장음표시 사용
181쪽
i Ista Inmtutinum Dialecti earum suo inquam) praedicato, & subiecto. Ad iudicandsi
autem, num praedi catum conclusi onis vere assirm . tur, aut negetur de subiecto, unum argumetum, siue medium satis est. Hoc autem medium semel iungendum est in antecedete cum praedicato conclusionis, , . semel cum subiecto, ut quomodo extrema coclusio. nis ad illud se habuerint , eodem inter se asscctu esse bisu i concludantur.Ex singulis vero coniunctionibus me dij cum extremis singulae struuntur propositiones. re Igitur ad structuram syllogismi satis sunt tres termirerm m, ni, duaeq; propositiones, ex quibus conclusio colligapi re tur. Qua propter si in argumentatione aliqua , quae 'μφ με . primo aspectu vil' syllogismus videatur, fuerint plusunt res,quam duae propositiones, aut certe Plures, qua
Iumentu tres termini, eiusmodi argumentatio no erit reuerariones. vnus syllogismus, sed plures complicati, aut diuersa Ali'. argumentationum Senera permista: ut si dicas, O ibid. ne corpus est substantia,& omne vivens est corpus,& omne animal est vivens, igitur omne animal esti . . . substatia:&rursum. Omne vivens est corpus, & Omne animal est vivens, igitur omne animal est substan
tia. Prior namque, argum etatio constat ex sumptio ... nibus duorum syllogismorum, posterior autem e
1umptionib. unius:yllogismi,& e x antecedete unius enthymematis, ut animadu*riqnti facile patebita . Ex tribus autem terminis, ex quibus unus simplici ter syllogisinus costituitur, unius dici ur maius extremum: alter,minus intrςnui: tertius, yocatur medius
Maius terminus. Maius extremum est, quod praest nitore axe. habent in syllogismo locum .Minus extremum,quod Minus. minus Praestapte Μedius deniq. terminus est is,quis εxti bis ponitur i antecedete, semel hinctuRn aior extre- Medius ino, semel minora. Exeeli causa, si dicas,ois viri' estre mia qualitas,ois iustitia est virtus, igit omnis iustitia est
DV . qu sitas, hoc nomen Qualitas erit maius extremum,3 pri. Io Iustitia, mintis extremum : Virtus medius terminus rEX tribus vero enunciationibus, ex quibus Constat syllogi sinus, una dicitur tum maior, propositios
182쪽
tum smpliciter propositio: altera minor propositio . Si assumptio: tertia & coclusio , & complexio nomi Mμ ρη natur.Maior propositio est,quae ex maiore extremo ρηρρη medio struirum ut in proximo syllogisino , Omnis si , virtus est qualitas: Minor propositio est, quae ex mi ρ ρ ρ si nore extremo,& medio coficitur, xt Omnis iustitia tio. με- est virtus. Atque dae communiter iumptiones, & prae ηρη ρ ρ missae appellantur.Conclusio vero cst, quae ex maloia se tz,8c minore extremo nectitur, ut, Omnss iussit est ρι ρ qualitas i Sed iam fere obtinuit disputationum stu- Crci fus,ut dum structura ratiocinationum coletionis ar δεμ com dore minus expenditur, quaecunque propositio pri- p/φη ' mo loco posita fueritinicatur maiori quae se cudo,mi β nor,etsi reuera sit minor,hac maior, utcunride ille t ιρη . . syllogism' hoc modo suuitur, Omnis iustitia est vir et x G. tus,omuis virtus est qualjtas, igitur omnis iustitia est I . dein- , qualitas. Nos est tamen praepollere utendum his vio Me 3 sine Cabulis, sed potius, cuin res minus perpenditur, dice. S- ρε εdum, Nego,aut Concedo priorem, aut posteriorem seM
Orina syllogismi absoluti ex figura,& modo con .r ιi-n - λ stat,quemadmodu pulchritudo corporis huma.. bΜr . 'tys ex eo uenientia membrorum, & quadam coloris Fε - suauitate a Figura syllogistica cit extremorum cum Dudio, ad aliquid concludendum apta collocatio Erit autem apta , si in altera sumptionum si maius Moys,
miremum an altera minus, in conciti sone aute utru ' que t medius vero terminus semel iungatur maiori ' . hextremo, semel minori , & nequaquam ingrediatur - 'eonesusionem, Quare si terminaliecr disponatur,no
erit figura syllogi pica : ut si dicas, Omnis virtus est qualitas.& omnis iustitia est iustitia, igitur omnis iii M. si itia est qualitas: aut alio pacto , iecus quam docui Duus
suus, verba haec coniungas. O a , .cM.
