Marci Antonii Nattae De principum doctrina libri novem cum aliis eiusdem generis ...

361쪽

, o DE RIN cI P. DOCTR. hinc ad quinq; vel sex annos,hi, quos circa se laabet. purpurati,imbusit adolescentis animum vana opinione: negantes regium esse qaotidie caput in

libros mittere, laoru loco venationem, eqilitatione, aleam, amoreS,potatio GCS,proponunt. Ille autem facile

suaderi se patitur, & a labore declinas stud1 orti consite, illa poetius sequitur, quae sensibus videt este primaria ibique omnis disciplinarum ratio perit. Sed iam sese Rex corroborauit aetate. Tum plane illi incumbunt excitatur spe augendi impervi, memorantur opes S copia regni maiorvies vir rus,belli gloria, triumpi cum decus, negat iuuenem Rege senescere octo oportere ali praedand rapiendique vias ostendunt, populo: l tributis o nerandi quaquam mi qui ta no egeat forsitan nagistrisci ingeniosa enim perii suis attamen plura etiam ab aliis diicit. Sic Rex laudis auidus, auidus plutibus hortantibus ad bella fellinus progreditur , nec veret,ir, scrsuaqi omnia dubiae Martis aleae committere. Haec estiuasio praeclara: semperii

362쪽

per interfuit scruorum , Dominum habere negotiosum, Ut eorum pCra illum promereantur. A LAE E Tu

quidem , Marces, descripsisti ad unguem, quod fieri solet. A R. Sicc- quidem fieri iudico. Vterque auteni nostrum suaserit rectius his, quibus

cura puerorum regiorum committitur, Ut omni conatu dent operam, ut initio aetatis imbuant cos optimis disciplinis. Tunc enim incipiendum est, ut res deinceps ad maturiores an nos paulatim perducatur, ubi perficietur,&perfecta fructus feret ubertarimos. Nam puerilis animus mollis esstri tener, S duci facilis do quo velis traheres, seqziac hinc ubi quidquam apprehensum fuerit,& inanimo pueri, tanquam in Vacuo cina ni fundo, resederit, haud facile euelli tur: sed comitabitur maiori in aetate indelebile, pugnandumq; omnibus artibus,ut e pueritia in adolescentiam transgrcisus ille in eo quod bene coeptum fuit, perseueret: ncc abducatur a studiorum labore ad voluptates , qtiae se in illo prina adolescen-

363쪽

l1uic ad quinq; vel sex annos, hi, qtios dirca se habet. purpurati, imbuta Hadolescentis animum vana opinione: negantes regium eis quotidie caput in

libros mittere,& horti loco venationem, equitatione, aleam,ambreS,pO-tatio GCS,proponunt. Ille autem facile

suaderi se patitur,ri a labore declinas studiorvio Titte, illa potius sequitur, quae sensibus videt esse primaria ibique omnis disciplinarum ratio perit.

Sed iam sese Rex corroborauit aetate. Tum plane illi incumbunt: excitatur spe augendi impeta j, amem Orantur opes S copia regni: maiorum virtus, belli gloria, trium pliorum decus, negat iuuenem Rege senescere octo

oportere ali praedand rapiendique vias ostendunt, populosq; tributis onerandi quaquam mi iurias no egeat

forsitan a laris in gehio Peni aper se satis attamen plura etiam ab aliis discit. Sic Rex laudIs auidus, auidus pluribus hortantibus, ad bella Ditinus progreditur, fiec veretur, scrsuaq; omnia dubiae Martis aleae committere laec est suasio praeclara: sem, perii

364쪽

per interfuit seruorum , Dominum habere negotiosum, Ut eorum Opera illum promereantur. ALBER. Tu

quidem , Marce, descripsistitasvnguem,quod fieri solet. M A R. Sic c- quidem fieri iudico. Vterque auteni nostrum suaserit rectius his, quibus

cura puerorum regiorum committitur, ut omni conatu dent operam, ut

initio aetatis imbuant eos opimais dis.ciplinis. Tunc enim incipiendum est, ut res deinceps ad maturiores an nos paulatim perducatur, ubi perficietur &periclica fructus feret ubertarimos. Nam puerilis animus mollis est de tener, S duci facilis, S quo velis trahere, seqziac lainc ubi quidquam apprehensum fuerit, Linanimo pueri, tanquam in Vacuoin ina ni fundo, e sederit, haud facile euellitur sed comitabitur maiori in aetate indelebile, pugnandumq; omnibus artibus,ute pueritia in adolescentiam transgrcisus ille in eo. quod bene coeptum fuit , perseueret: ncc abducatur a studiorum labore ad voluptates, quae se in illo primo adolescen-

365쪽

3o ii PRINCI P. DOCΤR. tiar flore ostenduntselisibusque lenocinantur. Hoc duni essicitur, nonne spe iam beatum est illud regnum, cui in magna rectarum artium copia Rex educatur Sed, ut opinor alaec frustra

canuntur,ec in nubes Verba sparguntur. Nam adeo contraria inualuit opinio, inon modo Regium non putetur literarum studia perseq. inobile quidem,hoc cit, ut plenius loquar, non esse id regiae dignitatis, ac ne 11obilitatis quidem Scimus tamen

olim homines nobiles tibi modo didicisse plurased etiam scripsisse Obieci uni aliquand Terentio fuit Coinico Poetae:

Homines nobiles Eum adiutare, assidueque nascribere.

Num legisti aliquado hoc carmCn, Alberte A L B. Legere memini, mihi-Que huius carminis diligens cura fuit. MAR Num inficiatus est hoc crimen ille ALB. Minime, sed gloriosum sibi putauit tales adiutores habere M A R. Recte ais sequitur enim:

366쪽

cui obis niuersis populo placentrovorum opera in bello in octo, in negotio. Suo quiseque tempore is est nesuperbia.

