Quaestio moralis an ignorantia invincibilis licitum reddat usum opinionis minus probabilis in concursu probabilioris & tutioris. Autore P. Natale Betonio Novocomensi Societatis Jesu theologo

81쪽

cum eo docent, tenendam in praxi opinionem , quae ipsi operanti probabilior vide-tiir. Ex ea enim erilli speculatione se ' quitur nemini licitum agere juxta opinionem in se minus probabilem, nisi ab ipso operante in adtu signato , aut saltem in actu

exercito verisimilior iudicetur. Qua sane i adversariorum confessione , sententia isto- 'rum Auctorum mirifice roboratur.

LXII. Sensere opino vim solidae hujus responsionis ad argumentum erilli , qui re 'centissime contra severiorem sententiam scripsere, praesertim ingeniosus in accuratus uictor Controversiae heologicae de Recta regula morum Ingolstadii nuper impressae qui novis argumentis hoc volun '. tatis imperium nititur vindicare. Iices itaqueis cum illo Auctore objicies. I'. Clim utraque pars contradictionis aeque probabilis , aut una v. g. pars negans proba- bilior operant apparet, esto voluntas non possit imperare assensum erga partem aisr- mantem, absque novo aliquo motivo nola requiritur tamen ut motivum illud assiciat actum imperatum sed lassicit, ut respiciat actum imperantem loc est, non requiritur ut novum illud motivum augeat probabi litatem assensi4s, seu iudicii affrinantis; sed - sussicit ut urgeat, impellat voluntatem

ad hujusmodi affensum imperandum. Res

82쪽

autem ita contingit in eo, qui parti Gr .

anti minus probabili assentitur. Probatur,4 explicatur a pari. Cum duo Medici artis suae omnino periti contraria praescribunt pharmaca, voluntas aegroti sese pensa haeret in alterutro eligendo sed cum a calidis abhorreat in unum ex illis calidum sentiat, statim ad frigidum hauriendum potentiam externam determinat. Frigus sane istius pharmaci ejus virtutem non auget est tamen motivum, causa , cur illud,prae alio aeger exsorbeat. Ita cum incertus est intellectus cui parti adhaereat,eo quod nulla evidenter vera appareat δε motivum speciale voluntatem impellit, ut assensum, de adhaesionem ad partem assirmantem minus probabilem imperet sane motivum hujusmodi non auget probabilitatem partis assirmantis sed nihilominus voluntatem adducit , ut jubeat intellectum pari illi praebere assensum. Tale motivum speciale potest esse bonum in utilitas aliqua ipsius voliuatatis; quae adhaerendo parti assirmanti minus probabili , eximit se quodam in commodo .vitat angustias suae fragilitati

Respondeo, quod si cet in casu nostro, con LXIII. cederetur voluntatem posse Physice flectere intelledium ad mentiendum parti minus

verisimili hujusmodi imperium vitiosum

83쪽

tus assensus, iste ab ea imperatus , quo inobis unice propositum est, in hac conuo

tiri parti contradictionis sibi minus verisimi, i

lli possit licite ac moraliteri .

ac proinis, an licit possit qui mi minu probabili adhaerere. Probc autem, quod supra indicavi , pro sone ita imium argumentum , probo ,

inquam , vitiolam esse hoc imperium o luntatis, illicitaui assensum ab ea impe

ratuma quia mini motivum impellens voluntatem sit aliquod ejus commodum , uti ulitas , objecti convenientiaci eo videlicet quod beneficio opinionis miniis probabi lis eximatur onere restituendi jejunandi, de serendi occasion m mirandici intellς, , spectatis fallaciis ani ris proprii, vola ad stas utilitates,4 commoda suaviter pertrahentis spetrita item nimia licentia προ- tentia Muniaris , . omnis conscii saepissime, a butentis dominio, quod habet in potentias sibi subordinatas intellectus inquam, potest prudenter dubitare, im probabiliter iudicare , quδd in ista delibe ratione, volunta lassionei ius, qη3m xR . .

done ducatur.

Et priino quidem, si intellectus dubiitat;

84쪽

num voluntas aliquo affectu inordinato moveatur cum eo dubio ejus imperium exequatur, parti minus verisimili assentiendo , imprudens est actus uterque, tum imperans, tum imperatus, ac proinde uterque peccaminosus. Imprudens est sane assensus, quem intellectus praebet dubitando, an voluntas eum licite ipsi imperet adeoqne dubitando , an in eo casu licite obediat volun

tati.

