장음표시 사용
271쪽
qui obsidebat Ardeam. Furias, id est ultrices deas, quae ulciscuntur Drricidia altaq; flagitia. Per fiuias enim po irae significae
flagitiosae conseientia: cruciariis.
Rex. c. muinius. Comprimendos,id est sedandos. Obvius, scilicet adhuc uiribus impar regi. T arquinio clausae,Fuga L.Tarquinii regis & liberorum eius. Exadii, id est expuli ' Caere, scilicet oppidum. Sex. Tarquinius. Exemplum punitae impietatis Sexti contra Lucretiam, & proditi ius contra Gabios,& Urannidis. Liberatam.s per Brutum. Inde,scilicet post regem 3c in locum regum. tanturiatis, id est magnis. A praefecto urbis,scilicet Spurio Lucretio. Ita quidem in hoc primo Livii libro describitur pueritia quasi& prima aetas imperii Romani, acta subregibus seeem, qui M
narchiam tenuere annos plus quam ducentos quadraginta, intra quod temporis spatium pueriles dc imbecilles adhuc Romanorum uires fuere, paruo spatio circa Romanorum agrum contentae, paucisque coloniis. Sic enim a minimis initiis paulatim ad mediocria inde ad magna, postea ad maiora, denique ad maxima constenta dunt uires regnorum, urbium , & populorum. Creterum nobis hie restat septui ius Catalogus legum &institillorum, quae obse Ori possunt ex uita Tarquinii Superbi, in eundem, quem supra diaximus usum, nempe ad inquirendos fontes de origines publici priuatiq; Romani iuris: atque ut horum Catalogorum exemplo ii uenes plura observent & cxcerpant ex historicorum lestione dilia genti, qui tametsi non numerant leges, sed res gestas facta : descri- Dunt, tamen exempla proponunt morum & legum priuatarum nixta & publicarum, aut contra eorum, quae male aduerius mores legeri; fiunt.
L. Tarquinii Superbi. Ergo primum institutum sub Tarquinio est. Regem de Tyrannum praYipue uti ministerio praesidioq; satellitum armatorum contra vim superiores tamen roges cum aulicorum comitatu ine mi soliti erant incedare, utpote mitiores ,& propter clementiam sitam charitatemq; suorum tutiores. Secundum. Cognitiones 3c iudicia eriminum capitalium, antea communia Senatui cum rege,iam sub Tarquinio ad solum regem transsata sunt. Verum mox noui consules denuo transtulere
272쪽
I N I. L I B. T. LIVII. capitalia ludicia ad totius populi sitsFragia dc consensum, ut inta inserendo de Valerio Publicola dicetur, uide&supra in exeso Tullii Hostilii. o
Tertium. Senatum consilli a rege, etiamsi monarcha sit rex,
unusq; summa rerum potiatur. sed hoc institutum tantum ualuit apud moderationem &mirabilitatem ueterum regum, non apud
Tarquinium,adiosq; superbos principes. Boni enim suos hodi habent consiliarios,quos plerunq; minum Sc sequuntur. Quartum. Ius hos te publicum priuatumq; apud ueteres sacros incitam&honestistianum fuit, & prope in proximo gradu amicitiae locatum cuius umbra quaedam hodieq; inter principes &nobiles saniores perdura cum fiumitate & reuerentia aliqua.Non autem hoc ius intelligas esse in ui ratibus hespitiis, ut mane appetilamus tabernas,cauponas,& diuersoria.
