장음표시 사용
231쪽
η . in sin .mam. Io .Horma noctius Detus in il .f. Cato. hu. IOS .in fin.Tamen ego dico simili iudicis ostitio succurrendum esse, quoties similis aequitas postulat,ut si agitur de venditione equi venditi, quem unus ex soci is vcnditoribus tradere potest,& hoc conflat, sed causatur absentia sociorum, ut frustretur emptorem in peristasi constitutum, vel ut quid ab eo cxtorqueat: potest enim & debet bonus iudex compellere unum ex talibus prs sentem ad satisfactionem suo,& sociorum, vel confortunomine, siue agatur de venditione, vel locatione cqui in specie, uel in generc : Idcm in vestibus,'& alijs nccestarijs,quorum mora totum seruusum,& commodum tollit.Id etiam exigit utilitas promiscui usus.l. si zqQ quis mancipijs.f. si impubes .dc institoria actio. His ac ccdit,& in eisdem politicis rationibus fundatur singularis decisio.l. ime prouisum . de Fabricensib. lib. xj.C. ubi statuitur collegium ipsum Fabricens iu teneri deculpa, secto, uel dubio singuloru coltcgij i ea arte,ad hoc ut ocs specula gerant. quia unius damnii ad otum transit dispendium. quod intelligitur discussione ficta cotra Fabricensem: ut in sine tex. ibi,unius detractiones repcdcre cogentur, ut tcxt.illum restituit Budaeus nos rin a. anootationibus ad Pandect. l .moris.insta de psnis. His igitur quatuor casibus clicet in tribus prioribus possit unus cxigi insolidum iure actionis,& ivi ultimo iudicis officio, nisi in ultimo exemplo, ubi Leodat actionem in collegium tamcn hoc non est ut directa obligationis, s d per accidens,& sc propter hoc obligatio non est, nec censetur indiuidua,sicut nec quando omnes tenentur insolidum ex pacto,quia sola natura rei dcbite non prsstabilis per partes causat indiuiduitate ob et cli ligationis.' Nunc tractandum de indiuiduitate solutionis illaec praesupponit obligationem esse diuidi iam,sive iam actu diuisa sit, siue non Si enim obligatio esset indivisa, solutionis indiuiduitas vcnirct in consequctiam,& non per se: ut hic, in quo Doctorcs male se diffuderunt, di confunderunt, quorum scripta dum inuenis perscrutare, & utilio. ra in compendium,& consonantiam reducercm, duos huius indiuiduitatis faciebam gradus. Primus,quando licet obligatio sit diuidua,uel et actu diuisa, non tamen icnctur creditor recipere partem a dcbitore,vcl etiam ab uno ex debitoribus, uel heredibus,scd si rccepcrit, statim sequitur liberatio in parte soluta, uti n debito certae quantitatis,uel speciei, uel fundi.Secundus gradus silando etiam si creditor spontc rccepit ueram partam rei dcbitare tamcn non procedit labcratio in ea Σεa parie: ut supra I. N harum . parte prima. num cr. octavo. Quod autem sub his terminis obligatio ipsa sit diuidua , ct inter plures principales simpliciter obligatos, uel plurcs haeredes unius actu diuisa , ut ipso iure non teneamur , nec conueniri possint . aut
232쪽
in mora constitui, nisi pro partibus suis, text. in dicto . . & b rum. & in d .l .in executionc.ibi,pro parte peti,& ibi petitio, idest,actio scinditur. ergo prius scissa obligatio. Quod autem solutio ipsa sit
indiuidua.text.eu: in I.& harum, ibi,& si pars soluta sit, nondum tamei ulla parte liberatio nata est.& in i .in executione.ibi solui nisi totumno potest.idem text.in i si non sortem.=.penu ibi, non perimi partem dimidiam obligationis, supra de condict. indeb Et sic patet quod non est improprius nec accersitus scrino, dicere solutionem aliquam esse indiuiduam, seu obligationem quandam solutione tenus indiuiduam, quod idem est,quia hoc immediate,& neccssario cx dictis legibus cotligitur, licci non exprimat haec verba solutione indiuidua,quia satis c, v vcre non ficte,quaedam talis est,& esse satis probatur, per dicta iu-zq3 ra. t Vcrum est quod haec indiuiduitas solutionis nullo modo coccr-nit,nec afficit obligationem,& actionc,nec impedit eam es scaciter,ec ipso iure diuiditam active, quam passiue , & sic uidetur potius c se incongruitas solationis quam indiuiduitas,& in ueritate est incongruitas solutionis: sed non hoc tantum,imo aliud accedit simplicis. n.
