Praxis medica cum theoria. [Tomus primus]

631쪽

o Praxeos Medica Lib. I x possit. Eaedem qualitates diapedesim etia

tor enim ra iacit tunicas vasorum , Lenuitas versaanguinis efficit, ut per Potos earum tunicarum f. cilius transfluere possit. sanguinis denique. acrimonia, venarum tunicas erodit, Se exulcerat;ac diabrosam producit. Causae antecedentes,eaedem sunt,quas coniunctas appellauimus,loco tant lim differentes,quando enim singuis quantitate, vel qualitate peccans, Venis ima mediate aperit causa coniuncta nominatur Idem v ro sanguis in venis contentus causae antecedentis rationem habet. Ad eausas etiam antecedentes reseruntur , partes mandantes,quarum praecipuae sunt,caput,hepar,lien,

Plerumque sertur sanguis a capite ad ventriculum pei p latum , & oesophagum : tape etiam catarrhus ferinus ex pituita acri & salsa genitus venuiculum erodit venasque illius aperitk b hepate, &. liene, per venas quae ad ventriculum feruntur, & eam illis partibus communicant. Ab utero denique sanguis refluens in suppressionome sium ventriculi venas aperit,ita ut quaedam mulielses repertae fuerint, quae pargationes menstruas Per vomitum sanguinis periodicum passae fuerint. Frequentius cotingit sanguinis vomitus ab hepare, ερ lien quam ab aliis partibus:& a Iiene etia, saepibs, suam ab ipsis hepate: maiore enim consensum habesiien cum ventriculo,quam hepar. Patet siquidem ez anatome maximum ramu venae portae,in liene dimit Gi,a quo venae multae ad ventriculum seruntur tum ad Partem superiorem, tum ad inferiorem,seu fundum ventriculi&quidem insigniores;ita ut interdum fla'. Libus, sanguine distentae, me dij digiti crassitem ae

632쪽

ueni;quod ex disse stione cadauerum innotuit Praeterea vas breue patentissimum,Vt excrementum melancholicum,in statu Πaturali continuo in ventriculum eructat sic in praeternaturali sanguinem magna copia in illius capacitatem effundere potest. Aduertendu autem h1c est no solum per vomitum,sed etiam per aluum in hoc affecta sanguinem excludi, tum quia portio illius qui ad ventriculum confluxit, ad inseriora deturbatur,tum etiam quia venae mesaraicae aperiuntur, Sc in intestina sanguinem profundunt qui quidem sanguis in longo intestinoram anfracta dini gratur,& picis liquidae instar reiicitur.

Causae externae sunt omnia,quae vulnerare aut contundere possunt , tum etiam aestus vehementior ob

ebullitionem quae in sanguine commouesur,unde iuueries ad 31. annum sanguinis vomitui, aliisque haemorrhagiae speciebus maximε sunt obnoxij , frigus etiam immodicum constringendo,venam ruptionem moliri potest: idipsum essiciunt motus intempestiui,& abores,ac exercitationes insuetae clamore S,& VO-ciferationes magnae,quae sanguinem in venis vehe

menter commouent.

Ac denique omnes causae quae haemo ploen excitare possunt,proprio capite recensitae. Sanguis enim in Venis,& art iis a quacunque causa, siue interna ,siae externa vehementer commotus,ad eam partem faci li s irrumpit,quae debilior,& illius receptioni magis disposita est,atque ita si ventriculus,aut venae,quae ad ipsum feruntur,talem dispositionem habeat vomitus sanguinis excitabitur, potius quam alia quae uis hae morrhagiae species. Diagnosis huius affectus,in eo potissimum Versa Rur,Vt pars a qua sanguis profluit nobis innotescar. Si ex ipso ventriculo sanguis effundatur, situs par

633쪽

is,& in ea doloris aut grauitatis sensus fere contiῶnuus , illud demonsitabit. Deinde minor est illius eo pia , graciles enim sunt stoniachi venae , cum nausei 1anguis effertur ac iti deglutiendo mordacitas perci- Pituri tum sanguis aliquando cum tabo alias cuna bile, vel pituita mixtus eiicitur. si a capite sanguis profluat,quetidam circa fauces, & palatum titillatio percipitur ; pars sanguinis aliquando per nares emungitur,muco per XLa,capitis dolor, aut grauitas praecessit quae post talem haemorrhagiam sedature ' Ex liene,& ieεore sahguis copiosior effunditur; &plerumque tunior aut dolor in illa parte apparet.Eat liene classus, globosas , ac niger ex tecbre rubicun- dior,& quodammodo spumosusIr terea sanguis qui ab hepate fluiti magis; per partem inferiorem elabi-xur,quam per vomirum,qui ab hepaxe per Venas meos raicas plerumque fluit ad intestitia, de ab Iis, ve vomitum efficiat,) ascendere debet in vel ciculum stacit inins vero descendit iri aluum,cum via sit procliuior: Contra qui a liene fluit, ver vomitum potius quam per intestina purgatur ; quia venae a liene ad ventriinculum sunt breuiores,dc minuS amplae. Si denique vomitus sanguinis fiat a suppressione mensi uiri; ipsa suppressio ab aegrotantis relatu innotescet, dc sanguinis excretio periodica erit, quae Ru gebit coniecturam, si nul as aliarum partium affectus conspiciatur.

