Marci Antonii Nattae De principum doctrina libri novem cum aliis eiusdem generis ...

281쪽

statuattin clementi putant Opus Qu'd si principes ita acciperent, non essEt de hoc contendenduna Variis e .nina ex caussis licet mnainuere poenas legibus statutas: sed 'cinus ipsiuiri

omne impunitum relinquere, haud sco an nouam liceat, nisi forsitan aut summa personae lignitas, aut praecla ra in Remp. merita. aut peripectaVirtus,ingeniique sublimitas, aut quaeli bet alia magna potensque ratio 1d fieri patiatur: omni namque peccanti poena diuino humanoque iure debetur: ut cunque peccat, statim se poenae obnoxi si reddit. 'amobrem, bicunque Princeps crimen remittit, si id faciat horrore poenarum, animi est mollitia: si precibus amicorum, Vi tiosa verecudia si propter pecuniam, auaritia est uialiquo alio praemio intemperaritia. Vi ylla inferri grauior

R p .potest securis, quam haec crimi-

nun remissio: nam incitamen rum est

non leue ad maleficia ubi vident ho-n1ines facultatem sibi concedi criminis redimendi legitimas poetias effugiendi. Veteres autem iustitiς tena cissimi

282쪽

natur: quanquam ctiam reliquas eius dem partes enixe coluerunt. Nam S

religi anni crgam cos, pictatem in

parentes, in rebus creditis sidc pia in mutua beneuolentia amicitiam, S in uniuersum hominum gcnus carita tem seruabant: si qua alia sunt lati tu modi. Sed ut rodeam ad animaduersione in delictis, quid egit L. Brutus , qui primus Roma Consul, S Libertatis auctor suis fuit ciuibus nonne cum filios comperiiset consilium iniuisse de reducendis regibus, Cos securi percustit. Nihil apud cum patrius potuit aflectus , cum c consulem esse videret. Similia ratione T. Torqua- tu , cum tertio Coiulatu bellum cum

Latinis gereret, filium, qui aduersuscius edictu singilari certamine cum

hoste pugnauerat, capitali supplicio

affecit: hic quoque maluit sc d familiam legitimo successore, quam iusti tiam suo decoro orbatam videre. Illud quoq; Zaleudi memorabile: Scripseratis leges Locrensibus,&poenam

283쪽

14 DE PRINCI P. DOCTR. in adulteros statuerat utriusq; oculi amissionem,oblato filio, ΔΓ crimine hoc conuicto, cu ciuitas inhonorem patris poena hac remitteret, supplicaretq; Vt adolescentulo fili arceret, venMInq; aetati tribueret, Cosensumq;

ciuitatis peties se valere ellet: Tandem ultis exorat' partiri se dixit poenam cum filio, atq; ita primo sibi unu deinde alterum filio oculum erui iussit. A L B. Fortius hoc factuni Zaleuci videtur, quam Bruti Z Torquati. Illi enim non se, sed filios puniuerunt: hic poenae parte in se recepit,&licet fomtius fecerit,ut dixi, non tamen uistius. Nam plenissune superiores satisfec

runt legi , qui de filiis supplicium lege

statutu sumserunt: Zaleucu Vero partem latum poenae in filium deriuauit.

Nam quod aliam parte ipse innocens

sumserit , quo modi' dici potest satis factum legi , cuius non fuit consiliuni punire innocente M A R. Mihi hoc Zaleuci exemptu videtur admirabile,

Upater subiecerit se poenae quada ex parte, pilio, id tu quoq; fateris: ax masseris Taleuctribrtius fecisse, quana

284쪽

Brutus secori S Torquatus. Sed il- .lud quaeritur, quomodo satisfactum sit legi, quae adulterium utriusque oculi amissione fortebat, qua in rc considera pro prudelia tua,Vt soles, quod filius, qui deliquerat, etsi minus inste punitus sit , pater tam cin, qui non deliquerat, plus iusto. Itaque , si in v num poena congeratur , reperietur illud pondiis , quod lex requirebat, nec si a duobus corporibus fuerit pcrpartes tolerata, detractum iusto ponderi aliquid id cri debet, modo conomine fuerit illati, qua lege importabatur. Quanquam etiam dici pos

sit, non duo cxtranea S maxime in

ter se disiuncta poena illam sustinui . se corpora, sed domes ica& Coniuncta,ac pene cade. Nulla enim maior coniuctio, neq; propior, quam patri SN filii, propter principiuinius ad alterum linc filius in patre torqueri dicitur,& in filio pater Ai R. Si veteres tam seueri exactores poenarii uertit, cur posteri non sunt equuti, psertim

tali proposito exemplo viis iam ad illa impressis & patefactis ξM, M. Cor-

285쪽

1 8 DE PRINCI P. DOCTR. rupti mores in catis quo postmo dum luxus & auaritia dc himia opu ad

imi ''' genuit Si respicias ad prima

tempora Reipub. Lacedaemoniorum, Atheniensium,Romanoru invenies seuerissime coercita delicta: no si quis modo totam legem contemsisset sed uerecta pxu rei elaberentur,vel leues paria ii ponerentur quoniam qui iudicabat, iisdem einebantur cupiditatibus, ea-

de sectabantur vera i iudicia de de lictis fiunt, ubi in populis innocentia

amatur, scelus odio habetur. Nam qua ratione alia existimas, Alberte, impunita hodie relinqui adulteria' nisi quia haec a plurib. commitrantur: nec audent Oinines liadicare 1 aliatero,quod pii dira situlit,ε perpetu am eius optant sibi fieri facultatem. Non entia dices id contingere, quia nequeant homines ab alienis se con' tincrc uxoribus si id dixeris, urgeb exemplis multoria pondorum qui b. per plura secula ignota fuere adulte-

