장음표시 사용
261쪽
cum nemo, qui quidem ideo loquitur . minteirigatur, ab aeo sine ratione gravi rec dere possit g. Schol. nu. 4. . Deinde i
Vero, cum, ut frequenter evenit, vocabula
etiam ex recepto loquendi usu ad .pliares isensus sint .indifferentia quomodo citius , faciliusque nodum .solvemus - : atque reSpi ciendo , ct indagando loquentis intentionem , Cum a cujusvis arbitrio .pendeat .voces ad significationem unam 'aliquam ex pluribus usitatis ueterminare Denique si hisce omni- 'bus nihil proficiamus , quo tandem recurrem dum erit Τ . nonne ad subjectam materiam l . nisi enim audior vel ob imperitiam, vel D, malitiam , quorum neutrum suspiciencum f.est, aliud positive intenderit, neceSse αxs ut is Sit Nerborum sensus , qui argumenros, quod tractatur , quam maxime congruit - : Da porro 'ratione triplici hoc fonte utea .dum sit, sequentes te canones docebunt-
us loquendi exigendus est ad eam ae
talem , eamque 'regionem , in qua auctor di brum exaravit, siquidem in aperto est com plura vocabula decursu stemporis Uim , ης Potestatem Suam permutasse: ineptus sit , o portet , qui , dum in veterum alio depre hendit AEgyptios seometriae admoduin peri tos fui se , putet, ea voce scientiam adeo
'completam, qualis munc exstat, denotari.
Ad hoc plurimum conducit diligens morum s 3ntium , & antiquitarum studium . Eligenus porro tum est sensus maxime raturalis ,
is scilicet , quem primum verba nacta sunt o cuique translatus opponitur, nec ab eo, ni laravi de causa recedendum; qualis foret , isecus significatio aut nulla, aut absurda , avxinstituto auctoris parum congrua oriretur Quo
262쪽
De GIarpys. oe Les. Libr. aspQ nod si nonnumquam neceSsitas cogat , ut adsensum allegoricum recurratur , ad ita fiat . ut una potius enunciatio , quam plures , me taphorice uxponatur . Femo autem est , qui non videtur ad haec ex aequo praestanda requitiri praeterea persectam linguae , qua liber e xaratus aest, notitiam , atque hac quoque de caussa libros originatis Nersionibus praesetiis mus , cum Experientia teste frequentissima contigat , ut , qui translationis laborem in se susci set, exquiritis utriuSque linguae cogni-I tione non polleat; quamquam .etiam hac non deficiente iob idiotismos cuivis linguae pn prioS Mmnino .arduum sit, quam accuratissi. me, ut neceSSe foret , .auctoris ideas aliena
idiomare gxprimere . . 's. ) intentio siquemis ex definitionibus id,
ipso auctore Statutis Glarissime elucet : hastigitur primo onmium loco exquirendae sunti Quod si eae desint, exempla singularia , 'inet nonnum'uam ad)unguntur praesertim si abini εtractionis ope in viniversalia aransmutentur .l planam ad auctoris intentionem detegendam iam Sternunt. Deinde , cum diversae seu iniphilosophia , seu in religione seetia , uti R. artes sere omnes, etiam non liberales, propria sibi frequenter vocabula habeant ; quin vocibus 'quoque alias receptis in alieno tamen significatu saepius utantur , attendendum magnopere , quam sectam auctor seu in reli. gione , seu in philosophia profiteatur; sic aliud sonat vocabulum rasor in cre Cartesiani, aliud in ore Peripatetidi : S Theolo
norunt, quanti ad verum sensum in antiquisSS. PP. monumentis detexminandum intersit adverIqre , eos plerosque omnes philosophia
ecclectica, n qua tamen Platonis placita dominatum tenuerunt, imbuim fuisse s n e mianus haeret cis tam veteribus , quam retentioribus perfamiliare est , ut certis quibusdam
263쪽
abo Pan III. cap. vocabulis alienam prorsus significationem sub. stituant, mim id ad regendos paullisper suos errores quandoque faciant , decidere non est hujus loci . Quanti porro haec animadversio sit momenti vel ex eo patet , quod pronissiamum sit, ut quis principia, quibus iam imbutus est, etiam in diversis rebus Sequatur , ex iisque nonnulla ubicumque pro data occasione insperat ; regulariter autem iillud factum fuisse censeri debet, quod factum pronissimum est, ac prudens Semper pro illo sensu stat praesumtio , qui facilius auctori occurrit ,
quique arctius cum principiis , ideis, & obieetis ipsi familiaribus addamus etiam , edue tione , consuetudine , praeiudiciis , & affectio. nibus, quibus agitur, sive bonis, sive malis connectitur. Denique intentio loquentis cen-Setur respicere ea , quae ipsi magis obvia sunt, ac nota, id quod cumprimis usuvenit,
cum de significatione terminorum relativorum determinanda agitur , sic maguus olim in Graecia exercitus nunc omnino parvus foret: audis virum Esse magnae doctrinae, vide , num qui id asserit, sit ex natione culta , an barbara λ utrum eruditorum ex numero , an
de ignorantium grege λ &c. &c.
