장음표시 사용
31쪽
16 DISM VISITIONES PLINIANAE LIB. I.
is enim omne possibile semper ducitur ad effectum. De duobus vero possibilibus,M quod magis vero est simile, magis est admittendum. Magis autem verisimile ,, est, praedia ipsa a Patre habuisse, quam emisse, quandoquidem mulierum non
es tantum videatur esse mercari. Hac ergo ratione satis probatum est Plinii nepotisse matrem, avunculique sororem cum ipso fratre suo fuisse Novocomensem. Eum igi- ,, tur una cum sorore Veronensem contendere absurdum prosecto est, delirum, & p se erile . Rursus sic appellavit Plinius avunculus Catullum conterraneum suum,
is quemadmodum & Nepos in quadam sua ad Maximum epistola suos asseruit
es esse Veronenses. Mos est enim amicorum dicere nostrum, vel meum, non tanti tum civem, municipem , compatriolum s λ, vel ejusmodi; verum, & externum is quemque ubivis putet habere amicum. Sed haec, puto, non unquam adverterates Rusus, neque adstipulatores ejus. Instaret tamen adhuc, ut suam Secundorum uλ- familiam Ueronae existentem responderem. Cui quidem eam ita extare non ne
se gabo, etiam sorte intuitu, & reverentia Plinii, qui Veronam quandoque inco se luit illum tamen suisse Veronensem non concedo. Nam & ex agnatione Se se cundorum etiam Plinium nepotem suisse, docet ejus epistolarum titulus, qui se Plinii Secundi in Novocomensis oratoris epistolarum liber primus ' ubique im- es pressus legitur. Quod si tempora nostra utrumque parentem ex eadem esse Fambes lia permittunt, eos Plinios ex eadem fuisse cognatione laxiora illa tempora peres misisse non est mirum. Enimvero ad Epigrammata illa, quae Rufus ingentibus,, Veronae saxis reseri, hoc tantum dicam. Si ejuscemodi monumenta comprobantes inscriptos in eis Viros ejus patriae suisse, ubi saxa ea reperiuntur, nostros jacta
se re possumus fuisse Cives, C. Iulium, Divum Augustum, Tiberium ejus filium,
se C. Germanicum illius nepotem, Claudium Neronem, & ut semel dicam, omnesse sere Romanos Caesares, ac Consulum multos, nec non ipsum Plinium, quorum se Omnium nomina, epigrammataque praeclara nostra in Urbe, ne dicam in agro si ingentibus saxis, in soris, in aedibus, in triviis cernuntur exculpta: ut Plinium se non totum Veronensem, verum dimidium sorte Brixianum, epigramma ingenti, se & vetustate exese marmore incisum, & ad aureae flammae M sacellum, parieties impositum abunde testatur. Caeterum Carolus Valgulius civis noster in utraque es lingua eminentissimus, certiorem me secit, statuam Plinii Secundi marmoream se Novocomi adhuc extare antiquissimam. Iin Quamobrem Rufum exoratum v se lim, ne ultra reluctetur, sed rationi pareat, veritati cedat, & acquiescat, c ,, veatque, ne unius adventitii tantum, vel magis emendicati civis pietate iuis omnem Civitatem suam crudelis appareat. Quandoquidem contendere Pliis nium fuisse Veronensem, omnem antiquam Veronae civitatem sit graviter cri- is minari; quippe quae tantum civem suum a caeteris Omnibus cognitum, vel non
es agnovisse, vel a patria exulare voluisse videatur. Tu vero, si tibi amicus est R
M Hie Maximus Plinii innioris amiens, Veronenis non erat, sed uxorem Ueronensem multis ante annis habuerat. Uide epistolam ultimam lib. VI. Plinii Caeeilii.
2 Barbarum voeabulum, uti in atriola, quod tamen serreis aeulis magis eommune, qu de te infra. Similia Chriastophori Landini exemplo probari possunt, qui conterraneum vertit Comparriois, & tamen Plinium Novo mensem fuisse asserit. 3ὶ Nullam omnino esse, nee fuisse Plinii aetate Meundorum familiam, sequenti volumine ollandemus. 4 Seniorem Plinium Veronam inhabitasse neutiquam eonstat; haec a Blondo mutuavit Capreolus. Contrariam mintius a Plinii junioris epistolis argui posse tonileimus. Vide a nobis de Cornelii Nepotis patri suo lom pensitata. s Haud rectε Seeundorum amationem appellavit Capreolus. Secundi verb cognomen gestavit Plinius Caecilius, vesquia seeundo loeo natus illuc a Patre aeceperat, vel adoptionis jure ab avunculo mutuavit. t 6 Pliniae Hermionis monumentum, de ovo libro III. Rem mihi undique ignotam ex valgulii fide narrat Capreolus. Neque enim videtur antiquissimam statuam illam diei posse, quam anno circiter I M. in fronte Aedis maximae Cives mei posuerant.
32쪽
DISQVISIT IONES PLINIANAE LIB. I. 17
si sus, ut haec diligentius consideret admonere potes. Ego enim si vicinioribus conis tra justitiam, veritatemque placendum duxissem, Rufo certe non fuissem adversi sus. At omnibus vicinis vicinior mihi semper est veritas. Quapropter veritate se ipsa tantum inspecta, ut tibi morem gererem, sententiam meam his etiam expresse sam feci. Si tardiuscule sorsitan quam expectabas, non animi promptitudinem, is sed negotiorum multitudinem accusabis. Quotidie enim praeter domestica nori strorum hic paganorum multa a me componi est opus. Uale Passerant pridie no- D nas Semptembris MDIII. se Accipe nunc sententiae ipsius meae actuarium, ne dicam testem; neque enim te-
se stibus ultro est opus. Ille, quem Ioannes Picus, Marsilius Ficinus, Angelus Poliis tianus, Pomponius Laetus, & omnis Romana tandem Academia Plinii animam se vocitabat: ille, inq uam, Hermolaus Barbarus, qui omni Latio pepulit barbariem: si qui Plinium ipsum uti ab inseris revocatum omnibus proxime manifestavit; ,, quique nisi veritatis amator, tutorque suisset, Veronensibus potius, quam Novo- se comensibus Plinium dedisset. Quandoquidem Veronam, cujus in gymnasio diues educatus fuerat, Novocomo longe cariorem haberet. Ipse enim super Plinii prae- ,, fatione inquit ta non quod Plinium Veronensem fuisse suspicer, qui absque du-- bio Novocomensis suit ta videat quaeso Rusus, videant ejus assertores, quid ve-
,, rus Plinii interpres, immo quid Plinii anima de ipsius patria nobiscum sentiat.
