Laudes inopiae

21쪽

De laudibus Inopiae similibus, quae apud alios ScriptoreS

leguntur.

1. apud scriptores qui Aristophani aetate antecedunt aut sunt aequale S. Et si salis gravibus argumentis adducimur, ut Aristophanem in agono Pluti ingendo ne inium aliquod Penias sophisticum inuSum Suum OnVeritSse putemus, tamen hanc quaestionem oriasSenon ita, ut nihil restet dubii, diiudicari posse concedo. Sed hoc Certe me demonStraturum per Senientia a Penia in agone prolatas ristophanis temporibus etiam ab aliis scriptoribus fractatas esse. Atque primum ostendam complures apud ScriptoreS, qui fuerint vel ant Aristophanem vel temporibus huiuS Oetae,no Senientias legere, in quibus summae agonis, ut ita dicam, qua Si quaedam adisses sunt silae. Qua in re respicienda sunt nobis Hesiodi Opera atque compluros initiorum generi humani descriptiones, quae tempore ristophanis Xcultae erant. Incipiam ab Hesiodo. Qui non veram laudem paupertatis praebet neque enim aliter de divitiis iudicat quam p00ia homerici, qui divitias hominibus esse appetendas praedicant. DivitiaSSequuntur honor et auctoritas v. 12). Sed Hesiodus etiam haec exponit illa tempora, quibus h0mines beati et laeti, sine curis se laboribus vivebant, Iovis consilio abierunt neque umquam redibunt homines autem, qui nune sunt, laboribus atque egeS- tale premuntur, qua de causa eos, ut e miseria ad Vitam meliorem RScendant, industrie laborare necesse est. τῆ δ' μετῆς δρῶτα θεoi rportopol ε ε qicctv v. 289). Is autem, qui laborat, miseriis Se liberare potest v. 299, 300 εργο εο nepoti, bio 'scuo lipa σε illos εχ aipq, νiλεη UσWΦavo AGRI'ip. Neque enim homo egens, misi laborat iuratque quicquam ibi

22쪽

Host0di sententiae ab Aristophani cogitatione magnopere ea re disserunt, quod apud illum paupertas prorsus in malis numeratur 'i. Sed apud Hesiodum liam b0na Eridis' laudem invenimus v. PSqq.): pauper, qui Virum divitem vitam securam degere videt, ut ipse dives fiat, agros colit et laborat. Qua sententia facile, ut Hesiodum laborem salutarem esse iudicavisse putemuS, adducimur. Magis autem haec cogitatio in illa de Pandor fabula praedicatur. Qua in narratione praeclara spem iniundo dolii a Pandor aperti semansisse e Jovis c0nsilio enuntiatur V. 96 99 :

Et si hic locus magnas difficultates praebet nee meum Sthic accurates des illo agere tamen bona Eris nos invitarex similem sententiam etiam Theognis protulit v. 155 156):

' conferas, quae de hac re dicit ire Elpides Marb. 1881 adn. 108. Explicatio autem, quam ipse praebet nimis artificiosa mihi esse videtur. Alias interpretati0nes nuper d. Meyer Genethliacon iurR0bert Berol. 1910 p. 157 sqq.)et d. Schwart Sitgungsber. d. reul. kad. d. Wiss. 19 15 protulerunt. Sed utraque pinio mihi displicet. Nam etiam d. Meyeri sententia spes malis ab Hesiodo opponitur sed incerta est itaque in margine d0lii Sub operculo imp0sito residet parum simple mihi esse videtur. Explicati autem, quam Εd Schwarigpraebet d0lium in terram Mossum c0pias, quae h0mini sunt necessariae ad vivendum significat: ubi mulier copias dispergit neque quicquam nisi spes relinquitur, nihil est homini ad vitam degendam. nam, quem Spes alit, fame moritur), quamquam quasdam difficultates in sententiarum conexu 0sitas tollit, vel ea de causa mihi displicet quia n0 bene cum Hesiodi de ride et labore sententiis convenit. Sed uberius de hac re hic non agam accuratius de hoc loco Pohlena magister, qui similiter de Operum versibus iudicat, agere in animo habet.

