장음표시 사용
211쪽
Liber Sextus. a Isde syllogismis,qui ex terminis obliquis costit, quia
non nihil exhibent negocii,dicendum arbitror.Quδtuor itaque documenta video fere obseruari in examine huicimodi syllogismorum. ' . Primum est.In modis affirmative concludentibus si altera tantum sumptio fuerit ex obliquo, apte efficietur coclusio ex obliquo,modo haec duo obserues alteriam, ut extremum obhquum in antecedente, sit obliquum in consequenteralterum, ut cum medium fuerit obliquum in una sumptione , extremum alterius sumptionis sit obliquu in conclusione. Exepta. Omnis potestas est a Deo, Regnum est potestas, Igitur regnum est a Deo. somnis virtus est honestas. In omni probo est virtuS, Igitur in omni probo est honestas, , Contrariorum eadem est scientia, Sanitas & morbus sunt contrarias . Igitur sanitatis & morbi eadem est scientia. . . Omne vitium est malηm,
Quaedam appetitio est viti , Igitur quadam appetitio est mali. Secundum in modis negative concludentibus, si affirmativa tantum fuerit ex obliquo, nulla conclusio efficietur siue ex rectis,sive ex obliquo.Si vero solaneEatiua ex obliquo fuerit, eis cietur concluso ex obliquo, obseruatis duabus animaduersonibus superioris documenti. Verbi causa,ratiocinationes in hac oratione comprehensae nihil colligunt.
, Nullus sol est animal, omnis equus emole. Igitur Nullus equus est animal vel ab animali.
. . Hae Vero recte concludunt:
Nullum vitiuoi est in Deo, , Omnis,acceptio perlonarum est vitium ,
Igitur nulla acceptio personarum Ost in Deo , Omnis pax est tranquilla libertas, Impio non est tranquilla libertas,
212쪽
' : Igitur impio non est pax. Nulli mortali est impune peccare. Omnis rex est mortalis.
Igitur nulli regi est impune peecare Ortinis pietas est virtus,
Nulla reprehensio leti virtutis, Igitur nulla reprehensio est pietatis. Tertiu: In modis assirmative concludentibus, si an ipsuptiones fuerint ex medio obliquo,aut utraque ex obliquo extreino nulla coclusio efficies siue ex rectis, siue ex obliquis illae siquide sunt inepta ratioc nationes. Cui q. hoi illest intellectus, eviqi hoi inest sensus, igit sensus est intellectiis. Cuiusqi regis est distribuere magistratus,parasitus est regis, igit parasiti est distribuere imagistratus , Omnis Liquutici est a lingua , omnis loquutio est a gutture, igitur guttur est lingua,vel igitur guttur est a lingua. 'Quartum.In modis negatiue cocludentibus,si ambae fuerint ex medio obliquo, aut visaq; est obliquo extremo, efficietur conclusio ex fectis, ut si di eas, Nulla fides regni soci eo fabulatio e regni sociis Igitur confabulatio non est s des. Nullius iustitis est contemnere mostis periculas i, Cuiusdam virtutis est cotemnere mortis pericilla. Igitur quaedam virtus non est iustitia. Hec fere videtus obseruari partim ab Ahist. dicta, pittim a posteri oribus adiecta.Secuhiν tante putauelim, pceptu illud Afissi duo iubet in resoluti cine , at que exanime huiusmodi Syllogismosum seuocare spropos iones ex obliquis ad propositiones exit. ciis doti mutato sensu Fropositionum .uoc. n.si sat saei se iudicare quisqjpoterit , an syllogismus est obliquis apte concludat, an non. Ra u propositione sertfectis habentes eunde sensu, effecerint c6nclusione quae ide signiscet, atq. illa, quae syllogismo est obhaquis colligebatur, apte cocludere dic8dν erit syllo utismus ex obliquis, lin minus, vitiosa erit rocinasio Hoc igit ut fiat aliquado loco casus oblisi ponen
213쪽