183쪽
184 Institutionum Dialecticarum.
sone colligenda apta secudu quatitate,& qualitate coplicatio.Neq; enim latis est ad concludendu syllogittace, si termini apta figura disponatur, ni si certa quaedam sumptionum secundum quantitatem , &qualitatem complicatio accedat. Nam si ambae sumptiones fuerint ex epli causa particulares, aut utra- ue negativa, nihil efiicieturivi patet si dicas. Ouodam animal est equus, quidam homo est animal, igiatur quidam homo est equus: Nullum animal est lapis, nullus adamas est animal, igitur nullus adamas est lapis .Ergo prςter figuram necessarius est modus cuius acccssione forma syllogismi absoluatur. Da iribus figuris ollegismorum . d equa generalibus co cladandi modis. Cap. XII.
FIgurae syllogismorum tres sunt: Prima est,in qua
medius terminus alteri extremo subiicitur,& de altero praedicatur.Secuda, i qua praedicatur de viroque.Tertia,in qua viriq. subi jcitur. Nec alia colloca . tio extremorum cum medio termino reperitur, quae apta sit ad aliquid concludendum . Generales modi concludendi duo sunt, directe, ac indirecte : Modus directe, seu secundum naturam concludendi est, cu'maius extremum de minore concludatur . Indirect Lautem, seu Contra naturam concludendi modus est, cum minus extremum de maiore colligitur. .
. Ac in prima quidem figura illud est maius extre-lmum, quod praedicatur de medio termino: minus vel rb,quod medio subi jcitur:praestantius si quidem est, praedicari,qua subijci.In ecunda vero,& tertia, CaVtrunque extremum quo ad predicationem,& subiectionem, partem habeat in sumptionibus dignitate: . sunt qui velint, id esse maius , qd situ partiu Orationis alteru antecedit, id minus; quod sequitur: aliiqui dicant id esse maius, quod in questione Proposita P- .dicatur,id minus quod in eade subijcitur: alij denta que,qui asserant, id esse maius,quod in conclusione
184쪽
praedicatur, id minus, quod in eadem subi3citur. Sed Priores sentethe, quicquid ibabilitatis habeat omit res teds a nobis fiant hoc loco,quia tertia multo est pla rinior,ac facilior.Num aut sit verior,alias videbimus G impΜ '
Quos modis in quaque figura dir ecte, nωι etiam in directe μν Ale. . concludatur. Cap. X I I I.
IN prima ergo figura dubium non est, quin uterq; concludendi modus locum habere possit, directe
nimirum,& in directe. Si enim ita dicas. Omnis virtus est qualitas, Omnis iustitis est virtuS. Igitur omnis ivstitia est qualitas. directe sane concludes, utpote maius extremum de minore.Si vero sic ratiocineris, Omnis virtus est qualitas. Omnis iustiti a est virtus. Igitur quaedam qualitas est iustitia. indirecte haud dubie, Sr eontra naturam colligeS, Lminus extremum de maiore. At in secunda & tertia figura longe alia ratio est iuxta eam, quam hoC loco sequimur itintentiam . Nam cum in utraq; id perpetuo sit maius extremum, quod de altero concludiatur, ut dictum est necessario efficitur,ut quandocuq. in his figuris ratiocinatio construitur directe Cocludatur. Qua ratione factu est,ut Dialectici, qui nomiana omnibus modis concludendi imposuerunt, enumeratis in prima figura quatuor directe,& quinque in directe concludendi,quos Vocauerunt. Barbara, Caelarent,Darij.Feri O, Baralipton, Celantestabitis, Pape simo,Fri 1esbmorum, Nullum in directe concludentem secunda, aut te tia figura nominauerint, sed hos tantum decem directe concludentes. - Cesare Camestres, Festino, Barocco,Darapti, Felapion,Disamis,Datisi, Brocardo, Ferison.
