe ergo sun- in olo. scilicet Chri,to. Omnis aedisiratio spiritualis construitur. Iudaeoriam, vel Gntilium. a Deo per auctoritatem : Psalo. 126. 1. Nisi Dominus aedificaverit domum, in vanum sit rarerunt qui aedit eant eam: mis. 3. 4. Omnis namqua domus subrisatur ab alti quo et fui autem omnia erearit, Deus est: sed i trint taliter construitur aedifici im vel ab homino qui seipsum aedificat, vel a praelatis. Tertum tangit, cum dicit: Creseu in semisum sanetum: quod quidem sit quando multiplicantur qui salvi fiunt: Aet. 6. T. Ve
bum Domini erescebat, et muti pliectas urnumerus di. se pulorum in Hierusalem euide. Creseit etiam quando homo erescit in bonis operibus . et in gratia cre- seit quantum ad hoc quod si templum Murcuim. Gmplum enim a Deo inhabitatur : et ideo oportet quod sit sanctum : Paulin. 4s. 5. Saneti leueit tabernam- tum auum Altissimus. Ei qina nos Dbemus inhabitari a Deo. ut Deus in nobis liabitet, ad hoe nos parare debemus. ut sancti simus : 1. Corinth. I. 16. Nesesetis quia templum Dei estis . et Spiritus Dei habitat in robis : Ame. 21. 3. Mee iube eulum Dei eum homimbus, et habitulit eum eis. Sed itumquid statim a principiis. eum earitatem habemus . templum Dei sumus ' Resimi eo. Dieetidum est, quod sic: et quanto magis prositimus, tanto magis Deus habitat in nobis. Et ideo ad line aedilleium quarto requiritur persectio et consummatio: quod ostendit eum dicit. In Domino. Consequenter cum dicit. Ia quo et ros eoaedi e mini, ostendit quomodo Gentiles saeti sunt parti ei pes huius aeditati. dieens: In quo, Milicet aedisieio. non solum sui in edineantur Iudaei , sed etiam eos, Ephosii. eoaedi mini, idest ad similitudinem allanim a disieamini: 1. Petr. 2. 4. Ad quem a radentes; sedem vicum, ab hominibus Didem repriubatum, et ibo autem cleelum, et honorificatum, eι ipsi tamquam LI
25쪽
pides Mes m peraedifieamini domus arsiritualia. Et ideo, In hubitamitum Dei . iit scilicet thrias in vo-
atum per sidon in eordibus t-lloc autem non potest fieri sine earitate: νuia qui mane ι in earita u. in Deo , ει Deus in eo . 1. Ioan . . . m. Caritas alite in datur nobis p r Spiritum sanetum : Roman. 5. d. caritas Dei dissum eat in eorditrua nostris per Spiritum sanetum. qui datus eu nobis: Meo
IIulus rei gratia ego Paulus vinelus Clarisii Io- su, pro vobis Gentibus; si lamen audistis disiwusationem gratiae Dei quan dala est mihi in v
1actum est fiam metitum , sicut Butara stris si in
brevi , prout potestis legimios intelli ro tirudentiam meam in mysterio Christi , quod aliis generationibus non est agniluni liliis Itominum, sicut nunc revelatum est Samiis Apostolis eius, et Prophetis in spiritu , osse l. etitos colla rivi S , Plconcorporato, et con rii illos prouiissionis eius
in Esristo Iesu per EvaI Plium.
Supra commemoravit Apostolus multa Dei honesi eis humano gei, Ti, ex ipsis Aliostolis collata: hic commemorat specialia is i beneficia sibi tradita. Ilaimo orgo proponit insolitionem suam in generali ; secum eo exponit per partes in speciali . ibi. Quoniam ε
eundum reritationem notum mihi saetum est lueramentum. Circa primum duo facit. Primo ponit suam conditionem qu8nium ad patientiam . et tribulationes quas Pertulit: secundo quantum ad dona gratiae quae Iuus sibi contulit . ibi, Si tavim audulta dispensa rionem straliae Dei quae data eti mihi έneobis. Dieitc ν: Dixi: In quo G eos eoaeditiis mini in habitaculum Dei. Iratus rei gratia, ideol ut coaedificemini et convertamini ad Christum . Paulus , qui tantus sum , quia Apostolus Iesu Christi , ot magister
lentium in fide. et verilato , nunc Einetus sum Romae r nam hanc Epistolam de Γrt,e scripsit, ubi in vinculis lenebatur: 2. Tinlota. . 2. 9. Laboro usque aurinevia, quasi mala operum: Infra 4. 1. Obstiro rosit aqua esto Paul rinetus in Domino. Ex. quo apparetoius tribulatio. et passio in squalore careeris. Sed quia Poena non iacit martyrem, sed causa; ideo addit suarum tribillationitru causam. Duplex esι autem causa Pro qua quis martyrii eaugam prosequitur. Una si patiatur pro fide Christi, vel pro quaeumque alia virtute: I. Peιr. 4. 15. Nemo restrum patiatur qua/i Min ida, nut fur, aut maledieur, auι alienorum perilor; si autem ut Chrissianus . non erubescat. Et quantum ad lim diei l : Vanetus Otristi Iesu. Alia . si p tiatur pro Ecclesiao utilitate; et quantiim ad hoc ait, Pro robis Gentibus, id si tantum intendo conversionem vestram , et verbum salutis vobis praedico ,
