장음표시 사용
741쪽
corum propriae similiter aduersus alias affectar csbdebent. Nam & propter uxorum contumelias
multae tyrannides interierunt. C O M MENTAR I narreptu 3 μη μονον. J Aliud praece uin de libidine&eontu-
uiatis nielia non sua tantum, sed suorum, tam uxoris quam libenis ivrann. rorum & comitum suorum, in alios ciues coercenda. Nam de i psorum Tyrannorum libidin e & contumelijs in ciues ciuiumq; uxores ac liberos cum notum est ac usitatuin negocium: tum Tyrannis oraue & perniciosirin, de quo & in ra n J y υωως,nc. Verum non satis este ait Α-ristoteles, ut Tyrannus seipse contineat: sod hoc amplius eum dare operam debere, ut eadem sit & comitum seu aulicorum suorum abstinetia,continentia & humanitas ; ea letii
deniq; & uxorum aduersus ciuium uxores sit astectio. Quod Tesimon. idem praeceptum M. Cic. Quincto Ciceroni fratri suo Asiae propraetori in pulcherrima epistola ad eum scripta dat his verbis: His autem,inquit, in rebusia in te usus ipse prosecto erudiuit, nequaquam satis este ipsum hasce habere virtutes: sed esse circumspiciendum diligenter, ut in hac custodia prouinciae non te unum, sed omnes aministrosinaperi j tui e sπινον - & ciuibus & Reipub. praestare videare,&c. Hac autem in regatus. quam grauiter stape peccetur, maiores ut pe iniuriae a Regum comitibus & regi js, quam ab ipsis princip bus fiant, no- empla. tissimum est. Certe Gic. id D, E s. cepe conqueritur de Caesaris comitib. Et Dio. tib oo de Claudio Imperatore. Eius quidem in suisse laudabilis, sed comitum eius ac liberto in & uxoris Mellatinae fuisse intollerabilia, scribit.' Ως J Multas Tyrannides, mulierum &vxoruni Tyrannorum insolentia, iniui s&contuines sin alios ci ues ciuiumq; uxores, sublatas & dissolutas esse ait Athena.αi3. π-σοφ. initio fere eius lib. Deminarum causa inulta bella & motus exortos este, illustria aliquot exempla coni- memorat: quibus bellis & motibus fictum quoque est,ut ipsa Exempl. regna & imperia interirent. Huc autem propius pertinet lo- anna illa N eapolitana de qua Pan h. Coli nutan his re lini Neapolitani: se Biuncchillis Iranca, te qua Greg. Turon.
In voluptatib. quoq; corporis contrarium si
742쪽
COMMENT A R I I ueere, atq; nunc quidam tyrannoru faciunt Non enim solum id faciunt statim a mane,& continenter in ultos dies: sed etiam volunt ab alijs conspici, id facere , ut admirentur eos, tanqualm fclicus ac beatos. Quin potius maxime qui de illis uti mo- derate. Sin minus, salte alijs videri effugere. Neq;.n. siccus sobrius facile in uadi aut contemni so
let,sed ebrius. Neq; is qui vigilat, sed qui dormit.