incongruitatis officium, uis & estectus cst faccro, ne creditor teneatuc accipere , utque iussu recusas e possir incongruam obligationc, nec constituatur in mora, nec mora per debitorem incursa purgetur. HVc,& quae ex his sequuntur, sunt omnia officia incongruitatis, quae huc sistit, non autem operatur quin creditore uo Icte,uci limpliciter recipio
qtc ualeat,& liberationem pariat,prout hic d Haec ergo solutionis indiciadu, uiduitas duos ut dixi habet gradus. Primus cp creditor siit in termi nis d. .& harum,in fin. no tenetu partem Stichi oblatam recipere, tu debitor totum quod debct, offerat, puta alter hqrcdum debitoris in C diam partem stichi,quia ipso iure non debet ultra mediam, & tam Cnnec creditor in mora pro ea parre constituitur,nec offerens a mora ire cursa,& periculo liberatur,nec periculum etiam pro parte in credit re transterturuic ut nec periculum pignoris uel quasi,transi in credi torem. l. pignus. C. de pigir.act.& ita recte tenet Lancelot. Galiau. ind.l. 2.I.&harum,col.9.ucr sed cogita quid Tum ex defectu debitoris. hoc procedit quia licet offerat totum,quod debet, non tamen offert,ur debet, cilicci cum securitate,consensita,& electione cohaeredum in costicho , qua de re fidem non facit, & sic oblatio incongrua: unde non est hic proprius & peculiari effectus indiuiduitati: quia haec omnia
233쪽
per voluntatiam creditoris receptionem purgatur mora soluentis pro eius parte,si prius erat in mora:vt suo loco dicam. Sed tamen nulla liberatio ex dicta solutione,& receptione partis oritur , & sic obligatio generis,uel alternati uae est solutione indiuidua utroque gradu, & sic,paqs prie indiuidua solutione . t Hic est proprius peculiaris,& totus est ctus huius indiuiduitatis solutionis,quae etiam ob id solum dicitur indiuidua,& quo cessante nullo modo diceretur, nec esset indiuidua, sed diuidua. Nec abs re ta presse & pq nitissime haec urgeo: nimis enim &magno non solum discentium, sed etiam pro sessorum,& totius docrine damno errauerunt Doctores, qui indiuiduitatem solutionis extra
hunc gradum propriosq; suos & iuridicos limites, ex proprio sensu pperam extenderunt ad primum gradum, & ad quamlibet speciem inco
uitatis:vtq; semel admissius error latius serpit,in alios errores protrudit, eo usq; ventum est,ut plures contenderent creditorem quantitatis teneri particularem solutionem recipere,etiam ab eodem debitore,ut supra eod.quaes. I. nti. q. non alia occasione, nisi quod ea obligatio se
omni respectu videlicet contractu, obligatione, S solutione) diui
dua.Unde tanquam a necessario & indubitato fundamento colligebat debitorem creditore inuito diuidere possc solutionem , & particulariter offerre, putantes quod alioquin non esset obligatio diuidua solutione,non solum omittentes delectum potentis di actus c videlicet diuidui,& actu diuis sed etiam ignorantes ditarentiam incongrus tantum, vel etiam indiuiduae solutionis,& unum cum altero perperam cofundentes, satis luculenter poenas dantes transgressiorum limitum le-z46 galium . t Haec ergo indiuiduitas solutionis admodum