Marci Antonii Nattae De principum doctrina libri novem cum aliis eiusdem generis ...

371쪽

31 DE PRINCI P. DOCTR. tius essetImperio, tam multos exstinxit, ut credi positi, diutius Imperasib. Inter caetera illud egrcgit in cum in ipsa salutatione inimicu suum quendam ad supplicium duci mandasset, moXque reuocas et,& se adduci ius sisset: cunctis qui aderant id heri cen sentibus, ut misero illi parceretur, 3 iam clementiam ius laudantibus: Coram iugulari imperauit, Velle, di CenS, oculo suos pascere. Huic non satis fuit gulosissimae fuisse vitae: nisi e tiam crudelitatem pro cibo haberet.

Quicunq; horti principu gesta legerit, facile intelliget, niihil csse truculentius suprema potestate: Ubi neminem metuit, nemine Veret ' nulli re

ferre gestorum rationes obnoxia est: multumq; animo perspexisse is vide tur, qui Lacedaemone Rempub olim legibus temperauit. Nam cum videret regiam potestatem de ni ita licentia intumescentem , eam coercuit Eph bris additis , qui supra Reges

cilient: S qui cohiberent,atque etiam poenais afficerent si delinquerent,&contra morem aliquid molirentur.

372쪽

L1BER X II Nec alia ratione Romae quonda oppositi Cosulibtis Tribuni qua via di-m cretillis iniuri faciendς potestate. Isti aute qui siccudu genus amplissima suscipiunt Imperia, quς legitima censens Q mos ea patrius permittit: nolui se stibiici alteri recusant certi alicuius magistratus animaduersionem,taquaequestre frenu recipere. At iuri S, aequitatis rationis in eos sunt vincula, aeternae lcgis instituto imposita.

Ita est Dica facile perrupunt principes: nisi, siquis eoru bonis imbuere seipsum studeat moribus, cos' salutife- doctrinς prcceptis muniat atqi stabilia aduersus superbia luxu, quae duo maxima mala principatus pote sua secti asterre solet. Nemo aut iXistimet felicitatem assequi se peccatis. Nullu enim peccatu sine poena primu in ipso peccato maxima poena est; aer ipsum exuit homo se ratione de eluq induit imagine, deinde nccxterne ii quide poenidelictui. Deduxi in mediu Caligulam,Neron C, D Ο- mitianum C: esares, qui sceleratissime imperitarunt, sed no id illis cessit impune Naquas invita pro lais repede-

373쪽

H DE PRINCI P. IOCΤRrint poenas,notissimum est: nec quantas nunc post mortem pendant, arbitror ignorari. Est ne quisquam , qui

horum Imperatorum , quo modo memoraui, dicat quenquam doctum fuisse ξ Nemo dicit rudes enim magnarum artium fuerunt. Sed demus vidisse illos stellarum numerum; nouisse omnium animantium lingaas;

quod de quibusdam fabulose prodi-4um fuit demum tenuisse cunctarum rerum originem,progressionem,terminustamen curam multa ediderint saeua contra doctrinam praeceptaqua

sapientum, pro doctis non haberem: sicut neci philosophis: idq; mihi cii Platone comune est,qui sentetia philosopho sua tradidit Reip. gubernacula, sed ei philosopho, nosi detritus sit in naturalibus, Dialecticis Mathematicis,dies valeat qualibet de re argutissime disputare, sed qui animuhabeat imbutii veris de honesto utili que opinionibus ilictis prauis affeci ib. 1uperiorem. Hunc quem philosophum Plato, ego doctum voco: recte quidem; quando inerum alteri

inest

374쪽

L VIII. 313 inest. Nam nec sine doctrina cst philosophusmec sine philosophia doci us csse quisquam potest. ALB. Nescio

an Gothici nominis auctoritas penes nos quicquam valeat. MAR. Quid ita narras ira iij aiunt hoc Gothorum institutum fuisse, ne rex eorum literis imbueretur propterea quod studiis literarum frangi fortitudine remollescere animos&en ,- minari arbitrarentur. MAR. O inscitiam Barbaricam Sc cremothicam ALL. Sciebam iam dudum, quod ita iudicares ac babaros homines inscitiae damnares. Attamen ad id

quod debilitati animi vim ac robur literaru studiis existimant, a te dicendum est aliquid. M A R. baid cubarbaris hominibus censes disputadum, praesertim his. quida non exstat ALB. Non ad Gothosicspicio ego,qui iam sunt nulli: sed ad quosda alios non minus ingenio barbaros, croces, qui cade forsitan,quae Gottii, cesent. Vbi Gothos ratione regcris, omnes illarum partium de artiti fregisse putato.

Aggredere igitur vi vexam aduersu V s

375쪽

3i DE PRINCI P. DOCTR. Gothicos homines defende sententiam, , ut coepisti literarum patronus esto. MI R. Aituat isti literarunt studiis enervari mentis vires :ideo interdicta est Rcgi studia literarunt: quasi Rex ad unam tantum respice re fortitudinem debeat,& non ad reliquas quoque Virtutes, maXimeque ad ustitiam cotempcrantia: aut quasi non liceat fortem sie sine rabie ac furore. Apparet profecto istos, ut Gothos nescisse quid iit fortitudo. Fortitudo enim nihil aliud est, quam sta bile S constans mentis iudicium: quo impellit animus ad durissima quaeq; subeunda S susteradalpter honestate: hoc iudiciano eripiunt literae sed

cotrapariunt, nutri ut, stabilivi, tuentur Gamobre nossent impediaDeto fortitudini si quide iunt adiunaento: nec si eaede modestia S mansuetudine praecipiunt,ideo quicqua detrahitur de fortitudine nec fortitudo maior adiuncta feritate S inamanitatC.