torporis. Quibus ilibet Aristoteles Tyrannum uti moderate, aut saltem ita fingere, & se comparare domi, ut Vulgo continens tam in Venere,quam in cibo, potu & somno habeatur. Causa autem huius praecepti haec affertur, ne in contemtum Ratio, veniat a 3 ranus, & facile opprimatur,ut homo iners & igna uus,Voluptatibus ac vino somnoq; deditus. Suadet igitur Aristoteles Tyranno id vulgatum; si non caste, saltem caute Vt utatur voluptatib. & occulte,ncta more vulgato Trraunoru, Drannora quibus non satis est, ipsos totos dies con si mere potando & quM A se turpibus Voluptatibus: sed hoc amplius etia ea diu rigant,& aetatevixe q. testes & conscios turpium suaru voluptatu alios expetunt. re peccatu. H' ναυτ νες τ το αἰν- J Tyrannis voluptatem tanquam scopi a cne propositum, ut regi honestum,&omnes Voluptates ac delic as consectari Tyrannos, explicatum est supracto fiae init. & pulchre de his Tyrannom voluptatibi Plato initis lib. s. e R. p. Exempla omnes historiae suppeditant T
lis fuit Sardanapalus, Elogabalus Imp. Rom. & alij, te quibus Athenam, Demetrii s Poliorcetes,'
Causa his verbis exponitur siue utili- cause se
tas hui' praecepti: q, somnoleti ac vinolenti iacile colemni & utilita, huopprimi soleant, vigilates & sobri j no item,ut de Alexandro iuspracept. anno Pher co, eum vino & somno obrutum intersectum r. Exe Liuisse comemorat sedi supr.de Sardana- a. Exempl. palo & deDionys . iuniore Siciliar tyranno comemorauit ipse 3. Exemp. Ar .c. io. &de Astyage Medorure a Cyro oppresso idem . Exemplde Domitiano, Nerone, Elogabalo, alijsq; imperatorib dicipol. Quare is ranus Hiero ab. Ne p. in Hiero. ait se ebrietate i. Testimo. K lomitu no secus atq; insidias vitare ac sugere, dc Iul. C a TZ et a tesu
743쪽
teste Plutarcho in vita Bruti cum moneretur, ne tam fami a Tes ρ- liariter Dolabella& Antonio uteretur: respondit, nihil sibi ab his duobus, ut rubicundulis & ebriosis, sed a pallidis nis& macilentis, Bruto & Cassio, metuendum esse.
T E X T V S. Contrarium quoq; faciendum est, atq; ea sere omnia, quae olim feruntur. Nam exaedificanda &ornanda est ciuitas, quasi sit curator & non Ty
Trimaον ι 91 mi ον. J Aliud praxeptum, quod com niune Q. Videtur,multaque capita conariecti: quo iubetur R Triamius plane alia & contrara ijs, quae a maior b' sint tra- rara conseruandae Tyrannidis institi ita a consilia amplecti se sequi. Quae autem illa sint vetera Tyrannorum instituta& maioribus usitata, explicatum est initio huius cap. hs iam plane contraria sequi Tyrannum, Vult Aristoteles. Id quod& infra monuit, eo loco Vbi docuit Tyrannidis continuandae
seu conseruandae duos esse modos inter se plane contrarios: veterem eumq; asperum: alterum huic contrarium, huma num & regium potius,quam Tyrannicum. Quare his verbis non tam praeceptum proprium, quam monitio quaedam & iteratio totius huius modi contraiij continetur. Nam vetera instituta& Tyrannis visitata praecepta, Vt non pati ciuium . coetus, scholas conuenticula, praestantes Viri te Viros c me
dio tollere,&c. & hic & infra initio huius cap. ab Anstotele dicuntur λεχθεG. Non recte igitur quidam illud, is λ, reddunt ; ea, qua stupra lunt dicta ; Cum vel
vida. beneuolentiam ciuium sibi conciliabiv, qui, tanquam tutor Ratio. & parens, Urbem curet & augear,non Vero, t Tyrannus, op-Tsim. pranam vel euerrat. Quod idem coinsilium Hieroni Tyranno L. Tes . dat Simonides poeta apud Xenophon. in Hierono, ω recων,ου j ν ίη των,&c.&OctauianoAug. Me
744쪽
coenas apud Dion. lib. 1a. idem consilium dat: το ιζ oro τῆV, τ οτ' πολυτελία, &c. Quod certe consilium ψ approbasse&secutum esse Augustum veteres commemorat; es qui Imp. cum per se, tum maΣime Agrippae sui opera Roma, ita exornauit,ut tandem gloriaretur eam se lateritiam acce pule, & marmoream posteris tradere, tese Sueton. Idem se- a. e Lcutus est Archelaus Macedo, quem alioq ui, ut deterrimum Tyrannum, describit Plato. Et Hipparcnus Tyrannus Pisi-3. Exempl. strati F. de quo Plato in Hipparcha. E; Dux Florentinus Exemp. Cosmus, priore anno mortuus. ιT E X T V S. Praeterea videri semper ea maxime cu rare, quae ad Deos pertinent. Nam & metuunt minus , ne
quid iniusti accipiant a talibus, si eum, qui praeest,
religiosum esse, Deosq; curare existiment; & mi nus insidiantur, ut Deos habenti socios. Oportet autem non stulte sue inepte talem videri,
COMMENTARII. --αὐι-J Aliud praeceptum, de simul Π ' piacthia pietate Sc cura Deorum, hic exponiti r: cuius duas Vtili ales sim,latio commemorat. Primum, ut ciues a tali, id est, religioso nihil f, ahis sibi metuant. Quasi qui in Deos est pius & iustuS, in homi in lib.
