Quaestio moralis an ignorantia invincibilis licitum reddat usum opinionis minus probabilis in concursu probabilioris & tutioris. Autore P. Natale Betonio Novocomensi Societatis Jesu theologo

51쪽

si non est moraliter evidens , habet sane descetiim evidentiae de existentia legis qui agit c minima illa probabilitate par-

tis oppositarci cum autem certum sit, pec-

care illum dicendum est , peccari cum dei sectu evidentiae, adeoque cum ignorantia in vincibili i, quod aiunt, carentia evidentiae sit ignorantia invincibilis. XXXX Secunda Ratio , qua probatur defectum a Ra certitudinis evidentia non esse ignotio Qua rantiam invincibilem , quae a peccat ex-Prob de cii set iis conficitur. Nemo dubitat peccare

Wctum illii in , qui operatur cum dubio praetico, h. in aetio , quam hicin nunc ponit, si ho-

Esse cim Vst aliqua lege prohibita Atqui ille

norantia Versatur in ea ignorantia, quam modo des invincib. cripsimus: Ergo qui agit, cum hujusmodi ignorantia, peccat. Prima Propositio Dogma est Christianae Theologiae quae docet Hominem in eo dubitationis aestu ancipitem , si rem aggrediatur, exponere se peccandi periculo illudque amare , contemnere legem divinam; cum ita omnino comparatus sit ut rem

prorsus exequi velit , seu permittatur a Deo , seu ab illo prohibeatur. Unde ortum ilhid Theologorum Axioma emergens in procinctu actionis cujuspiam dubium esse illic deponendum , animumque ad

partem tutiorem convertcildum.

52쪽

Probatur iam altera pars, subortam videlicet dubitationem de honestate actionis, cum ignorantia in vincibili , de qua est sermo , esse conjunctam Conscientia tunc est dubia, cum intellcctus, seu quod nul

lae occurrant rationes, quae suadeant aut

legem existere, aut non existere seu quod ad illii suadendum non videantur idoneae neutri parti adhaeret, ut verae; sed assensimicohibet , laudicium omne suspendit Atqui intellectus eo loco constitutus acetin ea ignorantia , de qua loquimur , quae nempe sit desectus cognitionis certae &evidentis de existentia legis ergo conscientia dubia in vincibiliter legem ignorat. Confirmatur. Ignorantia in vincibilis, juxta sententiam benignam, perseverat in conscientia probabili Ergo etiam, imo a fortiori in conscientia dubia Nam si naotiva gravia, quibus nititur,4 probabilis, probabilior opinio , non habent vim expellendi canimo operantis, ignorantiam invincibilcm legis; non arcebitur illa certe aeonscientia dubia, in qua non vigent hujusmodi graves, widoneae rationes. Ergo si homo operetur perseverante dubio, operabitur persevcrante ignorantia invincibili, ac proinde non peccabit. Dices, Auliores benigni sane non inficiantur dubium praeticum conjunctiam esse

53쪽

ctim ignorantia, .confientiam dubiari s incertam esse de rei veritates sed contenduntigiaorantia ii, certitudinem illam dici non debere in vincibilem. Q ua ille qui dubitat de honestate actionis, potest, .debet rem

ulterius exas nina . Si cxaminare pigeat, crassa est, non invincibilis ignorantia. Si adhibita diligenti; dubium perseverat, licitum illi, quam voluerit partem amplecti Quia Tςy dubium vinci non potest, nec legis existen- 3 R '' elara coonosci , lex incerta remanet ac proinde non obligat. Unde fit ut ille pos itdubium deponere, hoc modo , quandoquidem lex mihi incerta est , licet quana voluero , partem etiam minus tutam amplecti. XXXXII. Sed contra. Responsio supponit dubium posse deponi, adeoque ignorantiam , quam includit , in vincibilem non esse, neque a peccato excusare. Verum sic arguo. Ut dubium deponatur, praeire debet judicium reflexum quo homo statuat, dum certa legis notitia , nullo suo labore obtineri potest, fas csse sibi dubitationem omnem excutereri in ejus partem se flecteres, quae magis arriserit, seu illa tutior, seu minus tuta videatur. Deinde subsequi oportet Imperium voluntatis; quo intellectui iubetur haesitationem illam , dubiumque deponere. Fac tam elahominem illum ancipiti ista cogitatione di iatractum , objecti praesentia, aut convenien-

