Marci Antonii Nattae De principum doctrina libri novem cum aliis eiusdem generis ...

311쪽

illatam perdat in exustione torris , an incolumem esse patiatur. Vicit laac in muliere deterior pars, sed noritinepugna,vt dixi. At Pentheus 4 clarum

Rex, Niobe Amphionis Regis audacter peccant in Deos, quorum Cultum negligebant hos in genere illo, quo peccarunt, plene peccasIe dicemus: Ita enim peccarunt auide, Ut ipso peccato delectatos, δί in eo sibil-psiis placuit e credi possit Fabulasto

qui videor, sed cur non fictis utar po-imS, quam veris ξ cum fabulosa facilius au irrantur,&magis noscatur, S min-lo deterius auditores instruatMr. ALA. Tu vero in istis perge,Vt videtur mam etiam fabulosa crudiri possunt, .sae pius his ad commouendos antimos usi lunt grauisti mi auctores Illud tamen me, Marce, Comouot, quod malos ita quandoq, peccare dicis, Ut eos etiam peccare delectet Undena id sic credamus M A R . Facilc id quidem nosse , Albertc nam quod cunq; mali magna Visummoq; ani sui appetu ardore.ubi id osequiati sunt S audent, tanquam sitim clupiditatis uae restrinXCrint,

312쪽

nerint. Sed ex his, qui ex habitu peccant vitioso, illiad procreat Voluptatem, quod Consuetudine sua utuntur, quae est illis vel ut altera natura Naturale igitur quodammodo his est pec-Care quandocunque utcm cuique secundum naturam contingit,placet, sitque laetum atque iucundum Inuc-niuntur tamen nonnulli qui post delici una poenitcntia ducuntur. Nos . enim illaid:

Foenitet, si cys id mistrorum creditur vili, Foenitet,ci ficto torqueor se meo.

Erillud a doloscentis ex Plauto:

Ego animo cupido atqb ocul indomitis uir Persuaseum e a re , quora me nun acti pudet.

Hi,qui talia memorare possunt, Ostendunt non undiq; rationem in illis exstinetam di obtenebrata uille, scd adhuc lumen aliquod stipercssc Sc irarum id hominu genus: Maior pars non de peccato dolet, scd de poenis, aliis incommodis, qua peccatu ipsum saepissime secum adducit. Sumus plCriq; similes mulierib. in adulterio dC-prehensis, non adulteri u patratum,

313쪽

168 DE PRINCI P. DOCTR. sed praesentem lugetit poenam: displicet no peccasse led puniri A LB ACcipio equidem haec sunt enimi ut dixisti non admodum difficilia cogni- tu.Sed quid est, quod, Marce, dixisti, . nullum esse tam malum Principem, quod non boni agat atque egerit aliquidi ego a malo nihil boni prouenire .crediderim , sicut nec ab obliqua regula architecti aliquid recti. Nam

.hanc regi comparauimus Enimuero etsi opus extrinsecus rectu appareat, non tamen ab his geritur honestaris yel utilitatis publicae studio,sed vellucri ses,aut gloriae , aut priuati alicuius commodi captandi gratia. Dictum est a non malo Poeta:

Uuid Neronepe piauid thermis melim Neron inis.

Putasne Neronem aedificas e thermas publicas,cogitantem plebis Romanae commoda Non arbitror,sed aedificasse credo, ut beneuolentia populi,cui inuisus erat, hoc veluti munere redimeret, vel forsitan ratus ad perpetuitate sui nominis in omnem posteritate id munus pertinere. Honestatis

314쪽

nestatis vero eatissa'tionaod faceret,quam non nouerat M A R. Edificationem tamen illam thermarum bonam fateris. At B. Bonam fateor,

sed non bcne factam, quia non respexit ille ad id, propter quod aedificationem talem fieri decebat. Puniunt iniqui Principes sui similesti dilli miles, id est,bonos pariter Viros&malos: a ominabile est, quod puniunt bonos, gratum quod malos, sed nec dum ma los puniunt,id fit bene,quia non fit id ab eius iustitiae meditatione, sedit vel fisci opes augeant, vel quia etiam malos metuunt, a quibus sibi cauendum existimant, vel qualibet alia de caussa potius, quam quod iustitiae ratio id exigat. Mitto quam absurdum sit castigatores esse alienorum vitioru qui castigari ob sua merentur, inquirere in ceteros , qui maximis ipsi delictis scatent. M A L. Quid de Phalaride dicis Agrigetinorum Tyranno' an nonis bene,cum Perillum sito boue inclusum perdidit, quem ad alioru necem pro munere Tyranno obtulerat Hic

in alios inique multa, in hunc iuste e-

315쪽

MA, Arbitror.Veruntamen. ALB. Quid veruntamen Q R. Non ego, Alberte,Augustinum in mediu protuli, tetatum Virum Oppugnare, quo

Christi Ecclesia neminem habuit in belligerando pugnatioren . neque in docendo acutiore. Vtinam tam eius scripta intelligere possim, quam doctrinae faveo. Non deerit tamen forsitan aliquis, qui audito Augustini sermone neget bonum esse, quod non bene fiat. Bonum namque quod in virtute cosistat, ita demu est bonum, sistat,quod oportet, &quando opo tet, quemadmodu oportet vi quo

fine oportet,si uno horum Careat , sicut virtutis, ita boni quoque caret nomine mec tame ab istis discrepat Augustinus , si quod dicit, inspiciatur. Nam quod faciendum est , i non bene fit,Vocat bonum, non quia iit bonum , sed quia boni estigiem gerit, dc non recte intelligentibus bonum videri possit. Et verba quidem Augustini,quae superius retuli, hoc satis indi cauent, quod idem in Enchiridio eui dentius expressit: tunc enim inquit

