장음표시 사용
271쪽
de iis rebus, quae Suapte natura .captum m mirum non emedunt; Vis certe nostra perci.
piendi, ac intelligendi capacitas , si cum revirum , quae Seiri possene , numer Eomparetur is admodum parva est. Ut nihil dicam de illio corporibus quorum enormis est ae nobis distantia , ob quam paucissima, aut prorsus etiam: mhil de iis scire possumus se quam multa sunt in hoc, quem inhabitamus, globo, quar hob exilitatem suam Sensus Omnes, . Omnemque ii proinde cognitionem effugiunt ; Ignoramus
latimam elementorum , eX 'uibus corpora j. coalescunt, naturam, eorum viras, harumque virium diversam plane conspirationem , unde i omnes sensibiles corporum qualitates denique oriuntur. Deinde si ad eas res animum advenistamus, quae secundum Se praesentem nostram capacitatem. excedunt , quantus, esc numerus eorum, quad. a nobis, neSciuntur λ Ideas omnes ,-quas habere possumus, aut Sen uum, usu, aut . menyis operatione nobis comparamus : qui -autem; non Videt, viam, hanc ideas obtinondbperquam angustam, asse λ Quis determinet, quaS .
alias ideas possint habere aliae craeaturae in a- , di is universi partibus existente , qIUst alii& Sen- iaibus, vel diuersis a nobis, vel etiam, numero
pluribus, do ampliori intelligendi facultate prati ditae forent ρ Qui gratis haec dici autum aut , similes mihi videntur homini ab incunabulis
inculorum usu destituto, qui colorum. existen- ..tiam, negare vellet. propterea, quod eorum id, . eam in animo suo tu formare nequiret. a. ) Impotentia desegendi 'convexionem, id iasem, quas habemus P peripicacitas nempe h. ma*i ingenii admodum. debilis , ac limae lest.. Aliqui vic trium, aut quatuor id mi liinter se relationem pervidere poriunt igius si ducantur , tu, meras tenebras mincur lrunt: unius hos syllogismi homines cum La'
chlo compellarin licet ; alii longiorem aliquan-
272쪽
tum idearum seriem mente complem po sunt, multa rainen non assequuntur , qui deinnique perspicacissimi habentur , saepe hallucinantur . Quamdiu autem idearum , quas ha- bemus, connexionem non perspicimus, mini me idonei sumus cognitioni universali obtunendae ; unica tum via restat experientia , arhaec quam arcta, quam angusta Oritur hoc malum eri defectu id earum mediarum , quae nobis sensim, & quasi per gradus eam connexionem manifestare deberent . Sic nullam deprehendi mos connexionem inter talem in organis sensoriis affectionem, δε talem in mente sensationem, atque inde est, quod de sentationibus qualitatem sensibilium amplius quid non cognoseamus, quam quod de iisdem per experientiam nobis innotescit. g. Socordia Iin sequendis Meis, quas Mω- Mus. Indo fit, ut io ignorantia versemur et iam tum , cuna idem distinctas, earumque consnexionem cognitam habamus, aut saltem habere iacito possumus sic multi ignorant veritates matbematicas, non is tardiores imgenii vires , aut incertam rerum naturam ν& conditionem k verum ob solum applicationis do elum, cum nolint ullam operam im pendere ideis tibis acquirendis , examinandis satque debito intor se modo comparandis Contingri id primum ex malo vocabulorum usu, fieri enim nequit, ut, qui eognitiones suas sonis duntaxat, qui de se dubiae, & in- eertae significat onis sunt , assigit , umquam ωncOydiam , aut repugnantiam idearam studiose quaeras , aut certo detegat . Deindavero etiam ti frequentissime quidem ex igna viam pro qua multi humanae mentis imbecillitisin obtendunt ; etsi enim multa a nobis
scir2. nequeant ,. multa' tamen etiam Sunt, quae
assequi possemus, si modo ignaviam nostrai ex naturali corporis inertia oriundami supe
273쪽
