Laudes inopiae

51쪽

xura Tob pio xpεias. Qua a Sententia Nemesiu ad dogmata quaedam christiana transii. Quam descriptionem cum legimuS, unum maXime S uolandum quomodo arte ortae Sint apud NemeSium non cognOSeimus. Exponi enim primum homine priscos ibo, vestimento,

aliis sebus indiguisse atque lum ilico ad originem convictus hominum transit homineS, cum alter allerius auXili indigeat, socongregant. Egestatem tempore prisco aliquid valuiss0 0 lodo diei concedo, sed ex hae emeSi descriptione peia in regno philosophorum Posidoniano magni fuisse momenti colligere non ausim. Accedit, quod mihi est valde dubium, uirum Nemesius hic P0sidonium si seculus neene. Qua de re hoc Deo non disseram ). M tu quod Jaeger latuit Senecam in epistula nonagesima, quia non eum P0Sidonii de pei Sententia, sed cum illa d philosophis artium inventoribus cogitatione pugnaSSet, petauneglexiSSe supra me Slendisse puto quosdam epiSlulae locos non inl0llegi, si etiam apud Osidonium egestali progreSsus Ominum tribulos uisSe credamuS. Ssed se ita mihi se habere videtur Democritus negeSSitalem vel gestalem homine unum in locum compuliSSe Oeuit, apud Posidonium autem ratione quadam viri Sapiente homine congregant Demoerilus necessitatem, ut homines laborarent et artes inVenirent, decisse proieSSus est, apud Posidonium autem viri sapientes ingenia hominum ceterorum promoVenda eSSE OgΠOS unt. Fortasse peia apud Posidonium commemorata est, quia homines

antiquiSSimi, quos sapientes viri docebant, mullis rebus indigebant. Accedit, quod utilitatem alicuius fuisse momenti in ost-donii doctrina certum videtur 't. Sed haec pεia apud Stoicum non multum valuit , ,homini est mens divina; itaque peius

y sed duas res tangam mirum in modum haec Nemesii pars cum illa Plat0nis de origine urbis narrati0ne, quam in Re publica legimus, congruit coeseras p. 369 B et C cum Nemesi verbis. Ad eas res, quibus apud Platonem h0mines priSei carent, hic depanei accedit. Sed indigentne h0mines antiquissimi medicina Accedit, qu0 tractatio medicinae, quae sit uberior neque ad loci symmetriam apta, hic multum habet miri Suntne 0rtasse verba Nemesi ad librum quendam medici alicuius referenda In libro . px. qrp. iam illam de necessitate sententiam ad librum medicum adhibitum invenimus.

cf. Cic. de leg. 26, de nat. d. V 148 praeterea confer Norden, Jahrb. l. lass. Phil. 1893, Suppl. p. 12 sq.

52쪽

cognoscere atque tollere pol est '. o Posidonium iudieasse opiner. Sapiente autem Sunt illi viri, qui eum mente divina maxime sint praedili, optime inopiam rerum quarundam cogno Seunt atque re ad vitam utiles excogitant. Sapientia autem, quae illo rudi tempore homines congregari et arte docuit, postea secundum osidonii sententiam ad res meliores progi editur atque ii philosophia ei Cie. Hori.

Sed unum ad ea, quae disputavi. addam. Cicero in Tusc. V his verbis philosophiam laudat , tu inveniri legum, tu magistra morum et Leiplinae fuisti magistram autem Diod0rus egestalem nomynal. Atque eum apud Ciceronem legimus haec de philosophis verba , a quibus vlla hominum inStruet primiseSl in memoriam haec Verba reVoeantur, quae Seneca in epistula 90 16 Posidonii Senientiam refellens dicit , , Sequere naturam ad quae eumque nos Ogebal, instruxit . Crediderim autem Posidonium singulis rebus do tritiae Democriti usum esse ei.

191 3), sed Demo erili Sententias si vertisse, ut en humana ipsa ullum humanum procrearet. Ita Posidonius ad Protagoramaeeedit. Protagoras hominem Sua indole o miseria et egestate ad ullum meliorem ductum esse docuit Posidonius autem oYovdelavi mentem divinam hominum omnia effecisSe profeSSu e St. Al tu ita illa duae viae rationesque deseriptionum cultu humani initiorum quas in literis prioribus invenimus, nunc denuo nobis occurrunt Protagoram Posidonius, Democritum Epi

