장음표시 사용
141쪽
sit stirps , sive ramus avulsus , surculus , malleolus, truncus, tradux, viviradix, propago &c. Plantae partes sunt radix , stipes, sive truncus , liber , medulla , cortex, ramus, surculus, flos, fruetus, juccus . Ad nasci solent plantis resina & gummi. Earum excrementa ha bentur muscus, viscus , fungi. Aliae sunt pocul advectat&exoticae, aliae indigenae. Praetereo divisiones alias a magnitudine, figura, colore, & similibus . Aliae sponte
nascentes naturae debentur, aliae artis magisterio proveniunt. Tria recenseo seminum genera. Aperta sunt quaedam & patentia , grana scilicet frugum, δc seminia herbarum , quae terrae tradimus, ut germinent , & seu, tusserant. Fugiunt alia latentque nostrum sensum ; verum, ut Anaxagoras dixit, ab aere, imbribus, & ventis deferuntur . Hoc pacto herbas & arbusiculas exoriri cernimus in ruderibus antiquitate corrosis, murisque aedifici rum dirutis . Sunt demum furtiva quaedam , quae invehuntur ab amnium illuvionibus, & aquarum exundante irruptione . Ea terreo humore concreta , & Q perveniente Solis aestu servefacta , germina emittunt. Sponte nascentia dicimus, quorum nobis occulta sunt semina .
Namque aliae, nullis hominum cogentibus , ipsae Sponte sua veniunt. Eadem idem Poeta minus foecunda, sed magis valida a firmat: Spon e sua quae se toltant in luminis auras
In canda quidem, sed laeta sonio surgunt; 'pe solo uatura subes.
Furtivam item generationem dixerim , quae fit per gummi, nempe, ut Scriptores loquuntur, per lacrimam, quae in arboribus gutta est viscosa & glutinosia , a plantarum cortice diffluens. Necesse eli enim seminii quidpiam ibi permistum coalescere . Arte & cultura gignuntur plantae per inoculationem, insitionem , avultionem , propagationem , modosque alios, quos propriis titulis digestos
142쪽
gestos tradimus. Satio plantarum certam temporis rationem non habet. Hinc dissensio inter Scriptores maxima , dum suarum quisque regionum usui adaptat praecepta temporis statuendi . In universum vernam , vel autumnalem consitionem praeliare caeteris plerique opinantur. Licet enim proximitas & reliquiae hiemalis rigoris suspectam sectant sationem vernam , nihilominus , cum terra tunc imbre & le tempestivo excitetur ad motum , & humore roscido temperata turgescat, germinationi docilis redditur, & commissa semina laeto sinuatque benevolo, ut bona nutrix , amplectitur. Ad eamdem formam licet satio autumnalis non omnimodam se curitatem habeat propter accessionem proximam hiberni
frigoris & gelicidii, attamen ipsi etiam veri Autumnus a nonnullis praesertur propter caloris aestivi, quae adhuc supersunt, vestigia , qliae scilicet sunt in plantis radix &principia generationis & vitae . Utriusque temporis opportunitatam, in vitibus maxime conserendis, dilaudat Virgilius . Optima vinetiistio , eum sere rubenII Candida venis s , longis invisa colubris ;Prima vel Autumnisub frigora, eum rapidus Sοι Nondum hiemem eontigit equis , jam praeterit oras. Quomodolibet plantas terrae committere vix quidquam, profuerit, nisi erga illas postea , ad instar optimae parentis se gerat agricola . Accidunt non ita levia & pauca plantarum damna, quae industria & ope humana prohiberi non possunt: hujusmodi sunt grandines, turbines, aliaeque insedit morbosque aeris injuriae, quae integros non raro anni labores disperdunt. Sla invectam plantis perniciem carmine , & certis sermulis averti posse Cato existimavit . Nugamenta . Nullus Hercules averruncus, nulli characteres magici, sigil Ia, brevia , icunculaeque nullae gestatae depellere is haec umquam possunt. Vera praesidia & munimenta petenda sunt a precibus supremo Numini, Caelitibus rite nuneupatis. His ita-R a que