dus est refius eiusde nominis mutata aliiquintulit resqua oratione,ut si sensum illius propositionis, contrariorum ea de est sc1entia hoc modo exprimas, Coeraria sunt res, quaru ea de est scietia, vel hoc modo Cotraria cadui sub ea de scientia uiqua do vero ex sensu enuciationis eliciedus est rectus alterius nominis, cui ad iugatur ide obliquus,aut asius, qui eundεseouim essiciat, ut id, quod d: etu est, ois potestas est donum a Deo,dicas hoc modo, Omnis potesta est a Deo, vel donum Dei. Js is ergo & ali)s modis reuociere poteris propositiones ex obsi quis ad .ppositiones' ex rectis,ur intelligas,sst ne apta, an vitios a cosequutio cuiusque propositi syllostismi ex obirquis γυι ροibusdam FPQ orum facultatibus . , CAER YXXs. / is Ex facultates, seu potestates syllogistnesum sinit. plici uiri tradit Aristoteles. . eris Q - ἰόC' Prima est plura concludendi .Qui en Imiti fere sim alternantem, potest etiam inferre subalternatam , si qui colligit conuersam, potest colligere conuerten fem. Amplius extenditur haec pἡ testas ab Aristo rete. sed haec dixisse satis sit hoc loco. Secunda potestas est Vera ex falsis coistendi. Naeadem ratiocinationis forma, qua ex veris veru collipimus, possumus ex falsis vcrum idem concludere, Ia, quod ex supra dictis facile intelliges. Tertia est, Circusariter, se ἡ orbem ratiocina dii uod tum fit cum ex eadem conclusione, SI conuertente alterius sumptionis,altera sumptio colligitum, Verbi causa, si dicas, Omne quod est risus capax, est
fletus capax, omnis homo est risus capax, igit omnis nomo est fletus capax;ex conclusione Cuidem cu couertente maioris colliges minorem , ex eadem vero cεclusione cum conuertente minoris colliges maiore.trices enim omnis homo est fetus capax, Omne fletus eapax est risus capax ' igit omnis homo est xia sus capax. Et rursitis, Omnis homo est fletus capax , otiane risus capax est homo,igitur omne risus caras
214쪽
Ouuari est ncctus capax Hic couersio late accipitur,ut citisia laιὸ cet,co plectitur reciprocatione sinplicem ex vi maia accusa. teriae,quae quidem sit inter terminos, conuertibiles,
hoc est, qui de se inuicem uniuersali affirmatione diis cuntur, quales sunt i j, ex quibus nunc propositi 1yllogismi confecti sunt.Unde sit,ut pei fecia circulatio
hoc est, qua utraq. sumptio colaiauditur, in Barbara duntaxat fieri possit. Quarta est, Conversiue ratiocinadi. Quod tuc posvμ ussimu fieri docet Arist. cum ex contradicis rio Conclusionis, cuin altera sumptio nunti colligitur cotradictionu alterius suptionis. Hoc modo diximus supra,
Li. c. o. probari posse omnes imperfectos syllogismos. Quinta est,Ratiocina di pimpossibile, quod quo pacto fiat superius dixim', cu de syllogisino ducete Quinto. ad impossibile disseruimus . Differt aut haec potestasLες. ε- a superioxi, quod illa requirit cofectu prius syllogisci t. . mu, ut sumat contradictori u coclusionis cum altera sumptionum, hac solum ponit negatam esse aliquam veraim propositionem, cuius contradicentem cum aliqua perspicue vera propositione accipit. Sexta est, Ratiocinandi ex oppositis, quod tuc fit, Ρxta. cum ex duabus cotrarij, aut contradictoriis, concludimus enunciationem, in qua ide de se ipso uelletur, ut si dicas, Omnis homo est animal, nullus nomo est animal, igitur nullus homo est homo . Nullus lapis est sensus particeps:quidam lapis est sensus particeps, igitur quida lapis non est lapis. Est aut hoc ratiocinandi genus accommodatiminii ad reuicendos
eos,qui per proterviam oppositas propo fitiones admittunt. Haec de syllogismis simplicibus leti catego- ticis videtur satis, nuc de colunctis aliquid dicamus. Ex Cie. De syllogismir eonin actis,sive Θροτει licι3. Cap. XXXII.
Bοιι. io C Vllogismus coniunctus, seu hypotheticus, is esse lib. de P definitur, qui ex una principali propositione co-6 Ilog. iuncta,& altera quadam, siue coniuncta, siue simpli.