ntum.Romano iure non datur actio silio contra patrem, quidem ciuilis, nedum criminalis, nisi in crimine maiestativi mointer patrem & filium uix ulla datur amo, nisi grauissimis ex earum. Sic uetus ius obieruantiam erga remes a liberis requirit,ut pater sit constitutus quasi iudex de dominus suorum liberorum, in quos habuerit olim potestatem uitae& necis. ut sapia in Catalo, o Romuli dixi. Sextum. E medio tollendos esse qui uelint res nouare: quia
conantur conuellere statum ueterem Reipublicae.& mutationem publicorum morum,& legum fico cum omnis mutatio sit exitia
bilis in Repu&Nouatores ergo isti tro seditiosis habendi sunt. Septimum. Supplicta olim recipi solebant,qui bolia fide confugerent ad aliquem principem uel populum,etiam criminosseundea Mose quoque constitutae sunt ciuitates refugii, quo confus crentit qui propter sortuitum aliquod crimen, alioqui in patria tua parum tuti essen unde hodieq; perdurant priuilegia & immunitates eorum locorum, ex quibus non licet quenquam rapom prosegum: qualia sivit Caemiteri Templa,& domus poculiari immunitati d mm,quae Alyla possunt appellari. Octauuna.Inaugurare dc ς igurare fana,id est noua religione imbuere & ueteri exuereiad pontifices pertinet. Nonum.Sine commeatu,non licere abes a militia Signi at autem hic commeatus facultatem abeundi de redeundi in militiam
Decimum. Deprehensam mulierem in adulterio, etiam priuatapotastite a proximo cognato uci assine, nedum marito occidi
273쪽
marito uel supplicio Enci. . Undecimum. In factis& deli his non casum, neque mei tum neque uim spectari,sed uoluntatem & malitia quia crimim sunt'uoluntaria,non fortuita aut uiolanta. Est enim in libero assi trio hominis bene aut male agere politic Me & uirtus & uitium uocatur habitus uoluntarius. Q upuero casu fortuito, aut in hunt, ea iure non possimi puniri. Contra uero etiam uoluntas & comtus nolitiosus sine effect iure punitur, propter exemplum & utilit
tem publicam.Sed haec ex Ethica philosephia sunt pet a. Duodecimum. Tribuno steterunt id est magistro di aliis vigistratibus honoratis licuit solum uocare popul ad
concionem,& conuentum publicum, alioqui missi,ut supra dixi, ius est ficere conuenticulum. Pro seditiosis enim habentur tu co uenticula iaciunt sino hare aut potestate publica.
Decimuintertium. Post exactos Tari os olait nome regium, dum potestas regia, ut leui suspicioneti regni asper priuati quoq; homnes potuerint occide ,ut de Spu. Melio Calaio, de Manlio Capitolino, & alibi de Graccius aliisq; popularibus regni affectatoribus legitur.Veruntamen IesuN Caesar & Octauius Augustus,contra ius & libertatem,sibi regnum re monarchiam uendicauere quod inde per omnes Caea es usi in pontifices Ron os durauit. Decimuinquartum.Exilio damnatus terra tua patriaq; a cetur,ut non liceat ei impune eo redis neque habeatur in mucro
Decimumquintum.Dicitur Tarquinius superbus primi
Romae excogitasse,& instituisse iuncula,tormenta,carceres,& alias coercitiones ad reprimendos malos,uel etiam innocum: tamencile apparet ex saperioribus, longe antiquiora haec misse, etiam in urbe tamam. Atque hic est catalogus lare institillorum & l quin, quae in uitae Tarquinii obseruari possunt. Et in hunc modum hunc primum Livii Librum satis perspicue dc copiose exposin esse tutata
274쪽
ΙO ANNIS VEL CRIONIS IN T. LIVII AD
RIMAM aetatem R onmi imperii, tanqua pia rit , dixi attam esse sub regibus annis ducentis quadragintaso circiter, quam inde sequitur aetas socianda, tanquam iuuennis imperii, sub annuis binis consulibus aut consulari potestate, qici exercuerunt aristocratiam: hoc est imperium penes optimates fruit, annis circiter q-higentissexaginta, a unio Bruto Valerioque Publicola primis contulibus, in Iulium C rem Dictatorem usque et qui in narelliam, id est regnum sibi , iisque & successoribus uendicauit, extincta libertate & aristocratia. Itaque secundus hie liber conti-
draginta, lassummam Florus iri secunda epitome deseribit Vt autem meliusintelligantiir,qi statim a principio huius secundi libri tradit Liuius praemittere libet catalogum legiun & institutorii, notiorum quidem ,sub primo anno coiuular,s imperii, consulibus Iunio Bruto, dc Valerio Publicola, quae hyst per omne Liam rem secundam sub consulibus actam uatiere.