23쪽

est pauperta S, nunc nece S Saria Sunt:

cogitatio, sed eius quoddam undamentum ). Spes autem in litteris temporum posteriorum Saepe nobiSoccurrit. Cum Plui eam coniunctam apud pie harmum invenimus, qui OnSeripSerit comoediam 'EMris Πλουτος μ. Quamari cum Aristophanis Pluto cohaerere cum iri pinetur, nonnullis verbis hane quaestionem tangam.

Atque ii quidem pinatur in comoedia Epicharmi lutum oppositum fuisse Spei, et illi quidem Spei, quae paupere ad

laborandum incitet atque ita artificia et ullum hominum meliorem efficiat. Quae spes valde esset cognata Peniae Aristophanis. Atque, si Birti opinio sesset recta Epicharmi comoedia sententiam praeberet, quae apte nos ab Hesiodi sententiis ad agonem Aristophanis traduceret Sed res mihi vald dubia est. Primum enim, utrum inScripti agonem Significet necne, dubilari potest. Comoediae Epicharmi, quae e ui dλασσα AoYos xui oviva inseribuntur. agone fuisse videntur; sed inscriptio 'Eλaris λobros, non 'Eλrris ui Πλouros nobis est traditat equo omnino omnes inscriptiones comoediarum Epicharmi, quibus duae res diversae significantur, agones fuisse videntur. In Epicharmi

comoedia de spe pauperum SSe actum ego quoque Opinor. In

3 quam rem ut statuam, etiam his verbis Theognidos adducor v. 1135, 1136):

Quo loco Theognis Hesiodum secutus esse mihi videtur.' cum ita de Hesiodi elpide iudicem, versum alYtoxo βουλsto Aios ερεληγε- p rao, quem Zach et alii delent, Lehrs Schoeli Schware defendunt, retinendum

24쪽

- 20 lari: 0moerilus in fra aerit 185 Dielsi λrribus πεπαibευ11εvaevdiviliis pastae opponit. Itaque inscriptionem pomoediae Spem pauperum et divitias significasse facile putamus. Sed cuiusm0di fui spes pauperum apud Epicharmum Apud Hesiodum spes est Salutaris, S illa, quae paupere ad laborandum adduci'. sed eXslat quoque altera Spes, spes valde inutilis inanisque Eliam Hesiodus hane spem, quae desidiam hominum efficiat, novit v. 4933. Quae δυσελπimia saepe in libri de recte viv0ndo seriplis occurrit. Iam Antiphon sophisia dicit h. 601 Di0ls): λni δε δ'

cernit v. 591 sq. '). In nullo autem pieharmi comoedia fragmento sententiam invenimus Aristophaneam vel argumento agonis similem parasiti autem mores, cui in Epieharmi comoedia magnae partes tribulae fuisse videntur, contrariae sunt moribus viri industrie laborantis neque ulla res nos adducit, ut talem virum laboriosum in Epicharmi fabula exstitisse putemus. Atque Veridissimile est Epicharmi fabulas multas personas habuisse. Accedit Rlia ES, qua permOVeor, ne eum Hirtio Epicharmi com00diam ad Aristophanis agonem magni momenti fuisse putem. Etsi enim Spe pauperi cognata es paupertati si de illa spe agitur, quae homines ad laborandum inelial), lamen Spes et pauperta non inter Se sunt aequales Paupertas enim homines ita ad laborandum cogere potest, ut nihil nisi necessitas acerba, non iam Spes pauperem incilet. Atque Aristophanes in agone necessitatem et egestatem premit v. 33, 534): . . . Yts up Penia)

Quibus de ausis mihi veri dissimile est Aristophanem in agono tuli ad Epieharmi fabulam se applieavisse. Ego quidem crediderim in hac comoedia de spe vana inutilique esse actum et Spem Epicharmi mullum ab Elpid Hesiodi aluisse.