nes & ciues sitos iniustus & impius este nolit. Deinde metum a Ratio. ent, insidias Vel manus ipsi afferre: eo quod ipsum, ut Dijs charum Deorum patrocinio tutum,& satis munitum adue sum insidias aut vim suturam, sint existimaturi. Duo igitur ex cura Deorum & religionis siue vera siue sinullata existut commoda, amor & beneuolentia ciuium,& tutela ac Vitatio insidiarum. Hac arte olim usus est Sertorius, de cuius Cerva in Exempl. Plutarchus invita Sertorij. Vsus & Rex Numa, de cuiu3 co' a. Exempl. gressi cum Nympha AEgeria Liu lib. r.9 Dio so a. Ex im' a. Exempl. pius Mahometes, de cuius columbis notum est negocium, Religionis Huc .a.pertinet locus comunis de religionis Vi ac potestare in iisfrenania ciuibus & hominib. imperio continendis ac frenandis, luem ciuibus. nos attigimus in explicationib. initi l lib a. Cic. de E. Vbi docuimus, multa a prophanis gentibus superstitiose inuenta, non tam pietatis & religionis, quam Reipubl. causa. Quod longe apertissime Polyb. quodam loco fatetur.
745쪽
726 . IN CAP. XI. LIB. V. POLIT.Δ ειδε αυδ ἁ2λτηρίοις. J C allide & arte utendum hac re- huius pra- qti. Ratio. ligionis simulatione ait. Ne si innotescat imulatio tanquam stulta, magis in periculum veniat, ut qui etiam DeoS conta ninat es simulate colat.
Et qui re aliqua excellant, eos ita praemio ass- cere, Ut ne a cistibus liberis qui dona maiora se unquam consecuturos putent. Et praemi quidem talia ipsum tribuere per se: poenas vero per alios magistratus & iudices.
COMMENTARII. β- Pt ceptu Aliud praeceptum siue consilium, de praena ijs & poeni si R Quibus duabus rebus Respub. contineri dixit Solon, teste
, I μην in epistola ad AL Brutum. In his igitur ita versandum MVmbro Tyranno monet Aristoteles; primum,ut viros virtutes Ardi- ἀtos, eosque, qui in re aliqua praeclare se gerant, non intelli- Eciat vel in exit una pellat more Tyrannorum; De quo idpra aliquoties est explicatum: Sed ut eos honoribus propter Vi optutem afficiat, hiq; tantis, ut ne in libera quidem patria aut j Republ. maiores sint consecuturi. Quare fiet, ut hi virtu e pr estantes S praediti, magniq; animi, hocilatu& honori , i n5 facile res nouas sint molituti.Deinde lost veluti alterum
membrum huius coliiij de praena ijs & poenis, & quidem ma-
X mi momen ti,ac valde praeclaita: quo iubetur Tyrannusmia quidem & honores ipse ac per se tribuere: poenas & stipplicia per alios magistratus & iudices. Cuius praecepti netio per se plana & per picua haec est, quod hac ratione bene- uolentiam & amorem ciuium sibi conciliet,qui praemia n- sequuntur: odium in alios derivet. A tq; hoc quidem consta ilium idem plane multis verbis & eleganter explicatur a Xe - nopis in Hibrone, ubi Simon des ei ta faciendum suadet his Verbis: επιμελεία Aκύαν έ y et oti, &c. Ex hoc etiam Re- gni Francici ut magnum arcanum &mysterium commemo- rat Io. Eo in. c o meth hi storica. Quod Rex Franciae omni i quidem praemiorum in Repub. sit arbiter,nullas tamen infigat poenas aut supplicia,sed haec, ut odiosa, magistratib. pta mittat. Quo fit, inquit, yt omnium amore, nullius odio α-
In omni antepi unius Imperio communis c
746쪽
esst cantio, ne quisqua unus magnus reddatur; sed: si, plures. Sic enim inter se obseruabunt. Quod si magnus aliquis faciendus fuerit: ne tamen is, qui audaci ut ingenio. Nam tale ingenium omnibus in rebus turbulentissimum est. Atq; si alicuius potentia videatur dissoluenda : erit hoc sensim ac paulatim faciendu, nec uniuersa simul auferenda.