' duas res ad extremum tangam. Etiam Panaetius similiter atque Protag0ra de progressu 0minum iudicavisse videtur conferas Cic. deiff. I 11 ἡ homo qu0 rationi eS particeps, causa rerum videt . . ad vitam degendam facile res necessarias praeparat et I 158, ubi Cicero sententiam eorum impugnat, qui h0mlae neceSSitate permot0S non ratione Se congregavisse Statuanti Altera autem res, quam hic breviter tangam, Si haec: Supra eum de Democriti doctrina disputarem etiam loco qu0sdam Isocrati attuli. Secundum quo λογος, h. e. Iacultas perSuadendi pr0gressus h0minum efficiebat. Eandem autem sententiam apud Ciceronem de inv I 2, 2 et de r. I 33, 34 invenimus Crasso autem, qui in clibro de tr. hanc i0gitati0nem profert,

53쪽

scriptionibus cultus Orientis, quae Seriplis vel carminibus nonnullis diversi generis sunt insertae, disseram. Hinc enim videbimus, quam late propagata Sit a Sententia, qua necessitas mater progressus humani dicitur. Incipiamus autem a fragmentis quibusdam, quae ex Eratosthenis carmine, quod Hermes inscribitur, nobis OnSerVala Sunt. Plutarchus in libro περ pavrixtis hae verba protulit Erat fragm.10 11 H) τω τεxvae aes Oiκε res με η pεia uvεστησε ε UyxqS

Quae fragmenta multas difficultates praebent'). raditumos nobis in illo Plutarchi loco verbum arqvεγκε, quod naach Η0Msenet. III 601 accipit duos versus ab Archyla poeta SSe additos arbitratus ). 0 haec opinio mihi valde displicet. Concedo Sane cogitari posse alterum poetam Alexandrinum VersuSaliquos ad carmen alterius addidisse quamquam hanc rem erisimillimam esse non pulo), sed ei versus, de quibus hic agitur, non eiusmodi sunt, ut faeile ab alieno poeta esse insertos credamu imprimis non video, quomodo versus opstou' ut a sidλλovεrraedivouoi 1εpipvui addi potuerit) obelus autem iam recte vocem

Scaev0la illam osidonii doctrinam opponit g 35 sqq.): non diserti, sed Sapiente hominum cultum meliorem effecerunt. Quibus ex locis hoc colligere licet Ciceronem ipsum paulatim ab illa eloquentiae laude ad hanc osidonii sententiam transisse. Illam autem de vi eloquentiae cogitationem Ciceronem Scholis rhetorum debere facile putamus M. Ohlong Beri phil. ochenschriit 1913, p. 1 sq. de hilone cogitat. y confer, quae Hiller Erat carm. rel. 1872 ad fragmenta adnotavit. - quod ad hunc Archytam attinet. Meinelie hic Archytam poetam, qui Amphissae natus sit et fuerit ratostheni aequalis significari opinatur.

54쪽

επrlvεσε pro Tqvεγκε eoniecisse Videtur Arelinas igitur hos versus aequalis sui logens laudavit... Quorum VerSuum posterior quandam interpretandi difficultatem nobis praebet. Atque diversa ratione traditus est codiees enim Sloba0 verba opstod ui up . habent cum Vind. op ου Gp xui . . praebeat. Mihi quidem lectio codicum A melior esse videtur atque sententiam idoneam habere animum tuum erige, nam plus luna tuae curae pariunt, meliores res tibi efficiunt quam si curis frangeris. Quae sententia apla Si ad Versum priorem i. iii sententiam de pei matre omnium bonorum Dem ierileam praebere videtur. Ex loco aulem Plutarchi altero iniser duos Versu rationem SSe certam colligendum esse opinor quod eliam Hillser iudical). Sed de sententiarum serie, e qua VerSu Sint prompti certi quicquam dicere non possumus. In carmini is doelis senisentiae eiusmodi aede prolatae esse possunt Lepida au10m est opinio Hilieri, qui puta Hormam, postquam in angustias indidisset, haec verba dixisse, i. e. eum bobus Apollinis raptis dolus, ne vestigia furii apparerent, ei esse inVeniendus. Cogitari autem potes Hermam hae oceasi0ne data descriptionem brevem initiorum generis humani, cuius progressu egeSla esse-CiSSel, praebuisSe. Quae opinio ea re mihi probari videtur, quod Plutarchus versum priorem ad dispulationem, qua alteram pariem artium egesiali, alteram voluptati tribuendam esse demonstret adlimsel. Fadit enim Plutaretium versum e simili narratione prompsisse cogitamUS.

