장음표시 사용
711쪽
σρα IN CAP. X. LIB. V. POLIT.esset metu Alexandri proferre Aristoteles. Quidam tamen hoc, ni fallor, loco adductus Gallus & Philosophiae Tholosae Doctor a Rege Francorum Francisco I. literarum & dociorum hominum patrono, Vocatus, Venire noluit ; quia diceret, eum tyrannum potius esse,quam Regem: quem Rex, ut stultum , risit & contempsit, & impune id esse ei pe misit. i. Ποαους δ9 ῶνα τὼς ἰφίους. J Docuit supra lib. s. cap. is O ia. eum vere ac Iure Regem esse, qui virtute caeteris ciui bus longe antecellat. N am in pares non esse impetium, nisi
'A, diu ς. J Astu & dolo multi Regna & Imperia sibi repererrit, plures vi & armis. Sic mortuo Cambyse,Cyri filio,Magus quidam, Cambysis fratrem Smerden se finirens,
Regiam potestatem nactus, mox tamen oppressiis fuit, de quo Herod. lib. 3. Talis & in Macedonia exortus fuit Pseudo-Philippus, de quo Liuimctalv. Ratio autem, cur qui vel astu, vel vi Regna consequuntur, non Reges, sed sint potius Tyranni est perspicua : tum, quia Regna non haereditalia virtute pariantur, Ut supra explicatum lib. 3. tum quia qui his rationibus dominatum consequuntur, plaetique inuitis' praesint, cum Reges imperent Volentibus, ut supra expli
r. Causa euertendor si regnorum haredit
Regnis haereditarijs, eorum euertendorum unam seu duas potius causas praecipuas exponit: quarum Vna sit contem-tus: altera, contumelia seu iniuria in suos. Nam quod ad priorem attinet, saepenumero id accidere solet, ut primi qui dem dominationis seu Regni auctores virtuti s militaribus & ciuilibus excellant, eorum vero haeredes & posteri in omni luxu educentur, Regio scilicet more, nullasque ari bonas pacis aut belli addiscant, qua tandem ex educatione duo haec consequuntur ; contemtus, & petulantia siue inii ria. Molliter namque, & delicate, regioque more educati, reliquam postea vitam in Voluptatibus transigere volentes, partim a suis contemni solent, ut stulti & ignaui, partim voluptatum fruendamni causa in suorum & bona & liberos αvxores petulanter manus inbcae solent. Huius rei exem-
712쪽
COMMENTARII. εον in Sardanapalo, in Cambyse, in Cleopatra, in Tarquisito, eiusque liberis, in alijs innumerabilibus omnes aetates e suppeditant. ΚM το ι - κιν κεκl ους,&.c. J Quasi diceret, eos insi. Um- qui opibus & cophs Tyrannicis sunt subnixi ac muniti, non nutu mutam iacile posse euerti; ut sunt praesidia, maxime externa, nisi non tu satellitum, & arcium, quibus & huius aetatis Reges ac prin- le e-rcipes multi se munire solent. Veri autem Reges, qui sola ci- tuntur. uium in se obseruantia & amore sunt septi, si degenerent,facile factu est eos opprimere.
Porum : quae, ait Aristoteles, facilime everti; conuersio- rilime in ne nimirum in Tyrannidem. Nam ad Regni eversionem uisunt in non esse necessarium semper, ut homo tollatur; sed simul idi annides atque amorem & obseruantiam suorum Rex amiserit, iam missa. Regem esse desijsse. Cur ita Z Quia, ut diligenter est explicatum, libr. 3. in Rex verus praesit volentibus ac libentibus, Tyrannus inuitis supra lib., cap. LO. O
XPosrYIs priori capite causis euertendae Monar Awumen. chiae, Regni ac Tyrannidis: hic causae eius conseruandae explicantur. Et primum quidem singillatim cum de Regno, tum de Tyrannide. Deinde communiter de utraq; Mo- 'narchia, extremo fere capite.
