Orationes et poemata

31쪽

id quod dete, sest pluris factumeo quod preciosius est,

qui Dona corporis bonis animi anteponere no uerent: 'in inuoluptatibus bellaenis summii nu collocandum e censent.Atqui quanto remus:quato laudabilius est ita iistimere uita nostram: ut corpus aio ancilles ut bona animi prima Ninprimis capessenda eme existimemus: ut corpus causa animimo animu causa corporis ab Oipotentissimo aeularam ano deo fabricatu esseGedamus indenii homine interior&hoc est animurqui uerus ho est colamus honoremus:hocin primis iubet Plato isse a Iosossopi deus hoc Platonicus Apuleius factitandiun esse demostrat: hoe cere debet quiIquis desti obesarsentit. Culturauero animi est: peioribus repudiatis meliorasectari: dcid quod optimu est potissim capessere. Cultura animi e ingenuas disciplinas amplexari cultura animi estipsa eloquetia:quae iuraest de sumis uirtutibus: Quae cra ac uenerabilis: quaerensi publicaru gubernatrix praeclara Mesemr: Qua. M. Tullius prima artem appestat: a Cor. Te S autumat caeteris sinu artiti studiis esse anteponenda: in qua praeis dium simul&telam est: Quo propugnare pariter 5 inces sere pominus:Quae flexanima: QEae omnisi regina rerum a luculetis scriptoribus nucia pas: Qua qui praeditus e inter holas ut ita dica deus putati quadenti efficiLut reliqinshomibus tanto praestemus: quato holes bessiis ante ut Eloquentia ergo uiri praestantissimi totis uiribus capessere eloque dies ac noctes impendere: eloquetiae iugiter in uigilare debemus hocsit ociu nostrui hoc negociu: m h I r: in hoc quies reponati Rut oratianos uersiis usu et Hoc opus: hocstudium parui eremus Rampli:Si patriae

uolumussa bis uiuere chari.Incti bi tu aut eloquen e introducetnos isse qui claues habet. Μ.Τ.Ci. Qui eloquetiae claui gemimo sumnus: imo partus dici meres. hic Πο/hiscinas eloquellae diuitias reserabiti cimcta peristroma ta explicabit: oes ornatus ostendet.hoc duce hoc depreca tore nobis utendu estis insinuarenos in amiciciam elo/qustia cupiscimus.Hiceni ille est qui eloquentia imam locupletauinqui ad Omamentu patrii sermonis complura voca a cogitauit:qualia suti vitas:beatitudo: sy-

32쪽

dibus sciit inquit Salumus de carthagine: melius esseti

dicere Quod benedicitur: SinaitSeneca nil nimis aicito damna satis: Repetamus is praesentiarum nulla cie Cicerone:quae nemuos audiuisse:nelnos dixisse enit n.M. An imus orator: cuius primas elaquenciae panes maioresnostri tribuerunt dicere solebat: multos sevidisse disertosteloquente O unoneminem: eloqueriae in IV celsorma qua animo cemebat: rei ainderen pote

tiaeipsius imaginem eme asseruisset:& mento.Naut famam dissime Ouintilianus tradit: Cicero inaus dono quod a prouidentiae genitus uidetur: in quo totas uires suas eloquea υtia experiretur qui estinxit uim Demostheius: pima Platonis: iuc ditatem Isocratis: in quo omnes orandi uirtu

inouintiliano diligentia: in Plyasio intorem. laudauer iniicim Gracho impeturi nolio lenitatemnia Catone gra atem: in Caluo sanctitatem: i11Hortensirpini uoiaemeat. ivl .a' inoibushis quaei singulissingula laudant mo fontercurndi a quo scinde Homero cecimi et Omnis sterit astatices in poculaduxit; cla quo'

cretius hic genus nummu Exit stellas exortus ut aethereus sol. S rerviab aliisverbos ruma quaerat: Cicero doctrina