anni Consularis sub Iunio Bruto,& Val rio Publicola C o S S. Primum Igitur institutum consulis Bruti erem populi con lans diocest,binos consules cum summa regia potestate in singi Ios annos creari, qui optima quaeque ciuitati suae consulant, US nam populoque praesint bona fid publica magis commoda,quam pH: DC iit utque nemo potestatem dc imperium corum d ire te neque iis in iudicio publico, aut priuata actione negotium S s tacessar
275쪽
secessat aut resistat, quoad in aruvio consulatu agant, sumnque rium expleant. Tametsi statim eodem hi: anno lum potest item aliquantimi imminuit publicola, ut uidebimus dendum. Consules non solum omnia iura regia
sed & in signia gestare, de quibus supra incatalogo Romuli dicta Tertium. Consules alternis taces habere debere duo in urbe, tametsi hoc postea mutatum est, praesertim, ut urbem in militia aut prouincia agem, pariter duom et neret ut ille alter qui in urbe esset. Erant autemandicaret, consile: habere ius exequendae &sumet, poenae Gpiralis quoqueMedum mitioris. -
numerus coi unicatus est exim pmori
uinctilibu item proconsulibus,sso imperioniana:& ita parem quidem potestatem, ut pares risui habebat. Licet quandoque praerogatiua malis, nobili mi pientia Meritorum, potentiae esset Miqua alterum.
y Quartum. Nemini licere Regem agere Romρου cratieri iurante populo: unde postea fim x pro
est,aeeiae regnum,ut de spurio Caldo blatio, de Manlio piolino de Gracchis,aliisquς ροπ I inina. Quintum. Senatum Brutus suppleuit a Tarquiro dum tum lectis patribus conscriptis,&es is ex equestri ordine,
Sextum. Consules ruoque sacrorum amec aram, se & uidere ne quid de religione mi re aut tem sacrificulum Brutus creatat, qui absentibus consulibus curar debit antea regi,nunc autem consulibus. Septimum. IIbertatem& nouum imperiiniendum esse magnis paruisque momentis, ne qua occino relabendi ad pristina uitia- . Octauum. Charitas Reipub. uincere debet charitatem p ratam & in genere quilibet affectus,quodlibetius &
vriuata iura,priuataq; uincula. Privata enim nihil
1 B-o , i cinitatem reipublicae praetulit charitati oc sibi prid timerat cum Tarquinio. laym pyra
276쪽
I N II. LI s. T. L DV II. vim Fica priuatis & propriis debere praeserri, tametsi e mira hominis uoluntas prauusque affectu sui quim alioru filamantior propria priuataque anteserat publicis, contra legem natim Q contra conscientiam. φ .
Ma stratui noli licetabrogare cum potestatem. semet uin abdicet & exuat honore & potestate suxnisi supe mor inagisti ai cogat hiseriorem ui aut iure magistratu abire. DI publice b in oribus statui iure potest, donee eiusannus uel
Potentia exierit. Finito enim magistratu demum repetebantur ab Irogatior es gestorum&actorum,neque tum erat impune eo
tra Rumodum publicum aliquid in magistratu admissim. Demum. Binos Consules totius populi suffiinus crearim urbis Romanam Centuriatis comitiis, hoc est. Iximo i lius populi conuentu. Supra autem in catalogo Servi Tullii, satis multa dix1 de modo suffit morum,& de comitis. Undecimum. In Aristocratia, id est optimatum imperio minuis & libertatem esse omnibus ' vibus omni omnibus etiain plebeiis, pro sita cisique portioris de con
ire. In regno uero, cum unus praeest, imparia dc rion aequa sum multa pro arbitrio regis aut pro libidine Dranni. 'Duodecimum. Leges &hara cuilibet ex aequo &pam, pros proportione,praeessed prodesse tam inopi,qulli poti
s iis, quibus culices & infrinae muscae tantum irretiuntur: in tam aut ' vespae & cr ones eas telas permi init. Non enim: tentes impune abire debet praeuaricatores legum , neque inmii inomque tantum poenas luere. Secimumtertit . vel institutum est,titeris consignari εἴ confimari proinisti hinc hareconsulti multa dissimi de ob 'u Maeneqilarem suam priuatam neque aliam ullam, quam quae sit eis mandata, nemis lio lo
' legationis se, Viridato mmca os esse, thostium laco habendos : quod si tum G
gentium cicrosanctos,no uibDecimumquintum. Ia quae Deo se et consecrata sint.