quod traditus sum carceri : 2. Corinth. I. 6. Tribulamur pro restra exhortationi , et 1alute r colora. 1.2s Nune qaudeo in passiimibus Iro robis. Consoquenter eum dicit, Ara tamen audistis dispensationem stratiae Dei ete. lionii donum gratiae sibi eommissi im ἰ quasi dieat: Dico. quod sum pro vobis Gonti ruis vineius: si tamen auuialis. ide, t intellexistis, di xper ationem gratiae Ilai quae data eει mihi pro vobis. Quod poli si intelligi dupli iter. Eno modo ut disμ nsatio a ipiatur passivo. et sit masus: Si tamen audistis dispensationem gratiae Dei quae data est mi hi . idest si inti qlox istis quod mihi hoc donum, selliret apostollatus in Gentibus , ost dis Iu3nsatum : nam . ut dieitur infra 4. I. unimi qua data e t gratia ερο eundum mensuram donationis christi: Et infra 1 I. Ipse dedu quoadum quidem Apostol M. quosdam ausem Pr phetas et e. Unde mihi itispen iluin est a Domino Chrisio. id Ut vi nit in sori tu, gratia Dei haec, ut in vo his fructum saniam : Co M. f. 23. Fuel a gunt ego minister Erangelii. Dico dispensationem gratiaε Dei quaa data est mihi in robis. ido, i quorum dispensatio tradita est mihi. Alio modo ut distin alio accipiaturae live, ut sit sensus: Si tamen audistia dispensati
nem gratiae Dei quaε da a est mihi. id est si intellexistis quod mihi datum sit ut dona gratiat dispensemper communicationem sacramentorusu , Dt hoe in Do bisa I. Corinth. 4. I. Sie nos existimet homo ut mi. nis Iroa Christi. C se si imiter cum dieit. Quoniam seeundum rei Ialionem ete. manifestat eminitionem suam laer partes,
et in sIUerali: tirea quod duo facit: quia primo ponit quod μ riinet ad dignitatem ossuui . se ille at dispensa tionem gratiae et socundo illud quod portinet ad Oxperientiam patientiae. scilicet tribulatiois m, ibi. Quam nter prio ne defitiatis in triuiationibus mera pro tu bis. Prima itorum in duas. Primo ostendit gratiae dias pensationem quantum ad diversorum mysteriorum e gnitionem: secundo quantum ad ipsorum executi Dona ibi, Cuius faetus sum minister Meundum donum stra
lius Dei. Prima iterum in duas. Primo ponit myst morum Christi sibi datam e nili rin: Meundo exponit quod sit istud niystiui uin. ihi. Essa Gentes e M-redes, et eo Morporalis, et eomparιieipes promissionis eius. Circa cognitionem suam tria ponit. Primo quod sit certa: secundo quod sit plena: tertio quod sit ex-eellens. cstria quidem quia non est lier humanam indu triam, nec lier hianianam intentionem. quae fallipob st : Sap. 9. I s. Cogitationes enim mortalium timidae, et incertae pro ridentiae nostrae: mi per legem dixi nam, quae certissi ina est: et ideo dieii: Oureniam Mundum rerelationem notum mihi Delum est sacramentum e Galal. f. 12. Neque em in ego ab homina secepi illud. neque didies: sed per repelationem Iesu Christi: P. Corinth. 3. IS. Noa xero rex elata sarie si rium Domini speetilantes, in eamdem imaginem transformamur. Item plena est . quia persi et e revelatum c. t milii: et eommitto vostro iudicio, quia ego in ver
his paucis hoc ex prossi, in quibus cognoscere potestia quod persectam cognitionem habeam do mysteriis si- dei: et quantum ad hoe dieit: Stetit seriosi in bredi. idest in paucis vorbis. et aperte. Po mom vi potestas segentes intelligerer Cani. 4. 11. Faeus distillans labia tua sponsa. Labium quidem Meve quid est: et sie labia doctoris sunt favus distillans, quρndo brevibus et
26쪽
Dueis verbis multa et magii I in in rat. Sed . ut dicit Augii liis . qii hi de si tute utero hoc diaetor, quod scillaei in billigati ir: et quani liu ad line laborat,
verba sua non fiunt stipersua. sed νi podquam iniel liuitiir. eis tui inoratur, supernua sunt Pius verba. Discit autem. Prudentiain meam, secundi, tu illud P . 9. Io. Seientia sanctorum prudenιia. Quae qui dem non est mundana. sed divina, et ea te lis : propter quod dicit. In mysterio Christi. Est etiani iraeellens. quia solis Apostolis est revelata : unde subdii eouod aliis senerationibus non est agnitum. Licet innim mysteria i liri ii Propholis. et Patria his suerunt revelata in qtia tam generalitate ἰ sed AI, bilis manifestata sunt quantum ad singulari s. et deterini ias circumstantia, . Hoc alitem quod dicit. Quod oliis qenerationabus non est agnitum filiis hominum . potest dupliciter exponi. Uno modo tit Pre xeneraliones tempora geri rationum accipiantur. iuxta illud Psclini. I. .iJ. Domi mitio in omni generatione. et stenerati nem: et tunc est sensus. Quod aliis generationibus, Ddest lemporibus, non est aquitum filiis hominum, idest rationalibus creaturis. Milicet nec hominibus . nec angelis: Maith. II. M. Abuomlisti Dee a sapientibus,eι prudentibus. eι reres ιi ea parrulis: sis ut nune r velatum eει sanetis Apostolis eius. et Proiphetis in ν ' ritu, ipsis sciliret in eo spiritu noxi testamenii. inter-Dri tantibus Scripturas, et explanantibus legem : Lue. o. II. Vobis datum est nosse in ysterium reqni Dei .eeteris autem in parabolis: ibid. I9. Beati oeuliqui rident quae eos ridetis: et infra 2ό. Dico autem vobis. guod multi neges, et Prophetae voluerunt riuore quae ros ridetis. et non eidemni. Alio modo pintest exponi ut per goner liones nee ipiantur lima ines generali. secundum illud Matth. 23. . 6. Venient hauomitia super generationem istum 2 et lunc est sensus.
