Quaestio moralis an ignorantia invincibilis licitum reddat usum opinionis minus probabilis in concursu probabilioris & tutioris. Autore P. Natale Betonio Novocomensi Societatis Jesu theologo

61쪽

nione minus probabili,4 minus tuta , non teneri ad inccndam legis ignorantiam M. certiorem ejus notitiam comparandam: quia videlicet Beneficio opinionis mini is probabilis prudenter cum laude operatur. Quod quam gratis in qu ira falso assumatatur,abunde probant quae hactenus diximus. Muniunt haec eadem viam ad instruendam alteram rationem; qua probamus ignorantiam in vincibilem, Minculpabilem legis non esse conjunctam cum opinione minus probabili .. XXXXVII. Itaque alterum caput ex quo probant. Novu Arg. ignotantiam conjunctam cum opinione mi-cotra Ign nus probabili excusare a peccato , istud est iqua dici quia relinquit legem incertam Hex autem 'tur excusari incerta non obligat quod unum est e prae- qui seqvix cipuis undamentis sententiae benionae Ve-6 6b um Vitiosum, ac ruinosum est hujusmodi

fundamentum. Nam legis notities, Quam i

ex eo qubd probabilitas steri , tussicit ad pec- Lex incerta Rnxium, si cum ea notitia legem violari remaneat contingat. Ratio est, quia lex censetur u Prob. 1 ficienter promulgata , cum rationibus pro- legem ei babilibus ejus notitia pervenit ad nos. De- sufficienter inde cum in eo rerun articulo, in quo ali- notam ad quis fretus opinione minus probabili opera- peccandu tur, non possit habere certam,& evidentem. . legis notitiam, ut fatentur Auctores benigni

sane Deus illam non exigit, alioqui impos

62쪽

sibile postularet. Res declaratur exemplo. Ponamus Petrum lege divina teneri ad restitutionem Fundi, quem hactenus boni fide possedit Deus certe vult ut suam illam legem observet; ac proinde ut eam cognostCat cum intelligat Petrum alioqui virum Probum, neque paratum esse, neque teneri

ad hujusmodi restitutionem , nisi hujus suae obligationis conscius sit. At re diligenter

examinata , Petrus conscientiam omnino certam habere non potest sed dumtaxat magis Probabilem. cnetur igitur ad custodiam legis , illamque Deus ab ipso exigit

eo tempore , quo nec evidentem obligationis suae cognitionem assequi potest , nec aliam legis notitiam, quam quae judicio magis probabili comparatur. Ergo cum opinione minus probabili in concursu Probabilio-

ris, lex non remanet incerta , ea incertitu dine, Mobscuritate, quae excuset a peccato.

Probatur hoc ipsum Argumento positi XXXXVIIIvo. Quia datur lex certa ad quam offendit Prob. Lille, qui sequitur opinionem minus probabi Lege esse ei lem in conflictu probabilioris tutioris nota Lex autem illa omnibus nota clarissime qui seq op. promulgata ea est quod nemo peccandi pe- 'h riculo, se exponere debeat sui enim amat inii lux perieulum .peribit in illo rat quisquis in fac Eccl. 3.ia hypothesi juxta opinionem minus proba n. 27. bilem optratur, ex duplici capite in hoc

63쪽

peccandi discrimen ultro se conjicit. Primo quidem consentiunt Theologi errorem crassum in voluntarium , praesertim in materia inorum , esse peccatum. At, qui opus aliquod aggressurus deliberat , an licitum sit vel illicitum, si opinionem nainus tutam, ac minus probabilem amplectatii , certissimum adit errandi, adeoque

peccandi periculum. Nam ille, qui videt in uno aliquo objecto plures, certi res veritatis notas, quam in alio si primum illud deserat , exponit se pericul' errandi: Atqui major Auctoritas, araviores rationes, quae favent legi, sunt notae: Hariores in certiora argumenta veritatis

Ergo qui eas deserit, proximum errandi periculum incurrit quemadmodum ille qui obscuro, tenebricoso Coelo, viae incertus, iter peragit, imprudenter faciatis aberrandi periculo se exponat; si peritos duces plu- ribus in late micantibus facibus instructos rejiciat ut unius aut alterius cum taedis paucioribus , ac minus illustribus praeeun tium Edei se committat. . , ranx a Fateor quidem , ne scrupulum Iliun injicias aliquando contingere , ut opinio nilnus probabilis sit vera , nec prorsus erret, qui eam sequatur; sed illud plane non obstat, quominus prudenter judicetur, eum , qui

si operatur, objicere se e randi periculo.