143쪽
que sepositis , quorum causas indagare humanarum virium est labor irritus, ad ea , quae post sationem curanda sunt, calamum refero . Sunt qui plantas terrae traditaseaesipite & molli luto convestiunt; eoque tutamento a ventorum gelidis vel servidis flatibus , omnique aeris intemperie vindicant . Provide alii rubis circumligant, ut bestiarum morsus & incursus inhibeant . Scriptores scite praecipiunt, ut cum scrobes parantur, glebae minus validae superius; quae vigore praestant, circa radices calcatae spissataeque adigantur , ne illuc, ubi sunt vitae principia, maligni humores ex aere, aliaeque pestes pervadant. Occurrendum in primis est diligenter& propere plantarum morbis, quorum, non secus ac animalium , prolixa est series . Praecipui recensentur sderratio & vermiculatio. Sideratio est novellarum maxime arborum morbus, cum , siccitate vaporum ab exortu caniculae, humor in radicibus deficit, ipsaeque exarescunt 8c emoriuntur. Quae vetulae sunt plantae obsistunt magis propter insitum robur atque duritiam. Vermiculatio omnibus sere plantis commune est vitium , curria vermes innati, vel extra advenientes , praecipue vero
cantharis & curgulio , frumenta , segetes , omnisque generis fructus infestant. Huic morbo scillae bulbo, ster-
. core suillo, cinere amurca permisto, calce decocta , , aliisque medicamentis agricolae sistent occurrere. Quoniam vero ejusmodi morbis & corruptionibus deficere quotannis , plantarum partem aliquam necesse est , constituendum est plantarium , sepositus nempe novellarum arbuscularum locus & seminarium , ex quo anniculae
transferri possint, & deficientium damna numerumque
POMARIuM. Locus est arboribus pomiseris consitus; apud Plinium vero etiam pomorum conditorium , quod sicco frigidoque in loco contabulandum esse idem praecipit. Fallitur Charisius , qui scribit pometa loca esse , ubi po- . ma nascuntur, ut oliveta , ubi olivae λ pomaria vero esse,
144쪽
AG RICuLTu RAE. I 33 ubi servantur, ut penuaria. Apertissime contra est Cl. cero de Senem me vero segetibus solum , pratis, σvineis, ct arbustis res rustieae laetae sunt, sed etiam hortis , G pomariis. Ut poma glandibus & silvestribus baccis, sic pomaria silvis opponuntur . Silvaticae arboresseris & avibus escam , pomiserae . hominibus praestant. Illae impexae nexaeque inhorrescunt, hae non gulae magis, quam oculis blandiuntur: illae securibus cesae, vel igni pabulum praestant, vel sustentacula aedificiis, hortis, &vineis; hae variis insitionum connubiis laetantur partu mirifico, pulcherrimaque colorum saporumque variciat . spectabiles fiunt. Sic enim decora & laudes suas ars 8c natura dividunt, ut haec inventis utcumque rudibus grande sicere satis habeat, illa, ornatu, addito & politura, largiores insuper proventus apportet. Columellae praescriptio est, ut pomaria si minus muro duehili, maceria saltem & sossa circummuniantur, ut aditus in ea non pe cori s ,lum , sed hominibus etiam , nisi per ostium , pro hibeatur . Idque magis observandum , cum primum no vellae arbores adolescunt. Situs pomario constituendo eligendus, ubi maligni ventorum flatus oblique solum excipiuntur . Montium cacumina sativis plantis atque pomiseris infesta siunt, utpote obnoxia turbinibus , ven iisque protervo impetu saevientibus . Ualles uvidae & Ia-- cunosae etiam deteriores habentur. Laudatur maxime