Quod aliis qenerationibus . idest hominibus in praecedentibus generationibus generatis, non est eoonisum, Et cetera Ficut prius. Et de Isu. 5S. I. Quia eradidit a dilui nostro. et brachium Domini eui re relatum est 'Sed hoe quidem sacramentum sido i revelatum est ali-Juibus irairibus veteris testamenti , secundum illud
Oan. S. 56. Abraham pater rester e uari ι ut rideret diem meum; vidit. ει garisus este et etiam Pmphetis . Mei miliam illud D i. 2. 23. Posι haec eruimdam de spiritu meo super omnem earnem. eι Proph
rubunt sitii restim, et pilae restrae. Sed eis quidem revelatum est in qua tam genstralitate . Ap lolis vero elare. t perseete: et hoe propter tria. Primo quia ipsi Apostoli halmeruiit m velationem immoditate a Filio Dei. seeurulum illud Dan. I. IX. Uniqentius Filius qui euin sinu PaIris, ipse enai rurit. Prophetae vero . Ut Patres , oloris testamenti . ipsi edocti sunt iter angelos. vel P et alii pias similitudines: undo dicitur Da. 6. G. I Iarit ad me unus de Seraphim, et in manu ei Mealculus, quem foretpe tulerat de altari. Et ideo ipsi Apostoli ciarius aeceperunt. Secundo quia non in si-guris, et in aenigmatibus . sicut Proplietae viderunt; sed revelata facio gloriam Domini s ulantes : Lue. 10. 23. Beati oeuli qui vident quae ros videtis. Tertio quia . postoli eonstituti fuerunt executores. et dispen aiores huius sacramenti: et ideo otioriebat quod melius ipsi essent iii tructi quam alii: Ioan .. . M. alii laboraeerunt, et τοι in tu rea eυrum introistis. Conso in liter eum dicit, Esse Gentes cohaeredes ete. manis stat quid sit illud saeramentum. Circa quod
sciendum mi. quod Ilidari triplis in pra rogativam h bebant resp elu Gentilium: Miliret promis ionis haere dilatis: Rom. 4. II. Non enim per layem promissio Abrahae. aut semini eius. ut haeres esset mundi: sed per iustitium Mele Psalm. 15. 5. Dominua pars haereditatis meae. lt m p r specialem a Lientibus aliis dis iii ctionem. et eleelionem: Deut. 7. 6. Te elegit Dominus Deus tuus ut sis ei populuι peeutiaris de cunctis p pulis qui sunι super terram. Unile Psalm. 99. 4. Iosautem populus eius, et ores Pascuae eius: Cant. 6.8. Una est e amba mea, Persecta mea, ima est matris suae: elaeta gentiriei suae. liem per i liri,ti promissionem: Gen. 12. 3. In te benediae imur unire cladem nationes terrae. IIaee autem tria Genti s non habe trant: Supra 2. 12. Qui erutis illa tempore sine chrino, alientiti a conversatione Israel. Seu ad liare triareeepti sunt per fidem. Primo ii iidem quantum ad Participationeiu haereditatis: et quantum ad hoe dicit. Cohaeredes, Milicet ipsis Iudaeis in haereditate eaelesti: Matth. S. II. Multi ab oriente. eι oecidente venient, et reeumbent eum Abraham. Isaac, et Iacob in regno eaelorum. Meunito ad speetalo collegium fidelium: et quantum ad hoe dicit. Et e corpora es, idest in unum rivis: Dan. 10. 16. Alias ores habeo quae non sunt eae hoe oriti. idest Genios, eι illus oportet me ad lueere: et roeem meam audiant: es fel umina Milo . et unus pastor. Tertio ad participationem gratia o repromisinu et quantum ad hoc dicit: Ει eonii articipes . scilireti missionum quae saetae sunt Abrahae: nom. 13. 3. Di eo autem Christum suisse ministrum eiseu meisionis propter veritatem Dei. ad e mi mandas promissiones
puιraim : Genses autem super miserie dia honorare Deum. Et naee omnia conseeutae sunt lientes , non
ἴr Moὶ sum , sed in Chrolo: Dan. f. 17. Leae peroysem data est: stralia et rerisus per Iesum Christum saeta est: 2. Petri I. 4. Per quem maxima. et pretiosa nobis promissa donarit. Item nee pre implationem legis. quia hoc est iugum, quod nequη patres nostri . ne clue nos portare posuimus , ut dicitur Iet. G. 10. sed per Exa elium, per quod omnes fiat antur: Rom. 1. 16. Non enim e beseo Eoanstelium: vir ιus enim Dei est in salutem omni eodenti: 1. Corinιh.
IS. I. Notum robis sueto Eeanyinum quod praedicari robis. quod aeeepistis, in quo et statis. per quod et
Cuius factus sum ego minister feei Indum donum aliae Dei , quae data est mihi secundum operationem virtutis eius. 3Iihi enim omnium sanet rum minimo daui sest gratia haec in Gentibus Guangolirari3 investigabiles divitias Christi , et illi
minam omnes quae in dispensatio sacramenti ai sconditi a saeculis in Deo , qui ouuata ereavit. Postquam ostendit Apostolus esse sibi gratiam dispensatam quantum ad uir steriorum divinorum eo blionent; hie ostendit hoc idem quantum ad ii mmmysteriorum executionem; et cirea hoc duo facit. Ilas.
m. commemorat auxilium grati e Praestitum sibi ad
27쪽
exmtiendum: secundo ostendit sibi tommissum ossisium
ministerii. ibi. Mihi onimum sanctorum minimo data est gratia haee. Prima in duas. Primo tangit m steriorum divinorum excetilionem ἰ secundo Osbradit auxilium sibi datum ad exeilirendum. ibi. do. num gratiae Dei. Execillio aut i m ili vitiorum sibi commissa est per modum minis,lietii; et quantiιin ad hoe dieit: Dim, qi l hoe ministerium est mihi commi Mim . scilicet Gentes esse eohaeredes lier Evangi lium,
per quod Gentes participes fiunt promissionis Dei in
Christo Iesu : euius ego Paulus faetua sum minister; quasi dieal : Non ego in Ideo . vel Px' litor ut a me, vel ut meum. sed stetit mistotium quod Dei est: Aet. 9. 15. Vas elaetionis est mihi ιιιε . ut portet nomen meum eorum Gentibus, et Regibus. et filiis Israeι. Unde Apostolus I. Corinth. ό. I. Sis nos existimet homo ut ministros christi, et dispensatores mysteriorum Dei.
