장음표시 사용
41쪽
ti & septi participes. Breuiter uterque ille his verbis dom sticos siem per una vivere significauit, quod ad priorem illam
clausulam pertinet. c. sdtietas M'. trici . J Adhuc de domo:nunc de vicinitate: uncta, G- cuius definitionem aiuert primum hanc, esse eam primam m/to . ex domibus conflatam societatem,non cotidiani vius cai sa: de posteriore definitionis clausula supra dictula. Priore distinguitur a ciuitate, quae & ipsa ex domibus constat, non tamen prima.
T E X Τ V s. Quae autem ex pluribus domibus societas priama, usus non cotidiani causa, vicinitas. Maxime autem natura videtur vicinitas, colonia domus esse. quos vocant quidam collactaneos, liberos M,& liberorum liberos. .
iri,isa, Μή im A- αν J Alterum de vicinitate: eam esse
inrufa ὸst natura docet hac ratione: luia domus sit velut colonia Sexdomibus velut procreata. Formula: Si domus est natura, er go & vicinitas. Ratio connexi: quia donans colonia & coa- flatio est vicinitas : totum namque sequitur naturam par tium, iunctum simplicium : qua eadem ratione paulo infra docet, ciuitatem talem esse uatura. quia sit & ipsa ex domib. conflata societas scit domuu colonia. quam elegantem tralationem & Cic. ex hoc loco imitatus videtur lib. t. . nam cti sit hoc natura commune omni u animantium, ut habeant
libidine procreandi: prima societas in ipsb coniugio est, proxima in liberis deinde una domus, cumunia omnia. id a. est principium urbis & quas seminarium Rei p. sequuntur coniunctiones ; post consobrinorum sobrinorumque: qui cum na domo 'ipi iam non possunt, in alias domos tanquam colonias exeunt. Sequuntur connubia & affinitates, ex quibus etiam plures propinqui: quae propagatio & soboles est' origo Rerum p. Euripides tamen primus hac tralatione V-sus videtur in Oreste, ubi filias quae nuptum collocantur di- quasi ex paterna domo matrimonio separen-: tur,& in alteram transeant, tanquam in coloniam.
42쪽
obcὐλοίπιτως. J Videtur & hoc pertinere ad doeendan
ricinitatis cum domo cognationem,& ex domo velut colo niam. Narn homines eiu siem vicinitatis partim vocari cola lactaneos,partim liberos. & liberorum liberos. Prius vocabulum cuius sit, non dii reperi posterius est Hom. Od . o. 'bide AEneae posteritate,de qua Virg. imitatus Hom ib.r. Et nati natorum=qui nascentur ab illis. Cicero reddidit consobrinorum sobrinorumque&fratrum coniunctiones.
Quare & primum in Regum imperio erant ciuitates, & nunc etiam gentes : Ex iis namque qui in Regum imperio essent, conueniebant. Omnis enim domus Regio imperio administratur ab eo qui aetate anx cerit: quare & coloniae propter cognationem. Et hoc est quod ait Hom.Natis dat &coniugibus leges quisque. Sic enim &olim diDpersi habitabant. Atque Deos propterea omnes aiunt in Regio imperio esse, quia sint & ipsi par-
tim etiam nunc, partim vero olim. vi autem spe
cies sibi accommodant homines: ita & vit s Deo
atomi J Occurrit saepe haec ανήθεας ciuitatum & gentila. Sic & Iuristonsulti Ius ciuile & gentium distinguunt. Vna. ecat Graecorum gens, innumerabiles ciuitates. Ait igitur ciuitates olim sub Regio Imperio fuisse, quae Aristotelis aetate fere erant sub imperio vel populi vel paucorum: Gentes. a. stra quoq; qtate multas etiam tunc sub Regio imperio fuisse, ut Scythas,Persas,&c. primu igitur Imperii genus Regnum hiasiisse docet duabus potissimum rationibus & argumentis. - 8 rPrius est : quia imperia seu ciuiles societates ex domesticis sux ortae: iam domesticet Regio velut imperio tenentur. Paterfamilias pamque velut Rex est familiae , & saepe solet domesticum imperium regno comparari, supra lib. 8. cap. Lo.