Erant hi , qui obiiciebantur adiuuare poeta inscripto Comico e principibus Roman ciuitatis,summo genere nati Jumma amplitudine,maximisque rebus gestis. Si peculiaris esset nobilitatis ignorantia literarum, poterat poeta ab accusatoribus u rere, an non puderet illa dicore PQ inamodo enim dicero possunt, se ab illis adiutum viris in scribendo, qui propter nobilitatem, amplitudinem nesciunt omnino literas num ignari literarum possunt scriberes num alium scribendo adiutare, etiamsi cupiante His& talibus argumentis poterat illos Vrgere poeta, sed non hac ratione

repulit maledictum sed illa, ut non improbet scientiam nobilium , sed magis accepisse dicat scripxa illorum, quod tales essent, qui scripsissent. Itaque quod nonnulli vano errore de-Cepti putant turpe esse , si scribat sibi, id est,ad aliquam suam laudem, fructum: id non modo turpe debet vide-

367쪽

ab Di I, IN cap. 4 C ri,sed laudabile:si scripserint etiam Glit,ingeniumque situm illis suppedit ' tint.Nobilitas igitur generis i ii ino

donon deterritur scientia literarum, sed etiam illustratur:principatus Vero sustentatur. Nam ubi maior regenda inoles, plus illic praesidii inesse debet inagnum auten praesidium a literis, quibus ad omnia erudimur nec si qui Principes disciplinas sectati,niale iam perarunt,id re abiicienda doctri Ii-wrarum:non magis quanae medicina: quod plures medici vel inscitia Melifaude multos occiderint aegrotos ino magis quam canendi arseo. plerique inconcinne , --xe canant.Etenim eos qui secus agunt, ac illis dos ctrina praescribat ratio doctos esse nego:voxamen doctor hominum posse verbis nunquam negaui: doctos . avse esse eos,quos doctrina suasit;

ausi id esse istum,quod ipse fieti iubet:

fraudes esse, deceptiones, tum sensibus, tum a vulgi opinione: profectas Ad hanc ergo formulam I rincipem doctum requiro: non qui

368쪽

L IX. opsis doctrinan ostendat Eum autem qui loquit hiri doctrina, ituit contra doctrinam, non habeo pro docto: s1cut nec pro pictore illum haberem, qui male pingeret, quavis de pingendi arte loqueretur cientissime. De misi is princeps laudat aequitate, iust i-tiam, continentiam: tiarum virtutum ossicia exponit cum vituperatio ne contrariorum docti ne, an insani

potius nomen ferat, qui ca loquaturti contraria agat quid sicquitur illo sermone, nisi quod scipsum accus it Nulla enim dubitatio relinquit, mala esse quorum ille meminit,ut malorum non expectat aliorum testimonia tacitus , sed propria voce damnari appetit. Sed non si quidam nihil eliteris praeterqua inanes quasda voces retulerunt , ideo fit, quin fuerint plures, qui ab illis magnu sumserint auxilium ad res bene geredas, imo sine

illis vix potest quisqua princeps ma

gnus clarus' euadere. Omneminina diuinaru humanaruq rersi cognitio nScotinet animo latu opus est obseque te&ad obedie duparato nihil iu-

369쪽

3o DE PRINCI P. DOCTR. bent,nisi sanctu, syncerti, integrum, honestum: addo etiam nisi utile: tametsi saepius utilitas latet initio, sed in exitu seipsam ostendit quicunq; autem principes literarum sunt rudes, . fieri potest diuina quadam fortuna, Vt imperium recte administrent menti endum tamen est , ne cupiditatibus suis pareant: in illicita omniad nefaria ferantur:& eo magis, quo maius Imperium,quia latiorem Vim nocendi nacta est libido. Nemo priuatus, imo ne plures quid priuati in unum

simul coniecti, tantum Docuerunt, quantum Vnus nocuit N o; quantum Claudius , Caligula, Domitianus, Commodus,Basilanus,MaximinuS,Carinus,Licinius,& sit quihuius modi pestes in imperio fuerunt: nullum a doctrina repagulum aduersus effrenes libidines, nullu ab honestis studiis aduersus assentatorum Voces habebant. Itaque tot numeroin tam immes magnitudine flagitia ediderunt, ut horreat animus ea cogitarC-Quid dicam animum impurum fu-ind,cum corporis nulla pars fagitio

Vacaret

370쪽

L IX. vacaret Q in diem excipiam, cum omni fere hora aliquid fieret sceleratum. Quid memorem ciuium vitam exstinxillo, quasi domesticis pepercerinta Inquinati sani dedecores, turpitudine,peccato pudet referre, quam leuibus ex caussis homines ex omni

ordine ad necem traherentur: Vr 2C-bant maiestatis iudicia , non solum

ob factum, sed ob quodlibet dictum: quidam etiam quod insomnia Principi improspera vidissent , exstincti sunt. Alii quod genesin Imperatoriam habere dicerentur , vel quod do vita Sessalute Principis mathematicos Consuluissent, necabatur. Nonnullis crimini fuit, quod heredem institue rant principem, adhuc superuiuerent Foeminae, quae de vi, de siccarii; repetundarum Reip. oppugnatae, incusari non poterant, ob lacryma damnabantur: obiiciebatur enim, quod

perductis cuiuspiam necem defleuis sunt. At hi Imperatores, quos modo retuli , plures imperitarunt annoS, Vt

potuerint saeua multa patrare. At Aulus Vitellius, cum paucos menses po-