Disquisitiones Plinianae in quibus de vtriusque Plinii patria, rebus gestis, scriptis, codicibus, editionibus, atque interpretibus agitur auctore Antonio Joseph comite a Turre Rezzonici ... Tomus primus secundus

41쪽

16 DIS GUISITIONES PLINIANAE LIB. I. modo tenebras discutere: demum populum integrum insectari non destitit, ubi aliquem ex Civibus nostris errasse contendit. Quale a similibus encomtum consequatur, ii dijudicent, qui &nostra,& illius opera volutabunt. Quis enim credet, hominem, qui se verae gloriae stimulo incensum tali pacto descripsit, S tam grandia de se promens ingessit ea methodo , qua neque aliquis e priscis Ecclesiae Patribus loqueretur : adeo perfrictae frontis suisse, ut Cives omnes nostros inepta aragumentatione criminari non erubuerit. Haec ego, inquit a , dum mecum ipse recolo, faeps d autem recolo, nibit unquam babui antiquius, quam actiones meas ad rectam rationis normam ita dirigere, ut me, oe ipsus vitae nunqwam poeniteat, O poserorum memoriam ,

cujus desiderio in primis teneor, non reformidem. Post haec Palermus se a Basilio Paravicino, ad praelium magis, quam ad scribendum magna animi confidentia lacessitum describit; b) sed cur ipse in Paravicinum congesta, atque ante quinquennium Augustino Cardinati Valerio lecta, Paravicino vivente non edidit cur lacessitus pugnam tanto tempore detrectavit; cumque hoste praelium post octogesimum annum ineunte, illo tantum vita desuncto publicavit, ut Pliniano adagio, nova larva cum

mortuis luctaretur talibus demum armis congressi is est, ut non omnia suorum hostium tela dignoverit, & statim assirmaverit, Benedictum Iovium italica lingua, qua Paravicinus scripsit, hanc disputationem tractasse, ut in ipsissimum Francisci Polae errorem & ipse incideret, qui Plinium Civibus suis arrogans: uuidquid, ait se ,

μυocomenses illum nobis semper inviderint, oe surripere temerὸ eontenderint, ineptaplane sententiis, s deradicais conjecturis ς quas primum a Benedicto Iovio Etrusta perscriptas, mox a Paolo Cigalino erudita, perpolitoque oratione peroratas, a Baslio denique Paravicinorigida, ct insulsa, in unum collectos, editas ,pugnacissimos ritu confutavit , ' contrivit Pol3- carpus Palemus I. C., oe Philarmonicus noser ' vir quidem in forens pulvere quotidie versatus ; sed ει omnium politiorum literarum, antiquitatisque omnis scientissmus o cujus in boc genere libellus latind conferiptus propediem prodibit. Haec Polae etiam ampullas projicientis sententia mitiori stylo coercenda ain parebit, ubi neque Plinium Veronensibus invidisse, neque inepta argumentatione, nec deridiculis conjecturis Novocomenses pugnasse, neque Etrusce Benedictum

Iovium aliquid circa Plinii patriam scripsisse, neque tam frigida, & insulsa manu

opellam suain Paravicinum digessisse, Deo juvante, ostendere conabimur. Verum ad disputationis historiam recurrat oratio, ut non dubiae vanitatis indicia in P Iermi praefatione deprehendamus. Toto inquit, Ο opere jam exacto, oe manu jam de

tabuia, ut sunt, sublata, cum nihil aliud restaret, nisi ut propediem typis excudendum traderetur, ecce repente nuntiatur dari operam a Comen ibus, ut imprimeretur quaedam Pauli Gigasini medici Comensis oratio alias Ticini habita, qua multis argumentis ει ipse nititur, ut Plinium, de quo agimus, a nobis avertat, e civem suis Comensebus adsciscato quo nuntio allato aliqua mora conatus nutri intercepti sunt, neque enim sine magnis Comensum consiliis

haec acta fuisse exisimabam, mecum ita statuens, hane illos artifcem dimicandi rationem iniisse, ut posequam ipsum Paravicinum velitis specie , aut antecursoris alicujus, prim3 emissum, insignem aliquem bellatorem, atque ipsum pored G linum hae sua oratione suas

partes pugnaciter tuentem in nos armarent, atque ita me quem Paravicini libello respondere praesens erant ) vel incautum opprimerent, vel gravis i bominis auctoritate permotum a scribendo deterrerent. Illam igitκr jamdudum editam cum miti primus omnium vir

