Universae Campaniae felicis antiquitates a Mariano De Laurentiis elucubratae. Pars prior altera Pars prior. 1

161쪽

De prima Vesuυii confragratione: mors Plinii, alia que coni grationes describuntur, et damna a Vesuvis allata. De υulcanicis materiis , de mephilotis, de Deterum Ορinionibus circa Vesuυium : qtianam tandem Parte emenditur olim mons Uriem evomuerit. Hactenus raptim de Vesuvii or Igine , et de Dina diximus; nunc heic de celebrioribus conflagrationibus, de que essectibus verba faciemus. --,. Hunc montem olIm fiammis flagrasse saepe memoriae proditur; quin vicies a prima illa conflagratione Titiana montem hune flammas eructasse testatur lapis ad eiusdem radices in Portieensi villa collocatus. Celebriores tamen octo fuisse plures patrii scribunt auctores. Prima est illa , quae accidit post Christi ortum anno LXXIX. IX. Kal. Septemb. quo tempore mons repente apertus vicina loca igne replevit. In ea conflagratione desederunt Hereu laneum , Pompeii , aliaeque urbes. Vitam tunc agebat Pliti ius Naturalis historiae seriptor , Mitianae Hisenensi classi Praesectus. Hie visendi studio captus'. quid sibi vellet mi- 'raculum ignorans , triremem constendit, Stabiasque perrexit , ubi ad Pomponianum amicnm divertit, qui lieica delat; ibi illum a timore perterrefactu in hortatus , ut 'se in balneum deserret, rogavit, lotus coenavit, atque ivile hilariι evasit. Crebris interim motibus terrae domo rum tecta eum nutarent, sedibusque sere dimoverentur, foras ex ut i, cervicalibus capiti impositis , ne pumieum casu laederetue, cumque in litore esset , frigidam aquam Poposcit, illucque se coi tulit, qua mons magis aestuabat. Μugna cinerum copia coelum undique tenebris ossu-derat : strepitus, ignei lapides erant interrupti: tellus sub pedibus tremebat; vicinarum urbium , villarumque iucOIue sisntes passis capillis sestine fugiebant. Videres filium, eum nulla salutis avi Plius spes adesset, sevio lonsectuluDiuiti eo by Corale

162쪽

parentem humei Is imponere, et longinquas terras trique vehere ; hie magnas hominum catervas, illic matrem cum uatis percurrere terrore praeventam , atque alias petere regiones. Vnus Plinius e navi egrediens , eo petivit, quo motis immanes magis ciebat clamores, atque aegre progrediens cineres inter, et sumum cum quodam liberto xtemplo est enecatus. Plinius Iunior susius Tacito An. nalium scriptori avunculi lacrymosam narrat tragoediam

lib. VI. Ep. I 6. Nunc vero ad ea quae primam Vesuvii conflagratio-uem sunt subsecuta , gradum saciamus. Ex Tranquillo eompertum habemus in Tito c. 8 hunc benemerentissimum vere patriae parentem adeo urbium Herculanei, et Pompeiorum easu suisse assi ictum , ut illarum , civiumque damna reparare toto studio fuerit conatus : quin et bona ex publico aerario mortuorum propinquis suppeditasse compertum habemus. En auctoris verba: Quaedam sub eo fortuita , ac tristia acciderunt, ut con gratio Veseυi montis in Ca anti . . . . in his tot aduersis , ac talibus non modo Principis sollicitudinem, sedri Parentis affectum unicum Aractatilis , nunc consolando per edicta, nunc Uitulando, quatσnus sume- seret scultas. Curatores restituendae Campaniae Con- inularium numero sorte duxit. Bona oreressorum in sσυο , quorum haeredes non extabant, restitutioni

afflictarum ciuitatum attribuit. Id etiam confirmat Xiphilinus lib. IX. in Tito II.

Sunt qui scribunt, hoe celebre Vesuvii incendium Quo tam road Autumni finem evenisset hinc ad hoc probandum Dionis asserunt textum lib. LX. Κατ' mro τὼ si iv ταρον, sub Autumni sinem. Et hoc magis probatur, ex eo quod in huius urbis, nempe Herculanei, et in domibus reperti sunt fructus semiusti, qui non nisi sub hoc tempus in Campania colligebantur, nempe Autumnali Dempore. Neque vero tanta Plinio Iuniori fides est praestanda, qui in ci.'tata epistola ad Tacitum hane eo nilagrationem l X. Kal.

Septemb. evenisse scribit: nam codicum Φectiones b ud T. I.

