Aurelii Augustini Milliarii ... Ad leges libri primi pandectarum notae, seu Breves commentarii

71쪽

blium Mucium nepotem ejus reliquit haeredem. fuit autem quaesorius: nec ultra proficere voluit, cum illi etiam Augu-sus consulatum inerret. Ex his sc) Trebatius peritior Cascello, Caseelius Trebatio eloquentior osse dicitur , Ossius d) utroque doctior. Cascelli scripta non extant, nisi unus liber se) Benedictorum. Trebatis complures: sed minus fro-

quentantur .

a Ut idem Cornelii Maximi auditor. Haec verba sic reis 'stituenda sunt: Quinti Cornelii Maximi auditqr. Goveanus Variarum lectionum Juris lib. I. C.24-h Auintus Mucius Volo i auditor . Recte Antonius Augustinus, & Cujacius: Quinti Μucii Volosii auditor. Igitur Aulus Cascelius Quinti Μucii Volosii auditor fuit, ocin illius honorem testamento Publium Mucium nepotem ejus reliquit haeredem. e Ex his Trebatius. Hic Trebatius, cujus auctoritas maxima erat,suasit Augusto,ut Codicillorum usus reciperetur. inc. Tit. Insit. de Codieillis. d Ofilius utroque doctior. De hoc supra in praeced. F.

e Nisi unus liber Benedictorum. Benedicta, facetas dc acutas responsiones, interpretamur. CX H.

Ad A. Post hos quoque. Pos hos quoque Tuberofuit, qui Ofilio. a) operam dedit: fuit

autem patricius, ct transit ἀ causis agendis adjus civile, --. xime psquam auintum Ligarium accusavit, nec obtinuit apud Gaium Caesarem. Is es βuintus Ligarius, qui cum Africae oram teneret , infirmum Tuberonem applicare non permo, nec aquam haurire. quo nomine eum accusavit, ct Cicero defendit. Extat eius oratio satis pulcherrima, qua

inscribitur , pro β'igario . Tubero docti mus quidem habitus es Juriae publici privati: ct complures utriusque operis libros reliquit. Sermone etiam antiquo usus assectavit scribere, ct ideo parum libri eius grati habentur .

72쪽

Nee obtinuit apud Gaium Caesarem. In causa Quinti Ligarii, quae apud Caesarem Dictatorem acta est , fertur Caesar ita animatus fuisse, ut Ligarium omnino pro condemnato haberet : Verium , orante Cicet ne pro Ligario , propositum damnandi tenere non potuit : sed vi coactus contra propositum animi reum a solvit. Ex Phitarcho in Tullio. c Satis p cherrima . Text. Nor. non habet hoc verbum, satis. Bud. legit: sane pulcherrima. . ἀ- ad Sermone etiam. Melius in text. Non Sermone tamen. Ad A. Post hunc.

Pos hune maxima auctoritatis fuerunt Ateius sa) Capito, qui Osiliumsecutus es, ct Ani sius. b) Labeo, qui omnes hos audivis: . insitutus es autem ἀ Trebatis. Ex his Ateius sc)Consul fuit : Labeo noluit , cum osserretur ei ab Augum Consulatus , quo fussectus d) fleret, e honorem suscipere . Sed plurimum studiis operam dedit: ct totum amnum ita diviserat , ut Roma se, men bus cum sudiosis esset , sex mensibus secederet , ct conscribendis libris ope ram daret . Itaque reliquis quadraginta volumina ρ ex quibus plurima inter manus versantur . Hi duo primum veluti dimersas sectas fecerunt . Nam Ateius Capito in his , quae ei tradita fuerant , perseverabat : Labeo ingenii qualitate ducia doctrinae, qui ct caeteris f operii

sapientiae operam dederat, plurima innovare inuituit . Et ita Ateio Capitoni Masurius Sabinus successit, Labeoni Ne va : qui adhuc eas dissensiones auxerunt. Hic etiam Nerva

casuri g familiarissimus fuit.

a Α Teius Capito. Capito principem in civitate locum lx studiis civilibus adsecutus est. Cornel. Tacit. lib. s. in fine. B Et

73쪽

b Et Antistas Labeo . Tacitus, ubi supra, scribit, quod Consulatum Capitoni adceleraverat Augustus , ut L beonem Antistium Iuris Civilis scientia praecellentem dignatione ejus magistratus anteiret. Sed Labeo incorrupta libertate, & ob id fama celebratior fuit..i Q Ex his As eius Consul fuit. Fasti Consulares Consulem scriptum habent anno DCCLXIII. Fontejum Capitonem cum Germanico Caesare. Sed ibi erior est, α pro Ateio , Fontejus scribitur. d auos ectussieret. Is, qui in locum demortui Consulis submittebatur, suffectus dicebatur. Nam sufficere, submittere est. e Et honore Ucipere. Haec ita sunt restituendar eum honorem suscipere. Govean. Variar. Lection. lib. I. cap.24.