Deinde eum dieit. Meunduin donum gratiae Dei. tangit auxilium sibi praestitum ad mysteriorum x tutionem. Huiusmodi autem auxilium duplex luit: num quidem iiisa saeuitas ex liendi : aliud ipsa operatis , sive actualitas. Facultatem autem dat Deus inlaudendo virtutem, et gratiam, por quas eiacitiar homo potens . et aptus ad operandum ; sed ipsam op rationem eonsor t. inquantum operatur in nobis , int rius movendo . et instigando ad honum. Et i leo hoc accipiens Apostolus a Deo. dicit quatillini ad primum: Diso . quis saetias sum mi uuler : sod rte non meis meritis , nee vincla proiiria , sed aeeundum donum gratiae Dei , μει data era mihi. qua Miliret idoneus emetor ad ex cutionem divinorum mysti'riorum, qiii sui prius perseeutor : f. CorinthLY15. 19. Plus omnias ιMoravi. non . sed graua DA meeunt. Quantum ad secundum dicit. Meundum operationem . qt1am Deus ussicit. inquantum virtus eius operatur in nobis ei εelle . et Nineve pro bona voluntato. Potest autem hoc alidi r exponi . Meundum Glossam . ut quod dieium est modo , reseratur ad praee edentia . se ilicet dieatur . quod esse Gentes eohaeredos, ei concorpora-Ies . et comparticipes promissionis eius. Miliret Dei
Patris : lime quidem donum dedit Deus Gontibus in christo, idest per Christum: et lioe o )era- llionem uirtutiis eius , idest per hoc illiod IE)ωnter γPeratus est, suscitando Christum a morte. consequenter eum dieit. Mihi enim sanetorum minimo data αι gratia haee, ostendit os festini stommissum 1 euius quidem commissionis gratia commeruiatur ex tribus. Primo. . dem ex personao suae eonditiono: secundo ex eorum otiis magnituditio, ibi. Erangelia
rura ineraι Dictaei seisias Christi: tertio ex truetus
utilitate. ibi , Et innoteseat Prineipasibus . el μι Matibus in eaelestibus Me Eeelesiam multiformia sapientia Dei. Commensi igitur omelum sibi eommi irim ex personae eonditione. Si enim Rex aliquis alioquin quidem magnum Mirium alicui magno principi . et ex rellenti committeret, non multum ei magnam gratiam sareret, quantum ad hunc magnum, si imo rei in magno essem sed si magnum. ut arduissimum uiritum alleui parvo committat, mullum eum magnificat , et magnam gratiam laeti ei, et lanis magis , quanto ollitii exinliana excedit ii,siim. Meundum e go hunc modum Paulus gratiam sibi commissi orati commendat, diuens: Mihi enim omnium sanetorum mininio data est stratia huee. Et vorat se minimnm
non ex potestato sibi eommissa, sod ex considerationestatus praeteriti : 1. Corinth. 9. Ego sum mi in niua qui non sum dignus eneari Apost tua . quoniam perseeutus sum sese stam Dei: Da. U.
Minimus erit in mille. et pareulus in gentem fio tissimam. Et hoe in Gentibus . idest inter Genies :Galat. s. 8. Oui enim operatua est Petro in apostolatum eiceu meisionis, Veratus est et mihi inter se tel. Et cum eognorissent gratiam Dei quaa data es ι mihi inter Gentea , Iaectus. et Cephas, et Ioanne ...deaeterna ride ut mihi , et Bama e foetetatis. S eundo commendatur huiusmodi eommissionis gratia exossieti magnitudino , quod est revelare, et mande lare M reri Dei, quae sunt magna. et oeculi a ; puta. de
magnitudine C risu . et de salute sidelium laeta per eum. De his autom duobus est totum Evangelium. Quantum ad primum dieiit Eeanqelirare inreM0Msesea dieitias christi: quasi dieat: nam gratia data est mihi ut annuntiem bonum e r. Corinιh. I. II. Abnmisu me Christus baptizare, sed emngelizare: et ibid.
num hoc . sellieet in restigabiles Christi dicitias. iam sunt verae divitiae : Supris 2. 4. Deus autem . quidi res est in miser eonfia... eonetrii eavit nos in Chrsesto: Rom. 2. 4. An divitias bonitatis eius, et patientias . et longanimitatis eontemnia ' Ibid. I9. 12. D res in omnes qui in eant tuum: quasi dicat: Dixtilaoisian vero iiivestigabiles sunt , quia tanta est miser, eordia eius quod intelligi , vel investigari non possit rtia. 33. 6. Diratias salivis sapientia . et seientia: timor Domini ipsa est ιhassurus aius , scilicet Christus: quia in Christo abundantissime fuit timor Domini: Da. u. I. Replebit eum spiritus timoria Domini. In Christo enim sunt omnes thesauri sapientiao . et scientias absconditi. Coloss. 2. et has auiit investigabiles, quia persee te sapientia, et selenita Christi investigari non possunt : D. D. I. Reperies sorιan venistia mi, et usque ad perfretum Omnipotentem' quasi dieat, non. Nam per creaturas. in quibus relueet vestigium Creatoris , perveniri non potest ad persectam eius e niti num. I tutismodi autem divitias stupens admiratur Apostoliis . dicens Rom. 11. 33. O altitudo di itiarum
sapientiae. ει seientias Dei- quam ineomprehensibilia sunt iudicia eius, et intestigabiles tiae eius .' Geli. 1. Sapientium Dei prae redent in omnis quis ri .eest 'abit ' Uua tutam ad se in in hun . idest ad manis stanilii in gallitem n dolit, his Ex Clim o provenientem , dieii : Et ilIvinimare iun ε . Aidum Iudaeos, sed etiam Gentiles. pyr Prairet iratiotii ii . et miracula et E eli. G. Illurninabo omnes spe ιntea in Dominor Aet. 9. 15. Vas eleetionis est mihi iste, ut portet nomen meum eorum Genιibus, et Regibus, et AIO Iimela Maith. 5. 14. Vos estis tua mundi. Illuminam . i quam . quanium in me est. Omnes, Milicet eredere volentes: s. Timoth. 2. ό. Qui omnes homines euusas os feri. et ad agnitionem veritalis fenire. Ad Mosellicet ut intolligant quas siι dispensario saeramentirluia nihil valent ista . nisi dispensentur: quasi dicat: e hoc illum iliabo. Milicet quam mirabilis, et ex quanta dileelione sit laeta adimpletio areanao redemptionis. Huiusmodi autem divitias investigabiles per Christum
vobis dispensaiae sunt. Sed quia diei po-t: ut
28쪽
quod dicis. eisi sit magnum, omnes lamen hoc seiunt: ideo ad hoc respondet Apostolus , diiciis , id od non .