163쪽

idem sonant, ut observat Cl. Ancora, Prospetio Storieodi Pompei pag. I inc Isagogicarum Dissertationum auisetores Plininianum textum iuxta eundem corrigendum iis putant : IX. Kal. Decem G. Eodem serme modo Dio Cassius lib. LX. c. Ii hanc narrat cathastrophen, praesertim cum per eam tempestatem horrenda visa suerint monstra , et gigantes i). Legenda est etiam Plinii Iunioris ad eundem Taeitum epistola quaerentem 'luidnam per hosce dies ipse, et mater ageret, dum Miseni aderat , et quidnam vieinis Campaniae loeis acciderit, cui Plinius hoc modo respondet epist. ir mi iam piam deserueramus, et nox non qualis illunis , et nuibila , sed qualis in locis clausis lamines extincto. Audires ulularum foeminarum, infantium quiritatus , clamores virorum , alii parentes , alii liberos , alii coniuges vocibus requirebant, vocibus noscitabant. Πι suum casum , illi Suorum miserab- i) Causa quam assert Dio de gi sanium apparitione huius

Vesuvianae eructionis tempore , non alia esse videtur, quam opinio qua Veteres Campaniae incolae credebant , sub Vcsuvii visceribus suisse quondam Alcinoi gigantis ossa sepulta. Verum Philostratus ΙIeioic. c. i quondam beapoli vetusto aevo reapse ex litisse baee gigantum ossa tradit. At hoe dubio procul salsum est: nihil aliud ea fuero, quam quorundam immanium bestiarum ossa a Neapolitanis sub Vesuvii visceribus quondam repe M , et ab iisdem servata. De his sortasse Tranquillus narrat in Aug. c. 72. At quomodocunque res sit , primae eructationis aovo ut vulgus opinabatur hi gigantes a poetis potius efficii in

illa hortenda conilagratione rursus apParuerunt. ris aulem gigantum apparitiones nihil aliud suisse putarim, quam ipsorum hominum mentes nimio terrore correptus, antis quos horrenda euncta visebantur. Enimvero ignitae nubes circa. esuvium vario colore versantes , et ex variis materiis ab igne eruciatae , vicinas territabant gentes, pbantasiamque perturbabant Idque portentum in ma nis Vesuvianis conga rationibus identidem eveniMe compertum halemus , et nostra etiam sere tempestate

164쪽

tur. Erant quἱ metu mortis mortem precarentur; multi ad deos manus tollere ρ ρliares nusquam deos ullas , aeternamquct illam noυissimam noctem interpetraban-mr: nec uerunt qui flatis, menitasque terrortibus υera Pericula aufugerent. Aderant qui Miseni illud ruisse , illud ardere falso , sed credentibus nuntiabant. Paululum reluxit , quod non diem nobis , sed aduen. tantis ignis indicium videbatur, et ignis quidem longius substitit ; tenebrae rursus, cinis multus et grastis, hunc identidem assurgentes ea utiebamus' aperti alioquin, usque de coelo oblisi pondere essemus. Ex hac igitur Pliniana narratione, quae recte concordat cum illa Dionis Cassii . animadηrte quot damna , quot ruinas , caedesque tunc egerit Vesuvius. Hoc salis dictu est, cinerem tantam attulisse ruinam, ut tota Campania damna por- quam maxima suerit passa : cuncta urbium , villarum. que aedificia assiduis motibus terrae diruta , atque conlapsa suerunt: agri eampiqire per longam tempestatem fructibus caruere. Milto plurium urbium integram rui-nom , uti Stabiarum , Nuceriae , opulenti. Chorae, Hereulanei , Pompeiorumque : praetereo Permille et centenos homines in hac internecione, qui ita his opidis lato e xxineti fuere: si leo infinita monumenta, quae suere etiam deperdita. At praetermittendum haud est, Vesuvium posteritisti beneficium praestitisse liceat mihi sie loqui, ne in miseros illos saeviamus homines cum integras duas, urbes detegendi , et effodiendi ansam praebuerit; et alias fortasse in posterum reperiundas speramus, quas olim ignis absumpsit. Gid i. ur Vesuvio 'hon debemus p at Perena rao, ne hoc tempore tantum in mortales meis viat , iii, istius nostros vicinos florentissimos agros assiduis destruat conflagrationibus. Haec igitur primae Vesuvii eructationis norratio. Nunc raptim de aliis dieendum