33쪽

facundiam abundesuppeditat Et eum tria snt generadii

graciles m qinbus subtilitas ac uenustas est:Cum si 13t tua ter/medii qui ita cosiliatio utror temperari floret uita his om/nibus Cicero absolutissimus cosummatissim colas eis Laudo. Homerus in Vlixe oratione qua nimbus hibemissimillimam illo uersu esse proninmaninstar eratim is fluitantiauerba nivalis: Talis 113Cicerone haud dubie esse mygnoscimr: uidelicet ena: larga:magnifica: excelsat breuis rem festis: ricles abAristophane poeta comicodictus est:fulgurare: tonare: ncta orationePturbarerati misce re. Hoc idem de Marco Τullio dicere possumus:citius seiurentiae staminaruerba tonitrua mihi inderat .Etsiciat apo stolus Paulasmbaeuangelii a divo Hieronymo nuncia pa Pithoia I annis Suada siue Suadela iaminatur: quam i ore periclis apud graecos:in ore cethegi apud romanos sedisse scireptores idonei tradiderunt M erimigis rex Oratorum &iani linguaeis lustrator dictus est:Merito arcem eloque tiae tenere&i iudici1s regnare exist1matus: Merito ob eius os Graii ora obvertebat1ua. Ex cuius libris de edere licet ut Cornelius taeims auctor inmullius ingenuae disciplinae scientiam ei desin .ille no solum grammaticae:& poeticae S rhetoricae artis crateras ebibit sed etiam auidissimehαν sit crateram dialecticae austerammius ae dulcem. geome triae l1mpidam: Suniueris philosophiae nectaream: quam quidem 1 losophiam:curom ae privsper narenti :&ut utar uocabulo Plautino tanummodo attici staret: imus fere romana ciuitate donniit: 5c latina imgua opulentam ac

pollentem fecitin uerbis pluribus graecanicis uerba lanna accomodauit. Quae eni philosophi graece dieiitCar γ

talepsis hic copressiones:quod ill1 Axioma hic pininciarii: quaealii fantasias hic uisan cupauit: de sexcenta alia id ge

dedit de de legibus uoluminac inauit.In cibus uero PM

34쪽

Dipsittam autoritas isaestui pro ratione dicta ipsius habeant ut iuriscosulti pluribus in locis testimonio Ciceronis Maias Nati libro ae uerbo sinat. de insolitioris ex eius sentetia coprobat re Digestis ae origineiuris fit metio orationis quae yligarios cripta est.&in titulo de pomis exem seu oronis r climentio habito muniant 1gite O ta uariis talmultiiugis disciplinis effetreferti inmusfactus est cosuima tus orator: S ut dica quod sentio in parabilis. & quod de Varrone di Ur Teretianusvir doctissimus turdecul Varro id nosde.M.Τ.C.dicamus:vir doctissamus uncu Marciis

et mihi hac peculiari laudatioe laudadus uideret tr1bs hiscemibus cognotet quae illi opse quadrat: uidelicet Polyhi stor Philosophotaros: Poli graphotatos. i.multisciuς philosophiae scietissim':&rem plurimainscriptqr luces imus

hic mi ille eque ob eximias excellet Q ui tes oesi 13OTHlaudibus cenati ferunde quo praecos uaporia uulgatisfima celerim, de quo ita cecinit Catullus disertissime rimuli nepotum quot sinat quorsfuere marce Tulli quot B: post aliis erut in annis. De quo ita Lucanus. Romani maximus auctorTullius eloquii De quo Silius furialia bellia.Fulminecopescet linguae nec deinderelinquet Par dems et qui O cuiqua sperare nepotain1. de quo epigramaticus porata Martialis. Illud laurigeros ageres dii letatri uphos Hoc tibi Romacaput cu loquereris erat:Qui ita laudas a N an lio.Et cesu Tullius oris emetinis caelu.Que Cugraece declamate Apollonius rhetor aud1uimet mirabudus paulis o ob tim1t: moxin i haec uerba prupit.te nempe Cicero laudo Nadmironsed graeco'somiae me miseret: Cit uideo elqquetia quae uir insolanobis graecis relicta eratp te ma immigrare. extat luculetu epigrama: dignum ubit legi quod Tullius laureaCiceronis libertusi laude pronicocilanauit in SCiceronianas oculis mederes his uersita celebraret inoma romanae uidex clarissime limae:Silua loco mel dsurgere iussauiret Ais academ celebrata no1e uilla Nucreparat cultu sub potioreueius:Hic etiam appa lyan uno an restae:Laguida quae infuso lumina rore leuat: mbrum locus ipse sui Ciceronishonori Hoc dedit:hac fontesia patefecit ope. Vt quoniam totum lastruitne fine per

35쪽

Orbem ISm plures ullis quae medeatur aqua: .Quid ma ta None&Γlvisius Ciceronem tra omne ingenii aleam collocari&do uina lucem appellat: qui inini .nam.l sto. laudibus Ciceronis lacialentissa scripsit elogium