QDod ad Wogno sim spectat, vomitus sanguinis a

quacumque causa oriatur non est expers pericali elenim ex nimia sanguinis effasione mortis subitanea periculum imminet, vel si in ventriculo grumescas, Corriimpatur,de putrescat stipothymias syncopen, d su ffocationes parit.

634쪽

eap. VI I 1. ne Vomitis sanguiuis. 3

Minus tamen peliculosus est vomitus sanguinis ex suppressione mensium Oriundus , quam si ex hepate vel liene procedat: prouocati S enim quomodocum' que mensibus,curari soler, Ut docuit Hippocr. Aph. , .sect. 3.his verbis: Mulier auguinem euomenii, me-

struis erumpentibus , solutio fit. Ex in his saepe sola venarum inferibrarii apertione menstrua plouocantur,

aut saltem paucis aliis remedii ι melanagogis adhibibitis,& sic vomitus sanguinis cohibetui. Qui ex vomitu sanguinis in hydropem ascitem

prolabuntur, ex eodem pereuns.Testatur Dodonaeus, se neminem a tali hydrope seruatum vidisse,& docet experientia quacumque sanguinis profusione hydropem excitatum, esse lethalissimum : quia ex summa calor is natiui dissipatione eXoritur,quae irrepara bilis est Ad huius affectus curationem opus est remediis sanguinem a ventriculo reuel lentibus , eiusdem intemperiem corrigentibus, & apertionem venarum constringentibus ac glutinantibus. Qmbus iungenda erunt, quae partem primarib affectam respiciunt a qua sanguis in ventriculum transmittitur, quibus pro varia earum natura dc affectu , prospiciendurrierit:

Ac primum quia victus ratio in hoc affectu maximum momentum habet: illius praecipua c*pita hic subnectenda sunt. Alimenta igitur ordinaria debent esse astringentia,& emplastica, turn etiam refrigerantia.actu Sc pote state talia ; ut hordeata, amygdalata, oriuata , pana tellae,gelatinae, & in primis amylum, sine calce paraxum, cum lacte coctum ; quod ad haemoplysim compescendam eximium est; his omnibus semper aliquid succi mali puriet,vel aceti tos acet addi poterit. His ac-

. cedere

635쪽

6o Praxeos Medica Lib. IX.

cedere poteruut oua indurata aceto intincta ; mi

panis aqua frigida macerata ; iuscula pullorum cumo alide, portulaca, plantagine,& granis Vuae immaturae paratas pedes &intestina vervecum , haedorum& vitulorum,ad putrilaginem usque decocta .in principio mensae sumatur aliquid adstringens , ut malum lcydonium, pomum, aut pyrurri austerum sub cineri- ibu S coctum, mi ua cydoniorum,aut gelatin, ex cerasis acidis espilisyaut for bis confecti. Abstineat aeger ab Osinibus cibis acrioribus,salsis, piperatis,& frixis,tum etiani euchymis,quae multum lsanguinem generant i si aliquando vires collabi videantur,ad quarum refectionem ilia aliquando, sed parca manu erunt exhibenda. Parce admodum aegri nutriendi sunt , quo minus enim sanguinis generabitur, eo minor erit fluxio , & partes inanitae sanguinem magis attrahendo3illius eHuxum prohibebunt.

Potus erit peregiguus ἡ eil aqua serrata cum pauco succo granatorum. Vinum interdicendani est, nisi si crassum & austerum ; quod nos tor- lxiuum appellamus tunc etiam febris carentia essedebe . Aer sit frigidiustulus,extra ventorum flatus, SO-lis,& Lunae radios. Somnus sit modicus,& non diar'

nus .QΠ amuis enim.in sommo omnes fluetiones cohiberi dicantur; haec tamen ex diuturniori caloris con centratione renouari potest. Aluus sit semper libera, de omnia animi pathemata vitentur.