quia absconditi a saeculis. Ubi sciendum cst . si omnia quae sunt in cis ti . latent virtute in suis causis; sicut in virtute solis conlinentur omnia quae sunt
in generabilibus, et corruptibilibus. Sed tamen ibi qua o-dam sunt abscoiulila , qua dam manifesta : nam calor est manifeste in igit 3 . alii luorum Vero ratio. quae oe-
eullo modo producit. lalet in eo. Deus autem est ominnium rerum causa cisci ns et sed produeit quaedam quorum ratio potest esse manifesta , illa scilicet tuae mediantibus causis secundis producit: aliqua vero sunt in eo abscondita. illa scilicet quae immini alo per sei sum pro hicit. Et quia sacramentum humanae redi m- itionis per scii sum operatus est Deus : id O in eo scio noc sacramentum est abse inditum ; et lice est liuod dieit: Absconditi a saeeutis in Deo . idest in sola n litia Dei. Investigare autem secrPta prima o ca Nisae maximum Pst : I. Corinth. 2. 6. Supie uiam loquimur
inter perseetos: sapiet. lium rero non huius saeculi, neque principum huius saeculi , qui destruuntur ; sed ιoquimur Dei sapientiam tit mysterio, quae abseοndita est . quam praedeMinaviι Deus ante ε ieeula. Qui, i
Et innotescat Principalibus, et Potestatibus, in
eaelestibus t er riclesiam , multiformis sapientia
Dei , secundum praesinitionem saeculorum , quam
fecit in Christo Iesu Domino nostro , in quo ha-abemus fiduciam , ct accessum in considentia per
iidem eius. Posita dignitate olfeii ex magnitudine commissorum; hic commendat Aiκ,sloliis olficii dignitati m ex utilitate
essectus, quae quidem est revelatio magnariim rerum magnis personis. Sunt autem circa hoc tria consideranda. Primo quidem quibus sit revelatum ; et titia ii- tum ad hoc dicit, Γι innoteseat Prineipatibus , eι P testatibus in eoelestibus ; secundo per quem reveletur,
quia iter Eeelesiam; tertio quid reveletur , quia mu riformis sapientia Dei. Λd euius quidem sapientiae de-Feriptionem quatitor tangit AIostolus. Primo eius multiplieationem , ibi , Multiformis sapientia Dei; seeundo mo lum multiplieitatis , ibi , Praefinitionem saetu Drum : tertio multiplicitatis auctoritatem : unde subdit . Ouam feeiι in Christo Iesu Domino nostro; quar to auctoris elluetum , ibi . In quo habemus fiduciam.
et aecessum. Est ergo sapientia quae revelatur multiformis ; et haec quidem multiformitas tangitur Iob II.
5. Utinam Deus loqueretur ieeum , et aperiret labia sua tibi, ut ostenderet tibi seeret a sapientiae, et quam multiplem sit leae eius: Sapient. 7. 22. Est enim in illa , scilicet sapientia divina . spiritus intelligentiae , sanclus , unicus , et multipleae. Multiplex se ilicet in ullaetibiis: unicus, scilicet in essentia. Nudus autem multiplicitatis revelatae scientiae est secundum praesinitionem raeeutorum . idest distinetionem. et determinationem diversorum temporum. Deus enim ordiuat alia raso in ullo tomporo . alia in alio: secundum hoc huiusmodi sapientia multiformis dicitur secundum prae-ΕPIsT. AD EPHESios finis mem saeeulorum , quia diversa tempora diversis ornat essecti hiis. Λuetor autem iiiiiiis multiplicitatis est Cliris liis : unde dicit : Ouum feeiι IIeus in Christo Iesu Domino nostro . id si per Cliri sitim : ipso enim
mutat teliumra , et flatum Grinii : Debr. 1. 1. Multifarie, multisque modis olim Deus loquens patribus in Prophelis , norissime is ebus νει is locutus esι nobis in Filio, quem eo risIiluit haeredem unirersorum, per quem
Reit et saecula. Potest autem hoc quod dieit, Quam feeiι in Christo Iesu Domino nostro . r 'ferri . v es ad se tornam prasedestitiationem . nam ipsam secit Pater in Filio suo: Supra f. s. Elegiι nos in ipso ante mundi constitutionem . ut essemus 3aneti. Ipso enim Filius est sapientia I atris: nihil autem definit. vel praeordinat aliquid , nisi per sapientiam. Vel potest referri
ad praedestinationis aeternae completionem, quam Deus Pater ii T Filium consummavit: I. Corinth. Io. 11. In quos finis surculorum dere nerunt ἰ supple silinus. Eisectus autem auctoris est magi ii ludo fruetus, qui nobis a Christo provenit, quod timuitiir cuin dicit : In quo habemus sidue iam, et aecessum in eonsidentia persidem eius. Circa quod duo facit. Primo. Proponit bona quae recepimus ; secundo appropriatiim. Per quod recepimus , ibi . Per sidem eius. Oma autem filiae recepimus , sunt duo. Unum quod pertinet ad spem obtinendi : et quantum ad hoc dicit: in quo , scilicet christo , habemus sidueiam . Milicet velliendi ad caelum, ut apti rnam haer. ilitatem: Ioan. 16. 53. Confidisse ego uidit mundum: 2. Corinth. 3. 4. Fidueiam talem habemus per Christum ad Deum. Aliud bonum pertinet ad oblinendi saevitatem ; et quantum ad hoc dicit: Et aeeessum in dentia 4 Milicet habemus :Hebr. s. 16. Adeamus sidueia ad thronum gloriae
ingredi non eessabis: Rom. 5. 2. Per quem di sessum habemus per fidem in stratiam istam, in qua Flamus, et gloriamur in spo yloriae siliarum Dei. tur quid autem haec dentur nobis. subdit dicens, Per tulem eius scilicet Christi: Rom. 5. 2I. Ius ι festi e.r side pacem
habemus ad Deum per Dominum nostrum Iesum Christum . Ut ergo breviter compriuae ivlainus , dico . quod revelata est sapientia Dei multiformis varie talis . secumlit in distinetionem , et praesinitionem Raeculorum .