Probabile est igitur, homines qui in familia uni paruissent
43쪽
etiam in maiore societate ciuili facile unius impetio se sub iecisse. Formula: Si domesticum imperium est unius; ergo Aciuile primum,l utpote domestici colonia & cognatum, fuit unius,id est, Regnum. τοῦτ εμν,ο λεγει. J Homeri ex OI si1. de Cyclopibus, quos ait nulla inter se communitate aut ciuitate uti, sed sitis quemque liberis & uxoribus imperare, disperis, inquam, desine ciuitate. Eius igitur hic versiculus eo pertinere videtur, ut doceat Aristoteles, domesticum imperium esse velut RG
t 't ait, quos politicus, teste Scation Iurisconsulto, ct Cis pro μ Sextio, orator,ut vult Cic. Poeta, ut vult Horat.in arte Poet. 6ς - eivilem secietatem seu ciuitatem adduxerit, Κα τους θιους. J Alterum videtur argumentum a Deorum vita sumptum, id est, a simili, ut prius a partibus ad totum.
Dii igitur quia sub imperio sunt Regum ; ergo & homines
partim etiamnunc, partim antiquitus fuerunt. Ratio con nexi haec est;quia ut specie & figura: ita & vita seu vitae gens re similes se Diis esse putant homines. Quod de figura, putant homines sibi cum Diis esse eandem,& Cetc. commemorat, lib. t. de Nat. Deorum: quid igitur mirum, si hoc eodem modo homini praescripsit natura, ut nil pulcrius quam hominem putaret, eamque esse causiam, cur Deos hominum similes putaremus. De vita & actione: hac quoq; in re Deos hominibus similes putari dictum est&supra lib. Io. Ethic. ca. pen. Hac igitur ratione, quia inquam sub Regio Imperio homines se antiquitus suisse censeant,etiam Dus id imperii genus tribuunt. Et contra quia Deorum antiquissima est & vita& imperium Regium: merito Ahoc colligitur, antiquissimum hominum imperium fuisse Regium.
HI c de ciuitate , eam ex prioribus partibus constitui,
eam, ut & hominem esse natura politicum: ciuitatem non pacto aut instituto, sed natura coalescere: Esse eam singulis hominibus & domo priorem: eius constitutionem esset rem praeclarissimam: Iustitiam denique esse viri tem politicam.
44쪽
im a Beotabus ad torta o de honia r. Ratio meu vita; e Dusa
i hoc eo las quam los hoiniata: in re Pras. Et hic ui periolio.
