Orationes et poemata

21쪽

res tantummodo narratores fuere Sed etiam exornatores

ato illustratoresmaximi extiterat qui ut re diuino iam vnio praestantes uiri hystoriam affectionibus onmibus cosuum uarietate mirabili egressioibus iucundis resperserat&qbusdam flosculis quasi pratum distinctam uariegata,

decorarunt.qui cum omnessint excellentissimit cum υntumlectio iucussissima ac utilis mafuturasit cum omnes

haud dubiesuspiciendos ac lectitandos esse censeam: Titus huius in primis enarratione dignissimus mihi uisus est&iucunditatis utilitatiis inter alios refertissimus. Cuius lectio Omnium scholasticoru auribus animi si satissa rasin est enim dulcis candidus &effusus& eo nullus historicorum melius commedauit mitiores affectus Fud quem omniatumrebus tum personis sint accommodatissima. Qin nar rando mirae est iucussitatis clarissimi hcandoris: qui ut uestissime dixit Quintilianus incontionibus supra quamitatirari potest est eloquentissimus: Cuius lacteaubertas lecto rem detinet auocat pascit omni is affectionibus ualidissime commonet& quo uult maxime impellit: cuius diuinae facimdiae nihil addi potest cuius orationisi quid demas ex elegantia detraxeris quemadmodum de Platonis orati oemavorinusdicere lebat Idem grandiloquus est desenteriarum grauitate &maiestateuerbo idemcopiosissimus nec tamentonsus.Nam ut inquit e eme Martialis:Non paniae gestiarum finibus uiros illustres Roma uenisse lobhoc soluut Τitumhuiu lacteo eloquentiae fonte manatem comerent quivi Plynius in epistolis inquit poste hominem uidere statimin patriam repedarunt. Ore fossi

rem ore beatum Titeli inrcilius unius uidedi causa uirino biles tot milia passivum confecerunt ex penitissimis regi ni sproficiscentes. tmontes incialios. rinia locasu perarui.1lla profecto illadiuinauirtus estexistimanda quae

in uno hominetantu polluit tantueffulsitui ad evinum

22쪽

A, tanti in ens celebrandum miraculam Galli insipab

merodenario ninc matur quam bella quae co1 1et. teris bellis maiora fuerunt: tanto reliquas decactes anto cellit. Laudat gene adamantiu Hieronymus udi cummcieteris uoluminibus omnes superauerit in Cantico cani

Ese testate. Praxiteles inter statuarios asimo celebratur

aio Liuius bellascriptitauit quo romanige Iutae euυ genii fulmine stilum exercuit quo romanus populuS a

RO.uel Obh unum memoradatacinora gerere utilla ara luculem scriptoredescriberentistres hard dielu letas uerbi flamietisaequauitque quot irra1n-

pidare: Romanosillii furibundos inuadere. D P apua tum omnis rei militatis disciplina Fntu etur: onuna stratagemata: oes calliditates imperat aedemonstrπ.

23쪽

Leges senatus Impusi decreta: omnesderiis artes: Ous domi fori uiuit conspiciutur. Sed prolidolor quanta ia/cturam pam siluat o res litteraru studiosi ex centu decem uoluminibusliuia13isdeperditis: qui omnia uae um Rimani per septingentos annos geminuat praeclara facinora ueluti munumredacta corpus noscerepotuissent.Quamodispendio affectus est M. . ius tot ac tantarurem γνssarum memoria culi suuii pariter interiit: Quam uerae fa edetrimentuillustrissimi imperatores subieruciquos Homi1m fuissent sempit a&gesta memorent': Si liciana uoluminano intercidisse quodsdefunctis ullus inserusus profecto liuianos manes ingemiscere credendu est tot labores incassium sibi mime susceptos: tot nequi in uigila

taSΠΟ-set frustraconscriptauolumina. quae sienarent omnia: Inihil praeterea nobis foret desiderandum. habere Inusita quo ocium in quo lepus bene collocare possiemusrStamennobis ut tesomniculosis uix aetas suppeteret ad

