Aurelii Augustini Milliarii ... Ad leges libri primi pandectarum notae, seu Breves commentarii

101쪽

ga reliquum, si Ius personarum, quarum causa omne Ius comstitutum est, ignoretur. d Ordinem perpetui edicti. Praetorum Edicta annua prumum suere, sed quia Praetores varie Ius dicere solebant: Ideo lata Lege a Cornelio , coeperunt eme perpetua. Quae omnia Salvius Iulianus Iurisconsultus tempore Hadriani Principis, in unum collegit, &sub congruis titulis posita

interpretatus est. Dud. ad nostram I. a. ec Alciat. Dispunct. lib. a. cap. 27.

Lex III. Gajus lib. 1. Institutionum.

Summa sa) itaque divisio de Jure personarum hac es, quod

omnes homines, aut liberisunt, aulservi.

a C Umma itaque divisio. Hoc est, Prima, praecipua, αι principalis divisio. Alii explicant, Summa divisio:

Idest, maxima divisio. Fuit autem haec personarum differentia Iure gentium in mores perducta contra naturam, quod ab initio omnes homines es liberi, & aequales nast reutur. F. Servitus autem, de Pure person. O prisc. Tit. 'delibertinis.

Lex IV. Florentinus lib. 9. Institutionum.

tibertas es sa) naturalisfacultas ejus, quod cuique facere liabet , nisisi quid vi b), aut Jure probibeatur. Seroitus c) es constitutio Juris gentium, qua quis dominios d) alieno contra se) naturam subjicitur. Servi ex eo appellati sunt, quod f) Imperatores captivos g) vendere, ac per hoc

servare, non occidere solent. I sancipia vero dicta, quod ab hostibus manu capiantur. . a T Ibertas es naturalis facultas ejus, sec. Hoc est, pol I stas, a natura hominibus data, faciendi quae velint. Seu, ut desinit Cicero in Paradoxis: Libertas est potestas via

102쪽

83 vendi ut velis . Persius Satyra s. An quisquam es alius liber, nisi ducere vitam cui licet ut voluit Ib Nisisi quid Gisi, aut Dre prohibeatur. Per haec verba datur intelligi libertatem non propterea infringi, quod quisVi, aut Iure quandoque prohibeatur facere quod ei libet. Servitus enim Iuris & Iegum non est servitus. Cicero pro Cluentio. Non item vi latronum opprimi, I. aut ἀ Iair nibus aeui tes .fac.pos. l. hoses a b. de cvt. Oposia

c Servitus es consitatio 7uris gentium. Fuit enim strvitusIure gentium introducta , l. - Τ. de Jus. O Jur. d Eua quis dominis alieno. Vult enim Jus belli, & victores, eorum quos vicerint, domini fiant. Theoph. ad s. Semvitus autem , Insit. de Jureperson. e Contra naturam. Quia servitus naturali Juri contraria est. 9. Jus autem gentium, Ins. de Jur. nai. gen. 9 civ f Imperatores. Imperatores veteri more exercitus duces, qvi fusis hostibus eo deinceps nomine a militibus appellarentur apud Florentinum hic intelligimus. g Captivos vendere, acpor hoc r re, non occideressent. Horat. epist. I 6. lib. I. Vendere cum possis captivam, occidere noli , Seγυiet utiliter .

Olim igitur liberum erat servos suos occidere. Vitae enim necisque potestas in servos dominorum erat. Sed Ius Civile dominorum potestatem limitavit, & coarctavit . Nam ex Constitutione Divi Pii Antonini, qui sine causa servum occiderit , non minus puniri jubetur, quam si alienum servum occiderit. s. In potesate, Insit. de iis quisui, vel alieni Juris

Iunia

Lex V. Marcianus lib. i. Ins itutionum.

Et fervorum sa) quidem una es conditio: liberorum autem hominum quidam ingenuin b) sunt, quidam libertini: Servi

103쪽

84 autem in dominium nostrum rediguntur, aui Jure μ Civiali , aut gentium. Jure civili si quis se d) major viginti annis ad pretium participandum venire passus es. Jurege itum servi nostri sunt, qui ab hostibus se) capiuntur, aut qui ex f) ancillis nostris nascuntur. Ingenui sunt g), qui ex matre libera nati sunt. Suincit autem liberam fuisse eo