316쪽

praecepta S consilia recte fiunt, cum referuntur ad diligendum Dei in vel

proximum propter Deum Q dvero timore poen .u, Vel aliqua intentione Camali fit, Vt non referatur ad caritarcna, nondum fit, sicut fieri oportet, quavis fieri videatur. Inimicus enim iustiti ae Est , qtii poenae timore non peccat: amicus vero iustitie. qui eius amore non peccat. Quamobre, mi Alberte, si dixeris bonum esse apparens,

quod hon bene fit, quia fine stio care-

atmon autem vertia bonum, melius

ut mea fert opinio senties&iudicabis . At non hoc eit,quod dicere volueram. Juhasis hen d .ien tenet iam ALI Q ijd ergo aliud M A R. Fines Virtutum in animo cosistere arbitror facientis: Si is rectuscit, non potest opus, quod degenere sit bonorum, ex fine culpari. Dissicile autem est quod qui1-que facit, quo cosilio, quo proposito, Qua intentione, quo deni Me animo faciat, videre: bn enim intra at imi penetralia conspeci us datur. Diligenter igitur videndum, ne ubi opus forinsecus rectum apparet, si id ex ani-

317쪽

o mi P LN Cai. D o C R. gisse dicitur, , coegerit eum inscendere boue, quem fabricauerat, Vt prirnus eXperiretur,q, in alios excogitasset. A L . Ne Tyrannu launc quidem bene fecisse existimauerim nailius est seipsum, quod crudelitatem a Perillo illo munere exprobrari sibi sentiebat,eandemq; in latic,Veluti remittens iaculum, fortius contorsit quod si iustitiae ei cura tetigisset, nunquam tam acerbe in hominem progressus fui 1sci. An non satis erat Perillum, qui eo animo ad ipsim accesserat, Vt pro munere aliquid ab eo gratia vel pecuniae referret, corripere verbis grauioribus, S hominem cum suo dono reiicere, Meo facto ostendere , se noesse eum, quem putabat8M A R. Mustis ioc fatis non videtur, nisi crudeli 'tatem incrudelitatis auctore conuertisset, quod fecit, siue ut obsequeretur iustitiae, ut ego dico siue naturae suae immani, crudeli, ut tu vis A B. At istuc refert, quo animo id fecerit: naplurimi opus peragunt bonum , sed

non bene. R. Ex Augustino hoc habes, bonu opus no bene fieri a ma- lis: Il-

318쪽

LI B in VIII

lis: Ille enim contra tuli antidis titans offici:idistinguit a finibus. Nam olficium ponit infaciendo, fine in eo P-pter quid sit ficiendum: existimat aut aion possie ossicia a finib. separari ve luti manum abstinere ab alictio, si ODficium cogites , videtur eis iustitiare sediti quaeritur, quare fiat, respondetur , quia timet legum poenam, Iudices litium dispendia; hoc videtur officio bonum, sed non est, quia non est bonum recto fine propterea quod non displicet ei furari, sed puniri Vc cari S lites sectari hic iustitiae amoratullus , sed trepidatio futuri mali Similiter siquis subueniat homini innocent, misero, periclitanti, si labo rem illum isscipit non iustiti intui tu, sed pecuniae adductus, vel huma-

na gloria commotus, non bene bonum facit, quia non bonus Lacit, quod non bona fit voluntate. Haec talia

disserit Augustinus, alibi saepe , S in

libris, quos modo memoraui, cuius dicta forsitan legisti, placuerunt: nam illud, bonum non bene est ab illo. A LAE EAE 34. An non ita recte . a

319쪽

dere boue, quena fabricauerat, Vt primus experiretur,q, in alios excogitasset. A L B. Ne Tyrannuli unc quidem bene fecisse existimauerim nailius e it seipsum, quod crudelitatem a Perillo illo munere exprobrari sibi sentiebat,eandemq; in huc,Veluti remittens iaculum,Iortius contorsit quod si uititiae ei cura tetigisset, nunquam tam acerbe in hominem progressus fuisset. An non filis erat Perillum,qui eo animo adipturn accesserat, Vt pro munere aliquid ab eo gratia vel pe-

Cuni: e referret, corripere verbis grauioribus, S hominem cum itio dono

reiicere, Meo facto ostendere , se noesse cum, quem putabat8M A R. Mul tis hoc fitis non videtur, nisi crudeli

tatem incrudelitatis auctore conuertisset, quod fecit, siue ut obsequeretur iustitiae, ut ego dico, siue naturae suae immani S crudeli,ut tu vis. At B. At istuc refert, quo animo id fecerit: naplurimi opus peragunt bonum , sed

320쪽

I VIII ilis: Ille enim contra Iulianti disputatiis Oisci:idistinguit a finibus. Nam olficium pollit in Laciendo, fine in eopter quid sit taciendum: existimat auta 1on posse osticia a finit, separari vcluti manum abstinere ab ali cno, si OD sicium cogites , videtur elle iustitiae: sedi si quaeritur, quare fiat, . spondetur, quia timet legum poenam, idices ditium dispendia; hoc videtur cilicio bonum, sed non est, quia non bonum recto fine propterea quod non displicet ei furari, sed puniri, exari, Z lites sectari hic iustitia amoro ullus . sed renidatio futuri mali. Similiter i quis subueniat homini innocenti, misero, periclitanti, si laborem illum suscipi non iustiti in tui tu, sed pecunia adductus, vel humana gloria commotus, non bene bonum facit, quia no n bonus Lacit, quod non bona fit voluntate. Haec talia

disserit Augustinus alibi i epe,d in

libris, quos modo memoraui, cuius dicta forsitan legisti, placuerunt: nam illud, bonum non bene est ab illo ALBER Tvs Annon ita recte