curta est, breuemq; habet excursum: nec enim a iure introducta est, nisi hoc solo casu, quo sequi posset in conueniens difformis in diuersis rebus solutioianis, quo cessante cessat omnino haec indiuiduitas,que propterea no est perpetua, sed facile resolubilis: siue enim solutio possit diuidi num ro,ut si duorum equoru in genere debitor relinquit duos heredes,scinditur enim solutio. l .in stipulationibus .f. operarum .i. cod. vel si uni haeredum accepto feratur,aut aliter quam per realem solutionem solus liaq7 beretur, procedit liberatio. supra l. secunda . g. si tamen . t Et ad veriorem horum explanationem & praxim, addebam, quod nouem in dis usu venit,ne quis teneatur partem debiti etiam diuidui recipere.Primo,qn debitor totius no offert totu.l.tutor. f. Lucius,de usuris, sed hoc
no spectat,pprie ad materia diuidui,vel idiuidui, qa non contingit ex eo, quod obligatio,vel solutio in se si indiuidua, sed ex eo quod nondum sit obligatio diuisa, & locus est regii is de particulari solutione non admittenda ab initio, quam explicauimus supra panc secunda .
234쪽
q. I. Idem quando debitor partis otari minus parte sua. Secundo quado offert totam partem,quam mero iure debet tamen non offert ut debetur: ut supra β.& harum,in sin uel quando iure actionis, uel officio iudicis cogi potest ad totum,ut supra cod num. 2 3 8. num. 2qΟ. Tertio quando non offert rem cum s stimatione deteriorationis vel cum caua si si debita, puta fructilum . t Quarto quando debitor partis non offert
veram partem rei debitae , sed impropriam, puta viam fructum formalem, potest credi ror recusare, non ex eo quod respectu si proprie ,&stricte indiuiduitas,cum possit ususfructus a proprietate separari,&seorsim volenti praestari. Sed ex eo quod oblatio est incongrua: imo nedum incongrua sed etiam impertinus, quia usu sfructus formalis inquantu talis non est debitus,nec est proprie pars rei debitq. unde si de Iacto datur,& recuperatur, no sequitur liberatio in aliquo,text. l. si ita stipulatus fuero .f. Titius, infra eod. sed tota res peti potest non ex eo quod res obligatione,uel solutione in secundo gradu indiuidua sit.Sed ex eo quod nulla vera pars rei debits soluta est. Et schic casus no spe etat proprid ad hac materia, nec ad indiuiduitato, qua dicut sol ut ionis, no magis quam si aliud pro alio,vel indebitu pro dubito solueret,qcqdscripserit Bari .in I. stipulationes no diuidisitur, col.6.num. 23.infra eo Fateor in i largo mo inquantu ususfructus est pars aliqualis, nempe integrali rei debit spol respectu huius partis dici res indiuidua solutione, non solum in primo , sed et in secundo gradu . d. g. si Titius. 2q9 t Quinto quando express e pactum est,ne creditor teneatur per pa tes recipere et a pluribus debitoribus vel haeredibus . ut GPra eo. q. 3. cum seq. idem si testamento, vel alias legitime hoc cautum sit. Sexto quando debitum ex contractu reciproco pro parte offertur non ad simplicem liberationem obligationis personalis pro parte, sed ad fincru ,
ut recipiens teneatur contractum reciproce implere,non enim tene
