장음표시 사용
301쪽
agit. in reliquum enim nihilominus iudex aduersarium eodem iudicio ei condemnat, ex comtutione dii a memoriae Zenonis. Si quis aliud pro alio int ederis,nihil eum periclitari placet, sed in eodem iudicio,cognita ue ritate, errorem suum
corrigere ei permittitur. uelutis is, qui homine Stichum petere deberet,Erotem petierit, aut squis ex testamento dari sibi oportere intenderit, quod ex stipulatu debetur. A R G V M.
Adest sexta,huiusq; tractatus nouissima actionum diuisio ut quaedam sint solidi persequutori , qu dam vero quibus non semper soliduinconsisqui muriquarum aliquot exempla usque ad tituli metas subiicii tritur. Sunt praeterea quaedam actiones, quibus non
semper solidum,quod nobis debetur, persequimur sed modo solidum persequimur, modo mi- mss.ut ecce, se in peculium fl- seruise agamus. Nam se non minus in peculio sit, quam
persequimur: tu solidum dominus paterve cou-demnatur. si uero minus inueniatur: eatenus condemnat iudex,quatenus in peculiost. Quemadmodum autem peculium intelligi debeat suo ordine preponemus. ' Adnota, Maritum, dotis restituendae nomine conuentum, non ultra quam facere possit condemnandum. l. maritum. D. soluto mat. uide tamen P. Prateium ii. I. Med. Iurispru. It si de dote in iudicio mulier agat,placet
eatenus maritum condemnari debere, Guatenus
facere possit,id est, quatenus facultates eius patiuntur. Itaque si detis quantitati concurrant facultates
302쪽
TITvLV s. VI. 29 Icultates eius: iu solidum damnatur.s minus, in tantum riuautum facere poten. Propter retentionem quoque dotis repetitio minuitur. Na ob impesas tu res dotales faeZas ' marito quasi re ratio cocem est. quia ipso iure necessa's sumptibus dos mιnuitur, sicut ex latiorιbus Digestoria libris cognoscere licet. Sed ct si quis cum parente suo patronuve agat: item si scius cum socio, iudicis societatis agat: non plus actor consequitur, quam adversarius eius facere potest. Idem ci si quis ex donatione Da conueuιatur. A R G V M.
Compe sationis exceptio obiecta petitioni, efficit ut ultro citroq; debito conlpensato, in eo iudex reum petiori condemnet,quod reliquum tantum debet.
Compensationes quoque Oppositae plerung eef iuut, ut miuus quisque consequatur , qua ei debeatur. t ex bono ct aequo babita ratione eius, quod iuuicem adlorem ex eadem causa praestare oportet, in reliquum eum , cum quo actism est,coudemuat, cui iam dictum est.
Quod, cum eo qui in aliena potestate est, negotium gestum esse dicitur.
arris urit sortuna, non tamen ulterius quam facere potest,conueniendus est.
Vm φρ q*oque qui creditoribus suis bonis cessit,s poHea aliquid adquisierit,
quod idoneum emolumentu habeat, m
303쪽
tem Inslitoria appellarur, qui negotiatio nibus praeponuutur, in Atores uocantur. Istas . . tamen duas actiones Praetor reddit, libe- . . rum quis hominem, aut alienum seruum naui; aut tabernae,aut euilibet negotiationi Praeposuerit: scilicet, quia eadem aequitatis ratio etIam eo casu inserueniat l. linterue A R G U M. ' niebat. Si seruus in peculiari merce sciente domino
ne oti alas,ex contractu quibusdam creditoribus obnoxius fiat, tuc si quid inde etiam domi'no debeatur,inter eum caeterosque creditores merces peculiares secundum ratam cuiusque portionem inuicem contribuunturi quod si cui. creditorum minus quam oporteat contigerit,
aftione qliae tributoria dicitur aduersus domi
Introduxit ct aliam actionem Praetor, quatributoria uocatur. Naim; si seruus in peculiari merce solente dumino nemo; ierar, ct quid eis eo
eius rei causa contraclia erit: ita Praetor Ius αι
cit,ut quicqi id in bis mεrribus erit,quodq; inde recepti; erit,id inter dominum, si quid ei debebitur, ct caeteros creditores,pro rata portistoe di i M.fu, stribuatur,ct ideo tributoria uocatur,quia itii domino di stribu:ionem Praetor pcrmittit. Nam