situs ad montium radices , in planitie ad meridionales flatus obversia . Et quoniam Italia ad radices Apennini dc Alpium extenditur, idcirco pomarium quoddam eam esse Varro scriptum reliquit. Positura pomarii omnium praestantissima est intra habitationem urbanam , vel Pro ximum eidem vel urbi locum; ubi accessu sacili non sis tum arborum amoenitate & deliciis suis Domini perfruantur , sed culturae etiam instare commodius possint. Prognostica de futura fructu uni ubertate vel caritate, quae circumferri ilent, plerumque fallacia , saepe etiami utilia merito reputontur . Minime omnium mendacem divi Disiligoo by Corale
145쪽
divinationem experientia ususque demonstrat ex floribus. Licet enim Theophrastus assirmet, Naturam parem non esse ad feliciter aeque obsecundandum germinationi & fi rum copiae, propterea quod detrahit in altero, quod in altero copiose largitur & spondet; nihilominus in pleris que saltem plantis observare licet a florum assuentiata, non imparem promitti fruetitum ubertatem . Ovidius: Si bene floruerint segetes, erit area dives ;Si bene floruerit vinea, Bacchur erit. Si bene floruerint oleae, nitidi mur annus, Poma quoque eventum temporir hujus habent. Deam pomis praesdem Pomonam Fabulatores prodidere. De ea Ovidius , ubi de Vertumno loquitur :Rege sub hoe Pomona fuit, qua nulla Latinas Inter Hamadoadas coluit solertior hortos,
Ne uit arborei sudiosior altera faetus;
de tenet nomen : non Areas illa nec amnes,
Rur amat, ct ramos felicia pomaferenter.
POMaetura . Vide Pomarium. POMONA . Vide Pomarium .
Post ca . Dicitur a porrigendo: Est enim quod eminet inaratione, idest terra elatior inter duos siulcos e alio nomine lira appellatur. Harro : ctus aratrum vomere laeunam facit , sulcus vocatur e quod est inter duos fulcos elata terra, dicitur porca , quod ea seges frumentum storruit. Ex quo falsi deprehenduntur Festus & Nonius, quibus porca est sulcus . Alii trahunt a porcendo, quod verbum Antiquis erat prohibeo quoniam porcae prohibent aquam liminibus jactis & frumentis nocere . Est etiam porca apud Columellam mensera agri, continens in latitudinem pedes triginta , in longitudinem centum& oe oginta. PORCuLATOR . Columella et Poreulatoris,insubulci diversa
professo, diser stasiones . Uides dilucide & perspicue
hic distingui poreulatorem a labulco . Lexicarii hoc discrimen non modo non explicant, sed nec advertunt. A
146쪽
nutriendis porcis utrumque exponunt. Mihi vox ipsa discrimen indicat. Existimo porculatorem dici, qui nutrit porculos , porcos minores ἱ siubulcum vero , qui omnis aetatis & magnitudinis porcos nutrit. Non magni sacio, non vendito hanc conjecturam; indicasse fatis
Post uvaruM. A Lexicariis exponitur porca , vel area in hortis. Mihi neutrum probatur, & ex ipis quidem , qui affertur, Plinii loco, ubi porculeium mihi est ager aratus , nempe elatus in porcas , vel proxime arandus. Adseribo Plinii verba : Umbri , in Marsi ad vicenos pedes intermittunt arationis gratia, in his quae vocant poreulata . Ad hanc enim formam dicimus Lauretum , po-
Postcus . Plin. Sus domesticus & cicur; nam serus & silvestera per potius dicitur . Quoniam immundum est animal, coenique volutabro assidue sordidum , vetitum erat Lege Divina, ne Iudaei iis vescerentur. Levit. II. 7. Horum earnibus non vescemisi, quia loemunda sunt vobis. Hinc cum in ejus gentis censium & opes reserantur asini, ho-ves , oves, cameli , aliiqite greges & armenta, nuΩquam tamen porcini pecoris mentio invenitur . Praeterea cum animal sit satis, & vitibus infestum , odiosium universis Ethnicorum populis & detestabile est merito reputatum . Eam ob causam Cereri & Baccho mactabatur in sacrificiis . Opιῶ Prima Ceres avidae gavisa essanguinesorex , in a suas meritae ccde nocentis opes: Nam sata, vere novo teneris lactentia fueris ,
