장음표시 사용
281쪽
T IT VLVs IIII. ara eum qui passus est, posse uel criminaliter agere, uel eciliter. Et si quidem ciuiliter agatur ast matione facta secundis quod dictum est, poena
reo imponitur. Sinautem criminaliter,4 io iudicis extraordinaria poena reo ire atur hoc vi delicet obseruando,quod Zenoniana ' eonstit
tio introduxit, ut uiri illustres, quiqMe s per , eos sunt, Oper procuratores posimi actionem iniuriarum eriminaliter,uel persequi,uel suscipere secundum eius tenorem,q ui ex ipsa manifestius apparet. A R G V M .
Etiam qui curauit, ut cuipiam per altu ini ria fieret, iniuriarum tenetur. Non solum autem is iniuriarum tenetur,
qui feeit iniuriam, id est, qμi perosit -'m i ebis iis ille quoque tenetur , t qui dolo fecit iniuriam, u
uel qui procurauit, i ut cui mala pugno percu- cteretur. IIaec MAO d 'imulatione aboletur, Θ ideo si quis tuturiam dereliquerit, Me est, 1 tim passus ad animum 1sum non reuocauerit , postea ex paruitentia remissam iniuriam nou
do non ex dolo malo, sed mastis imperitia quadam,& miniis prout is delinquitur, quo pacto& iudex si per imprudentiam perperam pro liuntiauit, facit litem saam, idest, damnu eius at εκ malitis,ut aequitati iudicantis videbitur, laeso re tro se ii, csta irare compellitur: si iudeκ
282쪽
2 2. IN STITU. LId. II in ex maleficio , neque ex contractu obligatus est, O utique peccasse aliquid intelligitur, licet per imprudentiam: ideo uidetur quasi ex maleficio teneri, O inqMantum de ea re aequiιm religioni iudicantis uidebitur,poenam sustinebit. Α R G V M. Si ex aedibus quas quis inhabitat, quippiam
deiectiim,effusumve nierit, quod transeunti danu intulerit, aut ea parte qua uulgo iter fit,aliquid suspensum habeat, cuius casus periculo russit, ex quasi delicto obligatus,poenas hic descriptas incurrit.
in est d 1 ltem is, ex cuius caenaculo uel proprio ip- q. is quo su , uel conducto, uel in quo gratis habitat, deieque. ctis risus mve aliquid est, ita ut alicui noceret: . quas ex maleficio.obligatus tutelligitur. t Ideor teneri autem Don proprie ex malescio obligatus intellividatur . gitur, quia pleri que ob alterius culpam tmetur, aut serui, aut liberi. Cuismilis est is, qui
ea parte,qua uulgo iter feri solet, id postu,aut suspensum babet,quodpotest si ceciderii alicui
nocere. quo casu poena decem aureorum e Rituta est. De eo uero, quod deis Ziam effusum,el quanti eue L dupli, quantum damni t latum t. nsti-
damnum tuta est actio. Ob hominem uero liberum occi sum, quit qVaginta aureorum poena constaui tur. Si uero uiuat, nόestumque ei ess e dicatur , quantum ob eam rem aeqhum iudici uidetur, actio datur . Iudex enim copulare debet merce es medicis praestitas, caeteraque impei dia, qt ae in curatione facita sunt: praeterea ope ras,quibus caruit, aut cariturus est ob id, quod
inutilis est factus. si filiufamilias seorsum a pa
tre habitauerit, O quid eae coenaculo eius deie
' Oύ, effusumve fuerit , siue quid positum si stru
sumve habueris,cuius casus periculosus est: Iu--'. lian.
283쪽
virvLI DII. 27 Iliano placuit in patrem nullam esse actionem , sed cum ipso flio seudum esse. Quod Θ ruf- lio familias iudice obstruandum es, qui litem suam fecerit. A R. G V M.