si quis ex creditoribus quaeratur quasi minus ei tributum sit,quam oportuerit,banc ei actionem adcommodat, que tributoria appellatur. A R G V M. Quod ex contractu serui etia inscio domitis inito in domini utilitatem versum est, id soli'
dum soluere cogitur in rem autem uersum intelligimus, si quid seruus impenderit, quo meliorem re dominus habeat: aut non deteriore ut exemplis aperitur.Quod si uersum non fuit
eatenus tantum tenetur dominus, quatenus
vires peculii sese extendunt. N 4 Praeterea
304쪽
1 6 IN STTI LIB. IIII. Praeterea introducta est actio de peculis,des
eo, quod in rem domini uersum erit' ut quavis sne uoluntate domini negotium gestum erit: ta meo siue quid in rem eius uersum fuerit, id totum praestare debeat: sue quid non sit tu rem eius uersum,id eatenus praestare debeat, qua' tenus peculium patitur. In rem autem domini versum intelligitur, quicquiά necessario in rem eius impenderit seruus: uelutis mutuatus pecuniam creditoribus eius soluerit, aut aedificia ruetia fulserit,aut familiae fumentnm emeYit, uel etiam fundum, aut quamlibet aliam rem necessariam mercatus erit. Itaque si ex decem puta aureis, quos seruus tuus a Titio mutuo accepit, creditori tuo quinq; aureos soluerit ,reliquos uero quinque quolibet modo consumpserit, proquii quidem in solidum damnari debes: pro caeteris uero quinque eatenus, quatenus in pecioliost. Ex quo scilicet apparet: s toti dece aurei in re tua ues fuerint totos dece aureos Titium consequi posse. Licet enim una est actio , qua depeculio, deque eo , quod in rem domini uersum s agitur: tamen duas habet condemnationes. Itaque iudex, apud quem de ea actione axitur, aute dissicere solet,au in rem domini uersum sit nec aliter ad peculi, aestimationem transit, qua aut nihil tu re domini uersum tutelligatur: aut
non totum. Cum autem quaeritur, quantum impeculio sit,ante, quam deducitur, quicquid seruus domino,eive qui in potestate eius sit, debet: et quod supὸrest: id solum peculium intelligitur. Aliquando tamen id,quod ei debet seruus, qui tu potestate dominist,no deducitur ex pecutio euelutis is in ipsus peculio sit. quod eo pertinet, uis quid uicario suo seruus debeat, id ex pecu lis
305쪽
lis eius nou deducatur. Caeterum dubisi non siti quin is, quoque , qui iussu domini contraxerit, cuique institoria uel exercitoria actio competite de peculio, deque eo , quod in rem domini uersum est,axere possit. Sed erit stultissimo, omissa actione , qua facillime folidum ex contractu consequi positisse ad disycultatem perducat probauri in rem domini uersum esse, uel habere seruum perulium , . tantum babere, ut soli
Haec inter actionem depectilio, & tributoriam inest differentia,quod in priori quod domino debetur ante omnia deducituritia posteriori vero, dominus tanquam extraneu S cum caeteris creditoribus in tributum uocatur. itein illa totius peculii ratio habetur:in hac,eius tantum in quo negotiatus est seruus. Quo sitarit quandoque una, quandoque altera experiri expediat.
Is quoque, cui tributaria actio copetit, aeque de peculio, . de in rem verso agerc pote R. Sed sane huic modo tributoria expedιt axere, modσde peculio , de in rem uerso. Tributoria ideo expedit axere, quia in ea domini conditio praecipua non est, id est, quod domino debetur, non deducitur, sed eiusdem iuris est dominus, cuius o caeteri creditores. At in actione de peculis ante deducitur, quod domino debetur : in id, quod reliquum est,creditori dominus condemnatur. Rursus de peculio ideo expedit agere , quod in hae actione totius peculii ratio bavetur: an in tributoria,eius tantum, quo negotiatur. Et potest quisque tertia forte parte peculi, aut quar
tabuel etiam minima negotiari: m aiorem aut e
306쪽
' daret erunt Sas 8 IN ITIT. LIB. IIII.