g. Subjecta materia subsidium verum v acabulorum sensum detegendi suppeditat , cum textus sermonis integer, totaque due rinae cohaesio rite expenditur; is enim propositionis , aut termini' significatus esse praesumitur , qui relique doctrinae , integraeque rerum conne xioni aptius respondet. NecesSe igitur cumprimis est , ut antecedentia cum consequentibus conseratur , e quiranturque loca parabula , quae inter Se comparata id , quod ob scursum est , non parum illustrabunt: verum
ea, ubi obiter duntaxi , & per occasionem rei mentio fit, sollicite discernantur ab iis ,
quibu4 Ructor copiose , ac dilucide id ip
264쪽
De Icternet. Θ Lees. Libη. 25xs n vel probandum , vel declarandum , vat etiam refutandum sibi sumsit, seu in quibus, hae aiunt, sedes est argumenti, atque ex his,
non vero ex illis Sensus verborum definiatnr . Hae in re praecipue peccant ii, qui .propositionibus ex toto orationis nexu avulsis eunt sensum assingunt , quem fortassis seorsum spe-' ctatae continere ponent, ut nullo tamen in do reapse continent ; cum certum sit auct ' Iem eam, quam tota connexio exigit, signi- 'ii ficationem intendisse : solemne hoc est haete- rodoxis., dum S. Scripturae ematis ad errores uos confirmandos abutuntur Quod si , ut nonnumquam evenit , alterius interpretationetrandum siti, ea ceteris paribus praeferatur a-
liis, quae a coaevo, familiari , aut discipulo ipsius auctoris proficiscitur, vel saltem ab eo, qui linguae, ac argumenti , Seu disciplinae , quae pertractatur , majori prae reliquis notitia
CCXXVII. AEquitas in interpretando est quia eludium verbis auctoris , quantum fieri po- qΠit i test, non nisi verum sensum tribuendi , fa- , uti 'maeque ipsius, ac honori, quantum licet, per
Sc L. Ad aequitatem hanc , cum inter naturae rationalis ossicia reponi debeat, quem libet obligari certum est interea tamen sese multis modis in eam peccari solet . Id ne fiat, videamus, quae ab ipis exigantur.
r. Ut semper mitiorem in partem auctoris
verba interpretemur, Sensumquet veritati ma gi congruum, nisi manifeste contrarium pa- te ι , eligamus etsi fortassis a communi
loquendi usu nonnihil recedendum , aut ipsa Ritam stabilita definitio paullulum inflecten seret: idque tum praecipue , cum Occur xunt nonnulla , que inter se puὀnare viden
265쪽
et 6s Fars Fli. Cap. r. Itur es tum enim vero cura danda est , ut sies opposita congrua quadam interpretatione coo- culentur, nullaque, Misi aperta neceSsitas so. gat, contradictio adstruatur.