54쪽

.A... q9 tia suaviter invitante, operari, priusquam, judicium illud reflexum, & voluntatis imperium eliciat. Hoc enim contingere potest tum Rudio Plebeio homini; qui ob ingenii tarditatem dubitare quidem novit, at non judicia ista reflexa istamque cogitandi, decernendi prudentiam adhiberes: Tum viro Docto, Perspicaci quia, ut optime notat Auctor dissertationum de usu licito missi opinionum probabilium, hujusmodi dubita n. s.

tio de honestate operationis, non necessitat .

intellectum ut pro posteriori formet judicium istud reflexum de dubio deponendo,, dictamen practicum quo statuat licitam esse actionem , ad quam se in praesentia comparat. Si enim res ita haberet, non posset homo post illam dubitationem operando peccare quandoquidem ad dictamen illud praelicum , quod actionem ejus honestat,

necessario moveretur. Fac itaque in isto dubitationis aestu , ante judicium reflexum opus exercere, de quo dubitat an sit licitum vel illicitum sane peccat quia cum dubitans operetur , exponit se periculo violandi

legem prohibentem. Aliunde ignorat ii vincibiliter legem in uia fateris hujusmodi ignorationem cum dubio esse conjunctam rpeccat igitur etiam ille qui invincibiliter legem ignorat. Dices iterum Sicut dubitatio non neces XXXXIII

55쪽

sitat intellectum ad tulicium reflexum , dictamen praeticum de honestate operationis cita neque impedit hos prudentiae actus. Quare homo ille non ideo peccat, quia dubitans operatur sed quia judici ima. dictamen illud praeticum suspendit, neque adhibet diligentiam omnem ad veritatem indagandam, Hubium removendum. Unde fit ut ignorantia cum dubio illo conjuncta .ssit cr4sta,& voluntaria, actusque omnes qui eam

consequuntur , peccato, ac poenae obnoxii.

Vcrum instantia illa non habet vim iii homine Rustico ac plebeio, in multis Mercatoribus, aliisque , qui non tenentur confugere in dubio, ad judicium in dictamen illud practicum cita ut ejus omissio sit illis culpae tribuenda Ratio est , quia genus illud hominum ne cogitat quidem de illo judicio reflexo, aut de obligatione partem in dubiis tutioicia eligendi seu illa incogitantia oriatur ex ingenii tarditate, qua constat eos, nulla sua culpa, sed solo naturae vitio praepeditos , seu oriatur ex defectu instructionis, ut contingit in tenuibus illis Mercatoribus , qui ruri semper hercaturam exercuere ibi a Parochis partim doctis de is stdeliberandi prudentia nihil unquam audierunt. Cum igitur, stante dubio contractum aliquem celebrant , aut aliud quippiam Operantur; non ideo sane peccant, quia sus

56쪽

pendunt iiiusmodi judicium ; quod nec

possunt, nec tenentur elicere. Peccant igitur ex eo precise quod operentur cum conscientia dubia; adeoque peccant stantesigno rantia invincibili. Dices Tertio Esto ignorantia legis con XXXXIV. . iuncta cum opinione minus probabili supe Carden. rari posset; erit nihilominus in vincibilis. d. s. c. a peccato excusabit. Probatur , quia licet homo possit ignorantiam vincere adhibita majori diligentia ad veritatem indagandam;

ad illud tamen non tenetur, quando occurrit ratio probabilis pro altera parte legi opposita , cui intellectus praebet assensum. Est enim ea Doctrina Sancti Thomae, quod Quodita ignorantia illa sit Inculpabilis , seu invincibilis , quae versatur circa id , quod quis scire non potes , vel scire non tenetur. Atqui ille qui ex probabili ratione judicat actionem aliquam nulla lege prohiberi, non tenetur scire quod lex hujusmodi existat.

Vel enim teneretur comparare scientiam

certamque notitiam legio quae prosecto cum adhibita quacumque diligentia haberi non possit, ut superius distum est , ad eam acquirendam non obligaturci vel teneretur suam illam ignorantiam in dubium resolvere , in eo autem dubio partem legi faventem , utpote tutiorem amplecti a neque Recesse est ut in eam dubitationem se ultro Dil

57쪽

conjiciat , quandoquidem potest illam prudenter abjicere Prudenter, dixi, nam illud prudenter agitur, quod, fit ob rationem Sapientum judicio, urgentem, gravem Atmotivum probabile est hujusmodi: Ergo dubium , quod cx eo motivo deponitur prudenter abjicitur. Porro quod ratio probabilis sit magnum, grave fundamentum. ctiam in concursu probabilioris, patet ex eo, quod notio motivi probabilis significet esse illud ita grave , ut idoneum sit, quod viros sapientes, probos ad assensum inducat.