Quae autem ex pluribus vicinitatibus commu- y. Sociremnitas aut societas Perfecta, ciuitas: quae iam sum- Π Vctβ,c 'murn omnis fere Cius quod satis habeat: quae fiat quidem vivendi causa: ut autem bene vivendi. COM MyNTARILH si ον-.J Postquam exposuit ciuitatis partes; ciuitatis hic tandem de ipsa ciuitate. Primum Velut eam definien , dsisitio. esse ait persectam multarum vicinitatum communitate, in qua omne id quod satis,persecti ni me insit, quae oriatur quidem & constituatur vivendi causa, conitituta permaneat bene vivendi causa. Iarum trium partium prima significantur paries, ex quibus constet ciuitas, nimirum vicinitates. Merito autem eam vocat persectam societatem, quod priorum omnium societatum sit finis,ut mox dicetur.Altera definitionis pars, de eo quod alis lG raeci vocanti bωγραμ. explicabitur infra bb. . ubi docet Aristotes es ad ciuitatum constitutionem mediocrem rerum omnium ad vitam necessariarum copiam suppeditare debere. Neque enim multarum vicinitatum coniunctio continuo est ciuitas. Nam id quod satis inprimis est necessarium. Tettia particula hoc vult, ciuitatum quidem primum ortum esse ex indigentia: nam ad usus vitae necess arios,ut habeat, quod ab altero q uis perat, conueniunt in ciuitatem homines: qua de re in Prole- .gomenMO l .LE . o, Plato lib.a. Polit. ibi: Γόνναυ ιγιω πολις , ως εγ ωμα --ἡμῶν -Nς cim oratae καλλαττον,ν λης, M. Ortus igitur primus est indigentia. Sed scopus & finis ciuitatis non est, ut uiuatur duntaxat, sed etiam x tbene & liberaliter, seu ut bene beateque viu tur: sinis, inquam,omnium ciuitatum est beatitudo, tib supra tib r. Ethis. ως επος ψ ει ατῶν. J phrasis est veteribus, Po- γα γlybio, Plutarcho, maxime Platoni, usitata tanquam prouer- clareo. bialis,de qua,quemadmodum latine dicatur,&. quid valeat, non prorsus constat. Graeci Scholiastae&Grammatici idem valere aiunt quod Latine dicimus, ut uno merbo dicam. Hoc obseruauimus,veteres hac phrasi uti de uniuerso genere siue quid aientes siue negates:vt omnes homines,ως ὲπ ει,ει,,
vel contra nulli homines ad ciuile societatem sunt propensi B c . Nihil,
45쪽
Humanu. Nihil, ιυς ε o. manu factum est aeternum. Seruiι igitur haec phrasis uniuersis vel affirmationibus vel negationibus , cui l ati ne respondere videtur sere vel propemodum; nimirum cum uniuerse quid affirmamus vel negamus , non tamen plane certe & definite, sed populariter. Eaque re & a 'pud Platonem interdum haec phrasis, seu s ως itanquam contrarium,opponitur τω Alii vero reddunt,ut ita dicam: melius,ut1ummatim dicam, ut uno verbo dicam,vno verbo.
Γιν id χ, ουν. J Obseruanda est hic & usitata ανήθεας ver borum Mνεο de facile, inquit Plato,est esse virum bo num, seri dissicit imum. Sic & ciuitas sit ad necessitatem vi--l tae,est beatae vitae causa.
Daq; ciuitas omnis natura est: siquidem & pH-
mae societates. Finis namque haec illarum, natura autem est sinis. Ouale enim quidque est orta perfecto, talem dicimus naturam esse cuiusque, ut nominis, equi, domus. Praeterea id, cuius causa 5
sinis, optimum. Id quod satis autem,finis&o
De origine Διο -σα πήλις. J Nunc de ciuitatis causa & origine. Mo- itatis. nuit paulo ante,& explica uvissupra bb s Ethic. ciuitati causam esse indigentiam: homines namq; in ciuitatem conuenisse, ut ad usus vitae necessarios quod per se quisque habere non posset,a socio Bd ciui peteret & sumeret. Verum hic ciuitatum ortus,quod Cicero de amicitia dixit in Laelio,ini nime generosias videtur. Quare ut ibi C icero de amicitia ita& hic Aristoteles de ciuitate, eius ortum esse a natura, hoc