sed huius&Regni commune. Quo vetantur principCS nemine silomai ad nimiam potentiam prouehere. Nam cepefieri solet, v: hac potentia freti atque subnixi ipsi regnum vel Tyrannide occupare aut saltem res nouas moliri velint. Hoc autem praeceptum non tantum Vnius imperio lmonarchis:)sed etiam aliis Rebuspubl. utile esse docuimus si ra cap. 3. bi de excelleatia siue praestantia & nimia unius in Republ. r. Exempl. potentia, ut Romae Caesaris, Pompei j. Cujus rei causa apud L. Exempl. Graecos ostracis nius, id est, potentium virorum in Republ. 1. Tes . exilium in sit fuit: de quo in emcap. 3. O lib 3. cap.9. De a. Testim. hoc praecepto &Demost h. in oratione ira defessa & ement ta legatione. Sic enim Cic. reddidit: ου τ ατα - ν De eodem praecepto &supra h. lib. c.T. Quale & Mecoenas olim Aufistum reprehendit, quod A- 3. Exempl.
imperium adspirare. Ideinq; sed tardius, quam par erat atq;
Vsui, cit ann. bSS. Hemicus III. Rex Galliae, sublato Henrico Duce Gisio eiusdemque fratre Ludovico Cardinale Lotharingo, quos hactenus nimium extulerat: ita ut Una cum alijs coniuratis frenum cunctis regibus Gallis inhcere, & ut constanti rumore percrebuit, Regem Heliricum per insidias e medio tollere conati sint. Am' o Quia caueri interdu no potest, sin aliq ro. Praecepi. vel sortuna vel virtute ad summas dignitates & potentia peruenianti aliud consilium adiungit hic Aristoteles: Vt simimia 1. Membris. haec potentia caueri non possit: saltem ut non via, sed pluribus ea permittatur. Aut hoc amplius, si Vni sit permit- a. Membr.
747쪽
tenda: saltem Vt ei, qui modesta & pacis ac orij amarite in dole S ingenio, non vero ei, qui turbulento . audaci &am bitiose sit ingenio. Causa utriusque cautionis & 'tilitas, prioris quidem, c pluribus imagnae opes permitti pollim
haec aΠeitur: Quia inter se sint obseruatus, id est .aemula tiqne inter il los exorta, ut sere fit inter pares, futura ui sit, ut nemo unus facile imperium occppet: sed alter alidum im- Membri pediat. Alterius vero, cur viai, sui modesti sit ing iiij, per mitti possit ni inlia potentia, causa haec satis perspicita exprimitur ab Aristotele: Quod audaces ambitiosi plaemiaque
res nouas moliri &Tyrannidem inuadere ac impesta concupiscete soleant: pacis amantes ac modesti, magna licet potentia xraediti, non item.
H J Ad eos per net hoc co0silium, de
i quibus modo explicatum est, quos nimirum Lex magnos fecerit, seu ad magnas opes perduxerit. Nam de his cons in trimembre elle diximus. Duabus parti bas iam explicatis, quae sunt de produccndo ad maiores opes & dignatates Uno aliquo: reli ua nutis tertia, illis vel ut contraria, de illis iam potentibus as priorem statum deducendis hic explica tur, qua id prudentia sit faciendum. Nam pia cipit siue suadet Aristoteles, tali alicui no eodem tempore Vm uersam potentiam & opes ac dignitatem esse eripiendam, sed particulatim eam este deminuendam. Cuius consilij causa licet hic noexprimatur, haec tamen esse videtur: Quod sibila fortunae & dignitatis commutatio contumeliosa esse videatur, ma-l 'R nq; dolorem piarumq; alterat. Qua contumelia ac do- 'or mlate eos ad res nouas moliendas & insidias aut vim regi A Tyranno faciendam impellere postent. Idem consilium
i 1 amicitia dirimenda dant vetetes. Quadere ita lac. in I.