64쪽

Nam ad sapientis cominendationem non pertinet, quod res cadant, ut ipse opinatur, vel quod optata certo perficiat ; sed ejus laus ac munus est, ut finem honestum, puta veritatem animo sibi proponat 'in adeam consequendan adhibeat media magis idonea 'Atqui major Auctoritas in rati nes validiores, quibus fulcitur opinio magis probabilis , sunt media magis idonea ad ininveniendam veritatem : Ergo vir sapiens tenetur,in rationibus illis inhaerere opinionem illam amplecti. Si secus fecerit, hallucinandi graviter, Ma lege Dei aber, randi periculo se exponit.

Dixi eum qui sequitur opinionem inlis

probabilem , errandi periculo se exponere eaddo an exponere se simul periculo cum dubio operandi. Quae sane confidentia non

est minus peccato in culpae obnoxia. Hoc vero ita conficitur Mercator vir probus, de prudens , sed plan illiteratus Doctorem consulit, an unus aliquis contractus licitus

sit. Audit ab illo esse in scholis opinionem.& quidem probabiliorem, ac tutiorem, quae doceat illicitum esse: At sibi videri licitum iuxta aliam opinionem probabilem , quam ipse Mercator tui I conscientia possit sequi. Dico istud Doctoris responsum , vel dii bitationem excitare in animo hujus hominis Religiosi , ac Deum metuentis , interim

65쪽

6oduni contrai tum celebrat 4 ii istetit re illum periculo de ejus honestate di-itiuidi; ipsumque Mercatorem4n us An gustijs constitutum vel dubitare te honestati, conix s, vel versari in periculo de ea du- h. indi ii ipso uiui celabrationis contracta Hr,s Theologus ipse, qui dolvel qui in praxi sequitur opinionem minus Vobabilem , vix potest , ut superitis proba titi st,ope iudi ii reflexi, dubitationem, hibere , aut abjicere sin dictamen practicum elicere de honestate luae adstonis 'ut fiat ut Me nis , de sintne illiteratoriim ho minum genus , qui nec judicii reflexi, nee statilinis practici vel aevisissimam notionem animo perceperunt; qui fiat, inquan ut vimis prudentiam habeant hujusmodi dubium compescendi Fac taurum honiis ''--dii , hium omne com M. ereri verum ni hilominus erit, eos, tum D minorein in 'genii sagaritatem , tun is animum , noli dico scrumilis,es antis , sed in rebi Lluti

meticuistium , se ultro in periculum con .iecisse contractina cuni dubio, acutissi-

Res confirmatur hoc pacti cum aliquis in occasionemprusa ' proximam ultrocendii singulari Dei Praesidio contingere potast , ut 'quamMaan loco in lubrico, a

66쪽

6Ilapsu contineat peccavit nihilominus, quia sciens volens in peccandi periculum se conjecit. Ita ficri potest , ut Homo Religiosus ac timens Deum , qui utitur opinione minus probabili, ac minus tuta, se a dubitando abstineat , interim dum actionem exercet; at peccavit nihilominus, qui se ultro periculo objecerit cum dubio operandi.

Confirmatur ulterius Celebris est controversi , quam hic ego disceptare nolim an Iudici interroganti liceat Amphibologicet, ac verbis aequivocis respondere. Et pars qui dem Hrmani, mihi semper ex eo capite dissicilis visa est; quod ille, a quo juramentum exigitur, quamvis forte non mentiatur, exponat se mendacii perturiique periculo. Dum enim a peritos exercitatissimo Iudice crebris interrogationibus fatigatur si in sua illa amphibologica negatione , aut Ermatione perseveret, vix ex Iudicis laqueis se expediet, quin eum loqui contra mentem, &falsum iurare contingat. Quare licet ex hujusmodi laqueis sorte salvus evadat imprudens tamen &cum magno perjurii periculo, se illis implicuit. Haud dissimili ratione,

cum Homo literarum rudis, probus tamen,& timoratae, ut aiunt, Conscientiae, inter Legem in cupiditatem constitutus videt opinionem lit,crtati, cupiditati faventem , inquam inclinat, esse minus probabilem , ac

67쪽

minus tutam iericulum est ne inter ope randum, dubitet de honestate suae actionis; ne suspicetur eam vitiosam esse ne dubite ea cupiditate potius quam ratione ducatur Et quanquam casu eveniret ut dubium illud

vinceret, peccaret tamen , quod illud peri .eulum, & velut proximam cum dubia cons.cientia operandi, ac proinde peccandi occasionem adiisset. Confirmatur denique , quia Auctores benigni tum Neoterici , tum Antiquiores fatentur opinionem probabilem, ac multo magis minus probabilem , conjunctam esse cum formidine; ita ut ille, qui assentiendo opinioni minus probabili, ac minus tutae judicat actionem esse licitam, formidet tamen . ne sit illicita Atqui ille qui operatur curiea sormidine, exponit se periculo operandi cum dubio Ergo qui agit iuxta opinionem

minus probabilem ac minus tutam , expo. ni se periculo operandi cum dubio ac pro inde peccandi. Ut minor propositio clarius probetur, fateor esse discrimen inter dubi uiri sormidinem iec praecise ubitare eum.

qui formidat ne actio illicita sit; sed contendes, in acta Hypothesi sermidinem esse affinem dubio eumque qui agit cum ea sor- .inidine, constitutum esse in confinio dubii, sive in proximo periculo dubitandi; ac pro- rinde Dixinan Legem violandi.