est, non tam explendae indigenti et aut inopic causa squamisi adiuuantem dicere possumus quam natura duce seu diuina prouidentia homines in xiuitates conuenisse. Quae Aristotelis disputatio bifariam secari potest: nam prius de tota Ciuitate, postea de singulis ciuitatis partibus, id est, homine: illam quidem n tura constare: hunc animal quoq; esse natura Ds si vi te r in reb*s, quarum ortos est natura, si p pupaς
46쪽
numeranda, docet duabus rationibus, quarum prior stupra r. Ratio. cap. r. in ne allata, & hic tantum subindicatur his verbis ras ista: quia societates primae ex quibus tanquam partibus ciuitas constat, sint natura: Ciuitas est velut colonia familiarum & vicinitatum . propter hanc igitur assivitatem S cognationem merito omniti societatum eadem
censeri debet origo. A ltera ratio no vi prior etiam c terarum a. Eatis. societatum communis, sed propria ciuitatis, haec est; τελ ω η in. Quia ciuitas seu ciuilis societas primarum societatum, domus & vicinitatis, est finis atque persectio. Formula: Si ciuitas est finis : igitur est natura. Connexi ratio explicatur ab Aristotele his verbis : ἡ φυαἶς ώλτatio,iu quam, phy sica plane: quae ut intelligatur: sciendum est, in rebus phy sicis finem seu persectionem, τε λ ε, x-mam & naturam prorsus idem valere. Nam res orietes cum crescere desierint, ortus inquam deli erit, merito perfectae sunt α habentur, ante non item. perfecto igitur ortu & desinente, res demum sunt perfectae, suam formam adeptae, atque adeo natura quoq; earum tum demum perfecta videtur: Vt homo quamdiu crescit, Puer verbi gratia quia ortus nondum est perfectusmondum desiit: propterea puer non persectus, sed inchoatus homo dici solet: vir demum factus quia crescere desit, iam perfectus est homo. &haec persectio vera est hominis natura & forma. Eadem est & aliarum rerum physicarum, animantium, herbarum,& manufactarum rerum, ut domus, nauis,&c. ratio, nimirum eas, dum
etiam coniiciuntur . necdum sunt persectae, nondum na- 'Etiamn turam suam aut formam habere. Nam, ut eleganter Arsor es in libello de ingressit animantium, ut quidque optime se habet ita maxime se habet secundum naturam. Natura igitur est proprie rerum persectarum optimeq; se habentium, suaque sorma persecta iam praeditarum, quarumque Ortus
ad finem & exitum sit perductus: no vero earum rerum quae . adhuc augescunt, neque formam suam habent. Itaq; natu- .ra, forma finis ortus concurrunt. Merito igitur Aristoteles naturam ait esse finem&persectionem. Nos vero conuersa ratione finem dicimus naturam. Atque ita vera est connexi
ratio: quia finis est natura: seu conuerse, quia natura est finis. Antecedens,quo dicimus, ciuitatem esse finem, & perfectionem reliquatum societatum, est in his verbis , ετ τ' I
47쪽
iz IN CAP. II. Ll B. I. POLIT . Neq; enim noua hic a scitur ratio, ut quidam putant: sed prioris rationis confirmatio, haec: quia in ciuitate est id, quod satis, sicubia , . .is. Form via: Si ciuitas est finis: ergo est optimum quiddam . nam hoc sinis est proprium,fupra lib. r. Ethu At verum hoc: Ergo &illud. Consequens,i .ciuitatem esse optimum quiddam, confirmatur his verbis υταρκ α, hac ratione; quia in ciuitate est id quod satis, id est, quia ciuitas est secietas omnibus rebus ad bene beatem vivendum necessariis optime instructa. Nam supra initio huius monuit, id quod satis necessarium esse ciuitati. Iam vero id quod satis, seu rerum ad vitae usius necessariarum copiam liberalem esse optimum quiddam & perfectum tanquam finem, omnibus est pei Ipicuum. hoc enim aiunς