M Quamquam ego alicui horum seculorum Viro nullam de re ipsa fidem praesto, si nisi quantum vel rationis adducat, vel ipsis Plinii coaevis adhaereat. Nescio e-M nim quis contra eos admitti debeat novus vaticinator. Etsi Rusus testes quosdam is ciet, qui vel Veronenses sunt, & ideo suspecti, vel Plinium nunquam Veronenis sem certo testantur. Caeterum si attendamus duas ut Philosophi volunt, saepe ho-
,, mini esse patrias, alteram ex qua oriundus, alteram, quam incolat ortus, per in , se colatum quandoque sorte Veronensis, per exortum Plinius noster erit Novocoisse mensis. Iterum vale, & Vive. DNaturalis historiae fidei, ac dignitatis plurimum tum temporis detrahebat Nicolaus Leonicenus Vicentinus Medicus. Hic post Hermolai Barbari, ac Pici Mirandulae mortem quasi omni metu solutus Plinio graecarum vocum, & rei herbariae ignorantiam objectabat. Tantum facinus minime tulit Pandulphus Collenucius Pisaurensis juris consultus, & orator ingenio peracri; atque eruditione clarissimus.
Hic Leoniceni hallucinationes, & Comensem Plinium ostendere aggressiis, s scepto muneri haud impar apparuit: Collenucii laborem mihi adhuc attingere minime licuit. Horum loco posteriores Raphaelis Regii vigilias afferam, cum illas in florentissima Divi Laurentii Estorialensis bibliothecst anno I76o. invenerim; a que inde multa circa Plinianae patriae quaestionem antea ignorata didicerim. Anno igitur Iso8. opuscula quaedam hujusmodi epigraphe Regius Venetiis edidit.
Plutarebi Regum, oe Imperatorum apophthegmata Raphaele Regio interprete. Plutarebi Dialogus in quo animalia bruta ratione uti monserantur Rapbaeis Regio interprete. Raphaelis Regii apologia o in quo quattuor baec quaestiones pot4smum edisseruntur. Vtrum in Pliniani prologi secunda periodo , obicere moliare an obiter emolliam si legendum.
Vtrum Imperator an Conterraneus Plinio sit castrense vocabulum. Tom. I. C Virum
ANNOTATIONES. Q Velim huiusmodi elogium eonsiderarent, qui Barbaram suscepto muneri imparem dicere ausi sunt. Capreolus poris
to alludit ad versieulum eius remulo inserimm se Barbariem Hermoleos, Latio qui depulit omnem &α is x Nicolaus Leonteenus, de quo plura suo loco afferentur. 3 Mote Veneto intelliger anno nempe a 3o8. ab incamatione, ut dirunt.
33쪽
18 DIS VISITIONES PLINIANAE LIB. I.
Vtrum hoc pronomen in tertia proboemii ejusdem periodo Catullum referat, an maximum
Vtrum in periori ipsus elausula vernaculis tuis, oe famulis , an Veraniolis suis oeributilis Plinius seripserit. Cum gratia oe privilegio . opus nitidissimis characteribus, & papyro constans Venetiis Georgius Rusconus vulgavit, ut verba Coronidi subjecta testantur H. Ad praesentem quaestionem adnotasse sussiciet ante laconica Plutarchi apophthegmata Regii praefationem occurrere Illustrissimo Venetiarum Principi Leonardo Lauretano &c.: quae vero ad Plinium spectant altero Clarissimo Viro hujusmodi
epigraphe dicavit. ,, Raphael Regius Ioanni Baduario Doctori, & Equiti a Senatu
se Venetiarum ad Sum. Pont. Iulium II. Oratori felicitatem. ,, Diu mecum ipse dubitavi, facundis e oratore an verbosqs is quibusdam commentis in Plinii naturalis bisoriae proboemium nuper editis, aliquid rescriberem: quod adversus meas ipsius e solae enarratiunculas jam viginti annis, ct amplius emissas composta, ac potius compilata esse viderentur. Ac s verus illarum ineptiarum auctor Ioannes Cafurnius repentina morte nobis ereptus non fuisset: e vesigio ilium oe eorum, oe seriptis fatale refellissem. Cum vero quidam non minus moribus quam natione, oe lingua barbarus, ac impuden
rissimus temeritatis alumnus: commenta ipsa Mi arrogarite proque suis ediderit: sane quod verebar: ne cui de maledictis ejus solicitus esse viderere qui nee unquam benedicere didicisseir ω omnium laudatarum artium ignarus o ne dignus quidem sto qui in sudios cujusque Icriptis nominetur: sed cum et alii complures Cafurnium illa de Ictidis suis recitantem audierint: oe Pomponius Gauricus acerrimo juvenis ingenio ,summaque laudatarum artium ac utriusque linguae scientia Calfurnio ipso dictantescribendo exceperite atque mihi illo adhue sivente perlegenda accommodaverite haud ab re mihi videor esse facturus : Ii primum auctori suo illas lucubrationes vindicarae deinde quae miti vitio dantur: ita refutaro: ut Iimul ει
qui seri te perverso admodum fuisse judicio: o' qui illa sibi arrogavito nulla prorsus do
Praefationem Apologia subsequitur, ubi summatim Pliniana methodo exposuit, quae in operis corpore pertractavit, exempli caussa
Conterraneum esse castrense verbum e Imperatorem vero non essed quod isi contendunt e via quae ipse allegante aperte demunserant. Gui Catullum a Plinio conterraneum ideireo diei putante quia concivis non es receptum vocabulum e maximam praes erunt vanitatem. Plinium ω Nomoeomensem esse ρο Romanum se fere profiteri e tra ullam tuemur contradictionem . Mentitur qui me conterraneum pro concive ais exposuisse. Plinius junior nusquam Veronensem se vocat. Reliqua ad enarrandam Plinii praefationem cum spectent, suo loco attingemus. Ex allatis igitur Regii verbis satis constat illum ante annum I 488. suas in Plinium enarratiunculas edidisse; quibus obstitit voce & scripto Io: Calsurnius Regii civis,& hostis simul; Calfurnio vita functo, illius scripta proprio nomine typis concessit Marinus Becichemus, quem licet in nominatum aperte des gnat moribus, &lingui barbarum. Vt supra monuimus Regius peculiari ex caussa Calpurnii h stis extitit docuitque in Patavino gymnasio an. I 482. , ac subinde a Calpurnio exclusus M. An-
ANNOT ATIONES. a Impressum Veneriis opere & impensi Georgii de Rusionibus anno ab inearnatione Domini M. DUIII. die II. si Ombris sub inelyto Prineipe Leonardo Lauredan . ,, ta Vide Faeeiol. Falli gym. Patav. pari. I. pag. LIV., ubi dicit Calpurnium obiisse anno IIo3.