pecunia habere. Prout ergo expedit ita quisquauel baue actionem,uel illam eligere debet. Cer te qui potes probare in rem domini uersum es se, te in rem uerso agere debet. Quae diximus deseruo O domino , eadem intelligimus ct des-lis ostia,cti nepote, ct nepte, ct patre auo--,cuius in potem e sunt. 4 R G U M. Qui filio similias in patria potestate costituto mutuam dederit pecuina, is neq; in patrem neq; in fili iun etiam postquam sui iuris effectiis est ullam habet actionem senatusconsulto Macedoniano ita constituente.
Illud proprie seri atur ' in eorum persona, quod senatusconsultum' Macedonianum probi buit mutuas pecunias darit eis, cui inpoteHate parentis suulfo ei qui crediderit, denegatur actio tam aduersus imum filiumfliamve , nepotrem neptemve sitiae adhuc in poteHate sol ue morte parentis,uel emancipatione,sua potestatis esse coeperinio qsam aduersus patre , auumve. siue eos habeat adhuc in potestate, s-De emancipaverit. Que ideo senatus prospexit,
quia saepe onerati aere alieno creditarum pecω-niarum , q: as in luxuriam consumebant, uitae
parentum insidiabantur. Illud in summa admonendi sumus , id, quod iussu patris dominive
contractam fuerit, quodque tu rem eius ster sum erit: directo quoque posse a patre domi nove coudici, tanquam si principaliter cum ipsone'Otium gestum esset. Ei quoque, qui exercitoria uel inLFitoria actione tenetur , directo posse condici placet: quia huius quoque iussu cout ra-iarim intelligitur
307쪽
Quoties alienus seruus noxam,seu damnum cuipiam intulerit,actio noxalis aduersus domi num instituitur qua si codemnatus fuerit, ei li. cet aut damnum soluere, aut ipsius serui datione, damni uitare aestimationem is tamen , cui noxae deditus est,quamuis dominus serui sit essectus , eum tamen postea damnum resarcien
fecerint,aut bona rapuerint, aut damnii to tit. D. dederint, aut incuriam comiserint, no' d. uOXal.
xales actiones proditae sunt, quibus domino da nato permittitur, aut litis aestimationem suffi re aut ipsum hominem nora dedere. Noxa auto es ipsum corpus,quod nocuit,id est, seruus e noxia ipsum maleficium,uelutifurtum damnu, pina, iniuria. Summa autem ratione permissum est noxae deditione fungi f. Nanque erat iniquum, nequitiam eorum ultra ipsorum cor- 'defungipora dominis damnosam esse. Dominus noxali iudicio serui sui immine conuentusseruis a Arinoxae dedendo liberatur : nee minus tu perpe tuum eius seriιi dominium a domino trausfr-tur. Sinautem damnum ei, cui deditus est . fer- uus resarcierit quaesita pecunia: auxilio Praetoris imito domino manumittetur. Sunt' autem. Aug. lib. constituta noxales a Bones, aut lexibus aut edi q-cδP q
ct praetoris. Legibus. ueluti furti εχ lege duodecim tabul trum, ' damni iniuria eX lege Aqui--n .lia. Edicyo Praetoris: uelutι iniuriarum,o ui bo
Adnotato, Noxalem actioncm seqxi. caput quod noxam dedit. id eli, diri alN 6 uersum
308쪽
a oo I NSTIT. LIB. IIII. uersum quoscunque serui possessores,tametsi adhuc liber esset, cum deliquit. l.