Diarta in hunc modum institut1,ad chirurgica , Npharmaceutica remedia progrediendum est. Ac primum venae sectio statim celebranda est parcs manu;& repetitis vicib',ut maior fili reuulfio.Idquo

ex basilica cubiti dext ii, si a iecorenet finistri, si i

636쪽

eap. VIII. De rimitu sanguinis.

Isene malum exoriri videatur ῆ vel ex vena malleoli, si ex mensium suppressione profluxerit. Fiant fristiones deligatur τ paruum eΣtremarum. clysteres detergentes iniiciantur λpplicentur cucurbitulW naxibus,croribus & lum- his; imo dc hypochondriis, ut sanguis retineatur. Camphorae scrup. sem. exhibeatur cum oxycrati, elaqu* plantag.j. iiij. Quod remedium Rotidele lius in consilio quo ain, anquam praestantissimum,

.commendat.

oxycrati cyathus exhibeatur, si sanguinis concreti suspicio fuerit: eo enim facitu dii luitur sanguis,&a ventriculi venis propellitur, eaedemque constringuntur. Eodem orycraxo venti iculi regio foueatur subfri

gide. -

Absente vomitu bux venae constringantur ; sequentia usurpanda. Album oui n.j. aquae rosar.& aceti, ana 5. j. 6. Agitentur fortiter , deinde adde amyli 5. ij. Misce, utatur τger ex cochleari.Vel N. Corall. praepar. terrae sigillat. boli armenae, lapidis haemat.& trochisc. de carabe ana 5. j. aquae

plantag. syrupi myrtini, anai ij. Misce , utatur Vt supri. Vel praedicto puluere utatur cum iusculis. V. succi planx ag. .iiij. Exhibeatur actu frigidus, mane & sero. Testatur alen. hoc succo nihil esse praestantius, ad quodlibet sanguinis profluuium cohibendum. Succus portulacae,& polygoni cum accharo sumptus ad idem est eficax. Aquae plantag. & portulac. ana 3 j. g. 0rupi Irtini h .si. syrupi 'de papauere 5.1j. vel iij. salis Pru neIlae

637쪽

Praxeos Medica Lib. IX.

nellae 3 j.Misce, fiat tute p. frequenter iterandus. Vel ex decocto praedi fhar. herbar. idem tu lepus utiliter comp0ni poterit. V. Conseruae rosar. antiquae, & rad, symphyliana J.j. cydoniati S. sem. myrobal. condit. n. j. troia chisc. de carabe, & de terra lemnia,ana Drach. ij. ςo rati. praepari& croci Martis,an a 5. j. Cum syrupo dero siccis fiat optata, qu utatur frequenter. Trochis. ci de carabe non solum astringunt, sed etiam sanguinem concretum ditatuunt;ideo frequenter usur

pandi ,

Syriapus corallor.utiliter etiam usurpari poterit,sed multo utilius eorum tinctura , cum succo limonum

recenter parata.

Vbi magno impetu sanguis excernitur, nec praedi, istis remediis illius Vomitus sedatur, Ut mortis perieculum immineat lad narcotica veniendum est,uel assumpta, vel per clysterem iniecta. Exterius vero inungatur regio ventriculi ol. rosac & myrtino, lotis in aceto, & post unctionem asper' gatur puluis coralli,boli armenae,terrae sigillatae; vel

inungatur unguento sequenti. V. Succi plantag S centino d. an a J.j.sem aceti rosis. J.1.olet omphac.S. Vi. Bulliant ad succo r. consumptionem. Deinde ac de sang. dra c. mastichesi cortic. granat.& myrtili. ana 3. ii. caphorae B. i. cerae rubra s. Fiat unguentum. Pro potu Vtatur aqua serrata, cum strupo cydonior. & spir. vit r. Iuscula etiam cum aqua ferrata de-

Coquantur.

, Foueantur hypochondria & lumbi subfrigide decocto plantag. & portulac. facto in Oxycrato. Manus demitrantur in aquam frigidam : sic enim omnis vomitus sedatur.