Faeitius autem Eratosthenem deseriptionem cullus humani initiorum in carmine protulisse redemus, si nonnullo SeriploreS Romanos, qui descriptiones eiusmodi libris suis inserueriant in

Atque primum ad Vitruvii librum alterum de arehitectura Conseri plum transeamus. Vitruvius initio libri alterius primum illam se Dinocrate architecto narrationem profert, tum de Origine et progressu architecturae disputat II 1, 1 6). Quae dispulatiore vera est descriptio cultus humani orientis progredientisque sed ad tonsilium clibri qui sit viae architectura, rueCommodRla.

' Saepius cum egestate curas invenimus coniunctas cf. infra p. 4 Sqq.

55쪽

Doscriptioni autem Vitruvius haec verba praemittit: Sed antequam naturales res incipiam explicare, de aedificiorum rationibus,und initia ceperint et uti creverint eorum inventiones, anteponam et insequar ingreSSu eorum, qui antiquitate rerum natura se initia humanitatis et inventiones perquisitas Scriptorum praeceptis dedigaverunt ... Quem auctorem Sit Seculus, Vilruvius non dicit. sed descriptio ab eo prolata multis in rebus cum narrationibus Diodori vel Lucreti congruit. Vitruvius ab illa misera condieione hominum antiquissimorum incipit: Homine Velere more ut ferae in silvis et speluncis et nemoribu naScebantur ciboque agreSti vescendo vitam exigebant quibus eum verbis Onieras Diod IS, 1 ε ordκτω aio piaebei

790 νη δε li1εpo ovevvo 470 . . Qui, cum quando ignem ramis arborum tritis effectum videant, eum effugiunt opOStea re quieta propius Recedente eum animadvertiSSent commoditatem esse magnam corporibus ad ignis leporem, ligna adicientes et ita con- Servantes et nutu monstrantes Ostendebant, quas haberent X Ouiditates. apud Diodorum homines, ut se a bestiis tueantur, in unum locum coeunt, ita apud Vitruvium homines in locum eundem e congregant utilitati CauSa, quam ei praebet ignis.

Agitur autem utroque loco de utililale apud Diodorum necessitas magis premitur). tque allerum oeum apud Diodorum legimuS, qui valde verbis Vitruvi est similis. I 13, 3 enim Hephaesium,

ignis inveniendi rationem Luci setius in libro . v. 107 praebet:

ignem homine cognoscere potuerunt ex fulmine et ex ramis arborum tritis. Diodorus aulem in rebus egyptiacis tractandis ad Hecataeum Abderitam, quem Democritum Secutum SSe SaliScertum videtur, Se applicavit. Quod ad illam initiorum cultus humani descriptionem a Diodoro in capite octavo prolatam attinet, hic de ignis inventione non multa legimus: vωσθεvros δε o IrupoS

Sed etiam hoc loco ignem aliquando cognitum esse dicitur. Duas

56쪽

- 52 res Si omne perspexerimus, facile, ut Democritum simili modod ignis inventione iudicavisse statuamus, adducimur. Atque notandum est Diodori descriptionem esse epiloniam lSed ad Vitruvi explicationem iam revertamur. Xponitur paulatim linguam in congressu hominum Oriri, quam ad rem, ,eOlidiana consuetudo multum valeat. Deinde ignem, ut homines uno loco habiten e casas simplices construant ex foliis et cavernis, efficere explicatur; ,nonnulli hirundinum nidos et aedificaliones earum imitantes de luto et virguli iacere loca, quae subirent . Initiali igitur naturae, quam apud Democritum invenimus, hic nobis occurrit homines Secundum Demoerili sententiam discipuli animalium fuerunt, ελidovos autem v lxodopia l,,Tun ObSerVante aliena lecta et adicientes suis cogitationibus res novas efficiebant in dies meliora genera casarum hie paulatim homines ad meliora esse provectos praedicatur atque de experientia agitur, quacum πεψα Diodori vel experientiam mentis Lucreti conferre licet. Cum autem cotidie faciendo tritiores manus ad aedificandum proiecissent et sollertia ingenia exercendo per Onsuetudinem ad artes pervenissent, tum etiam industria in animos eorum adiecta periecit ut qui fuerant in his studiosiores,

fabro ESSE Se profiterentur . . . , tune ver ex fabricationibus aedificiorum gradatim progressi ad celeras aries et disciplinaS, e fera agrestique vita ad mansuetam perduxerant humanitatem .