rare vellemus. Haec porro ignavia; in caussa' l. est , ut laborem, fugiamus moraeque impa. . tientes longius idearum examen horreamus , atque ad ea tantum animum. applicemus , quae sine ingenti dedecore, aut maximo. detrimemto a nobis penitus. ignorari non possunt. 4. Memoria, quae. duplici modo ignoran-- ltiae occa onem praebet; I. rar fidelitate : maximum & commune verae scientiae obstaculum fest desectus memoriae : ubi enim; elapsa est mente idea praededens. , jam i subsequentia , , quae cum ea connexionem habent non rite intelliguntur .' memoria vivida & tenaci, O- pus est ut , dum secundam. ideam contemplari volumus , prima' simul' menti quam vivacissime repraesentetur, & secunda cum ad
tertiam progredimur, & ita porro ; retineri praeterea debent scientiarum, principia . quae iam didicimus, quod sine iis animo adhu p gentibus ulterius progredi non licet . Sed tamen desperandum non est iis , qui imbecilliorem a natura memoriamin aesti sunE; potest Siquidem ea , ut reliquae omnes ram corporis,
quami mentis facultates, . continuo' usu auge
ri, ac roborari: ut quis de rure hamo in dies . aptior evadit ad gravius onus serendum, longioremque viam conficiendam ; ita oque litteratus maiorem quotidie habilitatem adi- piscitur , plures simul ideas, . 8c. cognitiones
memoria sua retinendi. Inter complura , . quae
memoriae excollendae adiumenta prescribi so- ibent, non ultimo loso reponendum est illud , ἰnt ideas, de quibus nobis iudicandum est , in
chartam conjiciamus I scriptio enim haec eas
rursum oculorum Ope menti repraesentat infigit, emcitque , ut ob mutuami connexionem aliae quoque excitentur. a. Nomia praestantia M leui dum nimirum confidunt nonnulli, interea excolere intellectum ,. seriar meditationi: inhaerere ,. resque ipsas perscrutari negligunt . quali
274쪽
l De Ignorantia , eiusque Caussis . aucqua ratione fit , ut multarum rerum ignorari tione teneantur , quantumvis verba memoria: j, infixa ipsis non desint. Vitium hoc pervulga- . tum esse in aetatis nostrae adolescentibus, lon- I ga experientia , & non absque dolore didici; h sunt certe' qui longissimas demonstrationes afl Ms metephysicas, seu mathematicas e memost, ria' recitare norunt ,, nihil tamen eorum', quae proloquuntur, intelligunt. Eiusmodi qui sunt , s lion tantum' nulla' obtinendae scientiae adjumenta sibi comparant, sed potius maxima pO- , nimi impedimenta , ac speciosa ignorantiaeso nenia' sibi congerunt ,, atque tandem, annis aIiquot eIapsis , ubi ea , quae ita memoriael impresserunt, exciderint , rursum tales eUa- dunt ,i quales nondum' incepto studiorum curriculo' fuerunt. s. Confusio studiorum ,. quae ratio est Om- nrno multiplex. Aliqui omne litteraturae ge- nus simul avidissime arripiunt ; cuncta uno ,
eodemquel tempore condiscere, volunt I poe- , ras , Oratores philosophos, nummarios, bolanicos chemicos &c. ac imprimis eos , quῖ - , de omnibus tractant , legunt ,. vel indices solum, & librarum' praelationes inspiciunt , una , de fit, ut supremis aliqua duntaxat labiis degustantes nihil non solide ignorent ; mirum tamen , quantum' sese ejusmodi efferant, sibit que de docta sua ignorantia plaudant , ac a- lios vere eruditos , doctosque viros arroganti
l l supercilio despiciant; & proh quam ferax est
l id genus f Olorum haec quanti vivimus , ae tas i Alias, nulla' methodo , nullo certo ordino litterarunt studia pertractantur; sunr ingeniae quaedam servida , quae faciliora' cursinu transia iturat, atque ad difficiliora, quae solum: labo -tie Suo digna reputant, properant at paullo' post velut ad scopulum adhaerentes progredi nequeulari qua re Quod definitio obiter lectat mente, elapsae est ; quod' axioma ceteros vim i