215쪽
LUber Sextin. a I ..cis minus principali conclusionem colligit, ut, Socrates si eit virtute praditus, est laude dignus, si auia Vipst. σtem est iustus, est 'irtutae pr*ditus, igitur si cst iustus est laude dignus. .Si sol lucet, dies est, sol autem lu- πεμ . Cet dies, igitur est.Si sol lucet, dies est, non est autem -8-χ- dies,igitur sol non lueet. Principalis propositio dicitur apud Boethium & maior, Se propositio , &-ρο
sumptum ininus principalis, tum mirior, tum assum- - - =r. Ptio . Quanquam vcro minor & conclusio, tum ca- tegoricae, tum hipotheticae esse possint, nos tamen in ς p. 3Praesentia de ijs tantum hipotheticis Syllogismis dis M-iρrsseremus, qui ex minore λc conclusione categoricis Minser. conficiuntur. Sunt. n.simpliciores,qua de causa illos D
miam omittemus , in quibus maior propositio con- .uή θαstat pluribus, quam duabus categoricis. Triplex est Ust, igitur Syllogismus colunctus, conditionali , copulativus,&disiu titius, ratione, id elicci,niatoris,ppo' T με'sitionis,quae triplex usse potest,conditionalis, copulativa,& disiunctiva,de quibus supra dictum est. s Conditionalium duplcx figura esse dicitur. . Prior
ςst,cu ponitur antccedes Propo fitioni S, Vt ponat co : sequens. Posterior, cu tollitur cosequens, ut tollatur antecedens . Vibius'. sunt paulo ante allata excpla. . . Modi singularu sui quatuor . Aut.n.ta anteczdes, qui coicque salsi mat, ut, Si sol lucci dies est,at,sol lucet ergo est dies,aut truq. negat, ut,Si sol ia o lucet, non est dies,at 'inoaucci,igii no est dies, auiantccedesa Ermat, colequos nc gat, , i, si sol lucet, non est n*xat sol lucet,crgo no cst nox,aut antecede S negat, iaconseques affirmat, xi,Si sol no lucet nox est, at sol rno lucet, nox igitur est. Atq. hi sunt primς figurae .se . . .
cundae aut sunt limoi.Si sol lucet, dies est Autem.est lics, igitur lol non lucet. Si sol non lucet, non est ' idies, at e dies,ergo sol lucet, Si sol lucet, ito est nox 'at est nox, igit sol no luciat, nox est,no c aut nox, igitur sol lucet. De coditio iralibus, ncgati uis, in quibus nimirum conditionalis particula negatur, nihil In . . praesentia dicetnus, quia scis non sunt in usu. , ori Cρ-
216쪽
ai 8 In istotionum Dialecticarum
. , . Copulatim aute assii matiui, hoc est, in quibus es pulatrua coniunctio non negatur, nulli sunt. Si .n .ita
dicas Socrates est philosophus, & est bonus vir, igὶ tur est philolbphus, vel igitur est bomis vir, non feceris syllogismos, sed en timema quaeda conditiona liuns Syllogismo i uim , in quibus videntur deesse hae maiores propositiones, Si Soetates est phisosophus, de est bonus vir, cst philosophiri, Si Socrates est phsiosphus & est bonus vir, est bonus vir σφ'-- In negatmis aut una ta tu fi gura esse *idet, in qua
ν φ 'ην nimiru altera pars propositionis ponit, ut altera tolnes tu latur. Excplu.No & dies est,& nox,est aut dies, nox strum igitur non est, vel, est a uictra nox, non est igitur dies Mna est Nam qui alteram tollit ut asterana ponat, non re
concludis, ut si dicas, No M Socrates deambulat, &Vna -- scdet, no deambulat aut, igii seder, vel no,sed et au- stata te igitur deambusat Potest .n .cubare. Huius generi ρε se nδ tres sunt modi Aurin utraq. pals propositionis asses alimpo mat, uti in propc sto exemplo cernis nurytraque nenitur at gat, vi si dicas, Non& Soerates nε dormit, & no vire a. gilat, non dormit autem crgo vigilas vel ,ho , vigilae Tres mσ aur, ergo n6 dormit: aut altera pals agrinat, alterari copu- negas, ut si dicas Non & Socrates deambulat, &n νιαι ne- mouetus, de ambulat autent, ergo mouetur, vel nores νὰ mouetur ausem, ergo non deambulat. 1dem modus
erit si prior pars propositionis neget, posterior amr
Disium mei, ut si diceres, Non & Socrates non moue ue, &ctiuoru deauibnias, non mouetur autem ergo non deambus teg. lat, vel deambu Iat autem, ergo mouetur. In his Om.