Poste,

638쪽

cap. VIII De 'mitu sanguinis. so

Postea unguentum refrigerans Galen. in acero lotum dictis partibus illinatur. Celebrata sussicienter philebotomia, ad causae sublationeni,& integram morbi solutionem , purgatio blanda & frequens instituenda est , qua saguis a se. ios, &biliosis humoribus hunc affectum producentibus repurgatur. Cuiusmodi purgationes a Medico

prudenti celebratae miranda praestant, Vr nos expetientia didicimus. Debent autem fieri ex rhabarb.myrobolanis;tamarindis,&tryphera persca,quae medicamenta purgando astringunt,& humores nullo modo exagitant,ut inde non metuenda sit vomitus sanguin s concitatio. Illa autem exhiberi poterunt, vel

in forma boli,cum strupo myrtino, aut de rosis sc-cis; vel potionis, cum decocto cichorit,acerosae, portulac.& similium. Dum purgatio celebrarur , quae per tres aut qua--ὀr dies potest continuari, parca purgantium dosi; vespertinis horis exhiberi poterit optara praedict: , aut syrupus corall. aut aliud ex pr dictis medicatnen vis astringentibus & roborantibus. Denique ad praecautionem, rhab. pulu. 3. I. semel in septimana, per longum tempus exhiberi poterit, vel syrupus magistratis ad haemoplyseos praecautionem descriptus. Tum reliqua fere remedia, quae ad illius affectus curationem & praecautionem proposita sunt, in hoc etiam casu conuenire poterunt.

639쪽

De Cholera morbo.CHolera morbus est violentissima humorum bioliosorum acrium,aut corruptoram,per vomitum& aluum excretio.

Cholera dicitur vi ris χολης, a bile flava, ut docet Gai. ex sententia Gnidiorum medicoru t. meth.cap. λ. cum ex bile flava,& humore prauo bilem aemulante, supra & inis, erumpente hoc malum oriatur, AttamentAlexander Trallianus I . non vult hoc nomen ab humore bilioso esse deductum, quia non semper bilis euomitur,sed etiam tape serosus, & pituitosus humor, sed potius-των id est ab intestinis, quae ab antiquis nominata sunti quoniam ab intestinis , & interraneis humores isti eructantur. Prior tamen etymologi magis proban-ὸa est,quia non solum a Galeno, sed etiam ab Hipp.7.

id.tem. I'.Celsel. .c. II. 8c Aureliano acu tor. p. I9.recipuur. Et quamuis biliosus humor non semper reiiciatur,est tamen acer,mordax & corruptus, ac bilis naturam accedens.

Partem affectam alij statuunt ventriculum alij insttestina, alij ventriculum , & intestina simul; verum Galeni sententiae inhaerendum est afferentis 3. de

Bympi. cavis λ. partem primario affectam esse ven-rticulum, cuius facultas expultrix vehementer irri-ratur, ut per Vtrumque orificium humorem noxium expellat; secundario verb, gulam,& intestina assici dubium non est.

Est igitur hic affect' symptoma facultatis expultricis laesae

640쪽

cap. I x De Cholera morso.

lata, & vehemenrer irritatae: non potest autem debendere retentrice debilitata,qui in ea humore paulatim efflauut,ut in lienteria,& coeliaca passione .Fateti tamen oportet,vehementiorem fieri affectum, de retetrix debilis expultrici no resistat. Cucurrit etiam ad hoc opus concoctio laesa,ob quam praui humores in ventriculo generatur,& expultrice irritatuesed h*eeausae tantum antecedentis ratione habet .Hipp. .se pictus ratione in acutis textu Io . duas proponit cholerae species,una humidam, altera vero siccam. Humida est illa quae haectenus descripta est,quaue sola projposita definitione describitur,tanquam stequetior de

magis usitata. Sicca vero loge infrequetior est, fitque a spiritu flatuoso a vetriculo dc intestinis exeute,partesque per quas transit,mordicate. Generatur isti flatus,vel a ventriculi calore igneo cibos corrupente,dcin nidore conuertente;vel , cibi; flatuosis de nidorosis,ut sunt cepae, raphani & similia.Sennertus aliam causam addit ab Hermeticorum doctrina mutuatam, nempe humores salsos,& adustos circa hypochondria ςumulatos,& alterius humoris permixtione efferueiacetes. Uantam enim inquit spirituu copiam sales &spiritus falini cu spiritibus acribus permixti suppeditent ex olei vitrioli,& aquarum fortium cum sale tartari mixtione apparet.Tale ergo quidpia etia in corpore humano accidere Se ex humoris salsi atque adusti cum aliis spiritus commixtione,magnam spiritus flatuosi copiam excitari posse incredibile non est. Causa proxima finius affectus est humor biliosus,

exustus,acidus,salsus,vel putrescens in vetriculo, intestinis,hepate,lienς, metienterio,vel pancreare colle ctus . vel alimetum praua substantia praeditu, medicamentu vehemens & deleterium,aut venenum assumptura. Hipp.7. Epid.tex. io .causet fere omnes, a quibus