tura ad ciuilem liocis talem pro
Ex his igitur perspicuum, diuitatem esse natu ra, hominemq; ese animal natura ciuile. Atque a ciuitate alienus natura & non fortuna,aut improbus est, aut maior homine. ut & ab Homero notatus, Vibiis, legum & domus expers. nam natura
talis simul & belli cupidus tan illam iugi experii
'Eκ τουτο ν. J Exposito de ciuitate, esse eam ex earum numero societatum, quae natura consistunt, non utilitate tantii ni vel instituto aut pacto: nutic hoc amplius,singulos homines natura propensos ad ciuilem societatem esse docet duabus rationibus; altera ex repugnantibus, altera ex proprietate hominis sumpta. Quae disputatio de homine ad priorem de ciuitate accommodari quoque potest, ita ut hinc iertia ratio peti possit, cur ciuitas natura consistat: nimirum quia homo animal est natura civile; a partibus ad totum. De hac re & disputatione exstant & praeclari loci apud Cic.lib. ι. O .extremo. O in Latio, ubi de Timone. KO O . Θολις talo Prior haec est ratio a repugnantibus, cur homo animal sit ciuile natura: nam inciuilis, ut ita dicam, seu a ciuili & hominum societate abhorrens na-
48쪽
ylara, is vel est improbus, id est,non re sed nomine homo,i. Cuiac. ves infra hominem, ut belua potius, vel supra, ut heros vel uel. o tales Deus. Ait natura, ο φίαν. nam sunt ciuitatis quidam ex- esse ait quos pertes no natuta, Ceci fortuna,de quibus non agitur, ut rele- veteres Α- pati,deportati in insulam poena aut supplicio, aut casu in in- nachoretore. 1ulam vel solitudinem forte delati, & ab hominum con- Heschisam, gressu remoti. Hunc igitur natura esuitatis expertem ait esse Eremi vel Deum vel beluam.'Deum quidem,ut philosophi qui- tm nominadam commemorantur, qui uni contemplationi dediti non rint. magnopere opus habent hominum aliorum consuetudine α paucis rebus ad vitam necessariis. Quanquam Cicero neminem csse ait, qui, etiam cui abunde omnia suppeditent, tanquam virgula diuina, in solitudine tamen vivere velit. In alterum immani natura & feritate praeditum consert Aristoteles Homeri seu Nestoris lib.9. Ilia onuitia in belli ciuilis amantem: propterea quod non possit non esse turbu- ilentus & bellorum cupidus, qui ea sit se irate, ut ab hominum coetu ab orirat, ut qui plane omnis iugi sit impatiens, nulli subiectus vel obediens esse possit, nulla communitate contineri, tanqua serae aues nonnullae caueae impatientes. Si igitur ciuitatis expertem esse abhorret a natura hominis: ergo homo est natura ad ciuitatem factus, natura congregabili S. YZo-ε , o υφ J Homeri hunc locum expressisse videtur mihi Cisib s. Phil .is. Nam nec priuatos focos, nec publicas leges.nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectili,eumque.
ex numero hominum eiiciendum,ex sinib. humanae naturae exterminandum puto.
α Me aesta J Variant libri: meliores tamen ha
Cur autem ciuile sit animal homo magis,quam om nis apis & omue animal congregabile, perspi- :cuum. Nihil enim, ut dicitur, frustra facit natura. Sermonem autem unus exanimalibus habet ho
mo, itaque yox quidem molesti &iucundi est ar-
49쪽
i, IN CAP II. LIB. I. POLIT.gumentum. Quare & aliis animantibus inest ha
ctenus enim carum natura progrcssa est, ut mole
stum & iucundum semiant,& laaec inter se signi
ficent. Sermo autem ad significandum utile &in
utile:ideoque & iustum & iniustum. Nam prae cae teris animantibus hoc proprium est hominibus,
ut soli boni & mali, iuili & iniusti, & aliorum sen
sum habeant. horii autem communitas domum& ciuitatem constituit.