a. Ut ne sensum viro prurinta Ddignum AE culpamus; qualis foret t. ad quem auctor nulla frius data Dcςasione devolverentur ; a. in quo nullum prudentem .finem intendere i. Posset , 3. in quo prorsus ad finem proposi-xum inepte, aut inutiliter loqueretur I 4. in
quo magno verborum apparatu circa facilem ἰMullius .momenti, aut conSecutionis rem Nerinsaretur s.f. in quo demum exspectationi a Zientium , aut merito caussar & postulationi obiecti prorsus non satisfaceret , i& quae sunt psimilia. 3. Ut ne Monfectaria absur/a ex doctrio profluentia auctori attr buamus, ipsumque pro pterea haereticum , seditiosum , pacisque P Olicae perturbator em pronunciemus , quod a b nonnullis , dum invi dentia aguntur , fieri assO- ί
let ; numquam 'nim auctor prudenter praeis ijsumitur aliam doctrinae suae consecutionem
intendere, nisi quam actu exprimit , quin ine lcogitare quidem putandus est de aliis , nisi
quae ordinariae sunt , & cuivis saltem magis
exercitato facile obviae, cum nihil, nisi quod
factu prorium est , praesumatur . Quis ades Perspicax est, ut omnia , quae ex sententia aua profluunt , continuo pervideat Prone io optimo cuivis quandoque icontingere potest, ut opinionem quampiam ex rationibus, ut sibi videntur, AEnicacissimis propugnet, ex qua tamen nonnulla Rut .contra religionem aux adversus rei publicae statum deduci possunt a quo in casu .sententia quidem ea falsa est , Ructorque erroris in .e; us Propugnatione admissi convinci debet, non tamen, nisi agnuso subinde errori pertinaciter adhaereat, di-
si Porpsi omnia ea absarda , quae inde pro
266쪽
Do Impuret. ει Lere Libr. a 63 manant, docuisse , cum non docuerit , nisi quae praevidit, ac fortasse hare non praevid sit; sed potius interea indicandum ., eum, si
ea consediaria cognovisset , a sententia sua suisse recessurum, nemini enim .error , aut
vitium adscribi debet , . nisi clare comprobetur.' q. .Ut ne invidiam auctori creemus , quia his serre modis fieri observatur Ioann. Clericus I. Sententia , quae ,oppugnatur , male exis plicatur. 2. Nominibus invidiosis infama- ιδ Δ'
,, t Ur. 3. cum invisorum hominum dogmati- a. o bus consertur . 4. Exageratur momentum
is quaestionis. S. Invisi redduntur boni, quod is vocibus inventis uii nolint . 6. Studioseri occultantur rationes, quibus refutanda sen- ,, tentia nititur . T. Tacentur incommoda . is quibus premitur sententia deferenda . 8. Praeternutiuntur ea , quae invidiam amoliriis possent . p. Invidiosa conseelaria deducun-ri r Ur ex sententia eorum , qui Oppugnantur .is IO. Malignis suspicionibus premuntur. H. M Novitas Hllis obiiciuntur quaSi crimen . Ir. h Miscentur in disceptationibus , quae cum M iis habentur , multa , quae Id rem nihiles faciunt, sed quae invidiae creandae apta Sunt is,, 1'. 4n deteriorem partem accipiuntur indifferentia . 14. Provocatio fit a peritis i se dicibus ad imperitos. Is . Adversarii deniis que quasi immorigeri magistratibus insari mantur. Haec uti praeclare monuit vitanda esse, ita primus eodem in loco omnium se reum fecit , dum S. Hieronymum contra haeresiarchas Vigilantium, &Jovinianum scriben- rem horum vitiorum insimulavit ; sed nempe: cerimum illud in Romanam Ecclesiam, san- 0Sque eius Patres odium , quod in omnibus illius scriptis , tam luculenter elucet , philo- ou 0phi hujus mentem obscuravit. pIleea I .
267쪽
'Oncι , qui satia recensent , adeoque propositiones singulares continent , Vel dogmaiiei , qui dogmata , seu Veritates univerSales proponunt; ex his alii veritates, quas adstruunt , simulque accurate demonstrant , & fcientsei nuncupantur ; alii propoSitiones universales absque demonstratione, vel in rebus fidei divinae citra probationes , atque argumenta ectheologicis sontibus petita , per modum solum historiae reserunt, quare historico-dogma- .
ScuoL. Libri historico- dogmatici parum con- .
ducunt ad solidam scientiam comparandam, . ad summum inserviunt ad disponendos auditorum animos , vel ad compendiariam eorum, quae jam didicerimus, anacaephaleosin. Vera igitur eruditio ex libris scientificis hauriri debet, quorum lectio , ut tironi cum fructu cedat sequentia exigit. r. Ordinem, qui requirit, ut non provo- 'Quid in lemus ad subsequentia , nisi antecedentia rite rhaiori.' assecuti ; cum enim in libris scientificis sub obser. Sequens propoSitio ex antecedente profluat , v 'dum' operam, oleumque perdet, qui propositionem uampiam temere in medio arreptam aggre-itur , antequam ea , quae praecesserint , rite intellexerit . Ordinis huius desectu tot inanes contra librorum obscuritatem , querelae funduntur ab iis nimirum , qui morae impatientes primis principiis , quantum necesse foret , expendendis inhaerere nolunt , lectiovemque libri a medio , aut prorsus a fine inchoant . obscvrqs quidem iure optimo habetur liber , si termini accurate non definiantur, Vel alieno in sensu usurpentur ; si demonstrationum principia reIiceantur ; si ordo demonstrandi praeposterus adhibeatur , aut