Imprudens est pariter imperium voluntatis aeum illud intimet in iis circumstati liis , in quibus ripsi repraesentatur , intelle tum dubitare an legitimum sit hujusmodi imperium δε an licite illi obediat. Ea enim ratione voluntas sciens,in volens in certum errandi peccandi periculum, seque, Minteu

Dixi secundo intellectum non modo dubitare an voluntas rectes, ac licite imperet, sed probabiliter judicare eam imprudenter et mimpulsu amoris proprii , imperare. Est enim illud judicium probabile , quod fundatur in fallaciis amoris proprii, atque imbecillitate humanae voluntatis in rebus potissimum suis coecutientis,4 ad suas utilita tes, naturali propensione, inclinantis. Iam vero, si intellectus sormet hujusmodi judicia , voluntas mihi licite imperat assensum ad partem cognitam, ut minus probabilem,

85쪽

voluntas non imperat mihi licita talem aia sensum; ii um' est mihi probabile, uxille ussi a reat illis partibus: re quiritur novit imperium voluntatis; quo jubeatur intellect*i assentiti e gu, firmat eam rit ac testime im-Cum

autςm imi quoque imperium, volo ut

dices me rite & non ex privato affectui . immu e; cum miliani , illud etiam line: irium suspeetum ti intellectui, Millum i certum relinquat manifestum est requiri alia in alia imperia refleo, in infinitum et certε dari vitiosum circulium quenim . cant petitionem Principii , hoc modo judicci voluntatem mihi ritE, acalatin imper re sum huic parti E duabus opposivi, qui ipsa mihi imperat ita judicarE.

Objicies c cum eodem autore varios sis in quibus omnino coetitingit, in inlectum assentiri parti minus probabili , ex imperio voluntatis. Primus observatur inii sine illa , qui de aliotei iere iudicat. Cum enim malitia judicii temerarii in eo sita sit ,

quod de nequitia proximi, opinio hineatur esca a minitus probabili sinclinento

contra validiora , ac graviora argumenta, quae ejus innocentiam vindicant, sanesine nulluni inquam fit judiciunii temerariima, aut intellectus parti minus probabili, con-

86쪽

Respondeo, de proximi conscientia tune temere judicari , cum hujusmodi judicium

nititur levioribus indiciis; quae tamen gra via validaque judicanti apparent. Ex eo au tem iniquitas , ac temeritas judicii oritur . quod voluntas ex inordinato affectu tuta odio , invidia , iracundia , non permittat, intellectum horum motivorum levitatem examinares, sed praecipiti impetu illi ubeat contra proximi innocentiam judicium ac sententiam ferre. Unde colligitur primo intellectum temere judicantem moveri rationibus ab solii te quidem, at non respective levioribus, hoc est rationibus in se quidem levioribus , non tamen ita, ut ipsi leviores ac minus probabiles videantur. Colligitur secundo, in judicio temerario, voluntaten non imperare intellectui, ut objecto cognito sibi ut minus probabili astet tiatur sed pravo ac praecipiti affectu occupatam , impedire, ne intellectus cognoscat statuatque , quae pars contradictionis in se

probabilior, ac verisimilior absolute existat. XVI. Confirmari potest responsio , duplici observatione supra laudati Auctoris de usu licito opinionum probabilium rana quidem,

quia Iudicium temerarium ex eo est culpa mortalis , quod aliquis, non modo suspicetur aut opinetur , sed certo credat gravenaalum de proximo. Quanquam aute ira su D

87쪽

plato opinatio, non tanaen iudicium cer tui' de fixum, levibus indiciis , sub ea ratio . necognitis, niti potest; nemo enim prudens

quantumvis inordinato aflictu ducatur, certum, ac naininae dubium, certum , inquam,

illud liclini, si is videt sibi oloribus ihi b

altera animadversio ea est, quς ad te meritatem & malitiam judicii requireretur

ut ille qui temere judicat,cognosceret tenui , Rem ac minorem vim rationum, quibus . ad iniquam illam opinionem inducitui, e dem tempore , eademque opera proximo ji juria', eamque resarsiret. Neque .

melius macula alieritis existin tioni sive apud nos ipsos, sive apud alios asperia deleri potest, quam si fateamur nos de 'u' fam deterius sentientes aut obloquenis levibus infirmisque rationibus ad id suisse