tur etiam pro parte recepta implere, etiam uni haercditin forte emptoxis,sid totum retinere potest, donec integrum pretium . vel aliud debitum soluatur,& integre sibi impleatur, ta e conuerso. l. Iulianu S.I. OL ferrI.de acti empl.l.Fistulas .g.qui fundum, de contrahen .empi .cum si
milibus. Sed certe istud proprie non concernit indiuiduitatem obligationis,uel solutionis,de qua principaliter agimus, sed magis impropriam illa indiuiduitatis Lpeciem luitionis pignoris , uel quasi, de quamprae .num. 2o9 Rudd enim is,cui pars offertur, non tenetur pro parte implere:non est ex eo lutraque,vel alterutra obligatio sit india uidua:qua sepius ut in fundo vendito utraque diuidua sit, sed ex eo Pis,cul pars offertur donec plene offeratur retinere pol quasi pignus, quicquid promisiit .d. f. offerri. nec pol debite interpellari, & in mora
235쪽
xso costitui in aliquo,nisi interpellator plene offerat. 'Uti licet aes alieruim hincinde quantu ad onus& uim personalis obligationis ta actiare quam passive diuidatur ipso iure inter haeredes,in quia istud aes aliem unon est c5tractu simplicitor,sed reciproce,&consequeter ad onus prius plene implendi, vel implementu offerendi ex parte agentis,mam et illud onus,& non diuiditur:& hoc est quod inquit text. ind. l.fistudas. .qui fundum,de contr.empl.Septimo quado agitur de aliquo actu resoluendo, siue ipso iure,ut in i quod si uno,supra de in diem adiect. diue P via actionis, uel condicendo indebitum l.si non sortem.f. si centum .de cond.indob.vel repetendo tanquam ca non sequuta. l.si sis alia infra de solui. uel redhibendo. l .cum ciusdem .l .plerunque, supra de q-dili.edict. l .cum te.C.de pact. inter crapi.& uen. siue per via restitutionis in integrum .i.tutor.=. I supra de minori. Sed certe P no tenet 'quiro parte discedere,vel distrahere, no est propter indiuiduitatem obli gationis, vel solutionis rerum quae hinc inde uemin tur, cu sepius sint 'pse diuiduae: sed ex co- non tenet reus ex parte sua in aliquo discedere,vel distrahcre,nisi sibi prius offeratur intcgre distractus,& itegrumutua restitutio .de sic casus in effectu in die fere recidit cu praecedcti: sed non quantu ad singula: pp ea quae dixi super notio intellcct. d. l. tu- a s i tor, supra de minori b. t Octauo generaliter quando praestatio partis esset inutilis ad usum, i que coparatur,ut coiter accidit in rebus mobilibus,uel mouentibus,quae diuisione naturale hoc est pro diuiso noadmittunt.l. non amplius.in sin. de leg. I .unde emptor certi equi notenetur ab uno ex uenditoribus,vel venditoris hqredibus recipere parte indivisam pro portione offerentis,ct si offerens nondu uolit recipere pretium pro parte sua, uel si pretium iam erat solutum, ri l rem in sum . Sed per hoc etiam si osserens purget moram suam, non tamen constituit creditorem in mora.Idem in his quae naturaliter diuidi possunt: sed non sine notabili damno .d. l. non amplius .in sin. qui text. loquitur tam ex parte creditoris, ne teneatur damnose partem accipere qua ex parte debitoris ne teneatur cum damno partem tantum dare.