277쪽
non debent humanis usibus prophans priuatim : uot &campo consecratra iam Marti enat . religiosum dicit cosum
Proditores damnari crimine & mplicio perduellium, hoc est,seditiosorum dc hostium 1, - quam P cumo inni sistra MPernum quoque affecium, ut supra emes hoc Bruti exemplum studium in liberos suos ostendas. .
supplicio capitali damnato primum inmiscaeda, dc inde capite plu
ne civit i do: ari. Vnde S sernus msumissus, ur libe nitelli itinus. Dd plura de inanumistionibus a iureconsul aere. Vi iniAtamen, hoe est, caeremo qumm nra i tendi serui, quasi uindicandi asserendique eluc in si reateia
apud Praetorem, erat maxime uulgaris modus manumisionis, M
zuili, o sinim libertusta inter oues Romano nu egra & magis ius inesse, arguit 1us naturae, εc ius diuinii reuiin toties apud Hom Iim ter dicitur instituere uere,tueri reges&princi Vi resimumprimum. Maxime decere ipsos primanos duces, capcuere atque incipere,' Memadmodum Liuius de Flania e sybit, primos inire praclium &ultimos conserto praelio e cederWi naute post principia ses, sibique cavere igni inte hi Grin sericulum sit de uiri mona tax alicuius, cuius mortem totius summae rerum, & ingentis imperii exitium sequeretur. vigesimumsecundum. Victoria ab illis staret iratur, i ctor ue illi demum uocantur, qui minus hono inpraetio taesimum filum. Vetus mos suti praeclaros principes imper i publico luchiseorum populium,ad ingrum amnum ab N ivst tempus, honestari. Nam pium est iam, Dp tires ilium desiderium suamque charitatem erga mortuos qu in istratui bonos testari tuta: & huius moris exempla
278쪽
quoque literis lia muri ige unaquartuna. Qui non licebat uni esse consulam, ideoque collegam sibi adiungere oportet in eiush odi magia stratu,qui duosplurPsue desiderat Nam commune ius nemo dedet sibi uni arrogare & uendicare. Vigesimumquintum. Totius jpusi consensum iamg; maiorem esse quam consulis aut magistratus, ita demuni intelligi, si populus nondum ius suum & potetatem suam transtularit in principem uel magistratum suum, inquerim 1egitimos succedo res: auoqui enim .s fidem dederit & obstrinxerit populus suo imgistritui,minor est potestas consensusque populi totius, quam sitin istram Et hoc potissimum in monarchia obseruitur, ilii us praeest tannuereriti, item seruatur hoc in haereditaria m
Vigesimili extuni. Anias potius quam metui tibere
magistraturi a topularibus suis, ius naturale & humanitas deside rat. Conuenit itaque utrosque ita suum ossiesum facere, ut amore mutuo & reuerentia se inuicem prosequantur. Id quod inpriuata quoque secietate & potestate seruari debere admonet Terei timus Mitib,eo loco, ubi dicit, stabilius esse in rium quod benevolentia adiungitur quamui. Vigesimumseptimum. Animum , petionam mul-'stratus,& priuatorum quoque, magis spe ctandam eis, quam alias
circunstantias.. VigesimumOctauinn. sentare prinium habebanthum potestatem & ius uitae necisq; in ciues sed Valerius Public Consulinruto collega suo mortuo,consularem potustate imminuit, cum ius fercndae sentetiae de capite ciuis Romani non liberii consuli neq; incrum imperium ci permisit, sedad totum populum id transtillit. Atq; haec una & prima lex est plebe de prouocati no,id est,appellationea Cossad totu populum in causa capitas, de qua & infra in libro quarto scribit Livius. . Et si e pol ea haec lex attentata est a uiolentis Cos aepius' relata innovatarit ut ad Syllae di toris,Iuliique Caesaris pol tum usque perdurauerit.
Vigesimumnonum. Amitatorem regni,& eum,qui u lit libertatem Rottianam cumero, ipsumiana cum bonis omnibus suis iurandum Se deuouendum istacile , ut cuilibet uel priuato, in. ceat eum occidere impune, bonaque eius capere. Trigesimum. Certis cerimoniis noua tepta inaugurari &
dicari iupraquol tu catalogo Tam iutauperbi ob minuit
279쪽
Atme haec sunt instituta moroq; ex histyria prinu mu coactia quae obserium digna dcutilia prae caeteris arbitror.
lectori in serendo line libro Liuii.