Ita Vitruvius de initiis cultus humani iudicat. Miri autem

aliquid habet, quod primum igne cognito casae XStruuntur atque aedificia, tum homines paulatim in lecti exstruendis progrediuntur, postremo autem ceterae artes Oriuntur. Quae res facile

explicari potest descriptio initiorum cultus humani sollemnis hic ad librum, quo de architectura agitur, es adhibita. Sed in reliquis rebus narratio Vitruvi sene cum descriptione Diodori vel Lucroti congruit paulatim homines e vita fera ad

munSUelam provehuntur Consuetudine, experientia, utilitate viam

monstrantibus. Concedo de necessitate hic nihil diei, sed miseriael gestas hominum antiquissimorum depinguntur. Cur Vero, quamquam ad narrationem Vitruvi xpεia vel ovoYκη aptissima sit, auctor necessitatem negleXerit atque magis utilitatem, experientiam, Consuetudinem praedicaverit, nescio. In universum Vitruvideseripli plane similis est Diodori et Lucreti disputationibus.

57쪽

iudieat. Qui libello su Vitruvium in libro allero nonnulla Sententias Posidonianas, quas e Varronis de architectura libro hauserit, praebere atque in libro altero conscribendo in universum ad Varronem se applieaVisse demonStrare conatur. Atque etiam illam initi0rum cultus humani descriptionem ad Posidonium speelare censet p. 6 sqq.). Cui opinioni assentiri non possum. Vidimus enim mulla res deseriptionis eum Diodori vel Lucreti dispulationibu plane eonM'uere. Nulla autem res, ut sententias Osidonianas hic esse prolata statuamus, O addueit. Atque animum allendas ad haec Vitruvi verba: .eum . . . Sollertia ingeni eXeΓ-cendo per eonsuetudinem ad artes pervenissent' , ingenia Xercentur et ita paulatim ad artes invenienda fiunt apiat Secundum autem Posidonii sententiam mens humana, quia cognata erat Cum mente divina, artes invenit. Neque quicquam apud Vitruvium de philosophis vel viris singulis hominum magistris legimus. inulem aliorum uelorum loci quibuscum oppse Vitruvi disputationem contulit, non bene sunt eleeli. Verba enim e Senecae epistula nonageSim allata ea de causa apta non sunt, quia Seneca his locis Posidonii sententias impugnat. Versu autem Massili, UOS Poppe comparationi causa adhibet, prorsus non ad Posidonium Spectare talia demonstrabo p. 57sqq.). Praeterea POppe nonnullOS Ciceronis locos fieri quos ego in pag. 45 tractavi, quibu locis Sane sententias Posidonianas legimus; sed eum his locis de philo- Sophis, qui homines priscos unum in locum congregaverint atque docuerint, agatur, nihil apud Vitruvium de viris singulis legimus, Seeundum cuius sententiam homines complures in eundum locum coierunt utilitalis causa, quam ignis eis praebebat. Quomodo igitur res se habet γ ea quidem sententia res duabus rationibus explicari potest: aut Vitruvius deseriptionem initiorum cullus humani ipse ad ea, quae ex Varronis libro hauserat, addidi quod, cum de prooemio agatur, aede inisellegimus eiusmodi autem descriptiones Vitruvi tempore prorsus propagala. fuisse ierlum est aut

A confer verba Vitriivi supra a me allata , . . inSequar ingreSSuS 0rrum, qui antiquitates rerum naturae et initia humanitatis et inventi0nes perquisitas Script0rum praeceptis dedicaverunt'.

58쪽

Varro, quem Vitruvius in universum secutus esse videtur, descriptionem praebuit, quae non plane cum Posidonii sententiis congrueret ). Sed hactenus de Vitruvi disputatione. Nunc transeamus ad duo poetas, qui descriptiones huiusmodi carminibus suis inseruerunt. Atque primum de narratione cultus humani initiorum, quam Vergilius in libro georgicon primo praebet, disseram. Vergilius, qui libro primo agri culturam tra lal, in versibus1 18 sqq. de periculis, quae agri culturae grues, herbae inutiles, Umbra Oeen comparant, agil Tum pergit v. 121): pater ipse colendi haud facilem esse viam voluit, primusque per artem

ante Iov0m nulli subigebant arva coloni. ne signare quidem aut partiri simile campum fas erat in medium quaerebant ipsaque tellus omnia liberius nullo poscente, ferebat. Homine. igitur antiquissimi saeculo iure ' Vebant, quo terra

nullo poscente victum dabat Quam vitam beatam Vergilius apud Hesiodum' invenit:

miserior. Mi enim hominos magno cum negotio telum quaerere Voluerunt:

y Varr0nem illam veram Posidonii sententiam Suscepisse certum Videtur; qua de re conferas N0rden Jahrb. f. lass. Phil. Suppl. XIX p. 426. Varro, ut verisimile est, Saturnum inc0lis Italiae priscis leges dedisse et eos agri culturam docuisSe exp0Suit.' ad Hesiodum Vergilium in multis rebus se applicavisse certum mihi videtur de ratione Hesi0di et Vergili ci. H. Schulig. Die Georgica in Vergils Stilen wiel lung Charites ii Leo, p. 359 sqq.

