장음표시 사용
151쪽
hus radiis. Neque enim aliae ex aliis sic humorem praeripiunt, sed pari dimensu perfruuntur vitali calore , &imbribus tempestivis. Virg. Omnia I paribus numeris dimens viam in , Non animum modo uti pascat prospectui inanem , Sed quia non aliter vires dabit omnibus aequal
In universium disiponendarum arborum ordinem, & intervalla servanda , indicat commonstratque ipse natura . Sic enim in plantis rami, surculi, frondes, flores, &fructus collocantur , ut alii alios invidi non supprimant conterantque, nec propinquis debitos humores exhauriant; sed a fluido aere , terraque & imbribus alimenta in commune participent.
Acauus . Pro conglobata acinorum massa sumi solet . .Ovid. -- ut Sariir solet uva racemis Ducere purpureum nondum matura
Non desiint tamen , qui racemum ex ponunt ramulum , ex quo uva pendet, -- quemadmodum & alii uvam parvam putant, cujusimodi a vindemiatore relinqui solet sub soliis latens, cum carpentis diligentiam sugit. Hinc race mari est racemos a vindemiatore praeteritos colligere s ,
quo more post trituram & messem publice permittitur spiei legium. Ranix. Plin. Pars ima plantae, sub terra abscondita, ex qua alimentum trahitur, & succus fluit in corticem , atque hinc in ramos, & siubinde in frondes , flores, &fruetus . Horridiuscula est radix , visu despicabilis &invenusta e ex illa tamen plantae pulcritudo omnis exoritur . Latet ipse deorsum mersa, sed sursum expansa ramisa
152쪽
mis, convestita frondibus , ornata floribus , fructibus onusta luxuriat. Plato inversis homini plantam comparat: est enim radix ceu caput plantae; rami brachiis &pedibus, surculi digitis respondent. Plantarum gene ratio per radicem fit, eum viviradix ipsa seritur. UO-camus autem viviradicem radicem vivam vegetamque s ,
cum terrae etiam parte convulsiam; cujusmodi non sunt
rami & paxilli, qui caeteroqui ipsi etiam seruntur & ger minant . Ipsa viviradix sive cum stipite, sive eo abscissis ,
utrolibet modo apte depangitur. Eadem vel integra, vel dissecta terrae mandatur. In herbis tamen radices in tegrae adhiberi si,lent. RAMus. Virgil. Quod a trunco arboris nascitur, & dispe gitur sursum tendens. Ut truncus a radice, sic rami ex trunco prosiliunt. Non per radices solum , verum etiam ex ramis habetur generatio plantarum . Ea satio ab agricolis multimodis usiurpata , a cassi , teste Plinio, indicata est. Cum enim palos terrae defixos advertissent agricolae radices agere , iisdem ad sationem uti didicerunt. Conseruntur autem vel integri, vel in duas partes scissi, vel etiam in plures, nempe in taleas. Sunt autem taleae lignorum praesegmina, de quibus Varro: Etiam nunc rustiea voce intertritare dicitur diuidere, vel excidere ramum ex utraque parte aequabiliter Arcelsum , quas alii elavulas alii taleas appellant. Observa obiter a talea habere nos non solum verbum Italicum Tuliare , sed insuper aliud Tanagliare , quod est balbutire , & quasi
verba praecidere . Caeterum sive integrum , sive quomodolibet scissum ramum conseras, perpoliri eumdem primo, abnodari , & laevigari oportebit. RasTauu . Instrumentum rusticum dentatum, quod etiam occam & pei finem vocant. Adhibetur glebis confringendis , quod fieri solet post tertiani arationem , cum jacta semina ab eo instrumento revolutis glebis cooperiuntur . Uirgilius pro sarculo , vel ligone aecepit et
vj nisi , asinisti terram infectabere rastris c.