tempore, quo nascisur , licet ancilla concepit: ct e contrariosi libera conceperis , seriae placuis eum , qui nascitur liberum nasci: nec interes h), ex jusis nuptiis conceperit, an vulgo: quIa non debes calamitas matris nocere ei, qui in utero eos. Ex hoc qtiae tum est, si ancilla pregnans manumissasst, deinde ancilla pose acta, autem pulsa civitate, peperit: liberum, an servumpariat I 6 t men rectius probatum es, liberum nasci: e incere ei, qui in ventre es, liberam matrem, vel medio rempore habuisse. a ervorum quidem, c. In servorum conditione nuru II la est differentia. Neque enim de quoquam eorum dicere possis, minus servus, aut magis servus. Theoph. ad s. ult. Inuit. de Jure person. Quoad Osticia tamen, alii sunt viliores, alii honestiores, l. Sed etU I 8. s. I .ss de v fractu.b βuidam Ingenuisunt, quidam libertini. Sed novissimo Iure omnes homines liberi, sunt ingenui, falvo tamen maianumissoribus in manumissoSJure patronatus. Novella g. e Aut Jure Civili. Servitus Iure gentium inventa est. prino. tit. Insit. de libertinis. Ius autem civile addidit Iurigentium alias servitutis causas, ut puta cum quis major viginti annis ad pretium participandum se venundari passus

est, ut hic intextu: aut cum quis servus poenae efficitur atrocitate sententiae ; aut cum liberti condemnantur ingrati erga patronos. s. Maxima. Insit. de capit. demin .d Si quis se major viginti annis, Oc. Plura tamen requiruntur ad hoc ut aliquis hoc modo servus fiat, quae notata sunt in meis Comment. Insit. ad A. penula. de Jurepersonarum in penult. nota .e βui ab hosibus capiuntur. Hodie tamen qui in Christian

104쪽

stianoruni bello capiuntur, in servitutem non rediguntur. f Aut qui ex ancillis no ris nascuntur. Nam omne, quod nascitur ex re nostra, Iure gentium nostrum est. s. Item ea, quae ex animalibus. Insit. de rer. divis. g Ingenui funν , qui ex matre libera , cte. Non inspecto cujus conditionis sit pater . princi Tit. Insit. de Ingenuis: Quod principium ex hac nostra lege apprret desum-Ptum. Et in meis Cominem. Instit. ibidem notavi ea, quae

faciunt ad intelligentiam eorum, quae hic in textu sequuntur usque ad finem legis. h Nec interes, ex jusis nuptiis conceperit, an vulgo. Videtur hic Versiculus inepth interjectus ab aliquo Interprete. Ant. Fab. hoc eod. loco. Certe in dicto princ. Tit. Insiit. de angenuis, non est ilic vers.

Lex VI. Gajus lib. I. Institutionum. Ubertini a) sunt, qui ex b) justa servitute manumissi

a T Ibertinisunt , cte. De differentia, quae est inter has , duas voces, Libertinus, & Libertus, vide notata supra ad i. 4. De Jus. O Jur. & plenius in meis Comment. Insit. ad prine. Tu. de Libertinis, in not. incipien. Libertini

sunt.b aut ex ju aservitute. Nam qui ex injusta, vel putativa servitute manumittuntur, libertini non essiciuntur. A. tiu. Instit. de Ingenuis, v. g. Qui a latronibus captus servit, di manumittitur, Libertinus non est: cum servitus justa non fuerit, L hoses et .s de cvt. possim. rev. Similiter quinatus ingenuus, suae conditionis ignarus, servit, & manumittitur, libertinae conditionis non essicitur: saepissime enim constitutum est, natalibus non ossicere manumissionem. d. s. ult. s. de Ingen. Coeterum not. quod hodie ex Novel la 7 8. Manumissi omnes Ingenui sunt, non libertini: salvo tamen manumissoribus in manumitas Jure patronatus.

105쪽

Lex VII. Paulus libro singula, de portionibus, quae

liberis damnatorum conceduntur. ἄui in sa) utero es: perinde ac si in rebus humanis esset, cu-

oditur , quoties de commodis ipsiuspartus quaeritur i qua quam b) alii , antequam nascatur, nequaquam sς. a in utero G, .Quoties de commodis partus quγ ritur, qui in utero est, habetur pronam, e. gr. in Constitutione Adriani in L Gm ratio 7.Τ. de b nli damnatorum, qua pluribus liberis omnia damnatorum bona conceduntur, liberis adnumerantur qui erant in ut rcydamnationis tempore, dc ita secundum inscriptionem accipit Cujac. nostram legem in Comment. ad 2. β. de excusationibus. b Auamquam alii, antequam nascatur, nequaquam prosit . Opponitur quia prodest matri praegnanti: quae si ultimo supplicio damnata sit, non statim punitur, sed sere tur donec pariat, I. Imperator Adrianus I 8. . h. t. Immo ne quaestio quidem de ea habetur, quandiu praegnans est, I. I. β de paenis. Resp. quod disertur quaestio & poena, non favore matris, sed favore ipsius partus.

Lex VIII. Papinianus lib. I. Quaestionum.