275쪽
quin notissimum nunc non Occurrit ; verbo, denique , quod prima. principia , quae nimis facilia videbantur , prosunda meditatione ita mentem admissae non fuerunt. Ipse Neo tonus ivir certe insignis se hac in parte deliquisse fatetur, atque ab se Operam mathesi daturo. Euclidem ut nimis facilem. ac obvium. Spreditum suisse deplorat. Alii contrai, qui medio. cris sunt ingenii modica quavis .dissicultate terrentur, nullariaque in ea enodanda Operatai clocant, sed potius ad alia, ea praetermissa , . transvolant , ingenti Suo damno ; cum enim. .. neque subsequentia , pene Irent , auctis in dies. difficultatibus tandem prorsus animum desporis rident. Nonnulli neglectis nece Sariis., quae mila ineris Sui. r Iioue Spire t pnerentur. , inutilibus, tantum se tradunt ; iis unice delectantur iquae magis curiositatem alunt, quam intes le- Ζ:ltumi perficiunt , aut verum quodpiam comi moductio, adserunt di. Denique alieno Saepe tenas- pore arripi ustur studia non, omnia omni ae orati aeque congruunt ό. quae plus memoria nituntur,. pueris; quae: solidius requirunt rudia cium. adolescentibus magis accomodata. Sunt .
quare graviter errant parentes, qui filios suos rum primum , cum jam philosophiae , aut tu
risprudentiae condiscendas maturi. sunt , ii guarum, geog raphiis, i historiae , aut arithmeticae studio occupant . His omnibus igi oran- .aiam nostram foveri in aperto est... O .. Defectu Dbsidio m externorum ' ex . in opia fortunarum ad. vitam ἰ honeste: agendam
oritur desectus librorum , reliquaeque, littera riae suppellectilis, nec non domesticorum . in stitutorum, sin 8 quibus iuvenis magnum in litteris . progressum aegre faciet . . Namquam'. illii parenter satis pro merito i reprehendi possint , qui omnem, quem pro prolium erudi tiope expenderint nummum, . in i perditis ha- ςnt, quum inque curae eo solumi t duat , , uta
276쪽
m Iemrantia, ei que Catus . 27'amplum filiis patrimonium relinquant , . quo frpsi in stupiditate, at ignorantia educari pacito post dilapidaturi sunt. 7- Lbertas philosopδandi constricta duio enim non , quod ratio suadet, sed quod aliis,
placuit . sentire a ubem ua, non veritas studi se inquiritur, sed aliorum sensa anxie explorantur ; non indagantur firmiores rationes ,. non instituuntur experimenta; sed in eorum: locum auctori pas substituitur , argumem aquae precaria undique conquiruntur , quibus periclitanti sententiae, in quam iuratum est , quo- - modo succurratur ; verbo. denique nihil
novi moliminis suscipitur se sed . auctorum dis M. pto delphicis oraculis. accipiuntur,. novitasque i8sa peccatum est. Si priorum tem p tum, quibus Aristoteles in sc solis dominatum irenuit, memoriam recollere velimus, verissima haec esse haud difficulter comperiemus ;sed non liber obducturri jam ulcus refricare Ceterum libertatem. philosophandi dum petiamus eam. nequa a m. intelligi volumus is q'a
nonnulli hujus aevi philosophi ad divinarum,cripturarum contemptionem atque ad ipsa eastissimas religionis in teria impugnanda im, pie. abutuntur. Philosophus noster ita secunν statuat: omnibus libertatem sentiendi permitti debere in iis , quae solo rationis lumine in vestigari possunt , at tolerari eam nullo pro Usus modo posse, cum det illis agitur , quae a divina solum revelatione proficiscuntur , Ommdemque. in eiusmodi rebus novitatem in gr,vissimi sceleris loco habendum esse; Cum en in . Deus. loquitur, necesse est ut ratio naturali Sponticescat; eiusque auctoritati humanus sese
latet lactus summa cum demissione subjiciat .