Cum vero spem in litteris temporiim posterioriim non parvi

strat a Graecis, cum de vita meditari c0epissent, Spem Saepe in malis esse numeratam Meri autem illam S0lonis elegiam εἰς aurov: v. 36 xuoκovrες Οὐ-qς

25쪽

unum mihi animadvertendum esse videtur') etiam illis locis, ubido spe bene XiStimatur, cogitatio paulum a sententia Aristophansea disc0dii hic necessitas, ibi Spe premitur. Nobis autem Hesiodi de Elpide sententia respieisenda fuit, quod ea quasi radicem cogitationis Aristophaneae praeb0bal Sed quoniam haec absolvimus, ad illos libros procedamus, in quibus

alteram quandam radicem sententiae Aristophaneae silum videamus, ad descriptiones initiorum generis humani. D initiis atque progressu generis humani antiquis temporibus duae Senientiae contrariae exstiterunt aut Xponebatur quae sententia iam ante Hesiodum exstitisse videtur, qui eam suo more immulatam propagavit olim saeculum aureum uisSe, e quo ΓΛ-datim homin0 ad 1 90sontem vilam miseram delaberentur, aut homines paulatim e miseria temporis antiquissimi ad cultum meliorem ascendisse demonstrabatur. Atque ii, qui primi hane Sententiam complectebantur, primo deos vel heroes hominibus ullum meliorem comparavisse putabani; ut apparet ex oratione

de donis deorum a Theseo habita, quam in Euripidis Supplicibus v. 195 sqq. legis, et ex illa Promethei ut artium magistri laude, quam ad pervulgandam Aeschyli tragoedia mullum valuisso videtur'.

y unam praeterea rem tangam. In Iragmentis nonnullis comoediae p0Steri0ris illam de Elpide artium magistra sententiam mire immutatam legimus Spem h0mines ad artificia exercenda incitare praedicatur, Sed artificia vituperuntur, quia ut homines miseri vitam perducant neque eius nem iaciant, perficiunt C0nferas Menandri Ir. 14

et tr. 123 Antiphanis

Spes, quae lim, quod homines ad laborandum invitaret, claudata St, nunc beandem rem Vehementer vituperatur. Illae igitur Elpidis laudes, quae primum apud Hesiodum nobis occurrunt valde sunt immutatae ly Aeschylus uberius Prometheum hominesimnia b0na sibi debere narrantem lagit Ir Gai cxvai poroios ἐκ poμqθc os v. 505). 0nieras de Promethe R0scher, th. Lec. IIII, p. 3038 sqq. et v. Nilam0WitZ-M. Aeschyl0S-Interpretati0nen,

Berol. 1914.

26쪽

phanes diei ir. 18 :

odro star' pxqs reo deo Mqroi bπεθεiIuvidλλὰ pou uiri robuτες ε γευpi IKOUIlv d 1εlVOV. Hominρ igitur ipsi paulatim res meliores inveniunt. Atque sellam illud antidum Sophoclis .etron τα δεivo 00δε stuppaeπου δεivorepo πελεi Ant. V. 332sqq. hane de vi hominum cogitationem praebet. Imprimis autem OphiSine, quo dieimus. Cum de prog1'eSSu generis humani agerent, non in eis vel heroibus, sed ipsis in hominibus progressus ausam silam suiSSe laluerunt. Quorum iam pridipem Protagoram se initiis ullus humani egisse notum est librum enim Protagorae irrepi ijs v pxj κατα- ποσεως quem Diogenes Laertius I 55 comm0morset, ad initia hominum ullus perlinere certum videtur'). Praeterea aulem Summam sententiarum illius fabulae, quam Plato in Protagora sophisiam ieeerit narrantem, Protagorae ipsi esse tribuendam salis probabit est , eis hae narratione non nisi percaule uti nobis licere iacit inisell0gitur. Sed iam ipsam narrationem XR-

significandam adhibetur Herodotus ut V 23. Is0grates ut III 26 aliique voce

Karesagi utuntur ut constitutionem rei publicae vel urbis significent καremagis πολεως. Ipαγμoraev). Etiam in doctrina rhetorica vox aromagi aliquid valebat. Corax enim ita institutionem rei tractandae nominavit cf. endland AnaX. v.