Imperator Titus Antoninas rescri t , non udi a) satum liberorum ob tenorem Instrumenti male concepti. On Ddistatum liberorum, cte. Non laeditur status liberorum , ob tenorem Instrumenti male concepti. tex. hic. Veritas enim, rerum erroribus gestarum non vitiatur , I. Illicitas 5. g. r. F. de ossic. praesae Similiter error scriptoris in transcribendis stipulationis verbis, non vitiat stipulationem, L Si librarius ua. V. reg. Jur. Idem in caeteris contractibus, i. I. Coae plus valere quod agitur, O c. Idem in

106쪽

Testamento: Neque enim vitiat Testamentum errorbentis, I. Error 7. Coae de Te mentis.

Lex IX. Idem lib. 31. Quaestionum.

In multis Juris nostri a=tieulis deterior sa) s conditio famianarum , quam masculorum.

a DEterior es conditi aeminarum, Oe. e. g. Foeminae ab x-f Omnibus officis civilibus,vel publicis, remotae sunt:

cc ideo necIudices esse possunt, nec magistratum gerere, nec ΡOirulare, nec pro alio intervenire, nec procuratores extirere. t. Σ. . de reg. Jur. eujus l. a. explicationem videte an meis Comment. ad eandem .

Lex X. Ulpianus lib. 1. ad Sabinum.

Guaeritur , Hermaphroditum cui comparemur: ct magis puto ejusfixus Astimandum, qui in eo sa) praevalec.

a in repraevalet. I. Repetundarum I s. s. r. V. de T

l. Sed es quae tum 6. in ne β. de liber. O postam.

Lex XI. Paulus i. 18. Responsorum.

Paulus , a) respondit eum, qui vivente patre , ct b) in rante de conjunctionessiae conceptus es , litat pos mortem avi natus Ν , jusum sc) Alium ei, ex quo conceptus es,

- ν Αμ: respondit,cte. Non solam filii, & filiaefamil. , ut

i L nupti β contrahant, praecedentem consensum nabere debent parentum, quorum in potestate sunt, sed Miui Iuris puellae, intra et s. annum constitutae, consensum Patris habere debent, vel matris, & propinquorum, si pa

trem

107쪽

ggtrem non habeant, L i A.Viduae I s. an conjunctione 2o. cod. de Nuptiis. Paulus tamen Recepi. Sent. lib.2. Tit. de Nuptiis, contemplatione publicae utilitatis, tolerandum voluit matrimonium sine consensu patris a filiolamilias contractum . Et Ius Canonicum de honestate, non de necessitate exigit ut filiifamiliarum ad matrimonium contrahendum consem sum habeant parentum. Vide Conc. Trident. sessa . cap. I.

De reform. Mas

h Et ignorante. Si enim sinat, intelligitur consentire, nisi evidenter dissentiat, s. Coae de Nuptiis . l. 7.ss de Sponsacc Justum filium ei, ex quo conceptus es, esse non videri. Ratio est, quia, Iure Civili, Tales nuptiae ab initio non fuerunt validae, l. a.p. de Risu nupt. Et consequenter ea post facto convalescere non possunt. ,

Lex XII. Idem lib. 19. Responsorum .

Septimo sa mense nascι perfectum partum jam receptum espropter auctoritatem doctissimi viri Mnocratis et O ideo credendum es eum, qui ex jusis nuptiis heptimo mense natus

a Eptimo mense nasci, cte. De eo, qui centesimo octog simo secundo die mortis patris natus est, Hyppocrates scripsit, & Divus Pius Pontifici bus rescripsit, justo tempore videri natum. l. 3. in sine , f. defuis, O legit. haereaeb Jusu lium esse. Idem, si post mortem patris in docem mensibus proximis natus est. l. Gallus 29. in prisc. d. deliber. Opsh. d. l. 3. in e .

Lex XIII. Hermogenianus lib. i. Iuris

Epitomarum. Servus a) in capitali causa, fortume judicio, a domino commissui, si fuerit ab latus, non si b) liber

108쪽

a Erous, . Liber non fit semis, qui a domino nono est defensus in capitali crimine , posteaque absolutus est. l. Ille rvus s. s. r. f. sui, O is quib. manumiss. sciendum s. F. de Publ. Jud. b Non si liber. Non enim videtur hic servus pro dereliacto haberi a domino. d. i. sciendum s. F. de Public. Jud.

Lex XIV. Paulus lib. 4. Sententiarum.