. . . .

68쪽

Declaratur amplius. Qui dubitat de hone LIII. state actionis, suspendit omne judicium Anacti licita sit, vel illicita. Qui formidat ludi cat, licitam esse feri tamen posse ut illicita sit: judicat se non errare, ficti tamen posse ut

erret. Quare formido non versiatu circa errorem; sed circa pos sibilitatem errandi. Quibus positis , dico intellectum, qui ita assen- titur judico actionem esse honestam, fieri tamen posse ut sit inhonestes judico actio nem esse licitam , possum tamen errare , falli hunc inquam intellectum esse valde dispositum , ut suspendat judicium; adeo ' que ut hibitet de honestate actionis dico facilem esse transitum ab isto actu , possum errare , dum judico actionem esse licitam

ad istum alium , sorte erro dum judico ac tionem esse licitam. Non dico duos illos actus eamdem habere vim N potestatem; unus enim est formido , alter dubitati, sed affero eos esse ita assi nec ut intellectus qui unum essicit , versetur in magno periculo alterum eliciendi intellei ius praesertim hominis plebeii aut illiterati, qui proinde e formidine in dubium facillini prolabetur. Fulciri potest haec ratiocinatio nostra, LIV. Doctrina Auctorum , quos impugnamus , aer. q. qui fatentur peccare illiina, qui cum ea for Io n. as. midine operatur, nisi eam repellat ope judi 26. cii reflexi i quod certo cognoscat honesta-

69쪽

tem operationis, ad eam determinet spreta illa errandi peccandique formidine. Nam sic urgeo Errandi,inquis,peccandique periculo se exponit, qui operatur cum formidin nisi illam expellat judicio reflexo, quo certos essiciatur de honestate operationis: At caret isto judicio reflexo homo Plebeius, cilliteratus qui formidare quidem , haerere, dubitare novit, non judicia

ista reflexa exercere. Postquam enim Mercator audivit Doctorem unum aientem probabile esse licitum illi alterum, probabilius esse illicitum , celebrare contractum , quem

meditatur. Quis credat eum domum reducem , tam acute argumentari Levidens est

licere mihi hunc contractum inire, quia sequor opinionem probabilem certum est autem Mevidens eum , qui sequitur opinio inem probabilem, etiam in concursu proba bilioris,' tutioris, tuta conscientia operari. Quis credat eum ad judicium illud reflexum repente assurgere, imo certitudinent

assequi, quam in eo judicio reperiri pose, tot viri Docti hactenus negaveres Ex quo sic ulterius insto. Peccat qui operatur cum formidine, ne actio illicita sit, nisi hujusmodi formidinem repellat judicio reflexo , quod certum illum efficiat de honestate actionis : Atqui judicium illud ce tum de prudens in eo casu , non modo vir

70쪽

Plebeius , sed nec Doctus quidem eliciat; quia ut jam saepe superius dictum est , opinio probabilis in concursu probabilioris , de

tutioris huic judicio locum dare, seu , ut aiunt hoc judicium fundare non potest. Id quidem volunt adversarii sed iterum principium petunt; hic quoque pergunt gratis assumere quod negatur. Unum est quod huic nostrae argumentationi opponi posse videatur eam cilicet nonnaodo usum opinionis minus Probabilis sed etiam magis probabilis, oppugnare omnemque operantem in eas evidentiae angustias compellere , quibus Jansentani actionis

cujustibet honcstalcm, meritumque concludunt. Etenim cum iudicium omne mere

Probabile adjunctam habeat errandi , peccandique formidinem, quisquis indicio opinionis minus tutae,quanquam magis Probabilis operabitur, timebit sane ne fallatur; ne errore aut inordinato affectu occupetur, ex quo fiet, ut statim dubitet de honestate

actionis , vel sit in periculo proximo dubitandi.

Respondeo Formidinem utrique opinioni haerentem maxime diversam, ac dissimilem esse. Nam quae opinioni Probabiliori annexa est , adeo levis ac tenuis videtur ut tum a dubio , tum a dubitandi periculo longissime recedat; cum vir probus, 4a-U