34쪽
DISM VISITIONES PLINIANAE LIB. L 1s
. Antonius Faber Ferrariensis, cum naturalis historiae praefationem commentario illustraret anno Is Io., Plinianae patriae quaestionem in Novocomensium favorem tractavit, & pleraque Veronensium argumenta haud infelici nisu retundere aggressus, eodem anno opus suum apud Iacobum MazZocchium Romanae Academiae im
pressorem publici juris secit.
Tot tantaeque Brixianae literariae contentiones Comensium animos paullulum exciverunt, ut tandem S ipsi editis opusculis de revindicando superiore Plinio cogitarent . Antiquissima perluasione traditum erat, naturalis historiae scriptorem nostris in finibus natum esse, atque id ab omnibus communi opinione receptum. Hinc utriusque Plinii imagines penicillo adumbratae priscis temporibus vi1ebantur i . Hinc avunculum, & sororis filium Decuriones elogio, & marmorea statua anno circiter I 48 o. condecorarunt, quae in hanc usque diem in fronte maximae Aedispositae publicum serum exornant. Quamvis enim ex appositis ad junioris commemdationem notis hujusmodi anno I 498. peracta videantur; nihilo tamen minus has inscriptiones sublatis veteribus adjectas irrefragabili testimonio comprobamus. Vtraeque enim Benedictum Iovium auctorem agnoscunt, qui illas statuis jam aliquot ante annis existentibus ponendas curavit, ut ipsemet in epistola ad Nicolaum Castillionaeum Mediolanensem Patricium testatur O), ubi inter alia hujusmodi occurrunt. aqua ratione mori Novocomenses duos Psinios civessuos inseratisma Templi maximi fronte positis flatuis assabia elaboratis bonefandos censuerint, nescire te scribis, cum Deus ille Deiparae Virgini dicatus a Religionis nostrae nimio multum diversis, oe impiis minus quadret. Statuae illae me actuc adolescente ibi postrae cum quadam inscriptione a Thoma Plato Mediolanense verstas compacta, cujus initium. Sanguis uterque Comi, celebras quos numinis instar 3 . Hane ipse post aliquot annos tanquam non solum frigidam , sed etiam ineptam, amovendam curata. Illis autem bassatuas poni decrerum fuisse audivi, oe permissum, tum quia non
intra Templum, sed extra toeabantur ; ut in celeberrimo Vrbis loco, tum quia vel auibore Temluviano non parum favisse Chrisianis junior visus es, quoniam eo suggerente Trajanus Imperator de persequendis Grisianis edictum temperavit, cujus etiam Eusebius in basoria Eecis sies ad verbum meminit. Id quoque praecipud ex Trajani e sola ad Plinium ipsum ea de re colligitur. Subscriptionem ipsam, quae nunc extat, ipse posea apponi feci Duo igitur ex allatis huc usque verbis colligimus; antiquiorem nempe statu
ANNOTATIONES. x Semiveteres utriusque Plinii imagines possidet Fulvius Tridius Comensis Deeurio antiquitatis studio, & bona.
tum artium eultura, toti Inlabriae notissimus. Antiquiores extant apud Noysium odestaleham Com. Patrietum assi nem meum, in quem a Corticelliis pervenere; inde nostrae emuxerunt.
1) Nieolaus Castillionaeus Othonis filius, non sapientibus tantam Iurisconsultis. Poetisque illustribus annumerandus, utpote qui omnis eruditionis studiosissimus a Benedicto Iovio auellatur, vertim etiam in Christianae Persuasionis disputationibus prosundus, & mustem peritissimus evasit. Praeter Paullum Morigiam, Bonaventuram Castillionaeum , Bessam Negrinum, aliosque a Ior Sitono, & Philippo Argelato adduEtos celebratur Nieolaus a Gaudentio Merula ob mirum animi, & eruditionis candorem. Inter Iuris ritos Collegii Mediolan. receptus est an. I 8ς. , illiusque m moriam usque ad an. t 33 i. inveniri tradit Siton o . Hoc anno vita functum scripsit Argelatus, e ; attamen
annum I 3 3. exeessisse quo uxor Camilli Troili Iulia Castillionaea Nicolai filia obiit geminae Benedicti Iovit
3 Ex allato initio, quasi ex ungue Leonem, Carminis, & dictorum ineptam eonfusionem utique pereipere valemus. Similia platum in primo iuventutis flore eonstitatum exarasse eredendum est, ut docent tempora; ideoque postm dum meliorem politiorum literarum eognitionem fuisse assecutum. Illustribus siquidem destisque viris annumeratur,
qui Ludovieo storta imperante Mediolani degebant 1 ob reclusum in patri1 iuventuti gymnasium, & iuris seientiam,qn Ludovieo Prine pi earus admodum vixit. De illo Μorigia, & Ripamontius, & pleniis mε egit Pet. Paullus Bosta d . Habes Bartholomaeum Curtium se , & Ioseph Antonium Saxium tD, a quo duplici t. nempe Platius, appellatur. Lustrieo praenomine Iohannes Thomas dictus sest, ut diligens Mediolanensium scriptorum eollector Phili
pns Argelatus adnotavit Biblioth. col. lG6.