T E X T V S. Conseruantur autem perspicue, ut uniuerse loquar, ex contrarijs: sigillatim vero, eo quod Regna quidem ad mediocritatem seu modicum imperium reuocentur. Nam quo pauciorum rerum sunt Domini, eo longiore tempore consi
stere necesse est omne imperium. Cum enim ipsi minus herili imperio agunt, & moribus magis
713쪽
σοι IN CAP. XI. LIB. V. POLIT.sunt pares: tum minus ijs, qui parent, uidiosi. Quapropter & Regnum Molossorum Iongo tempore durauit, atque Lacedaemoniorum; tum quia ab initio imperium in duas partes diuisum fuerit: tum quia Theopompus posterius&alijs in rebus moderatior, & Ephororum magistratum instituerit. Nam Regnum potestate minuit, tempore auxit: ut quodammodo id non minus, sed maius effecerit: quod idem uxori ipsum respondisse ferunt; quae cum ex eo quaereret , an ipsum non pudeat liberis suis Re- dignum minus, quam a patre acceperit, traderea si minime vero, inquit; trado enim diuturnius.
, Sc. Exponit primo summatim, causas conseruandi Regni & Tyrannidis eas esse, quae prio-
ribus sint contrariae. Verbi gratia , cum euertendarum i , monarchiarum causae sint iniuria , metus , Odium, con- temtus, pleonexia, &c. quae priore capit scini expositae: certe conseruandarum causae erunt ijs contrariae ; aequita , caritas & amor, obseruantia, liberalitas in ciues,&c. Nam, ut dici solet, contrariorum contraria vis est & potestas. V xum quia haec res obscurior est & breuior, quam Ut ex contrarijs tantum petatur cognitio: recte faciendum sibi censitit Aristoteles, si & singulatim ac nominatim causas has conseruandarum monarchiarum ipse exponpret riue o dine persequeretur. Et primum quidem de Regno , eius conseruandi causam hanc unam , velut principem, commemora; , Imperij temperationem seu mediocritatem Nam, Ut si ra Regna euerti docuit, si potestas nimis in-rendatur & amplificetur, Regesque omnia pro libidine ad- minastrare velint, nihil legibus relinquant, aut comm iniconsilio : ita contra maxime diuturna ac stabilia ea Re-Γ' ς iis ait, in quibus minimum permittatur Regum ipso
714쪽
impotestati; quod confirmat cum rationibus tum ex- mplis. Rationes sere sinit duce, quarum altera ab ipso Rege, I. Ratio. altera a ciuibus petatur. Nam quo pauciora Regibus licent, eo ipsi & iunt modestiores & minus Tyrannice im- Approba erant. Notum est enim illud Terentiis ; Deteriores O- tio. inues nos esse licentia. Altera ratio haec est ; Quod hac im- a. Ratis. reni moderatione ciuibus minus sint inuidiosi vel odiosi opprobat. Facilius namque parent, qui & ipsi partem Imperij vicis- sim consequantur, quam qui onuit imperio & honore fuerint exclusi, si omnia ex vivus nutu & libidine pendeant: qna
de re Cepe u ra dictum est, lib. as., 4. Exempla asseruntur Regni Molossici & Regni Lace-r. Exempl. daemon : quae duo Regna hac de causa, quod Regum 2. Exempl.
eorum potestas esset modica, maxime diuturna fuisse ait. st certe de Lacedaemonio candem diuturnitatis causam
affert & plato in es sol. ad Dionis propinq. secunda Aliud p . Exemplexemplum &Respublica Romana suppeditat&Imperium Romanum. Nam consulum primorum Regiae & nimiae potestati obiectus Tribunatus plebis effecit, ut Respublica esset stabilior ac diuturnior, teste Cicerone libr. tertio de legibus. Qinire, inquit, nec Ephori Lacedaemone sine causa a Theopompo oppositi Regibus , nec apud nos Consulibus Tribum, &c. & postea; Non enim ius illud solum superbius populo , sed violentius videri necelse erat, quo postquam modica & sapiens temperatio accescsit, &c. Ita & Electorum auctoritas & principum ac Re- . Exempl. rumpublicarum Senatus nimiae Imperatorum Caesarum potestati sapienter obiectus fuit. Veteres quidem Romani de Iurisconsulti nostri Cesarem leg bus quidem escse superiorem fatentur, sed tamen & legibus ipsum viuere. Sic olim sapienter David Senatum Septuaginῖ - , Exempl. yirorum instituit: cuius velut auctoritae &consilio restringeretur potestas Regia. Hoc quoque nomine nostri. Pta s.ct r. 4us Regna ddo, Hispanicum & Polonicum, laudari solent, emplum. fu d p u Regum, plaetaq; legum arbitrio & imperio administrentur.
lassicum,quod coepit in Pyrrho Achillis filio,deshi in Pyrrhi
715쪽
eius, qui cum Romanis bellum gessit, nepotibus, annis seres 1 o. incolunis permansit, Vt ex Regum serie& rebus oestis Molottorum docet Rennerus Reneccius intib. de antiquufamiliis Regum veterum.