lio ; ubi de vulgaribus & vitiosis amiciti js siue iam ad vitium. : TMVS igitur amicitiae, inquit, sunt remissione tylus renuendae, ut Catonem dicete audiui in distuendae. magisq indiscindendae.&li ι. ubi de mutando Vitae ge-pere: Eam, in uirimulatione si tempora adiuuabunt,facilius tommodiusq; faciemus: sin minus, sensim erit pedetentim : yt amicitias, quae minus delect ent& minus probentur , magis decere cenient sapientes sensim dilueres lac enini ibi legendum ex veter bus libris) quam repentar sed O. Quod enim Ocelo sensim & pedetentim, id
748쪽
sisce hic Aristot. elegantiss. - -ο - , , Vt & βρr hoc si ca it. o. in e. ct capit. 8. eo est usus,quo in loco idem ςst explicatum i jsdem pene verbis; nimirum in omni Repub illud cauendum, ne quis nimia potentia augeatur Quod si saueri non potest,saltem Vt ne simul uno Codumque tempore vel augeatur, vel auetus de gradu lut dicituri deiiciatur, sed --ἰ μικyον. Sic enim ait Aristotel. ἱ ἰ
Praeterea arceri Tyrannus cum omni iniuria seu contumelia, tum p ter caeteras duabus; tam ea, qua corpora plagis assiciantur,quam ea, tuae est in aetate. Maxime autem adiicrsus honoris cupidos haec adhibenda est cautio sue prouiso Nam contemptum, quoad pecunaam , grauiter ferunt auari: quoad ignominiam, & ambitiosi & viri praestantes. Quare vel non utendum cst talibus re bus , vel videri debet suppliciis quidem uti pater
ne, non per contemptum : adolescentum vero congressibus X causa am toria, non vero perimis
perium, Ad summam; quae videntur ignominiae, 'maioribus eas honoribus redimere. Ex iis autem, qui aduersus ipsam personam quid moliuntur, hi maxime sunt metuendi, plurimamque custodiam desiderant, qui, Tyranno necato, non magnope' re laborent, ut ipsi latui evadant. Quapropter ma- time cauendum est ab iis, qui iniuria vel sese, vel quorum curam gerunt,assici putant. Nam qui ira impelluntur ad impetum faciendum in aliquem, negligere se ipsi solent, ut& Heraclitus ait; Dissi- cile factu esse dicens cum ira pugnare irae resiste,
749쪽
ceptum, quo iubet Arist. siue suadet Tyranno, ut abstineat&temperet ab iniuria in ciues, cum ab alia omni, tum ab his duo b. iniuriae gener; b.pulsatione seu verberatione,& stupro. Nam cum iniuriasue columelia sit multiplex, omnes'; eoa,.qui iniuria snt affecti,ad vindictam impellat ut sup est explit catum cap. Io. his verbis; -- επι- σι , , dcc. contumeliosissimae,& ad insidias faciendas acerrimae videtur proba- hae duae, pulsatio & stuprum: eo quod magna afferant turpitudinem,& velut ignominiam inurant perpello; ut ignavo &Moemi nato. Cum aute aduersus omnes,tum maxime in eos
qui magni sunt animi, & generoso ingenio, quiq; gloriae ho- norum sunt cupidi, ab his duob.iniuriae generib. Uranno abstinendu ait: propterea q, hi, magno animo & gloriae cupido praediti,grauillime ferant iniuria, tua ignominia quaedam ijs afferatur, non secus atq, auari atq; putilli animi homines in Approbat. iuriam ac damnum rei familiaris grauiter serre solent. Narii quae quis maxime curat, ut auarus pecuniam, ambitiosus & gloriae cupidus honorem & glori ain: eorum ami litone ni xime afficitur,& ad dolore,iram,oditi & vindicta impellitur.