dupti res nihq ut dixi sublata una parte statim ponitul alterabsu. apud Indisiunctivis deniq; agrrnatiuis, hoc est, in qui-
ωιιενδις bus distinctiva particula non negat reliqnum ete- eius nim genus,ut minus usurparu omittimus duplex essque re,s figlira,si modo disiunctio si ex repugnantibus, quo modi. pacto veteres de disiunctione loquuti 1unt. Prior poM: at . Dii alteram partem, ut alteram tollas. Posterior fost ima fi lii alteram, it alteram ponat. Modi singularum tres aura. 1 tint. Aut cnim 1 traque pars propositionis assirmat,
217쪽
ZIber Sextus. II 'ut si dicas, Aut dies e st,aut nox, est autem dies, ervo non est nox, vel, est autem nox, ergo no est dicS: aut utraqtie negat, ut si dicas, Aut dies non est, aut nox non est,no est autem dies,erm no c. est, vel, no si aute nox, ergo die si aut altera pars affirmat 3 altera negat:vt Aut dies eli, alit ibi fion lueet, dies auteest, ergo sol lucet S ci Atque haeae exempla ad prio rern sguraim pertinenti posterioris hyc sunt i Aut Mari Adies est3aut nox est, non cit aute dies,ergo nox est, ς-- - νrvet,non est autem nox, ergo dies: Aut dies non est, aut stoic non est, est autem dies; ergo non est nox vel
est alitent noque e go non his dies &hc in ceteris. Cua'tem isiunctio non est ex replignantibus, ut , Aut Niloni insidias fecit Clodius, alit Clodio Milo, sola posterior figura apta est: Nam si disiunctio ex duabu partibus de hac enim loquimith est vera,altera aute pars est falsa,dubium non est,quin altera sit vetat alioquin tota propositio esset salsa 4 bion tamens altera pars verae distinctionis Veha est,statim alte ri falsa er t,c4m visaquevera esse possit, ut ex ijs,qugsupra diximus , persbictium e1hi Haec de syllo vi1hiisl hypotheticis fatis Lita videntur i Reliqu2 enim fere, quae in hac se dici possunt, spinosa adtrio tiι. duni sunt,& parum frugi sera : quorum apud Boet--1Zι situm latissimus patet carripus: keliqlium est igitur, 'quoniam ἡe syllogi imo iam diximus, caetera tria. argumentationum genera pestequamur i
i: Nthymema dicitur apud Aristotelem syllogis I. =8 i
xi mus imperfectus , ndri ea quidem significatio- a'. ne, qua omnes 3 qui non sunt per se noti, ac euideri- ess dicunttir imperfecti quo pacto de imperfectis Iyllogismis superius loquuti sumus)sed alterius lani me tu.stionis stirierimissio fle. Exempla: F.cii a Virtus eth, qua nemo male uti potesti Igitur vitius est simplicitet bona illemδ
218쪽
Id, quo nemo male uti potest , est simpliciter
Igitur virtus est simpliciter bona, In priori deest propositio, in posteriori assuptio. T., unde Boethius explicans quo pacto enthymema dit' cat imperfectus syllogismus, Enthymema, inquit,estabis ei oratio, in qua no omnibus antea proposit1onib. co stitutis, in fertur festinata conclusio.Qvqd vero Aristoteles adiungit,enthymema esse ex verisimilib.aut lignis, ita accipiendum est,quasi frequetius ita aeccidat. Quia enim saepius oratores, quam Dialectici &philosophi enthimematib. utuntur,efficitur, ut fere enthimemata ex verisimili ,aut signis,quae oratoribus sent familiaris, concludantur. Quia vero omnis sententia,teste Cicerone,enthymema vocatur, dica
auo pacto id intelligendum sit. Aristoteles secundo
ad Theodecten libro ait, sententiam esse e nunciatio' nem de re aI1qua uniuersali, quae amplecteda sit, aut vita da:atque hanc esse partem enthimematis, nunc quidem integrantem,veluti si dicas, Non est hominibus fouenda ira immortalis: nuc ero subiecta, quae. ' vere est enthimema, ut si dieas,Nqnest mortalib' fane da ira immortalis. Quod . n. dicἱtur Mortalib. obi.ter inculcat antecedens.Itaq; sententiae, in quibus ratio ob1ter inseritur,sut enthymemata cetera, vel coclusiones, uel antecedentia tantum enthymematum dicendae lunt.Sed ut Homerus propter excellentia commune poetarum nomen effecit apud Graecos' suum, sic ,cu omnis sentetia in qua ratio inseritur enti hymema dicatur, quia uidetur ea, qup ex repuisu gnativus conficitur, acutissima,sola h pc proprie immen commune possidet,ut, Quem quis non accusat Lib. s. damnat: Verdm si ratio uocabuli habeat, non modδe .r B.m omnis sententia, sed etiam quaecunque mentis con Top. ceptio enthimema appellari potest . Dicitur enim Ratio δε enthim ema, Quintiliano interprete,commentum,&νἰεκ. . commentatio:Boethio uerb,animi conceptio
219쪽
Quo nomine videtur hoc argumentationis genus appellatum,ut ab exemplo,quod est alterum genus Popularis argumctationis, distingueretur. Exempluenim ex re singulari sensiti subiecta conte dit aliquid effcere:emhimem a vero ex ratione commuiu , qua animus apud se ex cogitat.Id qd Aristoteles docet Pex exere,pla, inquit, Se fabulas, facilius discitur. Sstetenim, q explorata habeantur, & particularia sint. Cnthimemata vero demonstrationes sui ex uniuersalib*,quae minus quam particularia nouimus, & cistera Quo minus mihi sit verisimile, Spterea hanc argumentationis formulam enthymcina fuisse nomi. Datam, quod ε οκω, hoc est, in animo , maneat illa sumptio, quae praetermittitur, Vt quidam volunt.