f Aui ct caeteris operis sapientiae. Idest, caeteris partibus totius operis sapientiae. Cujac. g Caesari familiarissimus fuit. Tacitus lib. s. idem confirmata

Ad A. Masaurius Sabinus. Massurius sa) Sabinus in eques ly b) ordine fuit O publiepprimus sc) fcri η. Po eaque so) boc carpit beneficium δε-sti a Tibreio CaeHare. Hoc tamen illi concessum erat. Et, ut obiter Mamus , ante tempora Augusipublice respondendi jus se non ἀ Principibus dabatur : sed qui Muciam sudio m βο- eum habebant, confulentibus respondebant : neque responstitique signata dabant: sed plerumque judicibus i scribsbant, aut se) te bantur, qui illos confulebant. Primus Divus Augusus, ut major Juris auctoritas haberetur, consiluit, ut ex auctoritate eius responderent, se ex illo tempore peti hoc pro f) beneficio coepit. Et ideo optimus princeps Hadrianus, cum ab eo viri praetorii peterent uisibi liceret

respondere, rescrisit eis, hoc non peti, foraestari g) δε-lere. Et ideo, si s h qui duciam fui haberet, delectari se : populo ad respondendum sepraepararet. Ergo Sabino com cessum

74쪽

cessum es a Tiberio Caesare, ut populo responderet , qui in equestri ordine jam grandis nam ct ferὸ annorum quinquaginta receptus es: huic1nec amplae facultates fuerunt, sed plurimum Uuis auditoribus si) Iuuentatus es.

a riss Assurius Sabinus, cte. Massurius Sabinus Ateio Ca-1 I pitoni successit. ut in fine praeced. s. In equestri ordine fuit, α publice primus, eX concessione Tiberii C saris, de Iure respondendo scripsit. ut in hoc s. Inter ill ustres Iureconsultos eum fuisse colligitur ex his vers. Persu

Satyra S. Vindicta po quam meas is praetore recessi, Cur mihi non liceat iussis quodcunque voluntas, Excepto si quid Masurii rubrica vetavit Ib In equestri ordimisit. Apud Romanos tres praecipui Ordines fuerunt, Senatorius, Equester, α Plebejus. Equester igitur ordo medius erat. e Scribst. Alias, respondit . . .d Posteaque . Vulgata lectio habet: Posteaquam. e Autlesabantur , c. Testimonium Juris reddebant iis, qui illos consulebant. f Pro bene cis. Pro praemio laborum. g Sedpraestarifolere. Meritis scilicet, non cuivis peten

I, Et ideo ,siquis uriam fui, cte. Alias legitur: &ideo delectaria: sit quis fiduciam sui haberet et populo ad respondendum se praepararet. i Asui, auditoribus δε entatus es. Peculiare adeo est, ut divitiae bonis & probis absint ingeniis, ut Cicero in fine T. libri O . rem dissicilem putet , affluentibus copiis ditari sapientem. Ejus rei ratio esse potest, quia probi nollunt nisi honem sibi divitias parare: improbi per fas & nefas opta

congerunt.

Ad s. Huic suecessita Huicsuccessit Gaius a Cassius Longinus natus ex FEa τῶ

ronis,

75쪽

ronis, quae fuit neptis Serυii Sulpitii i ct ideo proaυum suum Servium Sulpitium appellat. bis confulfuit b) eum Sua

tino temporibus Tiberii oedplurimum in civitate auctoritatis babuit, eo que donec eum Caesar civitate pelleret expulsus ab eo in Sardiniam, revocatus 4 Uespasiano, diem suum obiit. a Aius C us . Sub Claudio Caesare Cassius Syriae. I praeerat, dc caeteros praeeminebat peritia legum. Tacitus Annal. lib. I 2.b Hic Consul fuit eum Suartino . Quod Cassius Consul fuerit cum Quartino, non fatis constat. Cujacius hic ait, quod Quartinus & G. Callius suffecti fuisse videntur. c Sed plurimum. In aliis, & plurimum .d Donec eum Caesar. Nero scilicEt, ut Tacitus scribit Amaal. lib. I 6. post princ.