Iaredam. Κομ ἡ Λακεδα υνιων. J Et hoc Regnum Spartanum ab Eurysthene & Procle ex familia Heraclidarum ortis con- stitutum & annis sere et o o. post Aristotelem inultimis Retibus, Aside dc Cleomene, desitum totidem fere annOS, quot Molossicum , durauit, Vt videre licet in Eu ebi' Chronico . , Plut. in vita Agidis ct Cleomenis, in Pausania
. Δ Φ το χῖ τε δίυή. J Duos hic modos expo-r Mo i, nil, quibus factum fuerit, ut Regni Spartani siue Re-isuo Luce- gum Lacedaemoniorum non magna esset potestas. Pri rimo'm cst , quod Regium imperium non viii, sed binis Rc-po- Sibus mandaretur, atque ita unus non posset omnia. Nam resatρim- fuit hoc proprium huius Regni Spaxiani , ut non unus wmuere, sed bini Reges ei praeessent perpetu successione a primi ueloribus Eurysthene 'rocle fratribus: quod institutum qui primus violauit Rex Cleomenes , idem fuit dcvltimus, teque & Regnum perdidit, ut explicatur a Plurit arcὴo. Idem institutum & Romanos in Consulibus sc-cutos fuiste commemorat Dιon sim libro quarto in Nam Romani Regum quidem nomen similerunt, Rc-gium tamen Imperium retinuerunt; Sed non Vni, Verum . duobu4 id mandandum putarunt, ut ait Cicero libro tertio a. Modus, de legibu . . Regio, inquit, imperio duo sinito, dcc. Al DoLaco ter modus a Rege Theopompo institutus suit. Hic enim domini' Ephoros instituit, quorum magna fuit potestas. Adeo Aeru uo- quidem, Vr Ephori tandem paulatim plus post x, quam ram pote- ipsi Reges, ut supra docuimus libro jecundo capite septi- tem -- mo. Huius instituti auctorem hic Theopompum comme- minuerri morat Aristoteles, cui assentitur Cicero libr. s. de legibus,& eleganter Va Max. lib. I.cap. .in . e, Plut. in lib. Adiu- doctum Principem siue Magis tum. Idem tamen Mut.in viata Agiis GCleomenis, aliam eorum originqui & incremen ta affert. Plato vis a. ad Dionis propinquos, ait, Ephoros ab ipso Lycurgo Reipublicae Spartanae conditore esse insitutos. De hoc Thespompo tacite locutus est Aristoxulcs, d Apri .ε,-ῖ tr.
716쪽
COMMENTARII. ω' 'osti et Sapiens & elegans hoc Theo- o Bh -
pompiRegis ad uxorem apophthegma seu dictum comme-g-This morato Plut.in eo lib.au princ.inuoct. in princ. cui dicto pla- pompi. ne geminum est illud Alexandri Seueri optimi Imp. de quo ophthe- ita Lamprid. Denique cum ei obiicerent nimiam ciuilita-gmarem, & Mammaea mater,& uxor Memmia,Sulpitii C onsularis viri filia, Catuli neptis, & saepe dicerent; molliorem tibi potestatem & contemptibiliorem Imperii secisti: illespondit, sed securiorem & diuturniorem.