De qua differetia magni & parui seu Migusti animi hominu, ex quibus illi gloriam, hi quaesiuin sibi propolitum abent,
dictum est 3c1 . l. 2 c.s.cthic ι , Sapienter igitur Arist. suadet Tyranno, ut ab his iniuriis vel plane abstineat, vel saltem prudenter Vtatur. Et de pulsatione, siue de poenis S suppli- .cu, iis ut ita utatur, non ut per contemptum, & superbe in-. sultandi aut violandi alterius causi; sed ut paterno animo ea videatuρ infligere quasi inuitus , & necessitate postulante. De consuetudine vero cum mulier bus vel adolescentibus, Vr ca non vi & imperio , sed amore impulsus uti videatur,
Causa seu Cur autem Aristoteles de his iniuriae generibus pracipue a ratisi, ρ gat, causa sol talliis haec est: Quod plaetique Tyranni in his
Aris, p -- maxime peccare consuerint; eaque propter multi & olimi or duo fuerint interfecti, ut de Hipparcho, Periandio Corinthio, Ac iniuria Archelao Macedone, aliisque supra exposuimuS capite io. mgeiaera qui per libidinem & consuetudinem Veneream, qua non ex caueri ve- amore sepe, sed contumeliae faciendae causae V terentur , in lit, terfecti sunt. Ob pulsationem autem multos quoque necatos .
750쪽
Vας Praeclarum est praeceptum de Ia.pracept. Porriis & si pliciis iis vult ita esse utendum,ut non contume- de poenues liar causa,&petulanter, sed paterno animo infigi videantur. si pticiis. cio pertinet & quod uer c. o fere in si de seditione & motu i Exempl. .cam Thebis, quam Heracleae, ob hanc potitiimuni causam a. Exempl. exorto docuimus: Quod supplicia iis in locis, licet iusta, con-ttumeliose tamen &seditiose de quibuslam essent suinpta
gis iisdem fere verbis docuit ca. o cui ab Helianocrate LarisDia o i quod Archelaum sua aetate abuti λ υ ιν , , I επι μιαι iudicareti insidiae fuerint factae quiq; una cum celiquis in Archclaum conspirarint.
χλωή Prudens & elegans hoc est consi- ryp cepi lium siue prae ceptu,quo iubet Arist. ea, i ad ignominia pertia ea alicui laeta magnis honorib.Velut mitigari &copensari. IH ac. 11 ratione fiet,ut ignominia affecti iram dcponar,pos e- Ratio.
xiori b. hononb. placati: simul & hoc intelligit no petulantiae ct c5temptus, sed potius em dationis causa ea se esse perpes sos. Quod ide ibi e parentes factitant,ut quos Verberib. exce- Simies. pe Hat, eos de post crustulis demulceat & velut abi, adians. I imm .iν. t Diei h cs supr. c. to. ε scuius' i praecept
dias, es inuasiones, ac molitiones vel aduersus personam aut coapus Regis aut Tyranni, vel contra imperiti tantummodo& principatum fieri. Hic igitur de iis,qui corpus petunt & vi
tam principum eos ait maxime metuendos, qui nullo mortis' metu,nullaq; vitae solicitudine quicquid, inquam,acciderit, in V tiamsi, sc. parati j id ausiat, siue Tyrannos invadant. Cur Ratio autem ab his max me metuere, sibiq; cauere debeant principes, causa est perspicita: Quod hi propter mortis cotemptum Exempla. semper ad impetu faciendu sint parati,etia nulla data como da occasione Sic & de Gallis veteres commemorat, eos pro pter opinionem de immortalitate animi, vita hac contempta acerrime maximoque impetu pugnare solitos, Caesar lib. s. debesio Gailico. Contra qui vitae sunt cupidi, non ita sunt me
tuendae eorum insidiae, quare & olim Ciceronem, Ut mcti culositam, coniurati in Caesarem eius επι μως & coniura tionis socium habere noluerunt, rese Plutarcho. Iam vero qui quaque de causa quidem ita Vitam contemnant, Vt quic- . .
quid acciderit,parati semper sint in Tyrannu inuadere, Arist. quoqi hic commemorat.N ana id ex contunielia, quam quis vel