Idem pars oblata a debente parte non prodesset ad usum ex compacto destinatum . Et hic casus, sicut primus & quartus spectat ad indiuiduia tale solutionis in primo gradu tantum . T Nono quando partis pr2. statio non esset rata nec incommutabilis,prout soluitur,& sic et sponte limpliciter recepta non pareret liberationem: sed staret in pedeti, quo casu multo minus tenetur creditor parte oblata accipere,quam in
casibus praecedetibus. Et hoc solo casus prie dicitur in iure obligatio solutiocidi uidua. Praedictis aut casibus magis est insufficietia, ueli cogruitas solutionis quam illi uiduitas, nisi large supto uocabulo, ut dixi
236쪽
qd satis insinuattex.in d. f.& haru,&l .in executione. infra eod. &I. si sipulatus sum .f. I. infra de .ubi obligationcs natura, id cst, obligatione diuiduas, sed effectu,id est solutione tantum indiuiduas, cxcmplificant Iuriscons. in dictis & similibus iuribus, quando solutio partis 233 etiam sponte recepta non affert liberationem in parte . t None haec videntur valde plausibilia,& legibus praxi valde consentaneaλAtqui repressius examinata, dico ad exacta doctrinam no sufficere vltima haeno stram moderationem,quam in hoc olim meditati sumus , ut quanto minus fieri postet a communi diuq; recepta sentcntia discederemus,
in qua ut veritas ipsa victrix nos impellit libere dicero tripliciter c
Til ratum est in hac indiuidue solutionis materia. Primo circa omnia exeplex er pla dicti primi gradus, quae male includunt sub indiuiduitate solutio-
r. nis: quia nullo modo spectant ad aliquam indiuiduitatem etiam simplicis solutionis: sed ad insufficientiam,& incongruitatem solutionis: vi' tetigi supra num. 2o6. cum seq.Male ergo hanc praetensam indiuidui-2 Fq tate in extendunt, discrepantes materias miscendo.' Secundo inca te errauerunt nimis restringendo secundum gradum qui iam unicus est huius indiuiduae solutionis,quem restringunt ad obligationem generis vel alternatiuae,de quibus in d. .& harum .in fin.& in d. l. in ex cutione.I. pro parte.& in l. si non sortem .f. vlt. supra de condic.indcb. e
I uia imo aeque procedit in omnibus obligationibus subordinatis, vel ubsidiarijs, & ubicunque solutio partis pendet,seu conditionalis est, vi si debes mihi mille talibus nundinis sub poena,& interim sorte in itinere solvis centum,quae recepto sine praeiudicio iuris mei, vel simpliciter, pendet solutio partis: quia incertum est an cessura si in soluti nem sortis principalis,vel in partem poenae vel restituenda si forte poena non consistit in nummis, de tamen lisc obligatio non est gcneris indiuiduorum, seu specierum, nec alternatiuae,quamuis sint obligati nes subordinatae,& nihilominus aeque locum habet dispositio .d . I .&harum,& iurium similium: quia exempli causa loquuntur,& sic non de . bent ut uulgo ad obligationem generis uel alternatiuae restringi. Ide de ii milibus,ut si teneris dare fundum sub poena, nec dictum est, rato. manente pacto,tu vel unus haeredum tuorum partem dedit, pendet liberatio,& solutio:quia si persoluatur in fundo,tunc demum in eipit &: perficitur solutio, alias nulla pars fundi soluta uidetur,sed quasi pignus, interim data,& rcicta. facit i. quod si ab initio. supra de reb.cred.& pro a I 3 pius i. in executione. g. item si ita. infra eod. t Adde aliud pulchrum exemplum in I. si ita stipulatus fuero. . I .in fin. infra cod.uidclicci quado pars rei integralis soluitur,no enim procedit solutio in aliquo,nec in parte quidem soluta. text. ibi, in nulla parte obligationis exoner -
237쪽
tur, di sc respectu partium integrali uin rei debitae uidetur obligatio certi fundi, uel certe domus solutione indiuidua, quae ellet magna lumitatio ad reg.d.I.& harum .in prin.Se ad l .si stipulatus.f. I. infra de solutionib.quam tamen Alciat.reiicit in dict.f.& harum . num .q.dicen S, quod pars integralis non est proprie pars fundi,& eam soluens non dicitur loluere partem debiti. Sed imo quod pars integralis sit etiam ue-ια & proprie pars res,tex.& int .malum nauis.infra deuerb. signi. in I. eum qui aedes.ibi,duabus rebus constent, solo et superficie . supra de usucap.& de usu fructu, quod sit pars fundi,etiam in hac materia stipu-rlationum,text. est in l. quilusum iuuetum . infra eod.& alias generaliter. l.cum filius .3.dominus. supra de leg. 2. Non obstat not. supra eod. nu.