153쪽
Rasiua . ran. Humor tenax ex arboribus defluens, & in corticibus adhaerens . RasTIaiLIs ac Ra . Qui quotannis seritur . opponitur no vali, qui annis alternis. Harro : Ager resibilis , quIresiluitur, sin reseritur quosannir ἱ contra qui intermiseritur , a novando novalis. RIDICA . Colum. Palus fissilis . RoaIcus , & Rosis Lia . Vide Rubigo . ROSOR A RruM. Geu. Septum , quo inclusa animalia detinen . tur; dictum a robore, idest quercu ; quoniam tabulis roboreis cingebatur , ante usium muri caementitii. RORATio . Ptin. Vitium , & morbus in vitibus , eum intempestiva pluvia , vel rore post florem editum incidente , acini decidunt, vel exsiccantur . Ros aruu . Virg. Locus rosis consitus. RusETuu . Locus rubis consitus vel impeditus. OvId. . in duris haerentia mora rubetis. Rusico. Vitium & morbus in segete, omnique frumenti genere , quo humor exceptus in spica , aestivi caloris superventu, putrescit, spicaeque maligno amatu maree sicunt. Pestis est in fruges , praecipue frumentaceas , omnium perniciosissima. Virg.
x ,frumentis Iabor additus, ut mala culmoI set rubigo.
Sentiunt magnopere rubiginem valles depressae , ubi nullis ventorum flatibus aer agitatur e excelsia loca, tractusque perflatiles vix hujus morbi morsibus sunt obnoxii. Plinius adversius rubiginem lauri ramos in arvis defigi monet : sie enim in ea soli a pestis Omnis transgreditur . Ad eamdem averruncandam Romani Robigum Deum excolebant. Geuius : In illis autem Diis, quos placarIoportet, ut mala a nobis , vel a frugibus natis amovean- Iur , Averruncur quoque habetur , ct Robigus. In hujus porro honorem instituta sesta Robigalia a Numa Pompilio, quae mactati canis ovisque extis celebrabantur . Columella: Hinc Dissiligod by Corale
154쪽
AGRI CuLTu RAE.mne mala rubj sto, virides ne torreat herbas , Sanguine lactentis eatuli placatus extis . Varro initio sui operis Robigum , & Floram invocat ;hanc ut saveat, illum ne noceat. RuucarIo . Rusticum ministerium , quo avulsis herbis noxiis 3e inutilibus segetes expurgantur. Plinius: Cum δε-ger in artieulo es, asul s inutilibus Berbis, frugum radicem vindieat. RuNciNA . Dea apud Romanos, quae runcationi praeerat cx August. de Civit. Dei: Florentibus frumentis Deam Horam Iactescentibus Deam Laesurtiam, maturescentibar Maturam, eum runcantar, Deam Runeinam uec. Rus. Uide Rusuus. Rufricus . Qui ruri degit , & ruris culturam curat. Rus, autem locum ad campestres delicias simul & ad proventus' positum appellamus. Propterea ruris nomine compre-- henditur Patrissa in ilias domus rustico urbana, item rue stica cum apothecis & stabulis; ad haec arbustum , vinea, olivetum, silvula, & siqua sunt alia , quae sibi vindicat villa, a qua rus minimum differre credimus. Exe citationem rusticam omnium esse nobilissimam, utpote a Divino Numine procreatam, primum est statuendum . Ecclesiastic. 7. II. Non oderis laboriosa opera rus eationem ereatam ab Am mo. De eadem luculentiss-mum prodidit testimonium Cicero pro Ros. Amer. Vita haec rustiea parsimoniae, diligentiae , justitiae magistr.
es. Honestissima vero ut eadem censeatur nationum omnium jura consentiunt. Plebeii certe ordinis , qui rusticanus erat, spectabile in primis erat nomen apud Romanos, cum, vigente disciplinam astulae illius prolis a Romulo conditae , primariae dignitatis viri in agris morabantur , inde per Uiatores evocati ad publica consilia, R ad Reipublicae munia obeunda . Quamobrem sapienter Varro conqueritur, in deterius lapsis moribus, aratro 8c falcibus relictis, intra muros se recepisse a priscis vitae institutis prosapiam degenerem . Subit animus exclam
155쪽
mare eum Uate pastori lii Italici earminis sicile principe Osu il valore, ov'ὸ ι'antica gloria , ν' son' or quelle genti, oimὸ son cenere,
Ea certa est rusticorum dignitas &praestantia, ut a Scriaptoribus boni viri, fraudum expertes, candoris ingenui , justitiae & officiorum cultores eximii praedicentur .