Seeunda aceidit Severo' imperante anno post Chri uin CCII. uti narrat Cl. Muratorius, Annali d'Italia ''μβ's w lib. IV. Hane Xipli ilinus Dionis epitomator hoe modo

165쪽

is tην Καπρου εν ῆ, ὀσακis αυ ἐν trαλta οικιῶ, δisici, κουα ivra : Per eos dies resplenduit in monte Vesu o ignis maximus: in eoque tanti mugitus exstitCre , ut Camam usque audirentur: in qua ciμitate ego quoties moror in Italia , habitare solem Tertia evenit anno CCCCLXXII. Λntemio imperante in Occidente , et Leone l. .in Oriente. Huiusce saeit mentionem Marcellinus Comes in Chronio. Indictione XV Martiano , et Festo Coss. Vesuvius mons ca antae , torridus intestinis ignibus aestuans exusta MOmit Niscera , nocturnisque in diem tenebris omnem Europae faciem misnulo contexit puluere : huius metuendi ciueris memoriam 'gantu annue celebrant VIII. Kal. Nooemb. Hanc etiam

memorat Procopius de Bello Gotb. lib. I l. iisdem sero

vel bis.

Quarta conflagratio aecidit sub Theodorico Italiae resta anno ab Ecclesia condita DXII. iuxta Cassiodorum lib. VI. Variar. ep. si qui narrat, tanta a Vesuvio damna allata vicinis suisse gentibus, ut Theodoricus ipse tribu

ta remiserit. Praetereo horrendos cineres, qui Iule pervaga r utat, terraemotus, aliusque id genus ruinas. Quinta cottilis gratio evenit anno DCLXXV. sub Theo- epito Λεapolitano Duee. Paulus Diaconus Hist. Miseel lib. XVI. aliique con temporanei scriptorcs Martio mense ipsam accidisse tradunt. Circa quod tempus cusum suisse creditur illud numisma, quod assert Cl. Muratorius Dissert. XUlI. Antiq. Italio. Med. Tvi, in quo ex anaparte S. Ianuarii Beneveulani Praesulis,. et Martyris eff-gius adservatur, e cuius collo pendet stola. in postica numisma iis facie legitur: Λυτρα rns τῆς πολεος ἀπο τω πυρω: Re demptor urbis ab igne. Quae quidem numismatis verba satis innuunt D. Ianuarium ob liberatam dea politanam ad, Vesuvii igne civitatem iam ab antiquis temporibus veluti eiusdem urbis patronum cultum suisse. Laudatus Μuratorius loco citato alia affert numismata a Neapolitani Leusa in honorem praelati Martyris. Diuiti su by Corale

166쪽

Numquam desinerem , si singulas enarrare conflagrationes , quae saepenumero evenere. Nihil heiememorem illam anni MDCXXXI. V. Idus Decemb. triis coeptam , quae plures perduravit dies. Ea quidem post illam Titianam describitur ut horrenda inter ceteras Omnes. Num tune Vesuvius non solum in vicinos , et longinquos agros ignis numina undique evomuit , Saxa, et neres , bilumen , et aquarum ex montis vertice veluti diluvium , verum etiam hominum ad quatuor millia , et amplius praeter animantia innumera necavit. Ne longius abeam , de ea mihi silentium imponendum curabo, sed si quis integram huiusce eructationis historiam cupit, Ioannem Bernardinum Iulianum adeat in Tractatu de Vesu vio typi A edito Neapoli anno insequenti . quique testis fuit Oculatus. Hie vero tradit , cineres non Solum per totam Campaniam , et per alias Neapolitani regni provineias , sed usque in Graeciam pervagasse , et terraemotus Per eos dies assiduos adeo suisso, horrendosque, ut iam

morti proximos cunctos destinaret mortales. Invat heio etiam enarrare celeberrimam nostra tem

estate consa grationem, quae accidit anno MDCCXC lv. XVI l. Kal. Iulias , eum Turris octava , la Torre det Greco deleta penitus suit. Iam plures anni era ut, Cum

mons ignem per os sine vicinarum gentium damno quotannis emittebat, cum mense Iunio calor undique ita percrebuit, ut iam aliquid in natura futurum esse praedicaretur , At calor aerisque gravis Occupatio uoque eo , erevit quoad landem eiusdem diei nocte motus teriae auditus , eodemque temporis spatio magnus adeo Crepitus e monte factus, ut exemplo per eiusdem latus ignivomum eructans amnem, serrugineum bitumen , lapides , saxaque in Turiim octavam ex improviso e monte irruerit , et ex ea urbe iacto igneo flumine misere illam de .lerit , atque ad mare usque decurrerit. Postera vero die vix luce iter tenebras emissa perquam horrendas per urbes vicinas erat ambulandum. Adeo cinis coelum undi. qua offuderati Mona vero horrenduin per Plures mu-Diuitigod by Gorale