quae dedit uobis fiduciam . et accessum ad Patrem lier fidom eius. Ji tibiis aulum revelata sit ista multiformis issentia Dei , ostendit : et time sunt itur ista littera superius dimissa: Ut innoteseat Prineipatis V, et 1 olestalibus: ex quo apparet magnitudo. Et quis etiam iii terris sunt princi I ea , et potestarem . addit : in ea uestibus. idest
in caelo , ubi nos erimus. Nolandum est aut mi hie , quod Principatus . et Potoflabes sunt duo ordines, qui ex it forum nomine praevini viridiam in operando designant. Potestatis ordo Ordinatur ad reprimendum tui-pedimenta salutis ς sed ordo Prii cilia luuin praeest. et 'iniuiigit ad beno exequelidum Uuod autem ad ordinem Prine ii aliis pertineat regulare , patet per illud mulin.
67. 26. Praerenerunt Prine Ues coniuneti psallentinus. in medio iureneutarum tympanis1riarum. Item : 2b.
Principes Nephtholi. Quod autem ad Potestates pertineat reprimor . patet Roman. IS. 3. Vt 3 autem νωn
timere poletia tem y Bonum sue, et habebis laudem eae illa : Dei enim minister est tibi in bonum. Si autom
29쪽
seeeris, time: non enim sine eausa gladium pomta tr Dei enim minister esι . in iram ei qui malum agit. Magni ergo sunt qui bl quia sanctis angelis , laer quos diriguntur , et defendi uitur
Per quid aut m ei innotescat multiformis sapientia Dei . subdit distens. Per Delesilam: quod quidem hahet magnam dissimiliatem. Nam si lo-sa habet : Id si
per Apostolos in Eretesia praedieantes. Unus quidem Intelloetu g esse luxi si , quo 1 scitu et ait geli di licerunt ab Alm t. lis : et hoc videli ir quamdam rationem habere. Vidimus tritim quoil in caelo inter angelos superiores qui immediato a thre, illii minantur, illuminant,rt Oeent inferiores angolos . qui non immediate illuminantur a Dco. videtur ergo irrationabile diei . quoi doe rant angelos Apo, loli . qiii immodiale a Deo sunt doeti . sectit Quin illud Don. 1. 13. Uniqenitus Filius , qui est in sintι Patris , ipse enarrarit. Sed hoc quidem satis sume is ter diei posset. nisi aliud oecurreret. um Pnim in Chri lo sint duae naturae, divina stilitet , et humana: edocti quidem sunt Ain, stolia Christo immediato. qtiant uni ad luiniana in naturam: angeli alii in immodiale naturam divinam viderat. etiam inseriores : alias rum essent beati . eum in sola visiono divinae ossi iitrio rationalis creaturae beatitudo longis lat. Non est ergo cotiveniens , uec ratio aliqua . ut dieamus . sanet tui sunt in patria . docerin quantumcumque Petsi lis viatoribus. Nam lieol inter natos millierum non surrerierit marir Ioanne Bap. itfita . lamen qui mitii r est in regno ea lorum, maior est iij o. ut dieitur Lue. 7. DLere aut m , quod dat mones clo antri r ab hominibus. hoc almite praeiudicio credibilis est : seil uiuid tu ali qui immodiale Verbum e nspiciunt, quod est spiri illuni macula. in quo relucent omnia . a viatoribus d erantur, dici noudehet. nee convoniong videtur. Dic eiulum est emo ,
quod innotuit angelis Ure Ecclesiam , idest per Λl, stidos Praedicantes . ut dicit εἰ lossar non quia anuuli hoe didicerint ab eis, sed in eis. Nam . sicut dicit Augustinus super Genes. ad litteram . Deus ante Iliam
emoturas crearet, ante, dico. Ordine natura . non o
dine temporis . cum feeu intuiti tempus Rimul omniat reata sint. rationes rorum naturalium indidit mentihus angeloriam : quo lit ut angeli dupliciter res naturales cognoscerent: quia cisiioxerunt eas in Verbo, et haec cognitio dicitur matutina; item cognoverunt eas in naturis propriis, et haec dicitur e vitio vostin lina. Ulterius notandum est . quod sunt quaedam rationes m Ist riorum gratia . totam e reaturam excedentes ἰ et hiati Igmodi rationses non sunt i ivli meu libus angelorum, sed in solo Deo sunt oce ullae. Et ideo angeli non cognoscunt eas iii seipsis. nec etiam in Deo: Mil cognoscunt eas seeundum quod in ulla tibus expli. eatitur Cum igitur rationes reri inenu's ad multisorinent sapioni iam tu i sint huiusmolli, Milieet in solo Din absconditae , et postinodum in istis sorinsecis ei Petiluis explieatae; manifestum est ipiod angoli eas nec in seip-s:s . in in ipsi Vor . nec Pliam ab aposbilis. nec a viatoribus aliis cognoverunt: sed in ipsis Apostolis explieitas , prius in mirate divina latestes. cognoverunt : sicut domus quast est in mente arti si eis, vel eo eptum de domo taetenda. nuntis scire potest qua ni-
diu latet in mento, nisi solum ille qui solus illabitur