Quid quod agri coIendi scientia se enim iacultatem illam Cicero appellat) primi subsellii Deos Deasque inventores habuit . Piget enim Reges , & Imperatorio principatu Duces praestantissimos recensere , qui a terra excolenda, ab arborum satione, ab aratro , & sarculis manus non abstinuerunt. Uide AgricoIa, 8c Colonus. RuTRuM . Instrumentum, quo terra eruitur. Dicitur a diruendo e Sc prius fuit rutum, postea rutrum , ut prius aratum, postea aratrum. Cato: Oportet habere pilum palos sex, rutra quatuor , rastror quadridentes duos. Ager primum aratro vertitur, deinde seritur, occatur, sarritur, runcatur. AMeruu . Virg. Locus salicibus consitus . Secundum aquas feliciter proveniunt salices, quarum usus frequentissimus in herbis praesertim stirculis que alligandis , & rerum variarum firmandis fascibus . Sara . Mustum decoctum , redactum ad tertiam partem . Palladius: Inter
sapam, defrutum, σ caraenum hoc interes, quod δε- flutum dicitur mustum a deferuendo, ubi adspi udinem fortiter despumaverit; cara num , eum, - tertia perdita , duae partes remanserinI ; sapa , ubi ad Ieritas redacta δε- scenderis.
156쪽
Saallirro . opus rusticum , quod fit, cum sarculo evelluntur herbae inutiles , quae in segetes solent succrescere. Sarritione terra aperitur, solvitur , & quasi mundata scopis, superfluis rejectis laxatur, ut ab angustiis exilire , laetarique videatur . Varro : flarata sementi , sequens cura est sarritionis. Negant aliqui sarritionem quidquam proficere, quoniam sic radices sarculo deteguntur, &sepenumero etiam succiduntur. Proficuam contra alii, nec tam segetibus, quam vineis utilem sarritionem putant . Habenda est tamen ratio temporis, pro regionum diversarum usit. Advertenda in se per agri serendi conditio; neque enim parem sarrituram sicci & humidi res agri deposcunt. Plinius sarritionis praecepta sic colligit: Sareulatio induratam hiberno rigore soli trisulam Iaxat temporibus vernis , novorique soler admittit . - farriet, caveat ne frumenti radices suffodiat. Triticumbis farrire melius. Sarritur diebus viginti. Ab aequinoctio noeeresegetisarritura exisimatur . Post serritionem terra runcatur; quae exercitatio per similis est sarritioni; utraque enim ab herbis inutilibus solum expurgat. Discriminantur tempore & instrumento; nam altera sarculo, altera falcicula vineatica, vel adunco simili ferramento peragitur. SATro . Ut de Plantatio .