Continet hie liber secundus multa & egregia exempli liticae & ciuilis prudentiae n senatu n concionibus ad plebe & p Dium exhibitae. Deinde quoq; multa coplectitur militaris fortitudi-
prudentia,& insolita fortitudine costantiaq, L ius in hoc libro plurimarum legum de morum causesatq; ori stnei at non mmorem utilitatem afferant sequentes historis,quam liperiores in primo uolumine.Alteraena quasi sundamenta imperii mrisq; Romani e locari apparebunt obseruatori diligenti
in hoc serendo libro Liuii. Quod uero ad orationis formam attinet, repete antea aram elatione prim libri, tametssiliquanto sit huius libri secundi ortio clarior ad enim consiletudo diligentiaq; scripta contini'di bi ius elimat obscuritatem,si qua subes. uidetur, praecipuo impuri donon ita assuetis Liuiame cudiloni.
Iaberitam &c. Transitio abhistoria rei ad res gestare sub conualibus. qua attentionem captat, ostendens occasionem & commoditatem mutatae politiae& libertatis pistaea eo tione temporum. Iam hinc.i post historia regum. Liberiasubcoi ibuti Pergam,i perstribam. Atimos magisti atus id est cem
Lenim . scilicet Romanarum. Qinuri homnum , Quia ius&lines sunt durabiliora & uiuaciora, quam homines:&tum denique bene in Repubagitur,cimi plus ualent leges, quam cupiditates nominum. Proximi id est Tarquinii. Laetior,
Ita, id est aequabiliter & iuste. Numerentur, suo quislis ordine. Multitudini,Romanorum clivum.Quita enim mum urbi aliquem locum addidit,di quendam collem aedificiis habitabis laeti frequentem ficit,ut ex superioribus pater.
Exadio id in e lis. Pestimo publico, id plus u r
280쪽
publico, hoc est maximo malo. Immariirae , Metaphora Cupidine id est praecupidine. denim, A conditione personam. Transfuga , Hest proii Inui lati templi, id est Atysi. Tutela, id est immunitate.
t Tribunitiis procellis, ut postea est mota seditio, decimo
eirciter anno. Significant igitur tribunitiae procellis editionem de discordiam tribunorum plenis contra smatum. patribus. i. se tui. Eorum. i. plebis&pareae Adultaeii serinatae per concordiam. Metaphora. Imperii. laici regibus sex.l Iam.Lexacto & expulso Tarquinio. Libertatis autentimi consulari imperi deque primi, consulibus Iunio Brutode Collatino. cui mox subrogatur Veserius Publicola Restre autem priorem coniecturam de occasionibus mutati imperii ad locum comunem,de s ditione, de concordia de plebis feritate, & uulgi immobilitate,de iticentia,de regno uabili,& fiat thesis haec sere, Plebis serocia & in .l constantiam immodica libertate & distordiis fieri intolerabilem, MRebus' pemitiosam: contra uero ples em concordia, autoritaten
. Quia annuum, quod ex quoq; anno inalias petibnas est translatinn,quem modum & consules retinuere usq; ad rie de pro Vocatione. Numeres. i. Numerare debes. In via. cingunti Collega.i. Collatino. Vindex.iassertori.Regnarea.regena esse. Populum passuros.synthesis. Frequentiaci copia sol natorum. Pius uirium inconsiliis &mrtute. Caedibus. sesel licet Tarquinii. Ad summam. Cum primum sitisimi centum, deinde ducenti. Traditum. itastitutu. Patres. i. antiqui S natores. Conscripti, idHi nouiter allecti. Conscriptos, qua si antiquis Senatoribus adscriptos. Nouum Senatum , alii l
Flebis: quia & equestres quidam plebei honorati tamen erane conscripti. Necubi, id estne alicubi..Nomini, id est regio.
Ac nescio. De couitatu abrogato ipsi Collatino consuli, pr pter suspectum liomen Tarquinii. Erat enim ex eognatione Ta quiniorum. Et quanquam time meritus esset de ciuitam,tamen fusualuit publicum commodum,quam priuatus amor. Porro transitio est per sententiam.atq; est sormula dubitandi,quae significat certiti diem. Est enim idem hoc loco,ac nescio,atq; si diceretscio. 1Modum, id est mediocritatem. Nimium, Obliqua alloc rio,qua enumerat coniecturam & calumnias popin contra Gitati num Consulam, dc est argum tum a gente,funilia, uel nomine.