4, Meliorem procul dubio operam patriae suae navasset Iovius, ubi tempora, quibus Deereto Deeurionum statuae m. sitae suerant, utroque in elogio reliquisset. Id enim sublatis quoque Plati carminibus assequi non vetabatur. Epist. Μν. M. Pq. ω. Da Tom. I. pari. H. pag. 38 a. bi J De Ponti G p. Viceram. DJ Pag. a 3M lsa col. Aia
35쪽
dio D IS QUIS ITIONES PLINIANAE LIB. I.
rum, quam elogiorum esse positionem; ipsaque nunc visenda elogia sublatis prioribus apposita, e Benedicti Iovii calamo prosecisse; quod cum anno vulgaris aerae nonagesimo octavo supra millesimum, &quadringentesimum acciderit; jam ex tunc de Plinio patriae suae restituendo Benedictum Jovium cogitasse dignoscimus. Et
sane decimo sexto ineunte seculo cum vetera Romanorum monumenta Comi, &in Comensi latitantia perquireret; & venerandas antiquitatis memorias e stu, S ruderibus in publicam lucem educeret, multa in hanc rem conscripsit, quae Iohanni Μariae Catanaeo secunda in juniorem Plinium commentaria edenti inno
tuerunt. O) Aggressus subinde Iovius Plinianae praefationis enarrationem in te
operis exordio apologiam de superioris Plinii patria contra Veronenses exaravit. Hanc circa annum Iso8. Francisco Minicio Calvo inscripsit, b) multumque post temporis elegantissima epistola ad Matthaeum Gibertum Veronensem Episcopum mittendam curavit, quam utpote brevem, & nondum typis concessam subjicimus.
si Benedictus Iovius Μatthaeo Giberto Episcopo Veronensi S. D. P. se
eis quae inter te , ct fratrem meum Paulum Jovium Episcopum Nucerinum interrerit amicitia, ut bas ad te virum integrum, oe omni virtutum laude cumulatum feribam, cor Plinianae patriae defensonem a me elucubratam, quae nondum in publicum prodiit, mittam , amicis verδ quibusdam tantum ostensem. Idem quoque frater meus me admodum impulit, fπsponte currenti calcaria addidit, ut eam incorrupto judicio tuo, censuraeque submitterem , ut rei veritate patefacta Veronenses tui M, te non dissentiente, patiantur Plinium Secundum hi oriae naturalis ausiorem a Franciso Petrarcha Como abductum, o Veronae carceri
mancipatum, patriaeque suae, unde abductus fuit, ct qua diu caruit , ceu possiminio rosilui. Nolui enim olim edere, ne quem fortasseveritati refragantem offenderem, veluti Mamibaeum Rufum virum alioqui doctissimum, sed amore patriae deceptum, qui argumenta vologiae suae passim collegit, quae nos validioribus cui reor in probationibus confutavimus,
eam legito, or eum ocium fuerit, quid sentias ingenu/ ut tuus es mos mibi rescribito. Vale. Patriam demum condens historiam Benedictus Iovius, cuique supremam manum imposuit anno Is 32. e si hanc ipsam argumentationem ea, qua suffultus erat totius antiquitatis eximia tractavit 1cientia; sed cum talem sortitus esset indolem, ut vix aliquid, & quidem dissiculter in publicam lucem emitteret, haec omnia intra domesticos parietes delituerunt, vel saltem paucis calamo exaratos Codices licuit pertractare. Cuncta tamen Benedicti Iovii argumenta, & studia Andreae Alciato tum pene puero innotuerunt. Hic apud Alciatum ejusdem nominis vicum quinto ab Urbe
r Hare adhue ineditae paneorum manibus terunt T. a Vemnenses tuos Giberto seribens appellat, eo quia Matthaeus illius Urbis erat Episcopus. Caeterum hie Genueniasis origine apud Panormum natus furibus annis Veronensi Eeelesiae praefuit, obiitque penultim1 die Deeembris M. I 4 . Gibertum pietate & studiis elarissimum docti omnes illius seculi commendarunt. Illum penε puerum laudat Honoratus Fascitellus, firmata aetate virum Paullus Iovius, Johannes Casa, Petrus Bembus, Hieronymus Uiada, Laetams Bonamieus, Obertus Folieta, aliique, quos in annotationibus ad hane epinolam suo loco memoravi. Consule & Clariss Maiseium, & Ballatinios statres in Jo: Μatthaei Giberti vita. Nescio quo malo amatas genici de illo parem honorifieε loquatur Guiceiardinus. Petrareha dupliei loco Plinium Ueronensem appellat, nihil tamen de patriae quaestione attingit. Nullus Comensium ante Iovium hujusmodi disputationem contra veronenses tractaverat. si Fortasse Franei sens Μinteius Calvus insignis typographus Iovii opustulum Ruso vivente minim8 edendum indie vit. Nihil tamen ex auctoris epistol1 eerti eruitur, ut colligere possunus ea de caussa opus suum Calvo missis, ne illud typis eoncederet. εὶ Benedicti Iovii historia patria diutius quam decebat ab exteris ignorata delituit, usque ad annum toro. , quo illam Sigismundus Boldonus ab Antonio Pinello Venetiis edendam curavit. Sed quamvis emendatam a se, & ree gnitam profiteatur, pessimὸ habitam suisse indolemus: iisdem, si non maioribus scatet mendis Lugduni hatava impressio a Pinelliano exemplari unieὸ desumpta, quam in Petri Bumanni collectione vulgavit Petrus Vanderaa an. 1712. sc rid. Min Ninii epis.I. Nedist. . . rsis. DI suis Iovii Frea sumia λωιν. I g. 13. ssa Viae edis . m. o. 261 p. as
36쪽
DISQUISITIONES PLINIANAE LIB. I. et IComo lapide natus anno I 49 2. Iovium eximie coluit, dilexitque. Quantus in omnibus disciplinis Uir fuerit Alciatus Mediolanensium rerum scriptores, stain imo
omnes literarum studiosi, & nos ipsi alio loco indicavimus o. In rem praesentem illud adnotasse sufficiat, quod aetatis suae anno vicesimo secundo, frementibus barbatis, novum jurisprudentiae nitorem adduxit, cum reliqua inter dispunctionum
libros publicasset anno Isr4. b) Ibi Panthei, & Matthaei Rufi, qui Plinium ad
Secundorum familiam insula argumentatione traducebant, opinionem convellit H; SAccursit in Romanorum appellationibus lapsum indigitavit M. Novocomensium
demum caussam toto vitae tuae curriculo suscepit, eamque in patriis antiquorum
inscriptionibus 3 , in Mediolanensi historias in , aliisque in oleribus, quorum etiam Clarissimus Muratorius specimen dedit) 00 optimo patrocinio illustravit. Iisdem Benedicti Iovii, & Andreae Alciati temporibus vixit Franciscus Cigali
nus, qui patre medico natus genitorem in medicina facienda longe supergressus, adeo in omnibus disciplinis, & graecis praesertim literis excelluit, ut non tantum apud Comenses cives suos, sed quoque extra terram Italiam inter domssimos recenseretur . Hujus quaestionis Plinianae negocium quamvis exacte a Benedicto Iovio absolutum assirmaret o, multa tamen & ipse erudita, & validissima congessit, e junioris Plinii epistolis praesertim desumpta, quibus eandem cum avunculo patriam sortitum esse contendit. Francisco Cigalino Comensem alterum, eique supparem jungemus Gabrielem nempe Paravicinum si , quem Poetam, & insignem Oratorem Benedictus Jovius
appellat. ) Hujus praesertim auctoritate Gabrielem impulsum fuisse conjicio , ut communem, & ipse caussam tutaretur; talia enim inter Iovii lusus occurrunt. g si Benedictus Iovius Gabrieli Paravicino S. P. D.