42쪽

DISQUISITIONES PLINIANAE LIB. L et

eurys. , θ' eonfliorum meorum non ignarusJordanus Seraticus Comes tradidisset, amissism/semel legi, mox iterum, saepius legi ς utque 1n ea summum seminis ingenium, nee obcura magnae eruditionis argumenta sum conspicatus, ita nibit proUus fuit, quod me a priore sententia revocaret. Gamvis enim omnia acvia, multa probabiliter , ω Iingula miro ordine subtilis Lyputator edisserat, ea tamen esse videbam, q e facillimὸ sua congrua responsone tollerentur: se itaque alacri animo inremissum diu sudium revocati , Ο toto opere re-

ωοIuro , bisque suo Ioeo, aptius feri potuit, infertis, quae ad solutiones argumentorum Ggasini spectabant, tandem scribendi filem feci o ac tanto rerumsuccessu oculi mihi persuadeo, ut in posterum Comenses de Plinii Patria quaestionem nobis refricantes non us amplius audituri.

Bona tamen Palermi pace huc usque allata sibi invicem opponuntur; librum propediem typographo traditurus erat; cum ipsi relatum est Comenses dare operam, ut Cigalini oratio in publicam lucem prodiret. Vnde, quaeso, id aliquo consilio a civibus meis peractum judicavit Palermus; quando omnino contraria assi mare debuisset 8 Ideo enim opus suum Para vicinus vulgasse asserit, quia a Cigal inorecitata adhuc delitescebant, verebaturque, ne amplius typographis concederentur. Vtrum Patermum Paravicino respondentem Comenses praesenserint, prorsus ignoro. Id sane compertum habeo, neque ante, neque post illius operis editionem Pa-lermiani laboris meminisse si . Cigalino jam vita iuncto, quaenam gravissimi viri auctoritas Palermo erat suspicienda Num sortassis a recentissimo scriptore poterat edomari, quem Hermolai Barbari, Tristani Calchi, Iohannis Mariae Catanaei, Gaudentii Merulae, Andrae Alciati, Antonii Fabri, Turnebi, Uineti, aliorumque sententiae, 3 a suscepto consilio non amoverunt λ Avidissime semel, iterum, ac saepius Cigalini orationem jamdudum editam se legisse profitetur; sed qua de caussa illam sibi antea mittendam non curavit, cum tanto hujus disceptationis pruritu angeretur; & qui propediem librum vulgare intendebat, ebdem contextu intremissum diu sudium revocasse subiicit. Demum qua nam fiducia victoriam, & perpetuum Comensium silentium sibi persuadit, cum vix superioribus pagellis scripsisset dubitare ne opus suum potius praecox, immatumqque foetus, quam jusus, absolatusque partus videretur. Quid de hujus operis valore sentiamus totis hisce disquisitionibus constabit, cum in plerisque Palermo refragemur. Nihil enim ab illo adductum omisimus, non dissimulatis interim Iovii, Cigalini, Paravicini, caeterorumque civium nostrorum emroribus; qui tamen tolerabiliores Panthei, Rufi, Becichemi, Sarainae, Curtii, ipsiusque Palermi excogitatis comparati evadunt. Quae vero Palermus primum invenit, haud dissicili labore infirmari posse credo; &quidquid a nemine civium n strorum adhuc peractum fuerit: talem provinciam vix dum vulgatis Patermi libris

a Laelio Bisciola Societatis Iesu Theologo ut pote de viro doctissimo liquet con- m. I. D a jice-

ANNOTATIONES. I Franei sera Baliarinus, Paullas Bertarellas, Iohannes Bonanomius, Primus Moysius Tatius eives nostri. sui post

Palermum hane de Plinii patri1 quaestionem agitarunt, illius nunquam meminerunt. Neque alius i qnbd sciam a illuduae mihi mirandum magis evadit Palemi opus in Hieronymi Borsaerii ad Laelium Bistiolam epistolis minimὸ ra censeri, quamvis illias eognitio Bistiolae non defuerit: sortasse Borsaerias hane quaestionem tractavit in illis Theatri sui partibus, quas delitescere summopere indolemus. t 2 Ciaalinum ad plures transiisse e Paravieini opustulo Palemus didicisse tenebatur. 3, Allati Seriptores inter multos non verbis tantum, sed adductis argumentationibus Novocomensium eaussam proo

pugnaverant.