167쪽

giit dies , et terra quaquaversus adeo movebatur, ut Neapolitani praeseitim mortem cernerent praesentem. Haec igitur nostro aevo accidit conflagratio , cum aliae plures quotannis, ut ita dicam, eveniunt. Attamen quis Crederet, nunc mons placide quiescit , alque eversam urbem nunc nuper meliorem in statum e standamentis cives excitarunt. Adeo insana hominum mens, qui ad propius semper periculum vitam tranquillam, quietamque agunt. Iliae maiores nostri huius montis ruinas, periculum, et ignem animadvertentes , lapidem illum apud Porticensem villam secus viam publicam collocarunt post horreudam eructionem

anni MDCXXXI. qui incipit: Posteri , pOSteri , vestra re

agitur etc. At stultum est homines monere, ut cecinit vates Venusinus lib. I. Od. 3 v. as. . . . Audax omnia perpeti Gens humana , ruit per vetitum nefas. Humanum nihilominus genus semper audax regionis huius hele vitam tranquillam agit, eaque loca homines pe-: ' ranxie ad incolendum , rusticandumque expetunt. Vul. Λiδεε ma. Pauca addam de Vesuvianis materiis : illae enim quae

usque modo ex Vesuvii visceribus prodiere hasce nostrates La- lingua patria appellant, quia veluti aqua de currens ignis esse videtur j serri liquefacti, sive sustimaginem praeseserunt externe, sed intrinsecus haec materies variarum rerum est commixtio. Cum haec vero ex Vesuvianis producitur fornacibus, tunc veluti sermentum , aut mollis videtur massa. Ea vero leute decuerit , extenditurque per longum viae, qua patet: cum autem hoe ignis siumen refrigescit , tunc tenacissimarum materiarum mare velut apparet , cuius undae fluctusque sedantur.

Hinc Mantuanus poeta sic de aetna ad rem canit 2Eneid. III. V. 576. idimus undantem ruptis fornacibus AElnam flammarumque globos , liquefactaque υOmere saxa.ne u phi ivm Mephites plura efficiunt phoenomena oculis visu di gna a quae quidem reperiuntur in subterraneis, et locis

168쪽

inis, quae Laoe appellantur. Hae vero nihil aliud sunt, quam terrae pestiferae exhalationes , seu Vapores qui stomacho adhaerent , et capiti; hinc est ut vertiginem producant , et sint noxiae cum animantibus rationabilibus , et irrationabilibus , tum praeeipue agris Vesnvio proximis. Hae tandem aerem saepe saepius insecerunt, pessimorumque morborum causa suerunt. I iiDC vero montem

Vulcani Foro, seu Sulphurariae, et aetnae respondere sentiunt phvsici: quoties enim Vesuvius vicinas comburit regiones, eodem tempore aetna, Vulcanique Forum idem efficiunt. Antequam manum de tabula, iuvat heic pauca ap- Veterum opi- pingere quoad veterum Christianorum circa vulcanos spe Ctat opiniones. Et primum omnium dicendum est Ethnicos etiam antiquosque non solum Graecos, verum etiam Bomanos credidisse, vulcanos loca suisse, in quibus scelestorum animae detinebantur. Nonne Homerus ipse cecinit , gigantes olim bellum diis inserentes, postea sub ipsis montibus inclusos suisse Θ Virgilius , Ovidius , aliique poetae idipsum i assim edocent. Ah Ethnicis gradum sa-ciamus ad Christianos. Cl. Μazochius tom. II. Kal. Neap. Pag. 392 Diatribam texuit, in qua non inerudite probat,

eteres Christianos, et ex ipsis doctiores, et religiosiores Vulcanos Inserorum nuces esse arbitratos. Ad hanc rem de . monstrandam Annalium Ecclesiasticorum , et quorundam Patrum assert auctoritates i , quo id probet. Clarissimum auctorem seeutus suit Uir apprime ernditus Vetranius noster, qui in opere , quod inscripsit vernaculo sermone Prodomo Vesuυiano , mascula eruditione id confirmat c. 6 qui hasce Christianorum optatones usque ad

i Re sane vera Tertullianus cap. ult. de Poenitentia de Vesuviano igne verba faciens , fumarioliam quondam aeterni ignis esse putavit. In eandem sententiam vadunt S. Peti iis Damianus in epist. ad Desiderium Abbatem Cassinensem , aliique ex velustis Patres.