Non sunt a) liberi, qui contra formam humani generis conis merso more procreantur: velutis mulier mon uosum alia quid , aut prodigiosum enixa sit. Partus b) autem, qui membrorum humanorum incia ampliavit , aliquatenus via detur essectus: O ideo inter liberos connumerabitur.

a NT Onfunt liberi, M. Partus monstruosi, aut prodigi L l si , non sunt liberi. Pertinet haec sententia propridad S.C. Tertullianum, quod matri concedit beneficium succedendi filio, quod antea non habebat. Igitur monstr sus, vel prodigiosus partus in S. C. xertulliano matri non prodest. Paulus Recepi. Sent. lib. 4. Ilit. s. s. Mulier. Contra Ulpianus in L uaeret I 3 s. st de verb. g. Prodigiosum, vel monstrosum partum matri in lege Papia prodesse ait. Diaversitatis ratio aliqua reddi potest . Odiosa enim est lex Papia, quae orbas eorum quae in Testamentis relinquuntur semisse multat, auctore Nicephoro lib. 7. cap. 47. in S.C. Tertulliano de lucro certatur, in lege Papia De damno. Plus autem favendum est his, qui de damno vitando, quam de lucro captando certant, L ult. s. Sin vero creditores Coae de Jur. deliber. Ex Cujac. ad Paulum ubi supra. Et haec solutio est ex mente veterum auctorum, Ulpiani & Pauli. Altera

solutio potest afferri ex mente Iustiniani,cujus jussu responsa Iuris Consultorum posita sunt in Pandectis, ut dicamus Monstrosa non computari quidem loco liberorum, nihil minus tamen prodeste matri: prodesse, inquam, non quia sint liberi, sed quia mater enixa est, nec debemus ei im-M puta-

109쪽

putare quod non fuit in ipsius potestate, sed fato accidit.b graui autem, Partus, qui habet humana membra

ampliata, inter liberos connumerantur.

Lex XV. Triphonius lib. io. Disputationum.

Ares a , sitrer pepereri , libera esse is mento ju priamo partu unum oecundo trespeperit. quaesitum b) est, auo quis eorum liber esset I Haec conditio libertati apposita, iam implenda mulieri es , sed non dubitari debet , quin ultimus liber nascatur, nec enim nattira permst ut uno imp tu duos infantes de utero matris excedere: ut oraene Incerto nascentium non appareat, uter infervitute, libertateve na- statur. Incipiente igitur partu , exsens conditio esicit, ut

ex libera edatur, qui posea nascitur, velatisi quaelibet alia conditio libertati mulieris adposita , parturiente ea , exi tat: mel manumissa sc) sub hac conditione , si decem millia baer di, Titiove dederit, eo momento, quo parit, per altum 1- pDυerit conditionem: jam tibera peperisse credenda es.

Lex XVI. Ulpianus lib. 6. Disputationum.

Idem d) erit ,s eadem Arescusa primo duo pepererat, posea geminos ediderate dicendum est enim, non posse dici utrum Due ingenuum nasci , sed eum , quiposterior nascitur. βu stio ergo facti potius est, non 3 uris . . a Α Rescusa , Oc. Arescusa Testamento manumissa est sub conditione,si tres peperisset. Primo Partu unum, secundo Tergeminos peperit: vel peperit duos primo, postea geminos: Quartus liber nascitur quasi ex matre libera . b Quaesitum est , cte. Antonius Faber codern loco existimat, quod ea, quae hic sequuntur, usque ibi: In- Cipiente partu , dcc. sint Triboniani, parum elegantia , inepta & falsa.

110쪽

e Vel manumi a sub hac conditione, cte. AncillatTestamento manumissa sub hac conditione, si decem millia haeredi , Titiove dederit: liberum parit, si eo momento, quo parit, per alium impleverit conditionem. d Idem erit, cte. Anton. Faber existimat, quod haec lex 16. sit Triboniani abutentis nomine Ulpiani.

Lex XVII. Idem lib. 22. ad Edictum. In orbe sa) Romano qui sunt, ex Constitutione b) Imper

toris Antonini cives Romani essectisunt. a YN orbe Romano, qui funt. Hoc est, qui sunt sub ditionet Romana ab Ex Constitutione Imperatoris Antonini, cte. Ante Constitutionem Antonini, de qua hic mentio fit, non omnes Imperio Romano subditi, Romanae CivitatisJus habebant, sed id ex privilegio huic, aut alteri nationi concedebatur. Postea vero omnes, qui sunt in orbe Romano, lege Ant nini , Cives Romani effecti sunt. Tex. hic. Facit etiam No. vella 7 8. circa finem.

IDY XVIII. Idem lib. 27. ad Sabinum.

Imperator Adrianus Publio Marcello rescriptis, liberam, qua praegnans ultimo sa) supplicio damnata es, liberum b)parere : Osolitum esse sc) servari eam, dum partum ederet. Se iei, quae ex jusis nuptiis concepit, aqua d) ct igni interdictum est: civem se) Romanum parit , ct in potesate

patris.

a V I Ltimo supplicio damnata. Qui ultimo supplicio da- innantur, fiunt servi poenae, L βui ultimo supplicio

29. . de poenis. Sed Iure novissimo nemo Ingenuus ex supplicio fuit servus A. de nuptiis eap. z. g. βuod autem. b Liberum parere . Suffcit enim ei, qui in ventre est, M a matrem,