Hoc sic intelligi potest. Fuerunt oti m. EetCSNOnullae circa Pontuti Siciliam

alii' in regionibus usq; adeo efferae

376쪽

S immanes, Ut carnibus vescerentur humanis,d Omnia Cruda Vorar Ct, non tamenia constat ceteris fortitudine

pstitisse,&latos imperii fines habuis 1c: quin celendum est timidos potius exstitisse, quod no aperte pugnabant,

sed clanculu,&cx insidiis latrocinabantur. At contra nunc spectemus: NulliRomanis humaniorcS, nulli fortiores, si efferas nationes mulias armis obtinuertit S eas legibus datis coercuertit,& dicto sibi audietes csse coegerui. Qui Lacedaemoniis, Athenie-sibus, S omni b. Graecis in Omne humanitatis genus proniores ab iis iuralcgcsq; Crtae, omnis clegas cultus S vi- ctus,omnis liberalis doctrinas' cessit,ide manu strenui de fortes fuerunt , cquod tepore bellica laude floruerui. Quot pericul a ,ri quanta ab externis illata genti b. audacissime repulerint Quoties partiis copiis ingentium Barbarorum multitudinc fuderunt, afflixerut Legere gestas Graecoru pe

377쪽

3i PR. INCI P. Di TR. nem, Aristidem, de alios plures , quo rum ille vita italiter cinisit: inuenies eos fortitudine praestitisse, multaque prudenter gessisse cum summo mortis dolorumque contemtu, nihilominus in reliquis vitae partibus moderatos homines, suaves exstitisse.Sed α in animalibus videmus ferociora esse ea, quae mansuetudinis liabent plurimum, quales equi sunt, leones, canes,eleplianti. ed quid animalia rationis expertiit quid ceteras natio nes appello,cum a Gotitis, de quibus agitur,exemplum sumere liceas, nccdebeant Gothi ab aliis exemplam

triare , sed ipsi tibiipsis exemplo esse possinitIpsi hamque olim desertis tedibus ausi sunt Italiam Hispania que 'vadere, quas Buincias etsi primo aduentu vastaverunt, attamen ab

humanioribus nationibus ferro postmodum caesi sunt,& iustissimas ferit iis &immanitatis suet poenas dederuta Εt,ut omittam reliquas eoru clades, a Bellisario primum, deinde a Narsere, ambobus Iustiniani ducibus,tam ma gnopraelio tam sunt, ut Gothorum nomes

378쪽

nomen Una cum regno his in regionibus interierit.Non est modestia aduersaria fortitudini, sed virescius teperat , ne Velit aut audeat aliquod turpiter,inconsulte,indecore. Nunquam dicit modestia viro forti, Ne sis fortis, sed ne sis audac temerarius, praeceps, ne quo improvide ruas vide, pugna pro aequitate, pro decore, pro

hone state: no adimo tibi contemtum Iericulorum 8 mortis, sed seruare illum iubeo ad certas res dicaussaS, quibus prudenter, laudabiliter eo uti possis. Interim melius est ad humani

tatem, mansuetudinem, facilitatem te collertere, ut Ostendas te hominem genitum, it Victum cultumque teneas,& caritate ceteris homini b. iungaris. Et memento Agesilai optimi regis, dicentis,nihil opus esse fortitudine , si iustitia ab omnibus colatur. Quamobrem optandum nobis esset,

ne tua unquam sit opus fortitudine,&si quando opus erit,exerceas eam tuadeo, reliquis temporibus mansuetus& benignus erga omne hominum genus csto. Nec tunc minus cris fortis,

379쪽

cussumque teneas, non esse tanti ulla pericula, ullos dolores dabores, Vllos terrores anilitendae vitae, aut pa- rimonij, aut ceter0rum commodorum,ut te debeant ab honesta ratione reuocare id agens fortis exis, etiam dum quietem egeris. Nemo hepe

te sit fortis , nisi ad id antea se praeparauit, cogitet laumana omnia homini estis negligenda quo dignitatem animi decusque retiiteat inaedes dicet modestia ad virum fortem, Omnia ponentem in factorum at citate, Vt eum paulo quiet 're reddat; cuius oratio mihi valde nescio antia, bi etiam probetur. At B. Iam ista o-r tio mihi dudum est probata. Α Cur igitur me haec dicere compellis,

si quidem haec tibi iampridem lint

. ψbat, quo more id agis. Alber te 3 A LUE . Eodem Marce, quo tu & ceteri iudices solent. Nam hi etsi saepius de caussa statuerint intra seipses,& teneant, quid sit pronunciat

dum gaudent tame patronos, auis rum de re audire.MAR Vah,meo me. telo

380쪽

telo confecisti Vcruit redeamus ad

Gottiorum inscit liti, quo avocant rC-gem aliteris, ne per has reddat effoeminatior,vides,imo vidisti iam dudu, quam improbus sit iste sermo, nec si improbus est sermo, aequa potest esse constitutio. Nihil enim prohibet regem fortissimumclse,cundcmq; modestissimum,ut haec dictant ac ne militiam quidem citis cupe in modos iae esse expertem, quam ui S praesero cena esse oporteat. Quod si optaduna est,uellem Leoninis est moribus, id est , in hoste duram atque asperaria

sed in amico dc socios, ac plane susplices benignamri quietam. At contra tunc vidcas a militibus scri qui hostibus facile cedentes vim suam in amico si socios ostendunt. Mouet me , ut haec dicam , vastata prouincia nam direptiones oppidorum,&depopulationes agrorum 4 CXustiones tectoru non tam ab hostibus, quam ab iis sensimus , quorum partes sequebamur Incohae praetercatot damnis astecti , tot exhausti sumtibus, ut nihil fere illis sit reliqui