2q8.quia ususfructus formalis inquantum talis sutibi) non est pars fundi,sed ius in re aliena .f. r.Ita.de usuisu .dico crgo non esse hic nouam limitationem, sed nouum exemplum indiuiduae solutionis in s cundo,& uero suo gradu, in solutionc reuocabilis partis integralis, ut si debitor fundi soluit nudum usum luctum, non liberetur in aliquo , nec in parte quidem soluta: quia pars illa reuocabilis est , seu resolubilis multis modis,etiam sine culpa creditoris. Et sic non cedit in soluta partis, sed pendet, & interim traditio huiusmodi usuafructus est laqua pignus resolubilc,uel cessurum in partem solutionis,si stot, & consolidetur sequente datione proprietatis. Idem in similibus. Sed si inciperetur a datione proprietatis,quia pars illa integralis incommutabiliter acquiritur, statim sequeretur liberatio in ea parte. Vnde dici potest hoc exemplum non tam spectare ad indiuiduitatem solutionis, quam ad instabilitatem, seu reuocabilitatem. Quemadmodum etiam solutio. totius non parit liberarionem, nec totius nec partis, etiam si dominia transseratur,quando res soluta per codictionem indebiti, lici sine causa repeti potest. l .cum is .f. I . l. Neratius .supra de condic.indeb. l. cum quis .f. qui hominenaeu. si mihi. infra desolutio .hoc enim non cst propter indiuiduitatem solutionis cum totum solutum sit, nec solutio diet 3 6 uisa sed propter infirmitatem & commutabilitate solutionis .i Tertiis erratum est , quia haec indiuiduitas solutionis sic ampliata, non est proprie, nec adequale resecando ad uiuum indiuiduitas, sed in sum- cicn t ia,& incongruitas: quia etiam in hoc secundo gradu, quando receptio partis non facit liberationem in parte, sed pendet, id non ostex eo, quod solutio sit indiuidua, sed ex eo, quod non est diuisa, nec censetur animo diuidendi pars recepta. Non ergo spcctat ad individuum sed .ad indiuisum, quς ualde disserunt. ut supra eodem.
numer. 2o 2.& latius infa parte tertia . quaestione. prima . Tamen
. quia in hoc sequndo gradu receptione partis criam uoluntarie, dc. Io simpli-
238쪽
sim pliciter facta, lutio non diuiditur , hoc habet aliquamiam nil
tem cur materia indiuidui: ideo potest Δηλαret indiuiduitas solutionis nominari in hoc ultimo statu, vel gradu sed improprie,& secunda, quid tantum .Porro quamuis desiniere possemus hanc adhuc usque receptam theoricam, cum frustra fiat per plura,quod sieri potest per pauciora. l.ult.C.de donatio. & improprietates non sum inultiplicandae. glo .ult. cap. propterea, extra de verb.signifΙ n.Αnd. in addit. Speculi, de instrumento .edit.*.xvi. vers. fecerit: sed quantum fieri pol prae 37 sertim in re alioquin intricata & confusa vitande. 1 Quare hanc impropriam solutionis indiuiduitatem adesinitione,membris& gradibus indiuidui reiicere promptum sit, canaque partim ad incongruita te, partim ad suspensionem solutionis relegare promptum sit, non obstantibus iuribus nuper allegatis mime. 2 ys. quia obligationis diuiduae nulla lex probat solutionem esse indiuiduam, sed tantum quandoque indivisam,ut in iuribus que obstare uidetur, fateor solutionem esse uere & proprie indiuiduam, quando obligatio talis est: ab ea enim pendet,& eius naturam sequitur.Verum quia non sum nouitatis affectator,nec nisi necessitate cogente solitus sum innovare, & haec sol etionis indiuiduitas iam usu omnium recepta,non in commode retineri possit, illam retineo,parcens quatum fieri potest multorii Doctor. scriptis, nec non laboribus & pudori eorum,qui iam illis imbuti sunt. Nunc ante emaculationem textualem,& finem huius secundς partisqusdam questiones specialiter excutiendae sunt,& magis necessaris ad totius materiae elucidationem,& partis sequentis exonerationem .as 8 tu AERO PR I M o, quae sit vera & propria ratio, cur aliquid dicatur Dividuum uel Indiuiduum,uel cur obligatio ipsa sit diuidua, uel indiu dua tam in dando.quam in faciendoλ Hoc utpote totius ma. teriae sundamentum cum primis necesiarium est.Breuiter solutio patet ex praedictis,quia in hac materia Dividuum proprie dicitur , quod potest pro parte, Indiuiduum quod non potest pro parte prestari: ut etymon uerbi, & tex. supra cod.I.& harum, ostendit, & obligatio ipsa dicitur indiuidua non ex eo solo,quod pars inuito creditore volui non possit, quod proprie spectat ad indiuisum, et non ad individuum sed ex eo quod debitum ipsum non potest uere per partes seorsim solui.