Nauis, cauponar, &stabuli exercitio ptasectus, si ij quorum opera utitur, furtum aut do- Ium,HDiam, caupona , ct stabulo commiserint, ex quasi delicto obligatus , eorum factum praeitare debet. Item ' exercitor nauis, aut cauponae, aut fatali de dolo ' aut furto, quod in naui, aut caupona, aut Rabulo factum erit, quas ex male eio teneri uidetur: si modo ipsius nullum est maleficium, sed alicuius eorum, quorum opera uem aut cauponam aut stabulum exercet t. Cum enim neque ex maleficio , neque ex co tractu sit aduersus eum constituta hic t actio , e r aliquatenus culpae rem es, quod opera mamiorum hominum uteretur e ideo quas ex maleficio teneri uidetur. In his autem ea bus in factum actis competit: qMahaeredi quidem datur , a uersus haeredem au
284쪽
7 INSTITV. LIB. III. De actionibus . T I T V L V S VI.
rei . bonae fidei,stricti iuris.' pec. dos milia. g.
', copensii cessio. Adnota Iertiam iuris ciuilis partem Quae actiones respicit, adgreditur Imperator , quas merito tractatui obligationum post posuit, cum ab obligationibus,
utpote a matre originem ducant. text. in . l. licet.g. ea obligatio. D. de procuratoribus.
SVperest i t de actionibus loquamur. Aetio
' autem nihil aliud est, quam ius per se ciuendi tu iudicio,cuod sibi debetur. i A R G V Μ.
Prima actionum diuisio,haec est,ut qii amreales sint, quaeda. ii personales . Personalibus etenim cum, eo exPerimur, qui nobis aut ex co
285쪽
traalhaut quasi,uel ex delicto,aut quasi, sin xius estirealibus vero quotiescunque cuin eo agimus,qui millo iure uobis obligatur, rei ta men nostiae possessor est.
Ominum' autem actionum , quibus luter actio- aliquos apud iudices, arbitrosve de quacunque nuD. eo. re quaeritvrsumma diuisio in duo genera dedis ' Alcia.l. eisux.aut enim in rem suot, aut inpersonam. Nanque agit uu quisque aut cum eo, qui ei obligatus est,uel ex contractu, vel ex maleficio , quo casu proditae sunt actiones in personam,per quas tutendit aduersarium ei dare, aut facere oportere, o a's quibusdam modis. Aut cum eo ait,qui nullo iure ei obligatus est, mouet tamen alicui de aliqua re coutrouersam. qm casu prodita actiones tu rem sunt: ueluti si rem corporalem possideat quis, quam Titius suam esse asyrmet, possesr autem dominum eius se ebe dicat. nam si Titius suam esse intendat iurem actio est . A R G V M.
Etiam pro incorporalibus rebus in reni proditae sunt actiones, ii sessoria scit cet, & negatoria .prior quidem et,qui sibi personalem, siue realem seruitutent urbani uel rustici praedii
dehitam contendit, conceditur altera pro libenta te uindicanda,cotra iticinum,agimus,cui iusseriti tutis in re nostra esse negamus: incorporalium. autem rerum huiusmodi actiones,ab iisque pro coi poralibus rebus competunt in hoc disserunt, quod illae possidenti conceduntur,liq
Aeque si ' agat quis ius sibi esse fundo D
te uel aedibus utendi siuendi , uel per Dudum i m
uicini eundi agendi uel ex fundo uicini aquam
ducendi: in rem actio est. EiusJem geuerti est D. Zacet. actio de iure praediorum urbanorum: uelutis pia
286쪽
27ώ INSTIT v. LIB. VII. quis agat iussibi esse altius aedes suas toPendi ,α
prospiciendi, e uel pro ciendi aliquid, uel Im--- mittendi tignum in uicini aedes. contra quoque de usus u ID, ct deseruitutibus praediorum rusticorum, item praediorum urbanorum, inuicem
quoque proditae sunt actiones: ut si quis inteo dat ius nou esse aduersario utendisi uendi, eun - 'di,igendi arti anime ducendi, item altius tollendilrospiciendive, uel pro ciendi immittendi ver istae quoque actiones tu rem sunt, sed negal negato tiuae.' Quod genus a Fionis in controuersis re-ria D. rum corporalium proditum nou est. Nam in bis is agit,qui non possidet. ei uero,qui possidet,non est actio prodita, per quam neget rem actoris esse. Sane uno casu qui possidet, nihilominus is actoris partes obtinet sicut in latioribus Digestori in libris opportunius apparebit.