Quorum quatuor primi ad secundam, sex reliqui ad
185쪽
tertiant fguram pertinent. Hac ratione 't asi ag omitta) dictum est a me, planiorem esse in his dua bus figuris tertiam de maiore, & minore i extremo M. i ρ sententiam ., quia inquam nullos indirecte conclu-: ra ' dendi modos inuehit, quos tamen superiores opiactu πή niones facere coguntur. Sed haec alias. De his ergo μοι is unde uiginti nodis enumeratis, quinam sint, S qua arte hisce nominibus significetur, nunc dicendu est. Da modis directe eoneludandi in ρνima figura . CAEp. XII I Ir .mρ i Q I nomine modo tu intelligamus quascunq; eoplisuns in D cationes sumptionu fecundu quantitate, & quasvubi litate, siue apte sint ad conelu so ne aliqua collige serii si dam, siue ineptae, sedecim necessario dandi sunt, ire
compM e unaquaq; figura modi.Na aue utraq;fumptio est unitur m uersalis: aut utraq; partietisasis raut maior Spositiomul apti uniuersalis,& minor particulatis:aut maior particiso in laris, S sonor uniuersalis Nec. n. hoc loco de singunt. latibae nunciationib.loqui instituimus: indefinitae veroκx fbrina suo pro particuJarib. habendae sunt. Ita Vna qnaque aut dictarum quatuor complicationu sta quantitatem quatuor itidemi .alta secundum quali-
. , talem cernuntur. Aut .n. utraque sumptio affirmati
Medi di aut.utra* negat aut spositio assirmat, assu peio ne- βὸ ς' garraut .sposti negar,& assuptio asermatiataq; hi te cluden' accepxo modo ru nole, sexdecim sui modi in singuarer in T. lisfigulis. veru ex his, qd ad prima figura attinee: figura. quatuor tatis ex vi forma directe ccclvu ut videlice
quia in his: nunquam omnino dari potest anere
ciens verunt, quin consequens vi antecedentas vearimi esse deprehendatur,Quae quidem ratio probatidi, caeteris etiam quindecim modis apte con cludem Cast. 2I. tibus accommodanda est .Quanquam necess,eas coaer cludendi qus omnibus conuenit)alia quoque ratione perspici potest,ut paulo inferius docebimus. Harunc i
186쪽
. - Liber Sextus. Is c Narism autem quatuor vocum significationem , atque adeo quindecim reliquarum facile intelliges, si aduerteris,primam vocalem, cuiusque dictionis fignificare maiorem propositionem, secundam,minorem: tertiam conclusionem .Et rursus vocaelem, A designa re enunciationem uniuersalem assirmatiua .E uniuer ήρη m.salem negativam, I particularem affrmativa, & o particularem negatiuam .Primus ergo primae figurae qm dimoduS est,cum ex utraque sumptione uniuersali, &affirmativa,concluso uniuersalis; affrmativa coι - ligitur. Quod totu sign ficat vox Barbara Exemptu. φ .cis Bar- Omne bonum est expetendum , Πρπη-ba- Omnis virtus st bona . At . ra. Igitur omnis virtus est expetenda. ti. Secundus modus es eum ex maiore uniuersali negatiua;& minore uniuersali afirmatiua , conclusio uniuersalis negativa colligitur. Quod tum significat
Ce. Nullium bonum est fugiendum, - Pila- . Omnis, xtus est bona a , . . . crent. Igitur nulla virtus fugienda est . Tertius modus est cum qx maiorς uniuersete mirmativa,& minore particulari assirmativa concinito partic utaris affirmativa colligitur . Id quod significat vox Darij.Exemplum. Da- Omissilium fugiendηm,ςst, . :ri- Aliqua consuetlido ς1t vitilim , i Ui. Igitur aliqua consuetudo fugienda est. γ, Quaxtua moduε est cum Lx maiore uniuer ah n
gativa, minore particulariasirm qiua, conclusi iparticularis neg tiua eolligitiur, ut significat vox se
Fe- Nullus timidus est f ixsίγ γ , -xdri- Quidam diues est timidus , Io . Igitur quidam diuis non est Delix.
'eliqui duodeeim modi nihil ex vi formae dire Me concludunt,quia in singulis dari potest antee dens Verum ,-consequens falsem , ut experienti
187쪽
iis Infiitumnum dialecticarum.
facile patebit. Verum quatuor iam dicti adeo late funduntur, ut omnis proposita quaestio in aliquo eorum confirmari possit.Colligunt enim omnia genera conclusionum , utpote uniuerse affirmantem , uniuerse negantem,in parte affirmantem,& in parte negantem. modis in directὲ ea ludendi Cap. XV.
v K Odi vero indirectς cocludendi quinque sunt, Μ Baralipton, Celantes, Dabitis, Fapesmo, Fris somorum. Et primi quidem tres nil differunt a triabus prioribus directe concludendi, nisi quod colligent conclusiones, in quas conclusiones illorum couertuntur. Reliqui autem duo apertius ab omnibus quatuor directe cociudentibus dissentiunt. Exepta. Ba- Omne animal est substantia , ra- Omnis homo est animal, lip. Igitur quaedam substantia est homo .
' Nullum animal,est lapis , Q Ian- Omnis homo est animal, tes. Igitur nullus lapis est homo. Da- Omne bonum expetendum est , hi- Quidam labor est bonus , tis. Igitur qnoddam expetendum est labor. . Quartus ex maiore uniuersali assirmativa, & minore uniuersali negativa colligit ordine conuerso Drticularem Mgatiuam hoc pacto.
Fa- omnis mens est substantia, o si peia Nullum corpus est mens . mo. Igitur quaedam substantia non est e rpus. . . vi intus ex maiore particulari affirmativa & minore uniuersali negativa colligit in directe particu
188쪽
Libeν Quintus. I Ipri- Quaedam arbor est vivens , seω- Nullum animal est arbor; mo , Igitur quoddam vivens non est animal
Damoris secunda, Mura. Cv. XUI. .