Elabomnibus Ciceronianae uirtutis amatoribus edisce1υ

dum quod hoc est. Sed quo te Marce Tulli pia o tacea

n ue maxime ocellentem insigni praedicem' te dicentelectem Acyrari anathoc est si mei a sua abdicaruttribus.Te suadente roscio theatralis seditionis autori leges ignoue rut e notatasq; se designominiae discrim1ne aequo animo naterui:te orate prosaiptorum liberos honores petere 'duit. Tuli Catilina sugitingenium: tu Marcum anthoinu proscripsisti. Salue primus omni upater patriae appellat primus in toga triumphum: lingua lauream merite: &facundiaelitterarumlatinarumparens:atis ut dictator Cesar hostis quondam tuus de rescripsitio 1 utriumphorulaudem adepte maioren quato plus est ingenii romani ternunos in ratu promouisse: imperii. Haec obiter dictasint de uiro nunqfatis laudator cuius libros omnis diuinitus si plos: natam studioselegeremus:q studiose diuus Hie ronymuslectitauit: qui ob id ipsum Ciceronianus ante dei π1bunal meruit appellari: Sicut inlibello ad Eustochium ipse meminit:&Rufinus affirmat. Cuiusrei etiam mentioni in Deoeetis distin. xxxvii. Nos uero ex immensa Cice ronianae bibliothecae silua Rethoricos adHereianium Itissimum excerpsinus: quos publico auditorio hoc anno profiteremur: in quibus praecepta docendi oratorias artes plurima&pene omnia ad amus inpers aibuntur: quosl 1 hros quidam non Ciceronis:sed alterius oratoris & poemamum cornificii eme contendunt: super quare nuc nathino indisputat 1lociis: hoc uero exploratissimum est: hqs bros rhetoricos: ue a Cicerone positi fuerintvi Priscianus existimansiue ab alio nescioquo: non ulli reneotericis autumat: Melu letos limatos eminos& inprimis coducibiles ad docenda eloquentiar quae incmonicis scri praxis argento comperatiqua subnomine argeti aegyptiis emlaeda Meos praecepit:sicut i Prive o δἰ mammem Ex odo a Moyse relatu est:in Leuici etiam primicias mellis

36쪽

domino iubemur offerre quod tropologice significat dul/cedine eloquentiae: quani Iadulcedo mellea dulcior emeexistimatur: omni Ssuauitas comparatantiscet:&aust titatis ac amaroris plena uidebitur: nocuerum eme oes eloquetice prese res affirmant: hocnemo uestrum inficiabitur: ubi praecepta rhetoricae optime didiceritis. Qua nonulli inlatinum transseretes: Tum oratoriam: tum oratricem nominauerat.Eritis alit haud dubieeloquentes:si eloque

tissimi oratoris uolumina in manibus frequenter habebi/tis si Tullianaelectionis eritis studiosissimi. ille mi ut Quintilianus ait se a feci me sciaticiat Cicero ualde placebit Lecti oni Ciceronis copulata erit lectio siluarum: quas Papinius statius poeta mapolitanus: poetico quodam calore scri Jtiunde&siluae merito nucupantur. Nasiluam ita uo carui poemastis o Q locissimo compositum quado porata caloremsequens ac impetu: ex tepore scribit:&ut inquit Plato in muta tripode sedes furoris amaria cocitanu. Prae tereasidua in aliasignificatione: apud eruditos: accipiturpubertate ac copiarerum cateruatim cogestarum. Vnde ait

Cicero in oratorer Omms silua dicendi ducta ab illis est, &Tranquillus inlibro de grammaticisreliqui linqui ino mediocrem silua obseruationu sermonis antiqui. &diuus Hieronymus in prologo Iosue: & in prologo Paralypomenosiluamhaebraicorunominum appellat multi inem copiosissimam inhoc uero poemate pinde ac insiluis nemorib M sunt cina cogesta S agminatim coaceruata. inaedi talis rem recoditam comemoratio imensa multiiugae δωctrinaedescriptio historiarur ac reruscitu dignaru I aerea narratio.In summa qplurima legulis insiluis statii: quae δυeauigilatia eo studio ea dili amplicare conabimur a Puirili parte enodare curabimus: ut nullius auditopi nistru

i ipsa penetralia agrediamur.deCicerois uita& Obitu pauca dicamus uuae uobis uoluptati sit audauisse:usiu& onianae mmeminisse: sui coepistis qso illigent attedite. Dixi.