Iam secunda actionum sectio pertractAnda capitur, di primo de in rem praetoriis.inii iusto
titulo ab eo quem dominum credebat,re traditam accepit, si prius a rei possessione ceciderit quam usucapionem absoluerit, is aduersus posiselibrem publicianam in rem actionem intentare potest, ut perinde ei restituatur, ac si usus. capione, eius rei dominium nactus fuisset.
Sed istae quidem actiones , quarum mentio
nem babuimus, ct si que sunt similes ex legi
timis, m ciuilibus causis descendunt. Alia autem Dut, quas Praetor ex sua iurisdictione co- paratas habet tam tu rem, quam tu pers nam, quas ct ipsas necessarium est exemplis ostendere. Vt erce, plerunque ita permittit Praetor in rem agere , ut uel actor lcat se quasi uce iste, quod non uisuc erit: uel ex diuer- possess r dicat aduersarium suum nos usu- Ομceperit, Nanque si cui ex iu-sa causa
287쪽
causa emptionis,aut donationis,aut dotis , aut
legatorum) ct necdum eius rei dominus effectus sit: si eius rei possessionem c ι amiserit , nullam habet in rem directam actione ad eam , persequendam quippe ita proditae sunt iure ciuili actiones, ut quis domanium suum uindicet . sed quia sane durum erat,eo casu descere actionem , inuenta est a Praetore actio tu qua dicito: is, quipossessionem amist, eam rem se usuc pisse,quam usu non cepit, ct ita uindicat suam esse . qua actio' Publiciana appella; tra qηβ δεκVide fit. niam primum a Publicio Praetore in edicto pro Publip ta s. cia. in re
Quemadmodum Publiciana pro re nondum usucapta recuperanda datur,ita ex diuerso rescissoria actio prore, quae usucapta est a parte reliabenda:si quis itaqueReipublicae aliave qua uis causa absens, rein praesentis ustice perit, domino concessum est,reuerso posse re impetrata prius rescissione usucapionis statim intra annum rescisctoriam astionem instaurare: perindeq: rem petere,atque si usu nunquam capta fuisset. Rursus ex diuerso, si quis cum reipublicaeausa abesset, uel tu hostium potestate esset, . trem eius , qui in Auitate esset, usuceperit, permittitur domino , s possessor reipublicae causa abesse deserit,tunc intra annu rescissa us se capione eam petere, id est, ita petere, ut dicat
possessorem usu non cepi se , ω' ob id suam rem esse. Quod genus actioi is qtubusdam ct a s
sit aequitate motus Praetor adcommodat, sicut ex latiore Digestorum es Pandectarum μο bus causilumine intecti ere licet..
288쪽
Nam pignoris appellatione eam proprie rem eontineri dicimus quae ut etiam traditur ereditori,maxime si mobilis sit. At eam, quaesius traditione, nuda conuentione leuetur, propria lapabeca appellatione contineri dicimus. A R G V Μ. Hactenus de praetoriis in re, nunc de iis quasum in personam,quae 'uamuis innumerae sint, de tribus tantum hic disseritur.
In personam quoque actiones ex sua iurisedi Aone propostas habet Praetor : ueluti de pecunia constituta cuismilis uidebantur recepti itased ex uostra constitutione ci m os quid κI.,.C.de plenius habebat,boe in actione pecuniae eonDi- cost.pec. tuta transfusum est O ea quasi superuacua iussa M cum sua auctoritate a nostiris legibus recedere. Item Prator proposuit actionem de peculio seruorum, fliorumq; familiarum : Oeam, ex qua quaeritur, an actor iurauerit, in alias complures A R G V M. Quisquis quod a se aliove debetur, Dese Iuturum nudo pacto coiistituat,actione de costituta conueniri potest De constituta autem pecunia eum omnibus
agitur,quicunque uel prose uelpro alio solutis roue conssiluerint, nulla scilicet stipulatis, isterposita. nam alioqui sistipulanti promiserint iure ciuili tenentur. E A R G V M.