L. p. 30), qui verbi usus rursus apud Anaximenem p. 59, 15 Sp. invenitur. Apud Protagoram autem de condicione hominum prisc0rum, de primis formis communis vitae actum esse puto Dieis: Aniunge de mensehlichen Gesell-schali μ); similiter enim vox adhibetur in Moschionis tragici fragment Sexto, quo initia h0minum describuntur

Quo de Moschionis fragmento conferas pag. 31 Sq.' qua de re conferas quae Norden Α 0sto The08. Berol. 1913, p. 370 sqq.

27쪽

- 23 Protagoras apud Platonem, quomodo factum sit, ut homines iustitiam exercerent e lege colerent, demonstrare vult. Quam ad rem illustrandam suam de initio generis humani narrationem praeponit Mythi autem forma ludens utitur, quia illas de Pro

xu ovopura bilip paeoaro τῆ τεxvd ui Iκησεis ui εσθ' stras ut baroδεσεis καὶ spaepvo καὶ θ εκ fis pollicis stupero. Tamen adhuc homines σetropodia vivunt atque homo S arpo To Tae δ' piae πολεμο εvδε S. Conalus autem civitatis condendae, cum hominibus desit 4 πολiri Rhτεχvη, non proSpere Venit. Sed postquam etiam haec ars a Jove eS aecepta, Convictu hominum certa ratione constituitur. Etsi autem non omnino certum est, quid hic Protagorae ipsi debeatur, tantum apparet Promethei personam ob eam tantum rem arripi, quia mythi forma Protagoras latur. Si rem ipsam Spectamus, e Vita rudi, quam bestiarum modo lim agebant, paulatim homines ad meliorem latum Seendunt, quem pro greSSUm ,σo ita guTεxvoS et .σoΦia πολirixq efficiunt. Atque apertum mihi esse videtur maxime Ophistam indolem atque ingenium hominum pressisse, cf. p. 322 A): πεidii δε o v paearos θεias polpa μετεσχε, πpaero με di τη του θεio συYYῆμα ζῶ povo θεους volpiσε . . . Homine igitur ad ullum meliorem pervenire OSSuni, cum iis Solis a de ingenium ad hune progreSSum sutileiens si datum. Neque vero prius de Protagorae sententiiSaccuratius iudieare poterimus, quam nonnullas alias cultus Orientis descriptione perSpeXerimUS. Invenimus enim nonnullas descriptiones, in quibus progreSSIIS hominum non iam naturae hominum quam necessitati cuidam tribuantur. Velut in libro regi pxuiris tirpi κῆς, qui in Hippocratis

librorum corpore nobis est traditus qui liber sub finem saeculia Chr. n. quinti Conscriptus esse videtur), haec legimus c. ): homines aegroti non eodem cibo vesci possunt atque Sani. Λυ δε

28쪽

abri h ovo Yκ Irirpi xii erroi σε ζητηθῆlva τε ai Upεθ' qua stu porroiσiu: non igitur indoles iumana ad medicinam inveniendam susseeil, sed necessitas, ut medicina ab hominum indole quaereretur atque inveniretur, fleeil. Agitur hie de ortu progressuque ariis medicorum, sed hae ratio non medicinae Si propria, Sed omnium

artium communis. Ad hunc autem libriam alter addi potest, qui item tempori sophistarum est altribuendus, die ira senta illa sophisiae uiuSilam, quae BlasS Kieler Pro amin. T. I. 1889 εProli septie Iambli hi c. 20 eruit atque quae nonymi Iamblisthi

xat o di xui ou 11βσσiλευεiv dis stubpaertois. Necessitati igitur cedentes homines in unum locum coierunt ei artes inVenerunt necessitas etiam, ut leges et iustitia orerentur, effecit. Eadem igitur sen-l0tilia nobis in libro hippocratico atque apud Anonymum Oeeurrit. Ulerque autem eripior, et uelo libri πεpi pxatris i irpi κ's, qui hane universi generis doctrinam ad artem modicorum adhibeat et non3 mus Iamblichi, quem non mullum proprii vel novi praebere certum sit, sine dubio sententiis litur, qua illis temporibus viris ruditis notae fuerunt.