legendum: quae illi diuina quada benignitate ΠIedito sup mit radscribendumtqui etiam Dialogos utinquitSe neca philosophoru more Conscripsit: Sed querelae ab ex ordio nostro enarraticis procul absintinihil nec nobis nee ipsi Liuio profuturae Caererum ciam pictis sis iretem Poribus: Nos quo temporibus his serviamus: quibus cummauigemambellahorridaperstrepanti m omnis Italia bellicis mmultibus seciat: Classica personent: Cum Ma uors telum suum quatiatiBellona domines: idoneum esse uidet ut siptores eos potissimulegamus: qui bella de Dibunt hec ergo sit nostramilitia alii bellagerentnoste gemus alii sub Dio in campis patentibus intuti pugnabunt nos pugnas confectas inumbra in scholis tuti recensebi mus.hinc aures nostras Liuius personabit ii adeSylius.Ambo eadem bellasacundissime narrantes illesoluta oratio ne: hic est heroicorquin minushystoricus Q poetatu Scidus est: Qui stilo Cothurnato & characiere grandilo quo tonare acfulminare uid ri qui bellano scribere sed bellare: Cui optime couenit illud oratianum: Audire ma MOS i uideor duces non indecoro puluere sordidos Ardens est Cocitatus: erectus: idem Candidus Copiosim ars

24쪽

IGIDI di mulam habet nemorumr plurimum Iareno/m totus bellicisrebus accomodatus:qui non murus eruditionis afferre mdiu iucunditatismitra estin Sylio rerureconditamm copia uaria ac multiplex locorum & maxume Italicarum urbium descriptio: multa hystoriarum cimitio. Et cum uirgilium illa&elicitas ingenii soluta facio

dederuntini dem esset &maximus poeta: & summus ora monstrathis uersibus cum deSylio loqueretur. Sacra m thurnati non attigit ante Maronis Impleuit magis QCiceronis opus:Idem alibi Silium musaru decus a natio eaodplura Livii R Siliincudiat uirestingenturer morcaete

tes. Eo o uero omni diligentiat studio: Vigilantia elabora horeinrar atin contendam: ita singulos nodos enodarenta

deusisse pares de mundi fabricator: quae quia sermone carent irrationabilia merito uocanciar. Eloquen

a bellarestinctat Firmissimael erat : Z UmI RITriciaecompararata Eloquenna mortales Immortales estυ

MI: Merito ital flexamina&omnium regina rerum

25쪽

oratio a doctissimis nun atrat Cinus tanta est dignitas

imata potencia: tanta maiestasmi Duce eloquentia diis si 11 111 mi Meuideamur: Ethomines eloquentes:qui orat res nominantur tantia reliquis hominibus praestare credibriarimantumhomineS mis antecellunt: Nihil mediusndius eloquentia diuinius reperiri potest: nital cosumma/to oratore praestantius. Caeterum ciam eloquentiae partes Omnes sacraesint acumaerabiles:Caeteriis aliarum artium studiis anteponedae Poetica inprimissacrati Mina iniqua

antiqui primariam quanda D1losophia eme tradiderivat,

Quae ab ineunte saetate inuendi formula doceret: quae mores: quae affectiones ostenderet: Quae res gerendas cuiuamditate praeciperet: Vnde no minus uere si luculenter

dixit oratius. Os pueri tenerum balbunis poeta figurat. Mox etiampinus praeceptisformat amicis Instruit exemplis inopem solatur&aegru.Quamobrem Civitates graecomm dissimae liberos in poetica in primis erudiebat: Solum poetam sapiente esse dictitantes. Et ut diuus Augusti nus scriptureliquit poetae ineologi nuncimati memni Cude diis immortalibus diuinitus multa conscriberent.Qua les Orpheus musis. usmi tradui .Enimuero Artis poeticae studia ut cicero facundi ne scribit adolescetiam agunt:Senectutem oblectant: Secundas res ornandi ad Uss perfugiu solatium praebent:Delectat domi:135impe di uniforis:peminant nobiscumrperegrinaris: rusticantur Huc adde poeticus cor exercetur ab oratore ut testis est Cornelius: in oratori lectionemetam plurimu coeffer