animabus. Militet Dens: sed postquam eo eptus esti aut in cis tu exirili M'co explicatus . quia domus iatnsacta est, sic aliquis do domo iam facta , quae Prius latebat in mento artisti is . Piliaeetur οῦ noti autem est cetur per domum , sed iii domo. Unde iam restat ut ali aer exionatur hoe quo i dicit. Γι innotesea ι Prine utibus . et Potestatibus . ut illa coniunctio ει ι reeipiatur non casualiter . sed quodammodo colis culive .ci legitur sic. Illum mare omnes quae sit dispensa ιλιαε rumenti absconditi a me eulis in Deo , qua omnia muril ; ita tamen absconditi ut innotescui Prinela tibus . et Potest uibus . illi st istud sacri inelitum ita fuit a renditum in Deo, quod inite innotuit Principalibus . et Pol fila lituis. Don ab aeteri . scit a saeculo: quia Onmis ereatura principium habet. Et hoc non Iaer Ecclosia in DTrena in , seil eael sumi: quia ibi csi vera Ecclesia , iluae est mali r n ita , et ad quam tendininus. ei a qua nostra Iraelesta militans ost exempla ta. Et sie ly per designat ordinem natura o timitum, ut dicatur per Leeleιiam caelesti m , id si de uno iv aliud: sie ut dieitur. Illud laetum est notum I r totum regnum, vel civitat mi . quia nova currunt ab uno in istium , secundum quod verba eurrunt: sie ut dieitur Ael. 9. 42. do gliscitatione Tabithae henignae sancti Pistri : Aolum autem faetum est per unicersam Ior
Magister tamen aliter reeitat loeti iram Augustini hoe modo. Illuminare omnes quae si ι dispensatis saeramenti absondiit a saeeulis in Deo ; et hoc per Gel iam . idest om nos qui sunt in Ecclesia terrena. Sed hoc non est secundum intentionem Augustini. Ille Iogset illi aeri , utrum angeli a principio mundi cognoverint in Isti rium incarnalionis. Responiti et M l. sler dicens. luod angelis maioribus notum fuit. sed non minoribus: unde ii, si, Milicet angeli minores, interrogant : Iaa. 6 3. 1. Quis est isse qui penu de Ddon , linetis rest diva de Borra ' Sed opinio nare est contra beatum Dinusium. Dionysius enim duas inte rogationes angulorum do Christo saetas ex sacra Seri in tura accipit: unam eae Psalm. 25. S. Quis est iaιε Reae floriua y Iu in areipit aliam eae Isa. 63. I. Quis eat ista qui renit de Edon. tinesia testibus de Bosra Prima autem inti irrogatio . secundum eum, est ins riorum angulortim , hecunda supr morum : quod patet. quia primae iuui Deus respondset, sed alius: unde dicit Psiam. eit. Dominus rirιutum ipse esι Reae se riae : seeundas vero respondet ipso Deus immediato: undo dicit Isa. loe . est. Ego qui loquor iustitiam, elympust ncitor sum ad latrandum. Vult ergo Dionrsius quod utriliue aliquid ignoraverunt, et aliquid sciverunt: quia a principio omnes sciverunt mysterium inearna. lionis in generali. sed calloiu s in speetali didieerunt tempore prore lente. Seu Pri cessu temporis . secundum quod in effectibus extrinsecis explicatalitur.
Propter quod noto ne delicialis in tribulationi
bus ituris pro voltis, quae est gloria ulmi ra. Huius rei Vatia nec lo penua mea ad Patrem Domini nostri Iesu Christi, ex quo omnis paternitas in melis , et in terra nominatur , ut det vobis
30쪽
seeundum divitias glorias suae, il virtutem eo roborari per Spiritum eius in interiori h,mine , Christum habitare per iidem in cordibus vestris: in caritate radicali, ei landati. Postquam egit Ap stoliis de dignitato osse ii . quod
perlinet ad suam conditionem ἰ hie consse itientiar agit de his quae pertitient ad suam amictioilem. scilieet dopassionibus suis : cirea quoil duo facit. Primo exhortatur eos ne Pro suis tribulationibus conturbentur, sed halleant patientiam ς secundo , ipita ad hoc quod ii
mines nos colitur tur . neeessarium est divinum auxilium , Praemittit orationem, ut impleant lioe iii r divitiani gratiam , ibi , rasius rei gratia secto senua mea ad Patrem Domini nostri Iesu Christi. Dicit cr-go primo : Ex magnitudine ossidii mei, et firmit .it eius . qi iam halico per Iidem Christi. aeeidii quod tribulationes patior : iit c me conturbra . nec a Christo avellere possunt: Rom. S. J6. Uuis nos s purabit araritale LM istis Tribulatio , an angustia. an sum rare te . quasi dicat, nihil. Pri,pter quod indueo vos . et peto ne defetutis in tribillationibus inris . no scilicet occasione tribulationum mHarum delicialis omnino a si-do , et ab operibus bonis : Bebr. 12. 3. non sut stemini animis textris deficientes. Dico autem , quod v non debetis deficere . quia gunt pro vobis . idest pro utilitate vestra: I. Corinth. I. 6. Sire tribulamur pro