277쪽
CCXXX. Qui propositioni falsae assensum',
aut vetae dissen, um praebet , errore dicitur. in e)usmodi igitur a sen*u,- vel disrsensu error sive judirium erroneum consistit' ; sic errat . qui iudicat animam esse corpus .
CCXX XL Prijtidietum est anticipata quae dam , animoque alte infixa' opinio , ex qua iacasu quodam singulari at erroneum iudicium formandum inducimur ; sis praeiudicium est ea opinio . quae vulgi animis insidet :: omnia βesse coussit ut a, . prout sensibus apparent , unaqu/ulgus solum intuendo judicat : iliam uJrmum , mel qNatuor palmorum discιιm . COROLL. I. Quoties praeiudicio' quodpiam iu-'dicium formatur ades' occulta' saltem ra 't ocinatio, cujus partem antecedentem e3 ipsa praejudicata; opinio, agit ; sic enim id toposito exemplo' vulgus ratiocinatur: πεita fum constittirae , ut se iunx apparent ; se sol apparet meis' fensistis esse dis r tris mvel quatuor kalmorum ergo . COROLL. 2. Cum ex vero antecedente non se 'quatur falsum consequens' g. I 23. Cor. I.)3'I1ecesse est , , ut opinio illa anticipata' ip δquoque erronea sit estque re ipsa iudicium aliquod non tam actuale, quam habitualem. SCimi. t. Opinionis' e)usmodi antidi patae quibus' homines passim abripi videmus 3 sunt omnino diversissimae ; videntur eae tδ men ad tres Rraecipue classes reduci pos ς ν' quaS/
278쪽
De Srrare, eius . Fontibus . 27s quas ignorare. philosophum non oportet ; Sunt vero .
- Piraejudisia aetatis ; nulla hominum aetas
a singularibus quibusdam erroribus , , ac sibi velut propriis exemta est , Sed omnium maxime prima' hoc motbo laborat. Mens nostra: omnium rerum ignara corpus ingreditur , ne- quoe ita tenera illae aetate ullis ratiocinio sed sensationi solum & phantasiae locus est; unde quidquid infantes audiunt , in veris habenta a miseriae cumulum accedit , quod in i fantium cura iis sere committatur, quorum , , omnium cum' sint rudissimi, ora' non nisi sa- bellis absurdix de spectris , lemuribus, Occulm
iis plantarum & lapidum y viribus , quin &gravissimis circa mores, ac religionem erro-
ribus plena sunt quod vehem inter Tullius deplorat; si simul atque aditi in lucem , & os ,
suscepti sumus, in omni 'continuo pravita- , , te M & in. summa opinionum perversitateis Versatur, ut paene cumi lacte nutricis eris . is rorem suxisse videamur . Cum vero' paren- - tibus redditi , & magistris traditi sumus .is tum ita variis imbuimur erroribus, ut vase nitati veritas, . & opinioni confirmatast na es tura' ipsa cedat . Accedunt' etiandi' poetae is qui cum magnam doctrinae , sapientiaeque ,, Speciem prae se tulerunt , audiuntur , le-.' M guntur , ediscuntur , - & inhaerescunt pe- ni tus in mentibus. Tum vero accedit eoo se dem quasi maximus. 3uidam magister popu - .is lus, atque omnis undique ad vitiat consen- ,, tiens multitudo: tum plane inficimur opi- i is ni num pravitate , a' natium quae ipsa desci- D sSimus. Qua re , sed frustra, optaverat
olim Chrysippus, ut pueri a philosopnis eduearentur . . Iam vero quid inde in ' reliquami vitam boni sperarii possit λ Quae primum in-l sentium' intellectula nonduini re alia praeven
279쪽