omiββis intermediis , nec suppletu sacilibus
268쪽
Do Interpret. s L s. Libr. assstatim, & quasi per saltum ad conclusionest remotiores transvoletur , & quae sunt simi
lia : liber, qui eiusmodi vitiis scatet , retia
quendus potius, quam tenendus est , nec auctor, qui intelligi noluit , ullam meretur e- ..i xistimationem. Porro ordo , de quo hic lo- quimur non solum in uno , eodemque libro pervolvendo, sed etiam in pluribus observan-ο dus est , ita ut ii prius legantur , qui aliis. intelligendis . luminis quidpiam collatur vi
a. nitentionem lenitudini iunctam , sine l qua ideas claras, ac distinctas numquam Ob-l tinebimus: praecipitantia, cui vividiora inge, dia praecipue obuoxia sunt , frequenter pror-
l aus inutilem reddit , quem librorum lectioni
impendimus, laborem, hacque ratione , fit ut edoluto etiam integro libro, quid legerimus, . ignoremus, argumenti ipsius quandoque vix memores . Deinde absque meditatione nullus umquam in scientiis progressus Sperari potestς omnis autem meditatio mora in , ac tempus ' requirit; quare non qui multos evolvit libros; O sed qui pauca seria meditatione iη animum ti demisit, multum legisse censendus est. et ) Repe itionem fre fatem; saepius enim redeundo ad praecedentia res longe clariori evadet, contingentque frequenter , ut tum de- , t mum priora rite perspiciamus, quae lamen O-l ptime nos iam penetrasse putabamus ; neque hoc mirum ; nam & ipsa praecedentium inti ligentia tenaper aliquo modo a subsequentibua pendet. Accedit, quod optatus lectionis fruetus hauriri nequeat, nisi quae legerimus , e 1 ' etiam memoria complectamur , cum, Tullio, hantum sciamus, quantum memoria tenemus ; iam vero quis ignorat repetitionem frequentem ad res ipsas memoriae imprimendax mirifice , & fere solum conducere , cum perspicuum sit nos eorum facilius recordari, quse cla-
269쪽
266- pars III. Cari mihis, distinctius, & frequentius percepimus
4. Coutinuationem m iraliter non interru - :ptam qui enim longiori tempore lectionem inchoatam intermittit, atque interea aliis seu 'libris argumenti praesertim non satis noti , evolvendis, seu negotiis conficiendis operam dat, novis ideis animum imbuit: unde necesse est, ut vel idearum confusio in mente oriatur , vel certe hausta iam principia e memoria-
excidant. Horum quidquid eveniat, nexus ille veritatum pervideri amplius haud potest , in quo tamen perspiciendo pnaecipuus , qui e lectione libri scienti fici capi debet , fructus co
sistit. Μ3. plicationem , quae postulat ut de- monstrationes universales quas in auctore legimus , ad casus singulares reducamus , eamdem in sua principia resolvamus, lipsique ten- . remus in re consimili similem demonstrationem conficere V hae certe ratione & argumentorum vim, ac pondus , in quo rei cardo versatur, perspiciemus , & habitum demon- 'tirandi nobis denique comparabimus Quo &illud pertinet, ut, quae meditati sumus, etiam Voce' proferre conemur , loquendo uel nobis ipsis, vel amico, quocum saepe conferre utilissimum, vel saltem ea breviter in k charia λtam conjiciendo ; sici fel , . ut pedentim is 'eas, mentisque nostrae conceptus in ordinem 'redigamus se habilesque: eniciamur ad ea , quae didicerimus; cum aliis, communicandas, ut, qui litteratiorum laborum finis, non ultimus esse debet , utiliae reipublicae membra: eva
270쪽
D E IGNORANTIA , EIUSQUE CAUSSIS
CTXXIX. Qui nulla veritatis indicia per- - iaspicit, sive genera tun, qui nihil de re qua' Laian. piam cognoscit ,, eamdena' ignorar dicitur g. ita λao6. ): ese proinde ignorantia cognitionis de. seetus , seu si mavis status mentis cognitio-ge destitutae k sic ignoro , utrum Deut alium adbωσ mundum conditurus μὰ
SCHOL. Non est inutile expendere' magnitudinem nostrae ignorantiae , quae multis modi cognitionem, qua pollemus , superat; indoeniar fiet y ut otiosas disputationes iugiamus , mentemque' nostram utilibus solum se ac iis' , quae illius captum' non' excedunt , contemplandis applicemus; verissimum namque est, quod ait Seneca , necessaria igno ramur , quia super a discimus. Neque vero procul petenda sunt argumenta amplit dinem ignorantiae nostrae demonstrantis rquicumque aliquis intelligit intelligit si- mur adesse sibr domestica perquam' multis ignorantiae exempla: nou enim res est adeo' vulgaris.& erope vix consideratione digna , quae' non multis ex partibus adeo obscura , renebrisque involuta' sit' , ut eae etiam a perspicacissimo intellectu dispelli nequeant dedi mali huius originem perscrutemuς causis' si orantiae is