Ad s. Nervae. Nervaesuccessit sa) Proculus. Fuit eodem tempore ct Nerva b) siliui. Fuit O alius sc) Longinus ex eque i quidem

ordine: qui posta adpraeturam rvique pervenit. Sed Proetili auctoritas malo uit. Nam etiam plurimum potuit, appetalatiquefunipartim C UsaΠi, partim Proculeiani: quae d)origo a Capitone ct Labeone coeperata Cassio Caelius se) Sabinussuccessit, qui plurimum temporibus Vespasiani potuit. Proculo Pegasus c,qui temporibus Vespasiani Praefectus urbi fuit. Caelio Sabino Priscus g) Javolenus, Pegaso opus h) . Patri Celso Celsusfilius, ct Priscus si) Neratius: qui utriaque Consiles fuerunt. Ceyus quidem ct iterum. Javoleno i Prisco Aburnus ch) Valens, O Tuscianus, item Salvius i) Iulianus. a NTErvaesuccessit Proculus. Ulpianus in L Divi fratres L l l .F. De Jur. patron. Non levem Iuris auctorem Proculum appellat Q

76쪽

b Et Neret, Mitis. AEtate decena dc septem annorum, aut paulo majore fertur Nerva filius & publice de Iure reo ponsitasse. l. i. g. Initis'. de Posulando. c Fuit O alius Longinus. Alius ab eo, de quo in praeced. F.d βua origo. Factionum, Sectarum . C Caelius Sabinus. Caelio ac Flavio : Sabinis bimestrem Consulatum ab Othlane destinatum scribit Tacitus ab e cessu Neronis histor. lib. I. f Pegasus. Creditur is esse Pegasus , quo Consulatum cum Pusione gerente, Senatusconsultum Pegasianum factum est. s. Sed quia haeredes, Insit. desideicomm. hared. g Priscus Javolenus . Iavolenum praeceptorem suum suisse scribit Iulianus in l. tu e s .Τde manumis.vindic. h Pegaso Celsus. Patri Celso Celsus filius . Celsi duo, pater & filius, a Pomponio hic memorantur. Constat ex Spartiano in Adriano, quod Celsus fuit inter Iureconsultos, quos Adrianus, cum judicaret, in consilio praecipue ii huit. Sed an is fuerit Celsus pater, an Celsus filius, mihi

incertum est. - . . , --

i Et Priscus Neratius . Etiam Priscum Neratium Adrianus , cum indicaret, in consilio suo habuit. Ex eodem

Spart.

k Aburnus Valens. De quo l. auaesitum es 78. s.penui j de legatis 3. I Item Salυius Julianus . Salvius Iulianus Iavolenum praeceptorem habuit, & fuit Praetor & Consul. I. An apud P s. V. de manumis. vindic. A Justiniano in I. a. Coae de vet. Jure enuc. Iulianus legum & Edicti perpetui subtilissimus conditor appellatur. Idem Iustinianus in L penuit. Cod. de condie. indeb. Salvium Iulianum sit minae auctoritatis hominem , & praetorii edicti perpetui ordinatorem fuisse scribit. Et In l. Inter antiquam is . Coae de Usufrues. Summum ain ctorem Iuris scientiae nominat Salvit Iulianum.

77쪽

DIGESTORUM

LIBER PRIMUS. De legibus Senat vique Consultis , ου longa

TITULUS TERTIUS.

Lex Ρrima. Papinianus lib. I. Definitionum.

Lex es sa) eommune praeceptum , virorum prudentium b)consultum : delictorum , quae sponte , c) vel ignorantia

contrabuntur, coercitior communis d) reipublicaesponsio. a T EX es eommune praeceptum . Legis enim proprium αι est, ut omnes adficiat, non ut quosdam tantum. Lyum 8.Τ. h. t. Et not. quod haec definitio Papiniani, M aliae duae Martiani ex Demosthene, & Chrisyppo in I. prox eg sunt lath accipiendae ut omnes Iuris species complectantur b Visoptim prudentium consilium . Apud Romanos non fiebat lex a Populo sine consulto prudentium: Nec interrogabatur Populus, nisi a Senatorio Magistratu, ac proinde de ea re, de qua Senatus jam consultus fuerat, populumque rogandum decreverat. c Delictorum, quae sponte, vel ignorantia contrahuntur , Genitis. Haec definitio legis ostendit etiam quaedam involuntaria delicta coerceri. Facit i. a. in s. de Term. moto Ubi jubetur eos, qui per ignorantiam, aut casium lapides finales abstulerint, verberibus caedi. Item L aut aedes 9. de Incenae ruina, naufrag. Ubi is, qui aedes, acervumve fiumenti juxta domum positum, casu, idest, negligentia combuserit: aut noxiam sarcire jubetur, aut si minus id neus sit, extra ordinem castigatur. d Com-

78쪽

syd Commuris Reipublicaesponsio. Lex est communis sponso civitatis dc reipublicae, ad cujus praescriptum Oinnes, qui in ea republica sunt, vitam instituere debent, LI. OE. h. t. Et quamvis definitio legis, quam plenam habemus in dict. LI. I. OΣ. non tantum legibus Romanis, verum etiam aliarum quoque civitatum congruat: Eam tamen specialiter nostris legibus accommodando, dicimus, quod lex dicitur : Communis Reipublicae sponsio: Nam quemadmodum in contrahenda stipulatione interrogatio praecedit resiponsionem, quae ipsa nihil aliud est quam sponsio: Ita dc in fereiada lego με cdebat interrogatio Senatorii Magistratus , ad quam totius populi responsio, sponsioque sequebatur.