Pos Volturrenam tuam 7 de qua nuper ad te scripsemus non indecorum fore misim ἰ, antiquitatem patriae nostrae Comi, etsi qui illuseres Viri inde prodierunt, titeris tradere, quam ad te mittimus, ut si qui sunt, qui nos obseuros velint, oe etiam nune de Plinii so
r Consete orationem, quam Mediolani habui pro novo Rati inatorum Collegio m. I s. sol. XL. x Dispunctionum, & Parergis. Iibros postea eum seeundis euris Aleiatus retramsi et, nonnulla, quae ipsi exeuerant de medio sustulit, vel genuina interpretatione donavit. Exemplo sint notae illae tavr., quas in Plinii Careilii m numento Olim Veteri Familia suerat interpretatus: ob hune errorem is error coniectura tune omnibus ignota dice dus est arguitur a Iohanne Μasscinio, Ludovieo Μuratorio, Ioseph Antonio Saxio, aliisque permultis. Nemo i men verborum Aleiati quae libro IX. Parem,m Capite I 6. Meurrunt recordatas est; ubi notas OV F. Ovrinthiam Tribum si nifieare postmodum novit.
3 In Plinii Caeeilii elogio, quod ex aedient Divi Iuliani apud Fegium in iurem eduxit. t 4 Rerum patriae, seu Mediolanen sis historia LXXV. post Aleiati obitum annis Io: Baptista Bidellius primum vulgavit.
cs Franeiseus Cigalinus patre Paullo, Avo Mariano, Proavo Augustino, omnibus illustribus Μedi eis natus anno io obiit aetatis suae LXL. vulgaris aerae r 33o. , uti autographae Paulli filii annotationes innuunt, quae genitoris libros de nobilitate patriae subsequuntur. Falsus igitur est Ballarinus, qui Frane ita obitum viqinti annis prae eupavit ch . Multa stripsit Franeiseus Cigalinus, quae a Bened. Iovis in patrix historia, & alibi celebrantur. Nonnulla typiseoncessit a Iovio, & Porea echio memorata. Long tamen plura ipsius manu exarata,& nondum edita apud me asi servantur, quae multiplieem ipsius doctrinam ostendunt. Eruditas de rebus divinis epistolas Erasino dedit, uti ex iulius responso eolligitur, quod uide Tom. III. par. I. Operum Erasmi col. 92o. & seq. Inter alia, quae publieam laistem non viderunt tres de Nobilitate patriae libros scripsi, quorum ultimo argumenta, ubi Plinium Comensibus asseis
6ὶ Gabriel Paravieinus politiores literas Comi doenit ab anno IG6. ad I 338.,& nonnulla elegantissima illius rarisiana in Cigal inorum eodicibus inveniuntur, fuitque Benedicti Iovii amieus, ut Benedicti ad Gabrielem testantur epistolae. Cur Volturrenam potius quam Vallem Tellinam dixerit in annotationibus ad orationem meam Comi nabitaman. I is invenies. Caeterum Gabriel Paravieinus in ea totius Europae nobilissimi Valle natus, ut videtur, a Bais filio filio Comensis appellatur, quia Tellina Vallis, non tantam Comensis dioeeesis partem eomponit; sed quia Paravieinorum Gens illustris ab urbe Como originem dedaeit. Nostro Aevo tandem accidit . ut geminae Paraviein rum familiae Comum unde pristis temporibus bellorum caussa seeesserant e Valle Tellina redierint, splendid que ineolam antiquae patriae dignitatem adaugeant.
37쪽
moris patria, virilitigent, communis caussae patrocinium adversus invidos juscipere nou dediagneris. Vale.