37쪽

Philippi Berosdi oratio habita ira enarratione Iuuenais ait Salinii. Eiustissimi graeco' uiri saririmi maximos

honores conmmerunt notalibus athlethis qin ludis olympicis pn hiis imiis ne ei sinu ctoriam reportassent. Na est palma &corona

decorarent' in suas mox ciuitateS reuertentes

quadrigis ni halibus inuecti cospiciebaturi&quoad uiuerent uectigalibus publicis alebant: Quod me

cogitante subiit admiratio: r no ii de honores uel potius maiores luculetiorat emolumera costituta fuerint rerum siptoribus:qui infin1tasvoluptates cuctis mortalibus praestanti &demto humano genere Optime merem: qui tam athlethis anteponesi sunt:quanto animi corporibus ante Glut Meni ab athlethis corpora ascriptoribus animi exercentalli corpora saginanistian11 spabulusugenuat copiosum:&solami mortalitem aucupans. Quocircam multum debeamussuagulissingularu rerum coditoribus tum uti mu profecto debemus inuentoribus litteraru:quibusnihil praestantius nihil excelletiusmihil utilius ullo uim tempo re excogitatu est.Enimuero litteris costat imortalitassio minut&memoriae fulcitur aeternitas: litaerae res multis re tro tactilis a multis nationibus gestas nobis ostentat. linoris cognitio omniu disciplinarum poepta est: comeritu livteram tolle ex hominibus: solem ex ipso do sustuleris. Huius tam excellentis tam necessarii noni quisnam fuerit repertor ambigit Alii a Merciario litteras repertas arbitratur Alii a phoenicibus inuentas esse tradui. Cuiusrei argu

mentu esto phoenicia liarum elementa primi poetae raucuparunt. In graeciam aut e phoenicialitteras Cadmu attuliss feraeimox e graecia in latium attulere Pelas .Quida avimmani litteras Assyriasmisses p. Ecclesiastici uero scri plores ab hae,cis repertas eme colendui: Idoe ualidissimo argumento probareni tur: Qui delicet apud haebreos singula litteranam Hemeta siqvisignificet quod net apud graecos:nel apud latinos ullomodo fieri potest. uerbi gra

38쪽

tia primahae eorum littera sem in1ncupatur quod lati nesignificat disciplinam. Secuda beth:quod domus inter pretatur.Gymel plenitudo. Deleth tabularu siue libroru &ita reliquaelitterae hae, rum sicilius rei significatiuae esse tradunt : quod net de graecis neo de lamis fert. Haec sunt quae ab eruditis memorant de origine litterarii: sibus qui imbuti fuerint: tantu illitteratis hominibus antecelliit quantu homines caeteris animatibus praestant.Caetem ipse mecum interdum quaerere soleo:quid est in cim tot fuerit populi. TOt getes toto terrarum orbe diffusae. Tam pautae nationes in litterarum dio effloruerint.Solim feregrinci R italici litteras excoluerint. Na' plares ut ego opinor in sola graecia Italia 3 scriptores extiterunt: M in olbus aliis per longa is lanationibus.huiusce rei nimirum illapotishmacausa esse credituriaetis uidelicet subtilitas vi temperies. Non enim temere dixit Heraclimst aer siccior: anima dentior Rinctior.hinc thebani pingues ebeteis existi malis tril, thebis caelum essetcrastissimu. tra attici tantur acutiorestin Athenis aer tenuis vi inubris hinc si ptetrionales meribus stupentibus esse tradutur: Wpropter isti crassitudinem: imodicul aeris humor refrigerene quae res haud dubie efficit animos tardiores Geti es t Verum propter sanguinishumori abundantia: ferro re si Misine timore: Ecotrario qui prox1 1 sunt ad axem me ridianum feruentissimis aestibus obnoxii exiguum ha nisae minem: id in timidiores sunt pauissimcti': dc quavis sin nimis utim si summa solertia praediti texustas tamen habent a soletares animorum. Nimirum hoc illud

est: quod philosophorum princeps Aristoteles scribit iii

Politicis: Gentes quae infrigidis regionibus uacolunt mai mo quide abundare.Ingenii uero Sarrificii haberea nunimum. Asiaticos autemingeniosos quidem esset sed mi tumeanimos Osrat genus graecorum sciatin meditullio re gionis situ est: ita sopolere S ingenio. Italia quq septetrionaletmeridionale plaga collocatas it moibus

diuersis efficis teperatissima: queamnodu Iouis stella iter Marte seruetulinivi& Sammu frigidissim mediacurrens