Tyrannides vero conseruantur duobus in eis maxime contrariis: quorum alter est per manum traditus, & quo pherique Tyranni imperium administrant. Ex his autem multa a Perian-deo Corinthio instituta dicuntur: multa & a Persarum imperio eiusmodi sumere licet. Sunt autem vetera ad Tyrannidis salutem , quoad fieri potest, pertinentia, haec ; praestantes viros demi- .nuere, & viros magni animi tollere ,& neq; conuiuig permittere, neque sodalitatem, neque disciplinam, neque aliud quicquam eiusdem modi,tc d cauere ab omnibus, unde consuerint existere duo; & magni animi, & fides: non etiam scho
las, nec alios conuentus otiosos permittere, O'mniaque curare, quibus quam maxime inter se
ignoti omnes sint futuri notitia enim fidem ii ter se magis efficit in eosque, qui domi remaneant, semper apparere, & in i bribus versari. Sic enim minime latere possint, si quid moliantur,&as suescant paruos gerere spiritus , si semper se uiant. Atque id genus alia Persica & barbara instituta suut Tyrannica: omnia namque idem V se XX 3 lenx,
717쪽
lenti Curare quoque, ne sint occulta, quaeciauium quilibet dicat aut faciat, sed sint specula, tores, ut erant Syracusis, qui dicebantur Pota gogides, & Hiero Otacustas, summittebat, si quiesset conuentus vel circulus. Nam quia a talibus metuunt, & minus libere loqui solent, &si liberius fuerint locuti, minus latent. Et eos inter se calumniari ac committere, & amicos cum amicis , & plebem cum patriciis , & diuites inter se. Tyrannicum quoque est, ciues re dere pauperes, cum vive praesidium alatur, tum ut cotidiana opera impeditis non sit ocium insi-
diari. Eius rei argumeato sunt & AEgyptiae Pyramides,& Cypselidarum donaria, & Olympii
substructio Pisistratidarum, & opera seu monimenta in Samo Polycratia: Ea namque omnia i dem valent seu cssiciunt, occupationem dc paupertatem ciuium. Vectigalium quoque collatio, ut Syracusis. Accidit enim, ut Tyranno Dionysio omne patrimonium contribuerent. Est autem & bellorum cupidus Tyrannus , tam Vt sint occupati ciues quam ut Duce semper o- 'pus habeant. Et Regnum quidem per amicos conseruatur : tyrannicum vero est , amicis minime fidere, quod omnes quidem velint, hi autem maxime nocere Tyranno) possint. Et quae Democratiae extremae accidunt, omnia sunt tyrannica: & domestica mulierum imperia; ut viros deferant, & seruorum indulgentia eadem de causa. Nam & non insidiabuntur Tyrannis se ui ac mulieres, di ex sententia viventes necesse est
718쪽
est bene esse affectos & in Tyrannides & in De- mocratias. Etenim solet & populus csse Mona cha. Quare & apud utrumque in honore est adulator, apud populum quidem Demagogus: est enim populi adulator Demagogus : apud I y i annos vero ii, qui abiecte loquuntur, quod adulationis est proprium. Quapropter & improbi
Tyrannis cari esse solent: gaudent enim adulationibus ; hoc autem nemo Vnus, generoso spiritu praeditus , facere possit, sed amant viri boni, aut non adulantur. Sunt etiam ad mala utiles improbi: Clauus enim clauo , ut est in prouerbio. Tyrannicum quoque , nullo graui aut libero homine delc ctai L Nam se unum talem esse vult Tyrannus. At si quis pari utatur rauitate & libertate, tollit excellentiam , & dominatum Trrannidis: Eos igitur, ut qui imperium minu*nx, oderunt, Vti quoque in conuictu & reliqua vita sodalibus. Peregrinis quoque , quam ciuibus magis uti est Tyrannicum,
quod hi quidem sint inimici, illi vero non curent. Et haec quidem aliaque eius generis Tyrannica instituta ad imperii salutem pcrtinent: Nihil autem abest improbitatis. Haec autem O- .mnia trjbus iere generibus continentur : tria namque petit Tyrannis. Vnum quidem, ut ciues humilia sentiant. Nam qui parui est animi, nemini insidiatur. Alterum vero, ut inter se non fidant : neque enim prius deletur Tyrannis,
nae curn viris bonis bellum gerunt, ut imperio
719쪽