COMMENTARII. Arara πιλιτ. J Altera & directa ratio,cur homost natu
a. oo. ciuilis, hic affertur, atq; adco magis ciuilis, quam vel apes, vel vlla animalia congregabilia. Animalia omnia, inquit Infra c. . s. Ars mitio tib. t. histor. animal partim sunt congregabit , distribu απιάμ, partim solitaria, & ex congregabilibus itprotium partim sunt ciuilia, politica, quae nempe in commune con- in λιῆα lulunt,ut apes, formicae, grues , columbae, &c. partim sunt ανσου. - errantia Ex politicis est& homo: quem qui lem Aristoteles hoc loco docet caeteris omnibus hac in reant cellere: idque hac ratione a proprietate sumta: quia homo sermonis sieti orationis est particeps: quia ex omnibus animantibus unus homo sermone utitur. Iam sermonis nullus est usus praeterquam in communitate. Itaq; hanc formulam concipiamus: Si homo no est ciuile animal; ergo frustra datus est ei sermo. An salsuin consequens. Quid itaZquia etiam pro uerbio notum l Graeci eleganter dicunt φαδ natu ram nil frustra facere. nil molitur natura, nisi certo proposito fine. Connexi ratio: quia sermonis nullus, nisi in coma munitateis usus, ut iam dictum. iam rationem Aristoteles collatione vocis & sermonis beluae & hominis pulcre
explicat. Vocem igitur ait esse signum & notam,qua cogno- statur iucundum & molestum : cui rei argumento esse ait, quod etiam beluis vox iit communis,quarum naturam ha-o enus tantum progredi constet, ut iucundi & molesti notitiam habeant, eaq; inter se voce vel blandiendo vel eiulando lignificent, i eleganter Lucret. 9b s. ubi de sermonis ori- Cum pecudes muta, cum denisseclaferarum
50쪽
: Dissimi es oleant mores variasili fier3, Cum motuis aut dolor es , aut cum iamgaudiagliscunt. Hunc igitur vocis este usum, ut rerum iucundarum & contrariatum sit nota,argumento naturae beluarum, quibus illa finibus definiatur, ostendit. Eadem rursius ratione & de sermone eiusque usu ostendit eum esse notam rerum utilium &inutilium, damni & lucri id proinde rerum quoq; iustarum& iniustarum hac ratione: quia honainis natura non tam angustis finibus continetur, quam beluarum. Nam has rerum tantum iucundarum & molestarum sensum habere: ho nem vero hoc amplius, etiam rerum utilium & contrariarum, iustarum & iniustarum, turpium & honestarum. Formula : Si bEl'ae rerum tantum iucundarum di molestarum sensum habent: ergo vox harum duntaxat rerum est nota. Et contra ex eo quod vox harum tantum rerum est nota, doceri quoq; potest, beluarum naturam non longius progredi. Antecedens, quo dicimus, beluas tantum rerum iucundarum,& molestarum, non autem turpium aut honestarum, utilium vel inutilium sensum vel notitiam habere, perspicuum est: eaq; proptir olim Epicurus ad confirmat dam siuam de voluptate sententiam beluarum argumento maxime usus est, ut est apud Cictb.r de Fin. quia voluptatum di molestiarum beluae quoque gustum habeant. Nam quod beluae quaedam etiam interdum temperantes,sortes Miustae dicuntur : fit improprie, aut saltem comparate, non directe. Sunt enim simulacra duntaxat in beluis, non virtutes, quae sine ratione esse nequeunt, ut explicatum supra lib. a.ct6. Ethie. Rerum quoq; utilium & inutilium discrimen ignorant beluae. Nam ta aetsi& nidos construant, ct cibos alios appetunt, alios aspernantur: non tamen propterea utilitatis
notitiam habent: sed ea faciunt potius partim incolumitatis causa, partim quia id vel i ucundum vel sit molestum. Si namque x utilitatis notitiam haberent beluae,consequeretur eas quoq; retum iustarum & iniustarum discrimen nosse.
ει proinde rationis esse participes. Quid ita 3 quia ius& iniuria in lucro & damno versatur, ut supra explicatum libr.3 Ethic. Deinde perspicuum quom est attendenti, es utiles ab inuxilibus sine quadam ratiocinatione & di sputatione atq; consideratio vix possedistingui. Huc pertinet,quod sen