4 Cigaliat orationem iamdudum editam affirmat, eum anno IM . unicε apparuisset.

43쪽

l8 DIS VIS IT IO NES PLINIANAE LIB. I. jicere susceptam fuisse arbitror, atque hac sortassis de caussa Hieronymum Bo

sterium cn tanto oneri haud imparem; memoratum Bisciolae ossicium reliquisse. Comum tum incolebat Laelius Bisciola Mutinensis Rin vir non apud suos tantum, sed ubique eruditionis fama notissimus. Hic ut ex multis Bors aerii epistolis constat Plinium Novocomensibus vindicandi caussam suscepit, pluribus ab eodem Borsaerio notionibus instructus, qui amicum hisce verbis patrio idiomate scriptis hortatur, ut operi supremam manum induceret. ω Optimis utique insiste principiis, quibus niteris, ut seniorem Plinium Νovocomensem fuisse osendas, tanto magis eum ad me scribas, te non absque scrupula oppositam sententiam tutari posse. Labores suos ad optatum exitum Bistiolam perduxisse indubio patet argumento, itemque de illis in publicum emittendis cogitabat; quod tamen minime accidit, cum aliquibus sibi parum faventibus Iesultis opus subjicere detrectans; publicationis facultatem a supremo Societatis Praeposito impetrandam censeret. Lucubrationem Bisciola Comensibus Decurionibus, ut videtur, inscripsit, quibus librum edendi onus incumbebat: & Aloysio Tatio erimam Annalium decadem publicante anno I 663. imcolumis in publico civitatis Archivo servabatur is . Nunc tamen, nescio quo m Io fato, deperditam indolemus, cum neque ego laudatum opus, neque Fulvius

Tridius Comensis Patricius totius antiquitatis studiosissimus,& diligens indagator illud invenire valuerit. Liquide mihi constat aliis quoque Bisciolae opus innot isse, & praesertim Sigismundo Boldono, qui cum 1uam Larii descriptionem publicaret anno I 6I7. Comensem, inquit, f esse seniorem Plinium aded jam percrebuit,

ut nullus si dubitationis locus. Caeterum oe validissimis argumentis Benedictus Disus, ortundem Jesulta Byciolus, qui municipum suorum bonori consulens in id demonstrandum omnes intendit nervos, tam palam id, ct perspicuum vel disputationibus, quibus ora adversariorum obtruxit, vel Iuculentissimis commentariis fecit, ut qui rursus velint bare pertia mescere , quae jam ille extorsit, non constantiae, aut acuminis laudes, sed appellatione

ornari a bonis debeant.

Franciscus Ballarinus, qui tertiam Comensis Chronicae partem edidit anno I 6rs.

tionem posthabendus . Huius lucubrationes plerumque ineditae adhue sunt , quarum meliorem pariem possidebar Hieronymus Marehio Herba, Caesaris, & Augustae a penitioribus consiliis, novumque Senatui Mediolanensi additum deeus, eum in tant 1 sanguinis, ac dignitatum elaritudine politiores literas ubique, & impensὸ adamaverit. Viri optimi laudes libentius hoc loco ingero; quia Boruerianos eodices mihi ad multum temporis eommodavit: obiit anno 1 61. Bo aerium Friderie. Card. Borromaeus cujus servitio addictus erat Io: Baptista Guarinus. Eryeius P reanas, Aquilinus Coppinus, Jo: Boterus, Franciscus Card. Mantica, Mareus velferas, Franeiseus Aasbus Patria Meha Aquileienss de Romana, Graecauae historia toties consulebant. Philippo Argelato Mediolanensem BibIioth eam invulganti plura Borserit opera inuigilavimus illumque demum horrendi anni r63o. pestilenti neeatum cotitiarimus. De Plinii patri adversus Veronenses nonnulla congesserat Boriserius, quae an adnue in ejus codieibus i

veniantur, non auserim amrmare.

ca Minorem de Bistiolae operibus opinionem, severumque iudicium profert Morhofius, illamque retulit ad Learum communiam μνωνα κνουσνιοι te o Bisciolae M arum succi arum volumina mendosε edita pariter asserit, quod uitiamum litis verum. Ipse tamen Mortiosius ostitanter titulum legit, eum Bistiolam Hispanum faeiat, & operis inseria