νoo IN CAP. XI. LIB. V. POL 1 T. perniciosis, non eo tantum, quod herili domin
tioni parere nolint, sed etiam quia & apud sitos &apud alios sint digni, quibus fides habeatur: &
quia nec inter se nec alios accusent. Tertium est, ut vires sint infirmae: nemo enim facile aggrediatur, quod perficere non possit: quare nec Tyrannidem delere non suppetentibus viribus. Atque hi tres sunt scopi,ad quos Tyrannorum consilia reuocantur: omnia namque tyrannica instia tuta ad hos sines reducere quis possit, tum Vt ne inter se sidant, tum ut non possint,tum ut humulta sentian t. Et talis fere est unus modus, quo tyrannidi salus efficiatur. '
AI 5 προιννιδες συοντα . J Duo tyrannidis conseruandae modi siue rationes & vice plane inter se contrariae ab A tistotele hic accurate explicantur: quarum altera asperitate &saeuitia, altera humanitate & clementia nititur. De asperio- a. Ratio con re via & ratione priore loco explicat, ut notiore & Tyrannis seruari U- magis Vsitata, cuius praecepta partim ex regno Persarum ranni. ge- cuius potestas&imperiuVt asperius& tyrannicum a Graeneralis. cis dici solet in partim a Periandro C orinthiorum Tyranno, tanquam huius rationis & disciplinae auinore, petenda, ait: eadem tamen sere extant apud Xenophontem in Hierone, o Ruibus as apud Dionem lib. si quae nos inter se infra suo quidque loco tur is comparabimus: eadem quoque exstant & apud Hat. lib. S. I. achim de R. p. extremo. Medui o J Hoc verbo de altera tyrannidis coseruandae ratione, esse eam a moribus traditam & usitatam,
-J Praecepta ad asperitatem perii
720쪽
ventia,¬ae Verae tyrannidis, ordine ac deinceps hi iam Tοτοῦς - ερ ανῖς. J primum Tyrannorum praeceptum L tracepto sue principium de viris praestantibus vel urbe pellendis vel spectate necandis,uel de fradu deiiciendis,& velut capite deminuen- 0ravnidis dis, ut sunt,qui sapientia, qui sortitudine & usu rei militaris, stabilienda,
animique magnitudine, qui iustitia antecellunt: eius prae cepti auctor P tander ille esse dicitur, ut ex Herodoto explicatum lup. lib. s. c. s. se hic cap. ro. ubi docuimus,& Ta quinium Superbum Romae idem esse secutum. De eo &Hiero apud Xenoph. conqueritur, inter Tyrannorum calamitates & incommoda hoc non esse minimum, quod praestantes viros de medio tollere cogantur,si salui & incolumes
esse velint; sic epim ait: ν ι ' ἐρω ιαι Σήμωνῖ1, πιώννα , &c. de eodem Tyrannorum instituto de grauiter Plato bba. de Rep. in .ct Diod. lib.,a. in prisc. ubi Agrippa, Regum & Tyrannoru incommoda ac mala com memorans,de hoc quoque late explicat his verbis; επι πίνωτπῖλοὶνως, &c. neminem in Regno, qui vel genere, vel diuitiis, vel sapientia, vel animi magnitudine excellat, satis a Regis ira &insidiis tutum esse disserit. Exempla huius instituti historiae suppeditant innumerabilia tam sacrae quam Profanae. Atque hoc quidem institutum non Tyranni tan- Rebust.NΓ- tum & Monarchae , sed etiam Respublicae tenent, Visupr. qui quoque cyplicatum lib.3. c 9. Vbi de Ostracismo. et stata b Kιώτους φρονηὶ πας. J Videtur Aristoteles hoc Velut al- praceptum. terum facere praeceptum, & a priore disiungere, quasi prius a. praceptast de praestantium auctoritate ac dignitate virorum demi- tyrannicii nitenda: hoc alterum sit de viris magni animi plane de me- Θecia M. dio tollendis ac necandis.N am Sc Plato eo laco hoc,tanquam lsingulare institutum, commemorat, quo Tyranni liberos ispiritus siue animos & ingenia semper habeant suspecta, ea
que curent interfici. Sic enim est: H, άν γε πινας oiμαη - ,&c-
dc ipse Aristoteles in se. ostendit, quam graues sint TIraunis liberae voces, & ii, qui Tyrannis adulari nolint. Xenophon tamen ac Dio haec duo praecepta ad unum reuocant de viris genere,animi magnitudine,sapientia, virtute M iustitia praenantibus necandis.
K- μήτε συρ α .J Tertium; sue potius alterum Tyran- ρ raceptanorum principium de sodaliths siue soditatibus&colleghs urAEnnusi,