Eruta fetigerae comperit ore suis. Qeo magis demirandum est selos AEgyptios porcis usos ad agrorum culturam et sic enim de iis AElianus: Eorum indueunt greges, qui frumenti semen proculeant, in
humidam terram propellunt, ut vivum maneat, nec ab avibus absumatur . Apud Romanos porcina caro erat PO-puli donativum ex instituto Aureliani, ut refert Vopi
147쪽
seus. Inter signa militaria eorumdem porcus reserebatur , quoniam porca caesi pax & foedera firmari solebant. Non leve porcini pecoris honestamentum censeri potest' ascitum sibi Porcii cognomentum a M. Catone Centrio, summae cum dignitatis , tum integritatis viro. PRAECox . Colum. Fruilius Praecoces sunt propere , vel ante tempus excocti. Opponuntur serotinis, qui post tempus legitimum , vel tardius reliquis maturescunt. PRAEDIuM. Oe. Dicitur a praede , nempe sponsore , qui fidem suam alligat ad Qt vendum pro alio, siquid incommodi vel detrimenti capiat pro re, vel pretio pacto . Possessio est tam rustica, quam urbana; licet distinguant
aliqui, & praedium quidem de immobilibus, possessionem etiam de mobilibus dictam censeant. Differt etiam a fundo, qui de re rustica selum dicitur ; praedium de rustica & urbana . Hinc praediatores Cicero ad Attie. vocat , Manutio interprete, peritos Iuris & Legum ad praedia pertinentium . Item Ius praediatorium , quod speetat ad praedia , de quo idem Cicero pro Balb.
PRAELuM . Trabs in torculari, qua uvae, olivae , & similia premuntur. Dicitur a praeluendo, quoniam liquorΡ , suente proluitur. Alii praelum a premendo, quasi premulum, appellatum contcndunt . Sed tunc sine diph- thongo scribitur. Pansapa. mg. Locus praesepius. A sepe appellatur. Sumitur pro stabulo non selum pecudum, ut exponitur, sed pecorum Omnis generis .
PRAESIDIARII PALMIras. Vide Cusior .
Pa aruM. Virg. Locus ubi foenum provenit. Dicitur quasi paratum ad fructum capiendum . Non magnum laborem desiderat ; cum tamen ex eo percipiatur largiter fruetus,& plerumque non fallax. Humectari magnopere indiget,& fossa circummuniri , ut aquae pluviales defluant. Modico sumptu pratum colitur , labori rustico profuse respondet. Patapus . Vide Olus.
148쪽
AGRI CuLTu RAE. I 3IPROFaGATIO. Cic. Dicitur a pangendo, quod porro , idest procul a radice pangitur palmes . Locum habet in vitibus , cum vitis adultae vel vetulae depressus palmes per inflexos arcus in scrobe supprimitur, & post certum
tempus , cum germinat , amputatur qua cultura ex una vite plures fiunt. Sunt qui vites propagant, in qualos, vel vasa fictilia , ad imum pertusa, deductis ramis , iisque terra probe calcatis , quos circum pactos, cum radices egerunt, praecidunt. Hoc opere vasa testacea , racemis onusta, & flexuris vite is ornata circumferri selent ad pompam , & mensarum cupedias . Vites tam novellae, quam nimis vetulae & effoetae propagationem non admittunt. Cum enim humore ipsie modico gaudeant,s per propagationem eum dividant, neutra ad votum germinabit, utraque vitae alimento destituta flaccescet. PrIsANA . Hordeum decorticatum , quod ossicinae mundum appellant. Aliqui sic vocant pultem ipsam , quae ex eo hordeo tunsis , & in farinam redacto conficitur. Sunt qui prius aqua illud madefaciunt, mox ad Solem ex si cant, & glumis explicitum molunt. Vim praevalidam nutrimenti habere creditur . Licet autem proprie de hordeo decorticato , vel de sarina hordeacea dicatur Ptisana ; nihilominus ejus nomen ad triticum, alicam , lentem , & similia extenditur. Plinius Ptisanae ex oryza meminit. Puti us . Isidorus pullos quasi pollutos enunciari scribit, quoniam novelli scelus madefacti & polluti nascuntur. Martinius pullos quasi puellos exponit. Sua utrumque opinio saltum habet. Dicitur a smili ejusdem significationis voce Graecanica . Proprie pullus equinus est partus . Virg. Continuo pecoris generos ultat in arvis Altius ingreditur. Iline Itali eos foetus appellant Polliari. Latis Ime tamen hoc nomen extenditur & divagatur . Ad altilia transtulit Iuvenalis :