Gabrielis Paravicini de Plinii superioris patria opus, quamvis a Basilio ejus fi
lio memoretur a), ubi nunc quaerendum sit, prorsus ignoro. Fortassis in haer dum tablino ignotum delitescit, ut saepius iis accidit lucubrationibus, quas a fili rum diligentia publicandas primigenius auctor speravit. Huc usque Iovius, Cigalinus, Paravicinus multa ad Plinii patriam ostendendam collegerant, quae utpote chalcographicis typis minime concessa a plerisque ignorabantur. Horum tamen labores Thomae Porcacchio homini Etrusco profuerunt, qui Comum veniens,& omnem e bibliothecis tum Publicis, tum privatis pulverem excutiens, Benedi
cti Iovii, & Francisci Cigalim annotata perlesit ea ratione, ut postmodum illius
Comenis, Urbis Nobilitas splendidissima apud Iolitum editione prodierit anno Isis. Hocce in opere italica manu conscripto, quae tum a Benedicto Iovio, tum a Francisco Cigalino fuerant exarata ad superiorem Plinium Comensibus vindicandum, se patrio idiomate reddidisse profitetur. Uerius tamen a Cigalino voluminis tit lum, & multa alia mutuavit; Iovii demum Apologiam vernacula lingua dum aem latur, auctoris sensum non ubique assequitur: unde, qui acri praeditus ingenio a Ghilino assirmatur, haud omnino literario Virorum illustrium theatro dignus,& mediocri instructus supellectili alienos Iabores a nativo candore dejecisse mihi videtur. Obiit Porcacchius anno I 38s. b) Meliora sane Porcacchio congessit, &Aegyptiorum veluti opibus suffarcinatus in harenam descendit Paullus Cigalinus, laudati Francisci filius, quartus familiae suae continua serie medicus u ; neque doctrina, graecarumque literarum cognitione patre minor; imo illi, medendi felicitate, docendique fama longe praehabendus. Hic dum primum artis suae in Impe
ratorio, Regioque Ticinensi gymnasio occuparet subsellium, & Plinium cubi de materia medica agit) interpretandi provincia ipsi obvenisset, in junctum munus
duplici, eaque elegantissima oratione praeoccuPavit . Prima namque Plinii patriam, Comum indigitare, secunda vero naturalis historiae fidem, atque auctoritatem elevare curavit. Utramque habuit paullo ante, quam supremum diem obiret, quod contigit anno nonagesimo octavo supra millesimum,&quingentesimum, maximo bonorum omnium moerore. o De edendis praelectionibus tum agebatur, quae calamo tantum exaratae discipulorum manibus terebantur Q Hieronymus
Tatius, cujus recordatio in Plinianis interpretibus occurrit, Cigalini opus magni fecit, cum ait qudd Plinius Novocomensisfuerit vide tractatum Pauli Ggalini μυο- comensis praeceptoris mei nunquam satis laudari. Hujusmodi Hieronymi Tatii verba ad annum I 6o I. rejicienda sunt, quo nondum typorum auxilio Cigalini lectiones
ANNOTATIONES. I Thomas Poreaeehius, seu Poreaeehus apud Castellionum Arretini Agri vieum natus ob editum Comensis Urbis
nobilitatis opus La nobilia delia Citia di Como, & praeeipue ob vindieatum Comensibus Plinium laudatur a Basilici Paravieino, Franei seo Ballarino, Primo Moysio Tatio, aliisque. Hoe in opere Porcaeehins se mentem suam apexit ho io pensato di meis re un discors apologetpro dι M. ,enedetro Giovis, eti tome a dissendere u suo compatrio aeontra Mattheo Rum, oe Gio: Ammis Pantheo araivnem es ancora attre autorita, . ragioni. Hujusmodi Etrusei h minis eonfusa verba errandi oecasionem praebuerunt Francisco Polae, & Polycarpo Palemo, ut Benedictum Jovium eodem eloquio de Plinii patria seripsisse affirmaverint. Mirandum, quM eum Porcaeehius in ipso operia fronte se ad Arretinos spectare dieat, & ubioue Etruseus appareat, Comensis ab Astrueto meitetur ε . 1 Paullus Uigalinus fiatrem habuit Zanninum medicum & ipsam illustrem, utpote qui scis.uid, Gu , felieitateque. ae disciplmarum omn um cogniti ne singularis in apposito epitaphio appellatur, quod Comi in Aede maxima spectatur. Vtramque praelectionem Cigalinus in celeberrimae Academiae Amatorum aula reeitavit . Vid. pag. r. Patmi opus Paullus Franeisius Cigalinus inseripsit Ptolemaeo Gallio S. R. E. cardinali, qui innumeris beneficiis patriam suam Comum ditavit.
38쪽
DIsa VIIITIONES PLINIANAE LIB. I. 23
apparuerant; quatuor enim post annos nempe I 6os. Comi publicam lucem vid
runt, illarum editionem curante Paullo Francisco Cigalino fratris filio. Iohanni Alberio Fabricio, se & Petro Burmanno b) innotuerunt, & naturali historiae praefixas recudit Marnius Francoserti anno I 6o8., & Hackii Lugduni Batavorum I 669., laudatusque Burmannus histor. Italiae tom. IX. Cigalinum Plinii vitam scripsisse assirmat Ballatinus; minus tamen recte Ioquitur, cum multa quidem ad Plinium spectantia. hocce in opere attigerit Cigalinus; quod tamen C. Plinii vita nusquam soterit appellari. Cum igitur sextodecimo ineunte seculo de edendis Cigali ni prae-ectionibus eo pacto tractaretur, ut de earum im Pressione nonnulli dubitarent: Ba
slius Paravicinus, Gabrielis, cujus supra meminimus, filius, & ipse insignis medi
cus apologeticum opus Comi vulgavit Rin anno I 6oI., quo inutilibus resecatis argumentis, se permulta noviter addidisse, ut Plinium Novocomensem ostenderet, non absque ratione assirmavit. o Haeserat aliquo tempore Paravicinus, utrum a se compacta publici juris faceret, quia non ignorabat patriae caussam elefanti oratione a Paullo Cigalino defensam; sed cum illius labores adhuc a tenebris premerentur, & typographicae lucis spes in dies decresceret: lucubrationem suam amicis suadentibus interim vulgandam constituit. Rationem addit, cur ipse opusculum patrio idiomate conscripserit, ut ab omnibus nempe intelligeretur. Argumentatione potius, selidisque rationibus, quam verborum cultu innixus, opus suum Pto
lemaeo Gallio Grahadonae Comiti inscripsit M. Quid de Cigalini, ac Paravicini laboribus sentiendum, ex infra dicendis magis
constabit, cum in toto operis corpore illos contra Polycarpi Palermi accusationes tutari conabor; atque in plerisque non Cives nostros, sed Ueronensem jurisconsultum falsum esse ostendam. Fuit Paravicinus Vir doctus, & probus, latinis literis abunde instructus, uti ex ejus scriptis liquet arguere. Autographa prae aliis epistola ad Nicolaum Peregrinum medicum illustrem data anno Iss3., satis ostendit quanam disciplinarum omnium cultura splendesceret. Artis suae theoremata in Patavina Universitate explicavit anno CID. ID. L. H Ptolemaei Cardinalis Gallii famulitio addictus multis annis Romam incoluit, indeque in patriam reversus, solidi
ribus curis intentus, medicum pallium ecclesiastica veste commutavit, remque divinam licet decrepitus conficiens ad plures transiit anno I 6o6.