fabulam quandam inl0rcedere similitudinem pulant. Sed Bill 0raui ipse Protagorae cogitationem non paulum ab non3 mi sententia differre demonstrat p. 50S): apud Protagoram duos rei publicae

condendae conatus discerni, apud non3 mum autem homines statim e vita rudi ad condieionem bene Constitulam per enire. Maioris autem momenti est, quod apud Protagoram indoles, natura hominis, apud nonymum esseSSila tamquam auSa progreSSUS praedicatur. Qua de causa Protagorae librum fontem nonymi fuisse non crediderim.

29쪽

Ssed alterum scriptorem se philosophum magnae auetoritalis, quem sub finem saeculi quinti docuisse satis certum est, talem d0scriptionem cultu humani orientis Omposuisse, qualem desideremus, verisimile mihi est Democritum dico. Cuius il cogitationibus huc spectantibus paulo uberius disseram. Atque pro- fidiscar a Philodem loco tr. 144 Dieis): Armoxpiro ... 10UGlKnv

λ cf. Zeller Phil0s0phie de Griechen I 2 p. 869 sq. legimus apud Aristo t.

gen anim. V 8, 289b ): Δημοκpiro . . dura voYε et ovoYκqv. I xp ira st νυσis.' de Dem0criti sententia, secundum quam h0mines in artis iis exercendis naturam, et animalia et herbas, imitantur, I. Praecliter, in Demoliriispur ei Xenophon, Hermae 50.

30쪽

lioni supervacaneae mentis humanae paulatim nimis exculla deberentur, Xposuisse Fortasse Abderita canium similesque artes utiles neque vero essessarias homines, eum ingenia eorum paulatim egestate acula essent, naturam imitantes invenisse iudicavit. Tria aulem genera artium nobis rursus apud Epicurum sent. 293Occurrunt Quae quoniam cognovimus, nunc ad Diodori quandam descriptionem initiorum hominum accedamus, quam in libro I, 8 legimus. Hune enim loeum ut 0inhardi serina 4 dp- monstravit, ad Hecataeum Demoeriteum referendum Sse, quem alibi quoque Diodorus sedulus si 'i, verisimile videtur. Atque ultro invitamur, ut qua rati inter hanc dispulationem et Demo- erit doctrinam modo expositam intercedat munerRmuS.. Misera erat ita hominum priscorum, vivebant enim dispersiel semper a bestiis mors imminebat quas repellere ipsa utilitas docebat κα πολεμ00pεvους με uaro τω θ' aptae θλλῆλois ori εiv ποτου uti lepouro di δασκομεvous . Ut igitur a perieulis se luerentur, homines utilitalis causa se eongregabant. Tum in cultu paulatim

paerroi S. xpεic igitur, egeSta homines ui cibum domicilium, vestimentum aliaque invenirent, adducebat. Quas ad res invenienda xεipes λογος, illux is Yxivola homines adiuvabant. Complurses igitur auSas Diodorus agnoscit, quibu progreSSuS generis humani effectus sit, egestalem, experientiam, indolem atque naturam hominis, summa aulem paries gestali tribuit κa 6λου ct a quopeia aurit bibeσκαλο γεvcσθα Tois v paerrois).

Apud nonymum Iambli hi l in libro hippocratie non ege-Stalem, Sed necessitatem inveniebamus at tu in illo Democriti fragmento 144 aries necessarias e non necessarias Seiungi videbamus. Qua de discrepantia, cum aliquid ad quaestionem nostram valeat, breviter disseram. Voc studYxi in universum non idem significat atque VOX

conferas quae de hac readuardus Schware in Rhen Mus 40. p. 22 sqq.