Responde totam illam argumentationem Principium petere, atque id ipsum ponere ut certum , quod est in controversia.

Primum enim membrum supponit ignorantiam vinci debere per evidentiam legis promulgatae; neque peccare illum qui a lege de ficit, nisi existentia legis ab eo certissime

cognoscaturri Hoc autem negant Auctores

severi, qui volunt sussicere ad peccandum eam legis notitiam, quam major probabilitas parit; quoniam unusquisque potestillam notitiam acquirere , majori Probabilitati adli arrendo , ad illud certe tenetur. Cum itaque pars ista Argumentationis supponat ignorantiani legis vinci non posse permotiva mere probabilia Cac proinde a Leam vincendam non obligari illum, cui hujusmodi solum motiva suppetunt statuit ut

58쪽

'rincipium certuli illud ipsum, quod nega tur, is quod oppi ignandum incommo- da,& argumenta superius adducta recurrunt. Alterum. Aro umentationis membrum XXXV. lupponit euin qui sequitur opinionem mi ,' nus probabilem, in concursu tutioris, probabilioris prudenter operari; dubium, si sorte aliquod suboriatur , prudenter de ponere. At hoc ipsum quaeritur, an prudens sit dictamen praelicum, quo aliquis in eo ' casu movetur ad operandum et negatur a Doctoribus severioris disciplinae studiosis

quorum aliqui asserunt motivum, quod se orsum in extra concursum , est grave , idoneum, quod viros Sapientes moveat ad assensum , vim illam amittere in conflictugravioris, motivi contrarium suadentis. Sicut pondus in una lance staterae posituin eam deprimit , at vim non habet eamdem cum pondus gravius in adversa lance collo Catur. Uno verbo ratio illa minus probabi

lis vim habet in actu primo, non in actu secundos in sensu diviso, non in sensu conse posito impellendi ad assensit ira virum Prudentem. Hoc cst, si ratio illa solitaria foret, posset vir Sapiens illi assentiri , sed in concursu multo gravioris pro parte opposita. prudens sane non fuerit qui illa moveatur. Alitia defensoribus sententiae rigidioris uocent vi rationis milius probabilis, pruden-

59쪽

Fund te aliquid agi, prudenter dubium deponi Theol. ab eo , cui hujusmodi ratio , post sussicien mores adhibitam diligentiam ad inquirendam

Diss 3 n veritatem , probabilior, non ab eo cui mi Dis Gli probabilis videatur. Probant quia in eo concursu , hujusmodi ratio non est fundamentum grave & magnum, lassiciens ad . extorquendum assensum a viro probo Sapientes; nemo enim Prudens unquam

permotus est eo motivo ip simili casu, hoc est cognito ut minus probabili. x XVI. Neque dicas Doctores tres, aut quatuor, quorum Auctoritas essicit unam aliquam opinionem probabilem , v. g. quod licitus

sit talis contractus , fuisse viros probos in sapientes; qui prudenter eam opinionem secuti sunt; ac proinde prudenter acturos

etiam illos, qui eorum exemplo, eidem aD sentiti,4 iuxta illam operari voluerint. Respondeo longe dissimilem esse utro rumque conditionem. Si quidem Doctores illi opinioni minus probabili in actu exercito assensum praebuerunt , quod non est contra prudentiam isti vero in actu signato, hoc est, cognitae, ut minus probabili assentiuntur quod quidem , salvis pruden- viae legibus fieri non potest. Explicatur. Cum viri Docti contra aliosaeque Dodios, 'numero plures, opinionem aliquam tuentur; defendunt illi opinioneiar

60쪽

smant probitati i

octor Probus δε eruditu caminat lem

siam: ob causam ac unam part in esse diis

'' ihi haec illi verisimilior apparet, erum Mida in 'im brasi h entis partis oppositae Deipi simil a ratio asserri potvi , cur se ad hancri,us Oam adcillaea partem inclineta iiisd

ratibnes, adversariorum accurat Uat,su sque longe validiores, ac firmiores esse

. inrem in elige id opimone

aliqua ne calitionem adhibet impriidem quam milus P&'quoi uiadam si oriim & gravioribi Argumentis ivi, Maii Dinis tellectu probabilior apparebat ac proinde . .,

Fam alii prudent iiii ii ii

Ex quibus milibus patet letori ter

instimiae, supponere illiid ipsum