Pro fili vel serui cotractu eatenus pater auddominus actione de peculio impeti possunt,. quatenus'peculii vires patiuntur.
Actionei autem de peculio , ideo aduersus patrem dominumve comparauit Prator, quia
289쪽
18o INSTITU. LIR. IIII. licet ex contra filiorum seruorumve ipso im e
non teneatur: aequum tameu est peculio tenus
quod ueluti patrimonium est Aurum filia
si deserente reo,actor eum sibi debitorem iureiurando asseuerarit,u': adeo plena fides illi adhibetur,ut omissa quaestione an deberetur,in factum actio iurauti aduersus reum competat.
Items quis poHulante aduersario iurauerit deberisbi pecuniam , quam peteret, neque ei soluatur, iustissime adcommodat ei talem actionem per quam non illud quaeritur, an ei pecu - . , sua debeatur, sed an iurauerit.' Adnota , Hic de tertio praetoriarum actionum genere: quas ideo poenales appellamus, quia ad poenam, non etiam rei
persequendae causa competunt. Poenales quoque actiones Praetor pene multas exsua iurisdictione introduxit, ueluti ad uersus eum, quicquid ex albo eius corrupisset: in elam , quι patronum uel parentem in ius uocasset, cum id non impetrasset. item aditer sus eum, qui ui exemerit eum,qui in ius uocetretur,cui ve dolo alius exemerit, ct alias innu
poenales A R G V N. Actiones quibus quς ritur an quis sit liberiai
seruus,liberius,an ingenuus,filius an no,praeiudiciales in rem sunt: quarum prima ciuilis est, reliquae vero praetoriae:ideo sic dictae, quia ma- num in eis praeiudicium uersatur,cum pereas e statu hominis quςratus :aut quia caeteris quq stionibus praeiudicium faciant: ut scilicet interea sileant quandiu hae uentilantur.
Praeiudiciales actiones in rem esse uidentur:
290쪽
quales sunt per quas quaeritur , an aliquis ' ἁ- . . berinu libertus jit,uel seruus,uel de partu agno iscendo. Ex quibus fere uua illa legitimam causam habet,per quam quaeritur, an aliquis tibersit,caeterae ex ipsus pratoris iurisdicitione substantiam capi t. A R G V Μ iEam re quae nostra est, actione persoliali non adsequii amici nepti, igitur asit, qui rem sua sibi
dari petit:cum dare,ut dominium traiisferre:excepta tamen conditione surtiua, quae aduersus furem competit.
Sic itaque discretis actionibus, certum est noposse actorem suam rem ita ab aliquo petere, ' ' dis apparet eum ' dare oportere. Nec enim quod re 'I' .acturis est id ei dari oportet: scilicet quia dari tr.euiquam id intelligitur,quod ita datur , ut eius
fat. Nec res quae iam actoris est,magis eiusfieri potest. Plane odio furum , quo magis pluribus actionibus teneantur,esectum est,ut extra poenam dupli aut quadrupli,rei recipiendae nomine fures etiam hae actione teneantur ,s appareat eos dare oportere: quamvis si aduersus eos etiahac in rem actio, per quam rem suam quis VJe
Reales actiones ad uindicandum dantur,personales vero quas etiam abusivὸ condictiones appellamus ad dandum vel faciendum con petunt.
Apellamus autem in rem quidem actiones, uindicationes in personam uero actiones, quia bus dare aut facere vortere intenditur,condictiones. Condicere enim est denuntiare prisca ling : nunc vero abusue dicimus condictionem a I nem in personam esse , qua actor intendis