149쪽
Nos siles pulli , nati infelicibus ovis. Cato ad avulsa germina sive stolones deflexit: θυι terra pullor qui nascuntur , eor in terram defodito. Lucretius audacia poetica ustirpavit etiam de baccis arborum silvestrium: Arboribus quoniam baceae glande ue caduca Tempsiva dabant pullorum examina subter . Ubi tamen baccae & glandes pro iisdem stolonibus accipi possunt . Pullorum apud Antiquos praecipuus erat usius in auguriis & extispiciis . Neque itum a volatu & pastu,
verum etiam ex iisdem evisceratis auguria petebantur . Idem usiurpabant urbium & castrorum metatores. Neque enim prius urbes excitabant, vel caltra defigebant, quam
ab extis fibrisque pullini pecoris exenterati sciscitarentur Caeli temperiem , & seli salubritatem . Si enim viscera marcida offendissent, regionem incommodam, si vero vegeta , optimique humoris & sanguinis , opportunam
utilemque interpretabantur. Putiva RATIO . Vide Occatio.
Pu TATIO. Cic. Ramorum, vel cauliculorum inutilium &noxiorum resectio , qua fit ut liberius Sc validius plantae germinent & re pubescant. Iis nempe succisis laetatur arbor, quasi levata onere, respiratque emundata & soluta Iaqueis, & permeante largius aere revivisicit. Proinde ne supervacuis sarmentis silvescant, & in irritam frondium pompam luxurient; utque ardor vigorque immo dice praegnans coerceatur, admovendae sunt illis falces,& exuberans germinandi impetus castigandus . Virg.
Persequitur vitem attondens, fluitque putando. Vites luxuriosis, & multis palmitibus oneratas merito si sipectas habent solertes agricolae . Nam quo se copi sus cooperiunt frondibus, hoc citius deflorescunt. Praeterquam quod diutius detinent nebulas , aliosque ex aeris intemperie humores noxios . Quin & singulis annis disesolvi vites Scriptores praecipiunt, melius enim permum
150쪽
tato loco alligatae se habent. Quotannis demum culturae ratio poscit, ut veteres palmites recidantur , duobus invite vel tribus gemmis tantum relietis. Novelli vero capreoli sinantur ut serpant libere , vel scandentes usque ad extrema plantarum , vel late excepti & spatiantes pergulis.
UALus . Vas vinarium & olearium contextum ex vimine, per quod li-
uor purgatus guttatim defluit, sor es & reliqua subsidunt. Virg. ,- -- tu spisso vimine qualor, Colaque praelorum fumosis deripe I
Hira QUERCETuΜ . Rarra. Locus ubi querinumCux . Ge. ordo arbores locandi, certis intervallis di- postas. Dicitur a litera V quae pars est dimidiata a litera X , utque haec numerum denarium , se illa quini. rium notat. Hoc ordine distributae arbores non minus puleritudine , quam utilitate commendantur . Cum enim pulcritudo in commoda partium distributione constituatur, necesse est omnium pulcherrimam locandarum arborum seriem esse quincuncialem , utpote quae ab omni
parte in lineam rectam protenditur . tiuint=lianus : 'id illa quineunce speciosi ui , qui, in quamcumque partem spectaveris , rectus est Lisander apud Ciceronem de Senen. impense dilaudat, mirarique non desinit tum cominnaonstratas sibi a Cyro ad eam formam directas dimensas, que plantas, tum agricolarum in iis distribuendis diligentiam atque tertiam . Quod si utilitatis & eommodi ratio subducatur, procul dubio uberiori proventu fructus promittunt aequatis spatiis perflatae, & excoctae solari-S a bus