II. I 2. I 3. D. de noxal. omni, autem noxalis actio caput sequitur.
Navis seruus tuus noxam comiserit: quandiu in tua potestate sit, tecum est actio. Si autem in alterius potestatem peruenerit, cum ιsio incipit actio esse . At s manumissius fuerit, directo ipse tenetur, O extinguitur noxae deditio. . diuerso quoque directa actio noxalis esse incipit. Nam s liber homo noxiam commiserit,et is seruus tuus esse coeperit quod quibusda casibus Uyci primo libro ' tradidimus incipit tecum esse noxatis actis,quae ante directa fuisset. Adnotato,Quoties ab initio actionis ortus impeditur , quanquam res ad eum casum perueniat, in quo nasci actio posset, nihilo magis suscitatur uel oritur a ctio. e diuerso autem , quae semel nata est obligatio,si in eum casum res perducatur, a quo initium capere non posset,
evanescit. Si seruus domino noxia comiserit' actio nulla nascitur, Nanque inter dominii eum, qui in potestate eius ethnulla obligatio nasci potia. Ideoque ct si in alienam potestatem seruus peruenerit , aut manumq)ys fuerit: neque cum ipso, neque cum eo , cuius nune in potestate sit, agi potest. Vndes alienus seruus noxiam tibi eommiserit, se is pilisa in potestate tua esse coeperit,interdicitur actio quia in eum casum de ducta sit , in quo consistere non potuit. Ideoque licet exierit de tua potestate, agere non potes equemadmodum si dominus in seruum su1 in aliquid commiseris, nees manumissus aut aliena
309쪽
Τl TVLvs vi II. 3 3 ortus fuerit semus,ullam actionem contra dominum habere potest. A R G V Μ .
v eteri iure filofamilias noxiam inserentes, non secus atq; serui,noxae debebantur : quod, utpote asperum, & inhumanum hoc ture exauthoratum fuit,ctai filius familias qui deliquit, ipse conueniri possit. .
Sed ueteres quidem hae in si si familiarum I fami- masculis, O seminis admisere. noua autem ho lias minum conuersatio huiusmodi asperitat em recte respuendam esse existimauit, ct ab usu communi hoc penitus recessit. enim patiatur filium suum, ct maxime filiam,iu noxam atqdari.ut pene per fis corpus pater magis,quam fliuspericlitetur ' cum in filiabus,etiam pudicitiae fauor boe bene excludat. Et ideo placuit inserues tantummodo noxales actiones esse proponendas cum apud ueteres legum commetatores
inuenerimus sepius dictum, ipsosflio amiliarum pro suis delicitis posse conueniri.
Si quadrupes pauperiem se-eisse dicatur.
Quoties quadrupes contra innatam sui 'e. neris consuetudinem commota,seruate, lasci nia,vel alio quouis modo damniti tulerit,actio noxalis aduersum quadrupedis dominum adcommodatur,ut aut damni aestimationem so uat,aut animal noxae dedat.
ANimalium nomine qua ratione carent, Aug.li. s qua lasciuia, a pavoret,aut feritate cap. in . pauperie fecerint: noxalis actio lege duo T seruore decim tabulari; prodita est. Qua animalia si noxa dedatur prociunt reo ad liberatione .' quia ita
310쪽
edissi 'o I INITI . LIB. Is II ita lex duodecim tabularum scripta est: utputa Si aequus' calcitrosus calce percusserit, aut bos cornu petere solitus , cornu petierit. Haec aut actio in 's qua contra naturam
moueutur,locum habet. Ceterum si genitalis si feritas, cessat acilio . Denique si urs a fugerita domitio, o se nocuerit, non potest quondam dominus conueniri: quia deisit dominus esse,ubifera euasit. Pauperies autem esὶ dam num sue iniuria facientis datum. Nec enim po test animal iniuriam fecisse dici,quod sensu caret . Haec quide ad noxalem pertinent actione. Adnota , Quoties plures poenales actiones pro eodem facto competunt,concursu inuicem nequaquam se perimunt. l.penul. D.de obligia & action.&l. 2. D.de priuat. delict. Caeterum est si tendu cita ilitio edic Io prohiberi nos canem uerrem,aprum, ursm , leonem
ibi habere, qua uulgo itersi. . si aduersus ea factum erit, D nocitum tibero homini esse dicatur quod bonum, ct aequum iudi I i uidetur, tanti dominus condemnetur, caeterarum uer; reri , quanti domnum datum sit, dupli . Praetor has autem aedilitias actiones , ωρ de pauperie locum habebit. Nunquam enim,actiones, praesertim 'aeuales,de eadem re cscurrentes, alia alia consumit.
bat bominem,aut suo nomine, aut alieno. Alimo, ueluti procuratorio,tutorio, cura a. torto :