Lex ΙΙ. Marcianus lib. I. Institutionum.

Nam ct Demo enes orator sic definit: Lex es, sa) cui omnes

obtemperare convenit, tum ob alia multa: tum vel maxime eo quod omnis b) lex, inventum ac munus Dei es: decretum vera O prurintum hominum: coercitio eorum, qua sponte, vel involuntarie detinquuntur: commianis spon o Civitatis: ad cujus praescriptum omnes, qui in ea Republica

sunt, vitam insiluere debent..Sed 9 Philosophus summae Suis apientiae Chri nussic incipit libro, quem fecit de leger Lex es omnium divinarum , ct humanarum d) rerum Rogina. Oportet autem eam esse praesidem O bonis, e) -- lis, o Principem, O Ducem esse: O secundum hoc, regulamo me iuso um, O injustorum: ct eorum, quae natura civilia

sunt, animantiumpraeceptricem quide aciendorumprobiabitricem autem no aciendorum. a T Exescte. Lex est, cui omnes obtemperare conve-- Lu nit. Et paulo post: ad cujus Pra criptum omnes, qui in ea Republica sunt, vitam instituere debent. Haec verba idem important ac ea, quae sunt in definitione Papiniani in I. I. h. t. Lex est commune praeceptum. Sed quid H a di-

79쪽

dicendum s Iex injusta sit Dicendum iniustam legem, Is

gem non esse, &. vel tollendam esse errore cognito, vel ce te corrigendam.

b Omnis lex inventum, ae munus Dei es. Demosthenes inventum Sc donum quoddam Dei Iesem e sse dixit: non quod quaelibet lex tam sancta sit,& justa, ut digna sit, quae ad Deum referatur, sed quod ipsum hoc, ut legibus vivamus , tantam attulit'utilitatem rebus humanis, ut ab alia quo Deo datum inventumque esse videatur. c Decretum vero prudentum hominum: coercitio eorum, qua

sponte , vel involuntarie delinquuntur: communis sponso civia talis t Haec etiam sunt in definitione Papiniani ind. I. I. h. t. d Et humanarum rerum regina. Facit illud Pausaniae d ctum: Leges oportet hominum dominari, non homines legum ae Et malis. Non injuria lex malis praesidet, quandoquia dem propter malos mores factae sunt leges. Et nisi mali mores essent, legibus non egeremus.

Lex ΙΙΙ. Pomponius lib. 23. ad Sabinum.

gura sa) constitui oportet, ut dixi eopbrasui, in his qua urplurimum accidunt, non quae ex b) inopinato. a T vra, cte. Iura constitui oportet in his,quae plerumque accidunt, non in his, quae accidunt praeter hominum opinionem. rex. hic. f. 4. S. 6. O I O. b. t. Novella 94.

b Ex inopinato. Praeter hominum opinionem. Huc pertinet Solonis illud dictum, cujus meminit Cicero in orati ne pro Roscio Amerino: Solon, inquit, cum interrogatus esset cur nullum supplicium constituisset in eum qui paremtem necasset, respondit, id se neminem facturum putasse.

80쪽

Lex IV. Celsus lib. 3. Digestorum.

non constituuntur .. .

Lex V. Idem lib. r7. Digestorum.

Nam ad ea potius debet aptari jus, qua Ofrequenter, faciali , quam qua b) perraro eveniunt

Lex VΙ. Paulus lib. I 7. ad Ρlautium. Euod enim sc) semel aut his existit, ut ait Theophraseus ,pr

tereunt id) legislatores. a Da forte uno aliquo ea . Quod vero fieri non raro admodum potest, intuentur Iuris authores, l. 3. cis ca .ss. Si pars haereae pecu h βuam quae perraro eveniunt. Super his tamen, quae raro eveniunt, Iura quandoque.constituuntur, ι. Adeo quia dem . s. Infulasf. de adquir. rer. dom. s. Infuta, Insit. de rerid is l. Si major Ia. Cod. de legit. haereaee βuod en semel, Oc. l. 3. in . ss. Si pars haereae pecd Praetereunt legislatores. Sed quod legibus omissum est, non omittetur religione Magistratuum, & Iudicantium , L βuaesitum I 3.1. de sibus .c z.F. de o c. asses.

κ VII. Modestinus lib. I. Regularum.

Legis virtus haec es: Imperare sa) , Vetare b , Permisi re sc), Punire sd).a π Mperare. Hinc est, quod leges imperativis verbis com I eipiuntur. b Vetare. Hoc proprium est legum, quae prohibitoriae

dicuntur ac Perin