SATuu , & frequentius SATA, orum. Net. Terra consita quocumque frugum semine. Uide Seges. SaTIure uastam , vel alla Ras . Ain. Quae satione crescunt. opponuntur silvestribus. Sativa tempora dicuntur , quae sationi sunt apta. Sarost . Deus sationi praeses apud Romanos . Sarvasus. Coeli filius, Iovis genitor . Falcis inventor, agros excolendi artem primus in Italia monstravit, ut scribit Dionysius. Educationem arborum, plantationem, insitionem , stercorationem , culturamque omnem seu-giseram docuit. Nihil praeterea mirum , si apud Italos T divi-
157쪽
divinos honores invenerit; ipsique Italiae nomen Saturniae secerit. Latium vero ab eodem in ea Provincia recepto, ibique, cum Iovis arma sugeret, latitante, est nominatum . Virg. I. 8. Primus ab aethereo veniens Saturnus Obmpo, Arma Iovis fugiens, regnis exul ade Iis. Is genus indocile, dispersum montibus altis Composuis, legesque dedit, Latiumque vocari . Maluit, his quoniam Inuisset tutus In oris. SATTRA . Utrum a Comoedia veteri Satyram habeamus, an veteris potius Comoediae Satyra parens fuerit, nondum in vado est, etiam apud primi si ibsellii Criticos . Utr libet modo res accipiatur, cum a silvicolis illa dicatur Satyris , qui Nymphas sibi parum morigeras conviciis incessebant, silvestrem & rusticanam originem satis prodit. Liberum & mordax est dicendi genus, & Comoediae priscae plusculum redolens. Utraque nimirum jocis & cavillis utitur; licet altera, ut populum ad spem bonam erigat, altera ut vitia corrigat. Emendatrix itaque vitiorum , morata ipse, & ibrie probeque constituta Satyraesse debet. Quod si ad parum pudica desciscat, nego ullum esse deterius, & aeque perniciosum scribendi genus, quod nos in Satyris nostris monere non praetermisimus
Cum prima rigidum smulasti pelle Catonem, . Et Satyram ingressus strices o carmine dixti Credo pudicitiam : quid tum tissima moret obliquat Dora ingenuos; suso unica mentes Decipit incautas stulera sub imagine recti; Dumque vetat peceare , docet. Satyram in Graecia ortam, atque adeo per feetam Scaliger censet: alii contra in Latio, Romae, R in mediis Carinis prognatam existimant , senariis Iambicis primum, mox, authore Lucilio, dactylicis versibus exaratam. Latinorum Satyrae Scriptorum character stylusque varius. Horatius, a sermone vix aliter quam metro dis
158쪽
ΑGRI CuLTu Rag. I pserens , ' gravia jocosis apposite miscuit. Juvenalis concitatior , & forensis pene declamator . Persius asper &caliginosus; caeterum gemmis dives, quasi in fodina reconditis, ideoque asperitate , ut dixi, quadam & caligine obduistis. Scaliger Lucianum sugillat , quoniam in suis Dialogis diistionem satyricam ad mimicam levitatem detorserit. Magni Critici judicium laudare & ampleeti non possum. Imb, ut quod sentio, ingenue fatear, nemo unus Satyrae typum sermamque Luciano ex-
. pressus est assequutus . Eloquio numeris quidem se luto , sed sestivo & plausibili, imperitiam ipse simulans , Deos Ethnicae superstitionis deridet, & Philo phorum inscitiam denudat; se vero in omni do strina apprime versiatum ostendit. Gravibus sententiis miscet occultos sales,& miram adhibet simplicitatis obtentu dicacitatem ; ut
mihi ipsius Dialogi graves simul & jocosi, libertate quadam comica, & cavillatione satyrica temperati videantur . Neque enim cynica mordacitate, & declamatoriis conviciis debacchatur ό sed , quod impendio difficile istraetatu est , tironia utitur & ridiculo; quod genus Ηoratius etiam interdum scire pertractat, Iuvenalis non attigit , Persius ne cognovisse quidem est visus .