De indu ctione. Cap. XXX I II I. Nductio est a singularib .ad uniuersalia ,refcσοι ut, Omne animal nutritur, S ois plata nutrItur, igitur omne vivens nutritur: item,nec Cr Eso auru , nec vires Achilli nec Demostheni eloquetia, nec Alexandro gloria, qticitate afferre potuersit,& sic res habet in csteris reb' caducis nemo igitur est, si is rebus cu tepore labetib. Relix esse unqua possit. Fit itaq; inductio tim assirmando, tum negando. Fit Ctiam non modo cum ex singularibus ad uniuer1alia progredimum sed etiam csi ex quocunq; genere partium totum cocludimus, ut ex eptis facile perspicies Verum quae a singularibus d uniuersaliat progreditur,praecipua est iuductio, modo nomine lingularia Non tantum intelligas ea, quae vere singularia sunt sed etiam quae minus uniuersalis . Hoc inductionis genus ea de Ca Socrati, ut primo auctori tribuit Aristot.quia Socrates primus qtinsuit, ac definiuit uniuersalia, quae quidem ex singularib inductione colli fiebat. Quam autem vim habeat inductio, alio locoicemus: certe populari sensui e valde accomodata. In ea tam e giligenter curandum est, ne qua pars. a prae
220쪽
praetermitxatur Aut igitur orques numerandae suntia ut si ta in multae exist*nti It vel numerari omnino ivel facile,ac sine fastidio no possint, paucis 'bu ta recensitis addenda sui haec verba. Et ita in reliquis . aut similia.Si vero huiusmodi verba addideris, antecedensque S consequens eisdem praecise terminis Costiterint,t Pn demum indui tu erit cun sequςtia formalis, ut si dicas, Hic ignis urit,& ille ignis , urit, &ita resqui ignes, igitur Ois ignis yrit. hio c. n. pacto antecedes, iacos eques er sit duae enuciationei ςqui pollentes, ut patet ex supr dictis, i qua in ltera ad alteru est formalis coseque tiai ut etiam ex dictis penipicuum est. Sed, ut veru fatear, hut is modi inducticines nos tu't argum etationes, ut ex hoc eodem libro colligcs. Earu tamen inter argumentationei mentione fecimus, quia propter similitudinem, qua habentcu ijs inductionibus, quae argum etationςs sui, & definiri simul,& argumetationes vocari siqRsueuerat
n Exempti. Cηρ x XXV. EX emptii est oratio, i qua singulare aliqd ex unet aut perpaucis similit, cofirmari contenditur. yςro duplex est. Alteru rei gesta auctoritate, arterii fictae, id vigestae colim memoratio: ne nititur. Posterioris rursus duo sunt genera Alternm dicitur Parabol , id est collatso, alte qm Ap 'lugus. EXempla. primi generis D rms c pia Aegypto statim in Graeci. I traiecit, ergo rex Psarii pisi arceat Aegypto in Graecidi traiiciet, ergo rex persi ii nisi arceat Aegypto in Graeci traijciet,Floretini clipti dissidio Rei- . publicae administrationem amiserunt, itemq;Senentes ac Pisani, ergo & Venetorii Respublica collabetur, si ciues cum ciuibu depugnauerint. dxemptu secundi generis.Non sibi ςonsulerent vect resi qui gubernatore4 sorte diligerent, ergo non sibi contu Elat Respublica,quae sorte creaverit magistratus, Terti j generis exemptilin. Equ is olim pascua so lus obiissebat,inuasit eam possessionem ceruus , ve