vestra exhortatione et salute , sire eonsolamur pro re atra consolatione , aite ea horta inur pro restra eaelio ratione et avitule , qua δ operatur tolerantium passi num earumdem, quas et nos patimur, uι spes nostrutima sit pro robis : scientes quoniam sicut socii pas-aionum easis . sie erilis et eonsolationum. Vel dicit . Pro vobis , idest pro vostra prohatione : Sap. 3. 6. Tamquam aurum in fornace prebacii elaetos Dominus . . Ouae est gloria restra . scilicet si non deficialis , sed steti , larii. ii, trilui lationibus. Nam qui perserer irerittisque in sinem . hie sulcus erit . Mutth. Io. 22. Λ-lio modo, Ouae est gloria restra. kl est Merantia pas-εionuin nostrarum est pro vobis ad gloriam , in hoc quod Deus exposuit Apostolos suos, et Prophetas tibbulationibus, et Passionibus propυ'r salutem vestram: Osee 6. 5. Propterea didari in Propheiis , et Oeeidi eos in verbis oris mei: 2. Coriιuh. I. I s. Gloria re-
Consequenter cum dicit, uuius rei strutis fleeto ςenua mea ad Patrem Domini nostri Iesu christi. implorat eis a militim per orationem . ut piet exlior lationem situm Profitetant: et primo orationem pra rinit tit r secumlo . qua Si seeurus de examinioue . gratias agit . ibi . Li autem qui potens est omnia sacere superabundanter quam petimus ... ipsi yloris in Melesia. Item prima in tres : ipita primo prolonit orationis obieesum : secundo orat limis intentum, ibi. O de ι obis se eundum dicitias gloriae ruae . tirtutem corro- rari per Spirι tum e tua; tertiis orationifi fructum, ibi Ut possii is comprehendere eum omnibus sanetis, quae
3iι latitudo , et tingitudo . et siduimitus , et profundum. Oratio autem redditur exaudibilis per humilitali in Leg t Vulgala : viriuis eorroborari per Spiritum eius in interiorem hominem.
lem : Hal. 101.18. Resperiι ia orationem humilium.
et spremi precem eorum: Eeeli. Jβ. 2I. Oratio humiliantis se nubes penetrabit; et donee propinquet, non consolabitur. Ei ideo statim orationem inam ab
humili tale ituripit . diems : Huius rei gratia , scilicet no deliciatis a side, fleeto genua mea ad Puirem Domini nostri Iesa Christi: quod est signum humilitatis propter duo. Primo quia qui gimua flectit. qiundammodo par vilicat se . et subitis L se ei e ui genua flectit: undo P 'r huiusniodi ostenditur recognitio Propria a fragilitatis . et parvitalis. Seeundo quia in genu est sor.
titudo tortu ris. Quando ergo piis genua stoelii. proli stati ir debilitati ni sitae virtutis. Et inde est piod exteriora signa eori,uralia ex lubentur DPO ad conversionem . et exercitium spirituale animae interioris. In oratione Manassi s Fleeto Oenua eo resis Diei preeana a te b unitatem : Hai. σο. 2s. Mihi eureabitur omne . et iurub ι omnis lingua. Deitule describit orationis Obiectum, q iod est Deus: et describit eum ex duobus e primo ex alliuitate; ω c inito ex aucti litate. Ex astini tale enitu erigimur alorandum cum siditeta : ot ii uatitum ait hue ili it . Ad Phitrem Domini nostri Iesu Christi. scilicet c lius nos filii sumus : De. f. IV. Omne datum Optimum , eι omne donum perfretum desursum esι , deuendens a Patre tum inviis . Isai. 63. U. Tu enim Domine pater noει er, redemptor noster, a saeculo nomen tu uni.
Ex auctoritate autem confirmatur obtinendi quod ρο- timus sidueia r quia iiiso mi ex quσ omnia pulermias
II te posM t quaeri . utrum in caeso sit Palemilas. Pos et diei brevit re, quod in caelo, illest iu thra, volin divinis . est palernitas, quae est principium omnis paternitatis. Sed de hac non quaeritur ad praesetis . quia euilibet sit deli nota est ; sed iiuaeritur virum iaeaelis, idest iitrum iii angelis sit aliqua paternitas.
Ad hoc dicto. iii md paternitas est lautum iri vivet libus. et cognoscentibus. Est autem duiqex vila: unas undi in aetum, alia secundum pulentiam. Vita liubilom secundum potimi iam . est habere Oipera vitae iii potentia : in do ι tormiens . quantum ad aetus exteriores . ilieitur vivere tu notetitia. Vixere auium Mea' dii in apium , est quan Io exercet quis opera vitae iaste tu. Sic autem non solum ii ii d.it polo iii iam vitati
paliri' ina eius eui ilat; s d i ii dat aetum vitae, ille citam pabet ilici polost. sollicumque ergo induen aliquem ad aliquc in actum vitae, linia ad bene OIHrandum. intolliguidum, volemhun, armi dum. Pater eius diei potest : t. Corin I h. s. 14. Nam si decem militur a diagoqorum habeatis in Garisto . sed non mullos purres . cum ergo inter angelos unus alti Tum illuuii Iun. Porsiciat, ct purget: ut isti sint actus hierarehi es: manis, stii in ost quod unus angstius ei,t pater alterius . stelli mogister est pater disriptili. Utrum auu im paternitas quan est in caesis . Pt in . terra derivetur a paternitati quae est in divinis , dubitatur. Et videtur quod noli : quia nomina sie imponimus sociis,diim i Riod res Dominatas cognoseimus.
Quidquid autem cognoscimus, est lawr ereaturas. Ergo nomina inurasita a nobis rebus ipsis , plus, et prius conveniunt creaturis quam ipsi Deo. Resp m leo. et dies, ii d nomina nite uius rei mmitis