re Theophrastus affirmati apud quos in rebus spiritus in uerbissublimias in affectibus motus oss&inperionis de cor exprimit ride sit hactemoe. Μ. Tullius putat esse quiescendu existimatis omnem loquendi eleganna expo I iri augerit poetis lectitadis.ineni finitimus oratori poeta sunt inter se cognatione quada copulati. rem cum teram rerumstudia praeceptis costent vi doctrina Poetae soli ipsanatura ualent&mentis uiri sexcitatis: &quasi diuino quodam spirim inflamans. Vnde aro diuinims scri psit libro tertio legibuspoetam genusesse diui1au:& idetraditam phecto Vates furore diuino cocitatos multa com

26쪽

modagraecis hominibus attulisse. ab eode per quael amferdictat est in libellio de furore poetico poetas diuino instinctu citatos eunde furoreminterpretibus quos ramodos appellat infundere inlitaris magnetis lapidis naturat quino solumferreos anulos ud sed eande traheditam sarnalis lamater insmuat.Origenes quom ille m ster esiaein libris: quibus ti tesus est Periarinon Virtutem quanda Medocet Spiritale quae poetica inspiret: alius in sinatione poetae repleant. Platoni Origem astipulariar dius sic scribes.Est deus in nobis: agitante calescimus issio:&alibi .Est deus tu nobisi sunt&comertia caeli: Sedibus hereis spus ille uenit: apropter haud imerito poetas antiqui sinos nominaruit Unde ab eodescriptu est:Atis cri Vates &di cura vocamur. &Calphurnius in bucoliticis inquinassessiit Vates acern&Lucanus nosteris tu re liquitio sacer&magnus uarumlabor.Ennius uerosan spoetas appellat*quasi deoru siquo dono & munere praediti eme uideatur. Hinc est Φ poetae antiquitus in m ima ueneratione maximis precio habebantur* aprincipibus

fouebantur: in a regibus ditabamr: q, ab omnibus certatim amabatur: de nominus uere sidiserte cecinit Naso: μra duciuniuerant olimregum Netae: Praemiam antiqui magna tulere chori: Sanctat maiestas: & erat uenerabileno vatibus&largae e dabat' opes. Chamstat scipi oni affricano Ennius: Charus Archias mario arm lucullis cherillum poeta quavis ignobilem indelitiis habuit Al

raden Virgilius it Augustus:cuius uersicultas cuintheastro. ν. roma. audisset surrexit uniuersus: δ praesentem

spectantems VirgiliumtanqAugustuueneratusin. Ora rium moecaenas adamavit: Tybullum messalladilexit. PMpinium Domitianus auro palladio Coronanit. Ausonium Gratianus consulatu decorauit: μ* 'lum uiuentes poratae qui honorificentius Vates dici existimantur: sed etiam defuncti umaerabiles extiterunt:Siquidem Alexmader ma gnus cuminterspolia Darii persarum regis Smniolii cce pisset auro cremmisi ac margaritis Ueciolum: meo libros homericosreposcitiae preciosissimu hum in nil opus

opere ditissimo seruaretur.IM homeru adeOdiugebat: ut

27쪽

esus Iliadae quod diuinupoema edidiceratiquod uiaticum

rei militaris appellabat nomasi puli1M unam pugione subiiceret: R ita cum Homero poetam principe uigilabaticum Homero dormiebat: id vindari inter lyricos me ras praestantissimi familiae ac penatibus parci iussit: Cutho has euerteret. Altra uero Alexander qui romano praefuit imperio Virgiliu adeo admirabat' ut eum Platonem poe/tam uocitaret:eiust imagine in Laratio cosecraret. in etiamElius uerus romanus imperator Martialem epigra/maticum poetamsuum Virgiliumnuncupabat. Huc adde quod etiam dii amatores ultor extitere poetarum. Si/quideApollinis oraculum ut inquit Eusebius pamphilus Euripidem laudibus in coelum tulit:& Ariniam tam scele stum ac profanum iussit exirede templo: Archilocu poetam interimi et . Sophoclen quot truci columi pricipe