59쪽

pitivus v. 178). Vergiliu autem aliter iudieat Juppiter noluit

sua regna torpere gravi veterno. Apud Vergilium se apud Host0dum olim fuisse auream vitam atque nunc labores et miseriam in ferri ess legimus. Sed apud Hesiodum Juppilor ira incensus condicionem hominum commutavit, apud Vergilium ut varias usus meditando extunderet artes paulatim.

Apud Mesiodum iura graves poenam hominibus Mantur, apud Vergilium Juppiter curis acui mortalia corda v. 233. Vi-d0mus igitur illam Moe progressu cultus humani sententiam hic

cum tabula aurei saeculi coniunctam. Saeculum aureum ad linem Venit, ut hominum Orda Querentur et arte Variae invenirentur. ,,usu meditando extundi artes quam eum Senientiam legimus, nobis verba Lucreti in memoriam revocantur:

V v. 1452 53 usus se impigrae simul experientia mentis paulatim docui pedetemptim progredientis. et v. 1029h utilitas expressit nomina rerum Apud utrumque poetam de egestate agitur lV0rgilius in d0scriptione pergit exponen agri culturam, mi-gationem, Sirorum cognitionem, venalionem paulatim oriri atque in usu fieri instrumenta ferrea. Finem autem iacit poeta narra-lionis his verbis tune Variae Venere artes labor omnia vicit improbus et duris urgens in rebu egeSlRS. Vergilius acrius quam Lucretius premi egestalem: duri urgensim rebus egestas etiam te labore poeta loquitur. fortasse hie Hesiodo, ut laborem commemoraret, AES permotu. ei. in ira p. 17Sqq.). Quaeri autem potest, utrum Vergilius ipse saeculi aurei fabulam eum illa de progressu cultus humani sententia ita coniunxerit an cogitationes iam apud alium inveneri conexas Vergilius fuit pleureus et in scholis Sironis se Philodpini facit mulla χρorii et progressu ullus humani audire p0luit. ViX autem ab Epiguret eam Sententiam accipere poterat, qua uppiter labores egestatemque hominibus non Sine benevolentia dat. Quam adc0gitationem aliquid fortasse haec verba Hesiodi valere potuerunt

60쪽

tempore aure homines laborasse atque agri culturae operam

dedisse praedicare. Qua re Mali sententia ab Hesiodi et Vergili cogitationibus diffsert. Sed rato lippiter amicus omnipotens hominum

est, qui agros colere homini esse utile censeat eonfera versus 5 sqq.), Malu arpovota Iovis praedicat. Apud Vergilium quoque benevolentia, non ira Iovis homines laborare et artes invenire coguntur. Videmus igitur sententiam quandam Vergili loco similem apud Aratum inveniri. Neque vero tinnitudo est lania ut apite adoratum Vergilium se applicavisSe latu US. Accedit autem, quod quaedam res nos, ut Olum locum . 121 14 ex aliquo carmine Vergilio luXisse pinemur, addueit. Facile enim cognoscimus poetam in ei Sibu HS Sqq. aliqua eum difficultat illam de hominum progressu narrationem enumerationi operum agricolae inseruisse Versus 118-120 Oela, ut descriptionem initiorum generis humani annectere posSit, profert atque versibus 147 159 paulatim ad propositum revertitur. Sententia Rutem Uersuum 147 sqq. paulum cum cogitatione disputationis antecedentis discrepare mihi videtur Ceres homines ferro terram verter instituit; sed in vers 133 dicitur: ut varias usu meditando extunderet artes . . . et sulcis frumenti quaereret herbam': ibi Ceros doc0l, hic homin0s ipsi frumentum quaerunt. Atque apertum St. narrationem, quae vel Sibus 121 14 contineatur, esse digressionem. Quam poetam ordini libri inseruisse facillime intellegimus, si eam totam ex aliquo carmine esse hauStam la-

Certum fontem invenire non possumus. Verisimile autem mihi est Vergilium ininseorgicis componendis interdum se ad poetas hellenisticos applicavisse. Vidimus ratum sententiam quandam similem praebere. Sed etiam ab aliis poetis essenisticis sententias Vergilianis cognatas prolata eSSe opinor'). Supra autem Eratosthenis fragmenta attuli, quibus laescriptionem multus

vita simplex atque beata hominum prisc0rum in carminibus hellenisticis Saepe est laudata; I. Ohleng, Charites fur e p. 3.