286쪽

ria. Ait Di incile ego Onanino arbitror, non impostibile. M , Di fucile semper fuit seipsum superare. Itaque plures reperti, qui hoste armis, nqui cupiditates suas rationis ductu C- domuerint: magnoque inhonoressa T-biti , qui ab alienis mentem , Ocul OS,

manum continuerunt. Nam , t omis .

tam h pra&adulteria,ad quae impelli videntur homines, stimulis quibus dam&aculcis sensuum, d specie naturalis cuiusdam boni, quid dicemus de rapinis, quas principes CXCrcent Nam de principibus tantum fuit propositus sermo, quid, inqua dicemus tonerant populos tributis vestigalia

instituunt noua, augent VCicra priuatim etia multos faliis delatorum criminibus acusiatos cXpilant conquiritur undique materia cogendae pecunia: Fucrunt olim in Principibus, qui talia gereret quos nobis hilloriae prodiderunt sunt nonnulli h Alie forsitan tales Vtrum scienter haec eos facere, an inscienter dicemus t Ego credo inscienter non quo a ignorent,

quid sit id quod geritin sed quale it .

287쪽

a1 DE RaNCI P. DOCTR . tignorant quainin ipsis facientibus id inferat illaturumque sit pernitiem, quod vi bonum & utile suscipiunt. In 'scienter etiam, quia non uilum falliteos in apertis praua cupiditas, sed in pleris' quaedam crum obscurixas: vitia enim tenui limite distant quan- .doque a virtutibus & quia finitima

sunt virtutibus,virtutes videri volunt. imitatu prudentiam malitia, riit dinem audacia,verecundiam timidi. tas, liberalitatem profusio, frugalit, tem auaritia, teucritatem Crudelitas,

magnitudinem animi superbia, ligionem si exstitio, Hic quid aget Princeps rudis, indoctus dinum po terit factum a liquod, vel faciendum diiudicare, utruna in viiij vel virtutis partibus sit ponendum' i nominarant 1in jiciet, cui dubium, quod hi,quos circum se habet, rem Galaqui meliora vocabula, i udabut qui quid erit audiet se in tenacitate parcum , in superbia magnanimum, in

crudelitate seueriuri,denique in capacitate iustum Vorecari.

288쪽

MARCI ANTONII NAT

TUE ASTENSIS,

De Principum Doctrina, LL

SIste hic parumper, Marce, na hoc, quod postremo posuisti,me quandoque commouit, non quod faueam prauis Principum cupiditatibus, sed dicendum est, quod illi praetexunt.

Euolue tecum veteres historias nam recentiores libenter omittimus.Non inuenies unqua Principes rapinis intento S,Vino prae se ferrent egere naulto auro atque argento, S phirimis demum opibus, si Imperiti seruare vellent,Vel augere. Non videtur autem

iniusta haec cupiditas , u Imperium clectione populorum , vel successione vel so te delatu conentur retinerC, re aduersus hostem tueri: Nullus grauior lapsus,quam spoliari regno, hocne fiat, humanitas etia postulat, ut hi, quibus imperat, iuuent non consilio tantu sed revi opibus,& tributorun1 ollatione nec cristimare debent n/-

289쪽

fminorum fortunis opem ibi prae-fj iiove afferre M R. Omni hoc sermonc, Alberte Id egimus, ut oste serenaus inscitia caussam esse omniti, qua principe peccant in Impertiad iij inistratione: id si unquam ita in re, in ha pr.ecipue, quam commouisti' de Principum rapinis, elucere potest. Na quid causi e esse dicemus, Cur no- nulli Principes, cum poplu0s afflige rent exactionibus, priuaras etiam domos falsis criminibus exhauriret, nihil fere clii quam relinquerent, tamen egerent.perinde ac 1i nihil rapuillhiat, alij vero, cum abstinerent alieno, phi ra etiam lars irentur,abundarent, sufficerentq; imperi opes ad exercitus alendos ci expediuones obeundas unde hoc obsecro , quod rapientibus

deerant omnia,abstinentibus supererant Et ut te acl veteres reuocem hi-

290쪽

inter Romanos Principes fimolissimi, hi diripiendis domibus, ciuitatibus,prouinciis intenti senapcrtiterui, qui ditatquia maximarum rerum cupiditates habebant, quas explere non poterant nisi orbe compilato. Me mento Neronis aurea domum Isthmi effossionem, aquarum deductio ires per multa terrarum spatia, si ecta- cula,ludos, venationes, naumachias: missilia rerum omnium in populum iacta,ingente pecuniae vim in histrioneS,aurigaS, citharistas collatam Titaridatem Armeniae regem infinito apparatu sum tuque Xccptum adde profusione domosticam, alca ludum,

conuiuia comm Cllation CS, scortatio-nCS,Vnguenta, gemmaS adde nauigatione , itinera , peregrinationes, magno Virorum mulierumque comi taPU, magno iumentorum , vehiculo . rumque numero sequente. His tam

immanibus sum tib exhaustus, ac pene perditus, ita ut stipendia militum,SICommoda Veteranorum protrahi ac differre necesse foret rapinis ani mum adiecit, nulli parces hominum