Nemo Veronensium, Iovii, Porcacchii, Paulli Cigalini, & ipsius Basilii Para-
vicini scriptis occurrebat; imo neque unus post Pantheum, Rusum, & Beci chemum hanc disputationem, nisi perfunctorio calamo, alibique cursum intendens
ANNOT ATION E s.ct opus Cigalini ab aliis memoratur, & praesertim a Iaeobo Perletonio, Iohanne Massonio te Io: Alberio Fabrielo
a Io: Nieolao Funeio pagina sm. In Bibliothee. Faleonetist, &e. Videtur quM Johannes Laetius tempora quibus seripsit Cigalinus, nimi lim protrahat: cum enim ipse Plinii editionem Lugduni Batavorum absolveret anno Iosue. et atque in operis eoronide quaestionem de Plinii patria attingatis scripsere, inquit, g de hae controversia multiis alii, & nuper eopi ε Paulus Cigalinus Novoeomensis. is 1 Allata Bib. Falconelia. Huius quoque opustulum Ballarinus Plinii vitam appellans, eodem iure, quo Cigalini taΗones, parique titulo deformat. Paraviei nuς librum nuncupavit Trauato A togetico - nes quale fi pro , ebe Minio Serendo autore de la nais turale hi νia D Comasio cire. 4ὶ Ptolemaeus Gallius natus est Μareo Ptolemaei Cardinalis fratre: Setidasolis Marehio. Grabadonae, Dongi, & Suriel Comes, Divi Iambi Eques; subinde Albeti Regulus mea ae aliato obiit Comi anno ior 3. Ah hoe Ptolemaeo Gallia Comensis Gens plures in familias distine a effluxit, quarum duo adhue supersunt Albetina Neapoli degens, & Trivultia Mediolani; ubi paterni, matemique generis gloriam aemulatur Anyonius Ptolomaeus S. R. I. Frineeps Trivultius, ex Hispaniarum Magnatibus, Aurei velleris Eques &e. Neque minor familiae ornamento suit intia Caietana Archinia Ptolemaei uxor Μariae Ludovieae Galliatum Regis Primogenitae Hispaniarum Insantis cubieulo praeposita anno I 34., quamque ad plures transisse tertio Kal. OEtobris anno I 62. deflere non sinam.
39쪽
et DIS VISITIONES PLINIANAE LIB. I.
susceperat. Quaecumque enim Onuphrius Panu inius, vir caeteroquin doctus, in
Fastis recollegit sa), ii antea attigerant; & parum etiam prudenter mutilam inscriptionem ad senioris Plinii genitores spectare, ipsius quoque Iosephi Scaligeri testimonio b) assirmavit. Torellus Sarai nam H Hieronymus Curtius sq, Iohannes Franciscus Tinctus se), aliique Plinium quidem Veronensibus attribuunt, sed horum
dicta nulla firmantur auctoritate, cum praecipuὸ ad Secundorum familiam, quae nusquam extitit, respiciant. Arnaldus Pontacus f) Episcopus Vasatensis Veronensem seniorem Plinium secit, & verba latini chronici periit dum inissit Vestitatim in nonnullis codicibus desiderari adnotavit. Ioseph Scaliger paucis post Arnaldum annis in harenam descendens Veroneniasium suorum partes juvit, & Pontaci observationibus adhaerens Plinianae vitae scriptorem plusquam quatuor seculis post Suetonii obitum, illumque Hieronymo
recentiorem asseruit; totus demum in conterranei verbi explanatione innixus, con-
terraneos illos dici pronunciat, qui eidem matrici urbi attribuuntur, ut Sirmio pria
forum saligerorum secessus, unde domus Catullo erat, accensebatur Veronae, propterea
Flinius Veronenssis, s Catullus Sirmionensis, conterranei sunt. Quam vero hujusmodi infirma sint, doctorum, & quidem Gallorum, Italorumque testimonio reprobata Ostendemus; pro quibus nunc sussiciat Hadriani Turnebi auctoritas, qui nee sequi-xur, ait g) ex boc loco Plinium esse Veronensem, potius quM Novocomensem, possvnx enim ex eisdem terrδ esse, qui non sunt ex eddem urbe; Turnebo addamus Catullum non Si mionensem , sed Veronae natum in Eusebii latino Chronico assirmari, ut etiam Illustris Maste jus adnotavit; c8 unde falsam conterranei significationem quamvisa Lexicographis receptam dignoscimus.
A Scaligero prolata doctissimis tamen viris placuisse haud inficior, quos inter Isaaccus Casau bonus in illius sententiam pedibus, manibusque ivit, & naturalis historiae scriptoris vitam Suetonio indignam pronunciavit, addiditque i) scripss
se tamen Tranquillum Plinii bujus vitam resimonio est locus ille, quem ex ejus libro de Viaris illuseribus laudatum commemorat Acbilles Statius, dum idem Plinius legiones in Siciliam duceret eruptione favillarum ab Aetna eructantium praefocatus interiit anno vitae suae LVI. Futilia adeo Casa ubonum scripsisse quis credetὶ Attamen cum iterum in Plinianae vitae examine veniant pensitanda, illum, reliquosque omnes, qui antea vi- Nerunt, auctores omittam, ut ad Polycarpum Patermum, qui unus pro omnibus sussicit, me citius conseram.