liber pater tanqdelitiassuas sepeliri iussIt.Praeterea poetae quadamsuaviloquentia adcto sinat dulces: ut non legantur modo: d etiam ediscanse quorum autoritas lata est:uin lorum dicta pro certissimis testimoniishabeantur:Nam&PIam&Aristoteles principes itoso prum Homeri alborum poetarium carmiatibus sua dicta perispe corrobo

rant. 1 etiam iurisconsulti illi sanctissimi in libris Dige

sto frequenter allegat poeticos uersus:&marimescri/hentes de contrahenda emptione & uenditionei & inritusto radibust&de uerborum significatione: Rad legem aquilia:&de rerum diuisione: sexcentiis in locis citant te stimonia poetarum.I11 Decretis quot Virgilianu carmen ex georgicis:& oratii verssis ex ae stolis afferantur.Quid Donne ecclesiastici scriptores & in primis Augustinus Hie ron us a Lactantius:Tria christiani dogmatis luminaciatissima scatent autoritatibus poetarum: Quid maius loquor' Νonne apostolus Paulus uas electionis Tuba euangelii& sal Hanam scripturarum armarium poetas studio se lectit euidetur Qui ad Titumscribens uersicula usur pat Epimenidis poetae. Cretes semper mendaces malae bestiae Ventres pigri: In alia quoque epistola Menandri

carmen allegat: Corrumpunt bonos mores confabulis

ones petanae. Et apudAthenienses in Areopago: hoc est

28쪽

-M6ς curia disputans Arat poetam testeminat. Praetet utindecretis scriptum est dominus praecepit is raheliti/cistulae prios argento spoliarent Tropologice helliges ut v rentum id est eloquetiam apud poetas inuentam mili gerent ady ffiderent.Dauid quis isse almographus renummeris poeticis concinaravit: Quod ut insiti 1eronymus in moremoratii flacci & pia dari:nuci bo se rin nuc scalm personat: nunc sam tumet: nuc semipe de inmeditur:Uenit Esaiae N Iob:&Salomonis lacialem uolumina' hexametris& petametris uers1bus: ut Iosephus Sorio maes scribtuat apud hebraeos composita decurrunti Oilitianam ut Cassiodorus testariar:Omnis elica eloqu no a diuini scripturis sumpsit exordium: adeo na caue 11ustas Lepota poeticis existimatus est omni emesuavitate resertissimus: adeo carmina modulii numerosi placia erututdeos existimarent eme placabilli est si suetii adorarent: &carminibus precaretur:Vnde ab Oratio dictu est lingenter: Carmine dii superi placamr carmine manes: de non minus uereri facunde cecinit Lucretius. Calliopere

quies hominu diuum uoluptas Sit igit apud uos uari praestant uni sanctum acuenerabilen epoetam prΠν

cent: stv exorabileSmortalibusfacimat: qui qui ira Iu metis adumbrati multas suberrima praecipi sentemias ς nitissima philosophia depropias dissimulanternare emtimentes nostras Optimis praeceptis frequenter instituunt& ut auror est Manlius. me genus reindocti cecine

tis datum est: ut ad laudandu&uituperadu pariter tac comodarit &queiam uimmortali laude donaeatur Illi: Quos carminibus extollunitasempiternatil1 pulsant mi mia:nuos maledicis uersibus insectantur. meriton SmO

eleganter expressui oratius illo uersiculo et Digia laude

29쪽

Dire Nobscoena scribere:&ludicra ait amatoria decantare Si uica promereuidens:Non proptereasant poetae repudiandi: mne script emores exuersibuSIudicaevit: net lepi ora carmina pro argumem impudici ciae sint ha=hea uallicellasciuire carminibus citra imputeicia licet io cari uisiculis citra Obsc statem moru: licet lingua&cυlamo ludere pudenda:animo &corpore exercereprobaamda: nemo poetas explodendos esse censeat:propter uersus mollicillos:& amatorios: imo quilibet existiset poetas remados fouedoslectitandosnter singulare eruditioneia1rrerui doctrina copiosissima: quaecumiri Omimbusmagira