169쪽

i sonostram sere aetatem perdurasse narrat milem Linlato capite, ubi praesertim deseribit anni MDCXXXI. eructationem , in qua plura evenere prodigia , quo tempore et horrenda passim per vicinos agros , atque loca ve-suvium circa variis induta formis monstra identidem ap- Paruerunt; ex quibus arguit quodammodo vel erum Christianorum opiniones eum nostra consormari aetate.

Via V., τ . calcem Cl. Ancorae opinionem addam , qui cremis temporibus dit, Prospetio Storico d' Ercolano pag. 95 Vesuvium mou- εμ' ante Titi eructionem , et etiam tunc ignem eo lἰς evomuisse, qui monte di Somnia vocitatur; in cuius sententiam descendit Neistakius,Τopogras. Fisica della Campania pag. ro 3 cum ante illud aevum hunc montem cum praesenti Vesuvio coniunctum fuisse opinatur: nam in parte, ait, quae dicitur Maristiana , qui viciis est Neapolim inter , et Nolam , adservari adhuc secus viam Regiam huius montis vulcanicas materias, quae Lare dicuntur. Eae quidem non ex alio essu sae loco fuerunt , nisi ex parte montis Summae iam ex aevo nobis incognito. At Vetranius horum locorum accuratissimus investigator

paucis abhinc annis mihi per literas respondit, ipsum e tiam anto annum MDCCLXXIX. ivisse in ipsam Serui, et P. de Ia Torro sententiam, et quasi hoc idem existi masse. At post illud tempus , et praecipue post diligentissima pericula Cl. Hamiltonis Angli seipsum poenituisso

quod ita credidisset. Hinc autumat Vesuvium mate rio eructasse ex ea parte, qua semper fuit usus. At ego existimo potius , utrumque montem Summensem uempe, et Vesuvium, sive suerit unus cum alio in prima eii dem originoconiunctus, sive non fuerit, ignem evomuisse ex omni qua Patet Parte: uterque enim mons, quaquaversus ignitas monstrat adhuc eructatas quondam materias , siva quaa a

Vesuvio ipso, sive quae a Summensi derivarint.

170쪽

De Stabiis urbe ; a quonam erepsa i describuntur templa, et noua urbs : aquas minerales , lac Stabianum. LDterae , et Granianum; sinus Stabiensis , et Petra Her-

.culis.

Haud parum a Pompeiis adsurget ant Stabiae, quae turbs nobilis , non secus ac aliae Campaniao evaserunt. Hodiedum eandem urbem appellamus patria lingua Castelἴ a Mare , et Casteli' a Mars di Stabia , non quia heic Stabiae sitae suere, sed quia ab eo loco urbs parum dissita : ea enim fuit uti nunc ad G tanianum uer est , qui locus prope hodiernas est Stabias duo circiter in illiaria. Ea urbs parum etiam distabat ab aequa, et ad radices An rei montis snit sita , qui est ex Apenninorum catena. A Neapoli distabat XVI. M. P. et ad Caispaniam Felicem quondam pertinuit. Haud procul ab iisdem Sta- hiis adsurgit mons Laetarius , aliique qui urbem satis umbrosam efficiunt. Pellegrinius Disc. H. Paragr. 24 a Pelasgis qui ex Sarno fluvio apud quem incoluerunt ,.quique sese farrastes dixerunt , a Virgilio F neid. VII. Commemorati postea Nuceriam condiderunt, ut infra dicemus ) aedificatam fuisse autumat s eandemque Ρom Peios inter , et Surrentum in medio Neapolitano sinu positam certum est , quamvis de illa nullam mentionem faciat Sirabo. Capacius, Dial bi det Forastiore, Giorn. X. vultum opidi assignat situm , sed potius idem ac Taura niam fuisse arbitratur. Postquam Sylla Stabianos ex sua eiecit urbe , Bandemque evertit felli Socialis tempore, opidani alio aufugere. Vbi vero nunc dicitur Carmiano, et Ucrano quon dam antiquum opidum extilit. Perpli ira enim ibi antiqui. talia monumenta suerunt eruderata, uti statuae, tabulae, pumismaia , aedificia , aliaque id genus . et praesertim Amphitheatrum i ea ruderibus . atque schemate licet