Vnde uinculum obligationis inter plurcs principales debitores, uel unius debitoris haeredes non diuiditur, sed potest creditor unum ex eis insolidum exigere ex ui,& natura actionis: secus si ex accidenti pacti praeter naturam actionis uci negotii,quia ut dixi supra I.& harum,pactum vel etiam disposi tio testatoris, cp plures teneatur insolidii nosa
et si cit obligatione in diuiduam,sed eam multiplicat. t Ex his sequitur, quod
239쪽
quod siue in dando,sue in faciendo,uel non faciendo, eadem est ratio diuiduitatis,uel indiuiduitatis. cmadmodum enim in danda dieitur illud diiuditum,quod pro parte dari potest,ut deco, Stichus, ues findus:& individuum, quod pro parte dari non potest,ut seruitus praedialis:uel libertas ab cia seriti tute, uel manumisso serui. l.iij.f. iiij. Ω-pra de statu lib. ita in faciendo, illud tactum dicitur diuiduum,quod Sparte seorsm fieri potest: ut traditio possessionis, i ctiam nudae taletionis fundi. Illud uero factum individuum quod pro parte seorsim
praestari non potest, ut erectio statuae, uel aedificatio tbeatri, molendi
Di,uel domus Et si militer in non faciendo, i liud non fictum diuiduucst,quod potest pro parte non fieri,pro parte uero fieri, uel conirau nici: ut patientia fruendi fundo per modum usus fructua,qiis pro parte tam fundi,quam fructus praestari vel subtralii potest.Item amplius noagi,vel ratum haberi,videlicet ad rem diuidua, puta fundum, vel alie nationem sundi: secus si ageret unde non amplius agendo, uel ratum habendo ad indiuiduu,puta seruitutem p taedialem,repletionem fosse, deiectione muri: quia tuc illud no agere, vel ratu tabere GetidividuuEt generaliter illud non factu est indiuiduit, quod non potest pro par
te fieri,uebomitti siue in quo non potest peccari,uel contraueniri,nisi et so insolidum,ut inquit text.infra .l. iiij. . Cato.' Quemadmodu etiam.