to, at simul opportunis praecavendi subfid; g brdestituto immissa sunt, adeo profundas, subin- l de radices agunt, praesertim si mala insuper Seducatio , & longa consuetudo accedat , ut 'fere in naturam abeant, & quasi impossibile , evadat eadem radicitus tollere , nisi adulti deinde omnia ad incudem revocent , riuigila- si inoqua examini subjiciant; at quotus quisque heu, qui hunc arduum Sane laborem , prout oportet , suciperet 8 Infinita prope Sunt O, i. stacula, quae tum a parontum , ac instituto. sum aiatoritate , tum ab ingenita ignavia sp-
ponuntur . Qui ejusmodi opinionibus in infam
tia imbuti sunt, cum adolescunt, eas propemodum ut res Sacras intuentur , sollicit us .cavent, ne fortassis per novam quaestionem super iis institutam prosa ventur , cum enim quandoque super illas reflectunt deprehen- 4.dunt eas adeo ant quas eme , ut rem quamli bet aliam, cuius recordari possunt ,, nec ad-
subierunt , atque vel sola haeo antiquitas savcri quaepiam. ipsis spirars videtur inde fit , hut iisdem, tamquam principiis certiMimis , ad dubitatis utantur, atque ad est in quaestionibus controversis velut ad insallibilem veritatis regulam provocent , temero & caeco prorsus impetu. admittentes , quidquid ipsis
consentaneum: respuenteε contra sine ulterio
ri indagine quidquid adversum videtur. a.. Presedisia opinionis receptae , vel pro priae , vel familiae, nationis V patriae , vulgi, antiquitatis, novitatis . Sunt videlicet , qui pro sententia, pro qua Semel animum obfirmarunt
vel M pro aris, & socis depugnant ;. haec totam quasi ipsorum intelligentiae sphaeram conficit; hic velut constricti haerent , nec facile egrediuntur ; audiunt patienter. alios , aut urἔem aliter habere, ac ut ipsi pridem apud se Matuent , in Mimum inducant , nullis ratio
280쪽
m Jopor , e u . Fontiδur lamma momentis promoves possunt . Sunt se qui communibus amicorum , factionis , patria le provincrae suae opinionibus abripiuntur ορ torrentem hi sequuntur et quaere ex illis , cua, hine vel illi opinioni firmitter adeo actae.
i reant λ reponent: tDt illustres viri ex mea fa- i. milia, vel natione idem opimii sunt, cur e-όε go ab eorum mentct; recedam ρ At num et,
i iam illustres hi viri ex solo , ut decuisset , Q veritatis amore eiusmodi sententi ag & docue.,' runt, & propugnaveTint, nota indagant; purus tamen nos frequenter contrarium experturos,
si occulta illa motiva , quibus nonnumquam homines etiam docti. & sapientes, it praesertim, qui sectarum, factionumque capitae esse amantis impelluntur, detegere possemus. Uurugus deinde quot non praeiudicia fovet Seua enim m res, seu vitae rationes, seu alia quae
eumque spinentur, quot ubique errores, anu. Ies fabulae, sensuum , ac phantasiae illusiones in evidentissimis veritaribus habentur λ Esto vero etiam, subsit quandoque veri' quidpiam Vromoribus vulgi; plurima eerte , ut istud de prehendatur, resecari debent , ea praecipue, o quae mirabilitatis magnae speciem praesese runt; hisce enim rudes animi facillime percelluntur,. cumque , neglecta intellestiis curutura, vivaci potissimum imaginatione polleant, magnum bis in rebus fingendi campum nanci sciantur . Non est quidem , quod miremur Vl tam uberem errorum sinetem ini eorum memtibus excrescerae, quos una haec cura, sollicitos tenet, ut sibi , suisque proiibus alimenta procurent; at ingens esse ita aliorum antinos, opinionum vulgi imperium , id enim oro mi-j mm - Quam exiguus eorum numerus est, qui 'publica iudicia contemnere audeant λ quam
multi cum turba errare malunt , quam eum
paucis sapere λ Eius rei pari culum numquam mi maius , adque: cinu de iis agitur iudiciis ..