Ex illis sexdecim modis, quos in singulis figuris
reperiri diximus,quatuor duntaxat apti sunt ad aliquid concludendum in secunda figura. Primus est, cum ex maiore uniuersali negatiua , & maiore uniuersali affrmativa concluso uniuersalis negativa colligitur.qui quidem vocatur Cesare,ut, CeL Nullum opus a virtute professiim,est
sa- Omne mendacium est execrandum. re. Igitur nullum mendacium est opus a vir- , tute profectum. Secundus modus est,cum ex maiore uniuersas affirmativa, & minore uniuersali negativa conclusio uniuersatis negativa colligitur , qui dicitur Came
Ca- Omnis qui diligit iniquitatem odit an
meL Nullus iustus od1t animam suam. . tres. Igitur nullus iustus diligit iniquitatem. Τertius est,cum ex maiore uniuersali negativa Mminore particulari affirmatiua,. conclusio particularis negativa colligitur, qui nuncupatur Festino, ut i FeL Nullum vitium placet Deo , ti- Quaedam animi submissio placet Deo , in . Igitur quaedam animi submissio non est
i Quartus est , cum ex maiore,uniuersesi amrmativa & minore particulari negatiua , conclu- particularis negatim , emitur, qui 3ppellavur i
189쪽
rso Inctitutionum Diale mearum .
Ba- Omnis prudens prospicit futura. ,roc Quidam dines non prospicit futura , co. Quidam igitur diues non est pruden Sc rRc liqui duodecim modi nihil colligunt ratione Net '- forins,quia in singulis dari potest antecedens verti, re &conlequens fallum. Hoc aut proprium est huius fir η gurae, ut negantes duntaxat quaestiones in ipsa consti si ρ- firmari postini. Solas enim negantes conclusionesnεν έρη colligit, verum tam uniuersalec quam particulares.
φm ε. C Ex in hac figura inueniuntur modi ad concluden/ pri. s. dum apti, csteri inutiles sunt, nihilq; ex vi for-3. ni. . mae concludunt. Primus ergo modus huius figurae, est cum ex utraque sumptione uniuersali, & assirmatiua , conclusio particularis affirmativa colligitur, qui dicitur Darapti,ut, Da- Omne animal sentit, rapis Omne animal est corpus animatum , - ti: . Igitur quoddam corpus animatum sentit. Secundus est, cum ex maiore uniuersali negativa,& minore uniuersali affirmativa, conclusio;particularis negativa efficitur, qui dici: Felapto, ut si dicas Fe- Nullus lapis nutritur, ' - V .ν .la Omnis lapis est corpus. I non. Igitur quoddam corpus non nutritur. Tertius est cum ex maiore particulari affirmaetiua, & minore uniuersali affirmatiua , conclusio lparticularis affirmativa concluditur. Atque hic dici i
: Di : Quoddam animal respirat, in- Omne animal est sentiens, mis. Igitur quoddam sentiens respirat. Quartus est cum ex maiore uniuersali affirmatina& minore particulari aifirmativa si eoncluso Pamtieularis affirmativa colligitur. Vocatur autem D
190쪽
Da- Omnis auarus est miser, ti- Quidam auarus est diues , si. Quidam igitur diues est miser , Quintus modus est cum ex maiore particulari negativa, & minore uniueriali assii maliua, conclusio Particularis negativa eoncluditur Hic dicitur Broc
Bo- Quoddam animal non habet sanguinem,
.do. Igitur aliquod vivens no habet sanguine. Sextus mod8 est cum ex maiore uniuersali negativa, S minore particulari affrmativa,conclusio particularis negativa effcitur,qui nucupatur Fexisbn, ut Fe- Nullus sapiens est miser , . ris- Ouidam, sapiens est pauper, .. on, Igitur aliquis pauper non est miser. . Quod vexo caeteri decem modi nihil ex vi formae concludant,ex eo intelliges,quia in singulis inuenitur antecedenS Ymim,& consequens falsum, quod perfacile est experii. Hoc vero propxium est huius fgurae, ut particulares duntaxat rcs qupiliones in ipia confirmari possint. Solas enim particulares conci usiones collisit, vexum t m affrmai, eS, quam ne
EX dictis colligi possunt tum communes qiraedam ne confirregulae nanibus figuris , tum propriae singulis. muntur
Prima. Ex duabus particularibus nihil vi formae gura vaconcluditur. Haec patet ex dictis, quia ex duabus rum omparticularibus quatuor modi constare possunt, vel nυ. enim utraque sumptio affrinabit, vel utraque nc pa- ι ρ . o. bit, via proposit io a=srnaabit,inhmptio negabi .etet O nes propositio negabit, intrinptio assimabit, quorum Aa res nullum in aliqua figura quasi apte concludentcm re ia conti-