conspiciat in Lucano maximaresudat: Nanal in geogra phia noc est locoru descriptioe est eminetissimust in astro=1ogia eruditissimus inhys oriaru enarratioe facud 1ss1 mustia orationibus eloquentissimus: in stilo heroico sublatissi/mustin rebus describendi scoposcitanus: ide ardens est Rcocitatus. Ssensereis clarissimus: Mut inquitQuintilianus Oratoribus magis q poetis imitatas: Qui qm magis sabbit hystoriamqfigmenta coponat: an ullis Smaxime a Seruio ex familia poetam exterminat=ex quo Ripse apud Martialem illudens ait: Sunt quida qui mediciant no esse

poetam: Sed qui me uendit bibliopola putat: Atqui diuus Hieronymus nonsol si poetam eum appellatis es etia Merem eme clini papinius in sylvis Oibus poetis Lucanuno

ueres anteponere unico excepto Virgilio:in cuius par tionei lascribiti Cyid maius loquor ipsa telatinis Aeneisueuerabis canente:&sibimethaphoricos inquitBeth Manmaprouocarenolithocides sit Martialis inquiens: Phoebe ueni:sed quanis eras cu bella canenti: Ipse dares1maeplectras udalyrae: Enarrabimusitat dus bene aes cantibus poemalucani poeta Cordubensis:Tersum erum rumiluculentu: Cuius lactio multu proderitinec nus delectabit: quod si ciceroni olim legere coligi renua proscicto scriptamCordubenses poetas pingue quidda somnia xera peregrinu:ego in primis elaborabo enodarenodos spi mos:quosvel paucissimi explicare potuerat. Lemorat lucani coiuncta erillectio epistolam. Ciceronis: &itacu

30쪽

porea illustri Timo copuIabie orator ius immus:de quo

melius est tacere sicut de carthagine scribit hystoricus qua paucadicere:de quo cum proximis annis multa dixerimus in praeseiatiam hoc sinu dixime cotenti erimus Quod ina racter ciceronis epistolicus ad eloquutionem adolesceti tibvsscholasticis formanda adfacilitateextemporale comparanda:est maxime reducibili sicut iter fluat:&ipsa gnotariundialectos habeat quanda quasi genuina lucinarii talem: in quibus uincula quide sunt sed Iaxiora nes ta mymerosa in orationibus:&cu epistolae quottidianis uerbis texendae sint: Cu nihil accersitu habere debeant: utinquit Senecanihil affectatum Ciceroniana in epistolis eloquito facilis est&1llaborata Rex quoda ueluti prommario αγγpiosissimo deprompta: quae cui tandast S maximet 'tabilis Nemo no sperat se istolareCiceronis eloquentia effingere ait emulari possie: uerum inquit oratius Sudet multu frustra laboret ausus id&Caeteruciam huius in epi stola ad filiuscriptalegenduin primis esse Ciceronem praescribat: Opinor mefacturum oper reciti si ciceronis epigstolas publico auditorio hoc anno profitebor. quanimenarratione no parin studiosi eloquetiae iuuabus ipse equi dem quod ad me minet omni studi uigilacial contenda ut olbussatiociar ulnemine ad nostlas lectiones audietυ das ueni me poenitempraeterea quaeda scitu digna annotabimustqvue ad epistolas com taedas pertinere uidebunt: ut scholasticino solum uiua ut aiunt uoce: sedetis ex sc tis litterulas nostras quantulae M sunt cognoscere possitata Sediamtempus est ad eanos transre:quae enarrations ap11 fini accomodata: Quae dum breuiter expono: quaeso infe cistis adhuc diligenter attenditetmihi onerosum no est di ceremobis molestumno fit audire. Dixi. Philippi Berotidi oratio habita ine13arratione rhetori corii continens laudationem eloquentiae ait Ciceroni S. Aepenumero admiraristaeo Vm circvipemi

s mu:nui diuinus est paucissim colant: corpus quodfluxum estscaducum plurimi: noma

- nes me hercle praeposteri at peruersi: qui