SCAMNuM. Varro. A scandendo dicitur. Plura indieat in re agresti. Mensura est in agris dividundis; notatque spatium largius , quam longius; cum striga notet potius longius, quam latius. Sic autem agri vel eorum limites disponebantur scamno, ut ab Occidente in orientem resipicerent per latitudinem ; striga vero a Septemtrione ad Meridiem per longitudinem . De hac mensii raagunt Gromatici Scriptores, & Agri menseres: Vide Frontin. de Limit. Salmasium in Solin. Scamnum praeterea dicitur porca, nempe terra, quae inter duos sulcos as surgit. Item pro terra cruda immotaque usiurpatur: Colum. Necubi erudum solum immo um relinquat, quod Ogricolae scamnum vocant. Postremo rei rusticae Scripto-T a res Disjtigod by Coosla
159쪽
res scamnum appellant in vitibus & truncis arborum spatia identidem succrescentia , certisque intervallis vel internodiis distincta , per quae humor commeat, & palmi
Scapus . Proprie est caulis herbaceus . Ain. Invemus es jam is scapus unus, centu abis onusur. inoniam vero ejustiiodi caulis rotundus est, & fruetus sustentat, idcirco translate de columnae parte media dicitur, quae rO- tunda plerumqne est, & capitulum sustinet. SciRpicuLA . Proprie dicitur de canistro juncis contexto. Varro adhibet hanc vocem , tamquam genus falciculae putatoriae . Non video assinitatem , quae intercedere possit inter canistrum & falcem . Adde scirpum juncum esse orectum , falcem autem aduncam esse nemo ignorat. Scopus . Varro . Uvae pediculus. Scaopa . Harro . Porca , quae alitur ad prolem propagan
Scaoas. Vide Suleus . Saca La, is . Genus frumenti. Cum primum prodit, rubescit, viret postea. Ex eo qui fit panis, gravis est, dcconcoctu dissicilis. De eodem Plinius : Deterrimum , ct tantum ad arcendam famem utile, foecunda sed gravi stipula , nigritia trisu, sed pondere praecipuum . Admiscetur et far, ut mitiget amaritudinem ejus , tamen sic quoque ingratissimum sentri es. Columella scribit ex eo fieri panem secundarium. Sacu ais . Vide Bipennis. Sacas . Aliqui Scriptores a serendo, alii a scando hanc vocem deducunt. Multimodis exponitur . Sunt qui terram ipsam segetem dicant. Huc trahi potest illud Virgilii . Lui aetat laetas segetes, quo dere terram
Sed apertissime Poeta antiquus apud Ciser. in TuscuLEis in segetem sunt deteriorem datae FrVei, tamen suapte natura enitent .
160쪽
AGRI CuLTu RAE. I 69 Aliis seges est terra arata & sata, ut differat a novali, quae cessat. Quod d iscrimen ostendit idem V irgilius :Impius haec iam euita notatis miles habebit Barbarus has segetes rSunt postremo qui segetes dicunt fruges, ex quibus conficitur panis . Addo etiam lini segetem efferri ab eodem
Urit enim lini campum seger. A spissitudine frugum in campis , nempe segetum nondum
demessarum, segetem vocat Poeta commemoratus telorum copiam , vel ensium nudatorum: ,-- hie eon um ferrea texit
Durum seget: Et alibi: Imrrescit Frictisfiger ensibus.
Duas excolendae segeti Deas Romani praeposuerunt, Sejam , a serendo dictam , quae frumentis praeerat adhuc subterra latentibus; & Segestam , a segete appellatam , quam frumentis exortis favere existimabant. Utriusques mulacra in Circo conspici scribit Plinius. Prognolti- cum fertilitatis in segete minime omnium fallax Ovidi, num illud est: Si bene florueris egetes , erit area diveι.
Sara . Vide Seges. SELENusCuM . Genus tritici optimae notae apud Plinium Satias . Virg. Vitale illud pusillumque est, quod ex plantis deflorestentibus collectum , & terrae mandatum , in ninuam plantam adolescit. A tantilli seminis in terram jactu generationis perpetua series originem ducit ', quo nihil. in natura clarius Sapientiae Divinae rerum procreatricis excellentia elucescit. Perexiguae molis granum glebis involutum computrescere primum cernitur; mox, hummore roscido nutritum , sensim virens excrescit. Stipulatamquam clypeo tegitur adversus aeris injurias ; aristis tamquam spiculis armatur contra alitum morsus. Mox quasi Diuitigod by COOste