obligatio dari dicitur diuidua, quia dando parte dicitur impleri vel daeri in parte. de in pluribus debitoribus, uel haeredibus soluens partem suam,dr ex bona fide implere Andiuidua uero,quado pars dari non potestrita &obligatio faciendi, vel non faciendi toti es diuidua est, quoties pro parte thorsim fieri vel impleri potest,ut traditio,vel restitutio fundi,aut alterius rei diuiduae.Toties autem indiuidua, quoties no potestines non censetur etiam in parte impleri, nisi toto facto, vel non ficto,ut in patientia usus scruitutis praedialis, vel factione certi op ris,sia effectio ipsa indiuidua est,quam uuis opiis ipsum postqua factucst,sit Suid .l. pentae leg. I. si is qui quadrigetacin fin. ad l .Falcid. Et sic idem scopus, eaedem rationes scilicet propinquae& immediate diuiduitatis di indiuiduitatis in obligatione dandi, vel faciendi aut non faciendi. &consequenter semper i udi cari debent diuiduae 261 nisi quando & quatenus apparet de contrario ' Multum ergo errauertim omnes Doctores quantumuis non minus acuto, quam plausibiliter uideantur philosophati in ratione Diuidui& Indiuidui:&pretcipue Bar. quem omnes sequuntur in l. stipulationes non diuiduntur col. l . num. T. in vij.Oppo.& plenius co I.ij. quaest iij.ubi coclusiue tradit duas regulas facti indiuidui cognoscendi & iudicandi, & unam facti druidui. Prima regula,quod illud laetii in dicatur indiuiduu, quod
240쪽
pro parte impletur non affert tantam utilitatem respectu partis quantam totum respectu totius e ut insulam aediscari, fossam fodi. Romam iri. Secunda regula, quod illud factum dicitur individuum Quod si pro parte fiat,& pro parte inter esse praestetur, contingit fieri solutionem in diuersis rebus, ideo individuum est,etia si alias imple
mentum partis tantam afferat utilitatem in parte,quantam impletum 262 totius in toto,ut in exemplo fundum tradi.' Tertia regula,quod illud tactum dicatur diuiduum, in quo duo copulative concurrunt. Primum,quod pro parte impletum afferat tantam utilitate respectu partis,quantam totum respectu totius. Secundum,quod si pro parte sati& pro parte interesse praestetur,adhuc continget fieri 1olutionem in eadem rc:vt cum quis tenetur ad restituendum sacculum pecuniae. Et
sc vult Bar.antequam dicatur aliquod factum diuiduu:quod haec duo simul adsint,vi autem sit individuum, sussciat alterum deesse. Atqui hic,& ubique fere in iure non miniis conqueri possim de seculi huius ingrati hominibus:quod Baslius ille magnus olim de vulgo Theologorum sui temporis dicens , τεκνολογυσι ν Θεολογυσιν es UreorM . Quam enim laborum meorum mihi gratiam referent,
qui domum meam interim persedi, nedum me contum clijs adfici passi sunt ut impios αλoe ραρ taceam', qui uxorem unicam studiorum meorum Moecenatem graui merore intabescere, moriq; coegerunt vulgus autem me misericordia,non inuidia dignum putat,qui vero per mea scripta iudicibus probata,causam iniquam amitarunt, ad me questum veniunt, sugientibus his,qui per cadem ex insperato uicerunt tanquam fortuito inuentum habent:quod si scenae seruire uoluissem,omne punctum apud huiusmodi Principes & vulgu tulissem.Sed ad rem.' Quantu Theoria haec Petri, Bartol.& sequacium artifici sissime elaborata est,tantum a ueritate iuris,& sensu legum distat,tantumque adest,ut lucem aliquam ingemis discentium asterat, ut per meram mentin m carnificinam, in Jfundissimas tenebras demergat, usq; adeo in omni genere doctrinae periculosssimus est error in principiis& si recte excutias dictam Theoriam,videbis non esse natiuam explicationem mentis,& aequitatis legalis,quam semper quaerimus, sed extraneum hominis conceptum tanta arte, tantoque labore fabrefactu , ut nihil operosus adduci posse uideatur:utque contraria undique occurentia suffugere liceat,tam eis interim vera legalis intelligentia noaperiatur, sed velut iniecta terra masis obstruatur, reclamante etiam non nihil sed apud cordatores conlientia,communiq; sensu subludi. cante alium fuisse legum sensum, nec ueteres illos Iureconsultos ad
frigida huiusmodi spinosissima,& sophistica commenta animum ad-