39쪽

mnperatasalutariis fit. moesrea Italia omni u terrarum

alumna ac pares nucupactEade cunctam gentium in toto orbe prima eme tradit:Quae omnes nationes sine cotrouersa antecellit Viris Reminisducibus artium praestatia inge/

tari diuinope ingenio praeclari:& etia innumerabilesin Italia peruarias aetatesextiterint: Duobus potissim tem/ribus vlurimi effloruerat. VHelicet circa tempora Augu/sti&mox circalepora Domitiani vis Traiani. Illapr e ctois 1a aurea cognominari merito pinunt: Illa foeticiosmat oranu pandatquibus Cicero:Asnius potio:Cae lius: messalla:Caluus:Iulius Caesar.M. Varro:&mox Vir gilius Ouidius: Varro attacinus: Propertius: Tibullus:&sexcenti doctissimi floruerunt. Altera uero aetate non pau/ciores extiteru&Inter quos Quintilianus: Duo plinii: I acitus:Traquillus:Gellius:Martiallisin excelluerat:&i primis Iuvenal 1saquinasiqui queam ui se poemate Satyrico eluxit in hac posteriori aetate: ita insuperiori Crispus Salvimus inscribedahψtoriaimortalitate sibi parauit. 1os ambos hoc anno ideo publice profiteri destinaui: quoniam utriu', lectione. Confido auditores maximam utilita/tem cum uoluptate esse capturos. Nam Crispus Salustius obelegmatiam notabilem in scri do breuitatem esse

qums est primas inter hystoricos partes: quod epigrammaticus poeta illo disticho expressit. Hic erit ut perhibetdo

ctorum cordavi Ioru Crispus romana primus inhystoria. Etenim ita creber renunfrequetia est: ut uerborum prope numerii tententiaru numero sequatur: itauerbis quorum nouator dictus est concinnus ita elegans ita pr us: ut ne scias utrumres uerbi stan uerba rebus illustrens'. Salusti

Quintilianus Thucydidi celeberrimo apud graecos no du

bitauit opponere: in quo cum si1tpraecipua uirtus breuitas: ut Seneca refertiliac eum Salustius uicite ex cuius oratione

nil demi sine detrimcto sentetiae potest. Unde haud immio dixitMacrobius Salustiu in genere dicendi breuiui modominari .Et magna profecto iactura passa est Iacina lingua deperditis Salustii libris:quibus gesta ronatarum sine

40쪽

banu notas tantumodo supersunt illius diuini uiri Catilina

alta Iuguria. Salustius ab Augustmo ita laudas: ut eum ain pedetnobilitate uentatis hystoricum: Cuius orationes ut inquit Senecale amr inhonorehystoriarum: quaeliaud

dubie lumina indicat quata in scri do maiestate qualdiuino fuerit decoratus ingenio Sed queadmoduinhystoria eximius estSalumusnta in Satyra emineti ius est Iu uenalis: Cuiuspoemate eruditimmo nobis abundederi' ramo pauciora priscis temporibus et nostris flagitia extitisse Nec flagitiosos pauciores.huius ita lectione affatim cogaoscetur:quatis uitiis illa aetas infectameritiquantis, libiinibus c5maculatari tautuimperatio testu flagiti 1: no his maximo Me possitdocumen tui quod turpe est fugiamus: quod honestu est id tota mente capiamus.Ex Satyrici poetae lectione aperte cognoscemus id quod nos coqueri mur Maioresnostros conquestos fuisse. Videlicet corru pios Memores Vigere nequitiam: I tufiam libidinemo dominari.Maximam profecto nobis exhibebitutilitatem: nec noreuoluptate Iuuensis: in quo eruditio mira est: Varietas rem iucundissima: Stilus tersus.libertas Satyricar Sententi aestim dignae in umerabiles: Laudatio Vimirum: Vimperatio uitioru.Enarrabimus ergo diis te iuuanti bus leberrimus atyricu& hystoricum luculetu:& pro mediocritatehuiusce meae quanMaeculin*fitendo faculta tis elaborabo ut cunctissatisfaciam:ut reconita illustrame Et in primis quae comentatoribus omissa sunt: uel paru diligenter interpretata: Ea enarrare conabimur. in summailla Omnia qualiacu sunt:quae longis uigiliis Riugi labore didicimus Vobisculi bentissime comunicabimus. Vos quae sis aurium operamnobis accomodate. Dixi. Philippi Beroaldi oratio habita inenarratioemaemo nullius Imavu&Oratii flacci contine'slaudem musices. Agna res est ac uenerabilis: omniu' morta

lium uotis expetenda Viri clarissimi philoso/m phia: qua graeci Ethicen: Iatini moralain no

minaueruntiquae cum animoru nostroru medicina sit efficacissima:tanto reliquis discipli ius est excellentior:quanto animi corporibus maecellum.