Polycarpus Patermus Ueronensis Iureconsultus Vir in forensi pulvere quotidie versa
nuphrius Panvinius obiit florenti aetate anno vulgaris aerae I 68. Uid. Theatrum Ghilini pag. 342. Tirinum Comm. in Sacram Seripturam in Syllabo Auctorum : Seipionem Masseium Uer. Illust. Par. II. libr. IV. col. t 83. 2 rellus, sive Taurelius Saraina antiquior rerum Ueronensium Scriptor vetera quoque patriae suae elogia cominplexus est, quae anno Is o. in publicam lucem emisit. Scipio Maritus alia quoque Sarainae opera recenset Veron. Illustr. libri II. Part. Iv. col. 197. 3 Aliorum testimonia, qui Plinium Ueronensem fuisse asserunt Polyearpus Palemus eongessit, quorum iudicium idi Conterranei praesertim explanatione invenies. Ex Veronensibus porrb, qui Plinium civem suum fuisse contendunt praeter a nobis hic, atque alibi allatos Petrum Donatum Avogarium in libro de Viris illumibus, & Bartholomaeum Uitalem Equitem I. C. reeenset ἡ . Hie ultimus eodem Patremo referente de Plinii Patri singulari opere disceptavit. Avogarii, & Uitalis labores in tablinis delitescere existimo. Omnium vetustior suit Guillelmus Pastregius, qui Plinium Ueronensem XIV. seeuto affirmavit, uti ad Io: Μansionarii sectionem innuimus. Miror Pateriamum civis sui opus typis lie/t eoneessum ignorasse.
4 Ioseph Sealiger ad Burdoniam levissimam familiam proeul dubio spectabat. Attamen eum Iulius Caesar Iosephi
pater originem a Maligeris Princip bus, qui Veronae imperaverunt, deducere non dubitasset; genitoris eommenta fi lius pertinacissimo spiritu propugnavit, unde hie etiam priscorum Scaligerorum memoriam ingerere nitebatur ..
3ὶ De Casaubono, eaeterisque eonsule librum XII.
40쪽
DIS VISITIONES P LIΝIAΝAE LIB. I. as
tus 60, sed cui eruditionis,& Politioris literaturae ornamenta minime desuerunt, tres de vera C. Plinii Secundi superioris patria, atque ea Verona libros edidit anno 16o8., o quibus Paulli Cigalini, aliorumque contrariam sententiam consulare intentavit. Atque utinam juris prudentiae, & politioribus literis addictus homo necessariae in scribendo modestiae minime oblitus esset, ut non minus argumentationibus, quam jursiis, contumeliisque toties disceptans, calumnias quoque in Comensium opprobium adducere non dubitaverit. In ipso operis fronte, quod Hieronymo Novarino, & Lycurgo Spolverino Veronae Duumviris dicavit, Plinium ope sua patriae servatum, & e Comensium manibus, qui illum Veronensibus eripiebant, assertore calamo vindicatum assirmat; ipsius vero laboris diu efflagitati editionem in longum distulisse, quo persectilis, & limatius prodiret; illam tamenis natura, ct foνtυμ etiam praecipit estinatione accelerasse ex jam nimis concitato Comensium animo, qui in Plinio Veronensibus adimendo totus inhiabat. Similia gloriose magis, quam vere prolata missa faciamus; non autem, quae addit, Comenses nempe isaee sua Amenta non solum per totam Italiam diverss libellis infra sex annos proximos
subinde editis ) lald, brevique tempore circumtulisse, verum etiam Germaniam, oe alias Transalpinas provincias - eisdem ceu labe quadam, vel potius fascino contaminare volvisse, excusa praesertim illis curantibus nuperrim/ Francofurti unis cum Plinii nosri libris de Naturali bisoria quadam Pauli Ggasini medici Comenses oratione ut ab amicis audio ), qua veram illius Patriam Comum fuisse acues magis disserit, quam ver/probat, minim/ tutum eseratus, nec e Patriae dignitate amplius cunctari, oe libellorum meorum, quos jamdudum conscriptos paulatim recensebam, editionem longius supprimere, ad illam quamquam inetitu e- sinanter accus, ne tam effuse licentia ulterius impund vagaretur , velJaltem ut nosris rationibus , eeu mob quodam deginatis, quicumque fortuω tam noxiis veneficiis tenebantur ,salutari remedio opportund sanarentur.
Figmenta persaepe, & quidem pueris ipsis dignoscenda a Palermo in scenam
allata, toto opere occurrunt, quae tamen auctori, non Veronensibus omnibus objiciemus. Cur diversos Comensium libellos appellat, quando unice tum temporis Paravicini, & Cigalini opuscula prodierant; caetera vero, atque ante ipsius nativitatem scripta quidem, sed typis minime vulgata omnino ignorabat in Numquid a Cigalino, Paravicinoque impressoribus concessa, tantum acerbitatis virus evomebant, ut Germania, & Transalpinae regiones labe, & fascino contaminarentur λQuisnam Palermo retulit Cigalini orationes Comensium sollicitudine Francofurti recusas λ segnes profecto hacce in cura suerunt Cives mei, cum neque unum Mamnianae editionis exemplar Comi inveniatur. Sed non alia prosecto ratio excogitanda erat, nisi quod Claudius Marnius, cum recentissimam naturalis historiae editionem pararet, Paulli Cigali ni praelectiones, quae triennio ante Comi lucem viderant, lucri gratia recuderit, cum hac de re unice typographus, neque de Plinii patria angeretur. Fortasse Comenses a Cigalino propugnata, tantis post Poly- carpi Palermi obitum annis tertib edenda curaverunt, cum Hackii Lugduni Bat vorum suam naturalis historiae i mpressionem moliebanturὶ Seduni Palermo hujusmodi conjecturae placeant, qui modo supinam Comensium ignorantiam arguere,
ANNOTATIONE s. 13 Patremi opustulum remsum fuit in Thesauro Histor. Italiae Tom. IX. post Paulli Cigalini orationes. Innotuit
Antonio Teisserio, apud quem legimus adversus Cicaticum frestitue Cigalinum in seripssse b . Vtriusque lueubrati nes rite memorantur a Freyta io e ; atque in syllabo Biblioth. Falconetiae, Bunavianae die. a Quae Benedictus Iovius scripserat, nusquam attigit, ut ex infra dicendis nitiditis constabit.