IN II. Urg mis, Atqui voluntas imperare potest

intelli diui, ut assem latur obiecto cognito 4 etiam ut minus verisimili. Declaratur exemplo alter superiori plane oppost'. Cum vir probus, inter varia diversaque judicia, conia titutus , quoriurialia clarius ac probabilius arguti ix, Petrum esse criminis alicujus assi nem, alia leviora atque imbccilliora suadent

eum esse innocentem , cum , inquam , vir

ille probus ex sancta. rilliana sim,

88쪽

plicitate Petrui esse innocentem interpres tatur, patet, voluntatem ex pio illo affectu praecipere intellectui, ut Petri innocentiae assensum praebeat, quanquam illa motivo minus probabili suadeatur. Respondeo , voluntatem in praemita

exemplo rite ac prudenter intellectum adigere, ut Petri innocentiae suffragetur, quia debiliora argumenta , quibus illa asseritur , roborantur primo scripturae autocitate Relia giosissimam cautionem commendantis in indagandis , ac dijudicandis alienae conncientiae arcanis, quorum notitiam ac judicium sibi tua Deus vindicavit. Deinde meis tu errandi in rebus adeo reconditis, tamque ab humana intelligentia remotis Demuni ratione , quam indicat Sanctus Thomasci quia videlicet proximus ad suam famam ius certum habet , quod proinde a nobis indemne, cillaesum servari debeata nisi rationes non modo probabiliores , sed, ut ait Sanctiis Doctor, certarin evidentes objecti criminis conscium illum esse , convincant. Atqui in praemissis casu, licet motiva contra Petri innocentiam appareant viro illi probo probabilioravi non tamen apparent evidentia: Ergo non debet illis assentitio

imo voluntas debet impedire ne illis assen

tiatur. Ubi, inquit, S. Thomas non apparent, . s.

mammia indicia de mal ita alicujus , debe-

89쪽

mus illum ut bonum habere. Et rursum , Ibid ad dis .. ibo potius tendere debemus in ta6ju- dicio, quod hominem iudicemus boni , nisi manifesta ratio in contrarium appareat. Equidem si motiva innoceiuiae Petri ad versantia , comparentur cum indiciis oppositis minus quam illa probabilibus, sed jam, tot aliarum rationum accessione firmatis . non videbuntur sane probabiliora; ac proinde dici non potest intellectum , ex impeii voluntatis, relicta parte illa , quae sibi probabilior apparebat, minus probabili aD sentire. Deinde est opars illa Petri innocentiae contraria probabilior appareat , non est ta- Maien evidens ac proinde potest voluntas vi- probi imperare assensum ad partem op- positam.

LXVIII. Urgebis ari motiva modo adducta adferendam mitiorem sententiam de innocentia proximi , augere quidem honestatem actus imperantis; at non augere probabilita .

tem assensus ut superius volebat professor Ingolstadiensis Dac proinde minime impedire quominias intellectus ex imperio volun- tatis parti sibi cognitae , ut minus probabili,' re veraci assentiatur. '

Respondeo hujusmodi motiva imminuere ac debilitare vim rationum , quae intellectui suadebant de innocentia proximi sectis judicare. Ex quo fit ut vel pars utraque aequet

90쪽

probabilis videatii , vel intellectit interlitramque dubius incertusque remaneat. Si pars utraque aeque probabili appareat, po est , voluntas ex pio affectu , imperare in- tellcctui, ut parti, quae Petri innocentiae fa ' is et, prorsus adhaereat; Si intellectus suspen- sus dubiuscue titubat, non modo potest, sed

tenetur voluntas , m eo dubIo, praecipere

' intellectui, ut partem stantem pro Petri in nocentia, ut pote tutiorem, amplectatur. ertius casus contingit in haeretico, cu LXIX. ius intellectus ex impcrio voluntatis dissen- tit uni alicui articulo fidei, quanquam ille verisimilior , ac credibilior ipsi vidcatur. Cum enim Haereticus teneatur hunc articulum crederes, necesse est, ut ejus credibilitas ei sufficienter proponatur. Si sufficienter proponitur in quantum satis est ad indu- cendam obligationem credendi debet ona i . nino huiusmodi articulus verisimilior ac probabilior errore opposito apparere : Ergo si nihilominus huic errori adhaereat, assentitur omnino parti minus probabili, relicta probabiliore t iaRespondeo ex principiis Auctoris dissertationum delicito usu opinionum probabilium , argumentum plus sane quam Auctor iste intendat, adeoque nihil probare, nairi ut credibilitas alicujus Mysterii parjat obligationem credendi. voluntatem moveat