di mo io me, o e hora se conferis neu arctimis risia Citta di Como is . Annal. Sacr. Decad. L ad anu. Chr. gi. vid. Bistioli ipH.atix: ut is pleor, eontroversis nonnullorum sodalium suorum tensuram reformidabat; Ide ue ad Ioh. Paullum Olivam ultimo provocavit, qui operis edendi facultatem e cessit. Inter multas Borsaerii ad Biseiolam epistolas, hane quia brevem subiiciam, unde ad illum quoque de hoe opere imprimendo seripsisse constat. Ita enim respondet Bo aerius. o Al P. Lelio Bisciola: Como: Tutio ε venulo alla sententa. Trovis it quarto Ussietate. se e restera liberato it prigionere. U. R. sipr, foris meglio di me, che per ordine proprio delia Compagnia notiis possono pubblieatsi opere di fratelli, se prima non son passate per te mani di uuatro riveditori, i quali selliono is darne i voti segretamente a chi loro elegge per cotesta earica . Seriva dunque ella quanto desidera at Provinetale , - ehe hora si renova in Genova, e sar, maggiore Apollo a se medesima di quello, ehe possa in eid essee io. Diis Milano ,. Quem Greeri mancipatum innuit, is erat Plinianus Bistiolae istus, nominatisque tribus eenseribus quartus adhue desiderabatur. Da K L .pi A m. p g. 3ss. M no Q PM1b . simar. νο- L eap. ar. με. a 6.

44쪽

DISQUISITIONES PLINIANAE LIB. I. 29LAelii Bisciolae multa cum laude sermonem ingerens sibi illius de Plinii patria opus notum fuisse innuit se . Habent certe cives mei haud levem dolendi caussam, quod memorata Bisciolae disceptatio in publicum tunc temporis non apparuerit ;in praesens vero ubi lateat, ignoretur. Μihi vero haud levis subsidii evasisset, ut tot implicatas nexibus quaestiones, doctissimi hujus viri, veluti phosphori alicujus

processu rescinderem. Quis enim dubitabit, an strenue, ac seliciter luscepto oneri defunctus fuerit, cum omnia ex Bisciolae calamo prosecta limam sapiant, & ad Cleantis, ut ajunt, lucernam sint elaborata 8 Illum Patermi libris respondisse temporum vicinitas, argumentum superioribus annis a Cigalino, & Para vicino tractatum, immensum cum sapientissimis aetatis suae hominibus literarium commercium utique suadent. Ulterius tamen progredi haud inspecto opere prohibemur. Nondum tamen spe decidimus, quod ex aliqua Iesultarum bibliotheca, ubi autogr

thum Iohanni Paullo Olivae missum delitescat, in publicam lucem hoc tandem

eculo eruatur.

Aliqua saltem ex parte vatem me hoc loco fuisse exitus comprobavit, nam Carolus Innocentius RoZEonus Societatis Iesu Presbyter, Vir politioribus literis, M thematices scientia, morumque candore spectatissimus Laelii Bisciolae Commentarios in septimum Plinii librum mihi insperato obtulit, quosque absolutis jam Plinianis disquisitionibus ad longum temporis volutavi. Quatuor Tomis comprehenduntur ; inque operis exordio disputationem de Plinii patria Novocomensium favore suscepit. Pauca quaedam, sea optimo judicio adversus Polycarpum Palemmum congessit; qua de re fusius, ubi de septimi naturalis historiae libri illustratoribus disseremus. Videtur quod alia etiam de Plinii natali solo tractaverit; haecepistolis italica manu exaratis conclusit, quarum inveniendarum spes jam nulla superest . Post Bisciolam nemo, cauod sciam, peculiari opere de superioris Plinii patria disceptavit; sed cum de illius natali solo apud eruditos sermo incideret, modo Ueronensibus, modo Comensibus attributum invenio. Primus Aloysius Tatius b), I hannes Bonanomius o, aliique tum ex nostris, tum ex Veronensibus hanc disputationem elapso seculo attingentes nihil novi, jam in scenam prolatis addiderunt. Inter illos, qui Veronensium caussam severunt peculiari ratione recensendi videntur Iohannes Gerardus Vossius H, Iacobus Baunius se H, Sebastianus Tille- montius D. Baunius misellis, ac pugnantibus argumentis usus, exauctorata parum sane prudenter) in medium iterum protulit, cum Plinii Caecilii panegyricum ad usum Delphini illustraret. Uossius, & Tillemontius, viri ubique cum honoris praefatione nominandi, Scaligeri argumentis innituntur; a quo Vossius in eo tantum distat, ut Divum Hieronymum a scriptore Plinianae Vitae deceptum assirmet; cum e contrario Ioseph Scaliger memorati elogii auctorem Hieronymo recentiorem judicaverit. Iohannes Η arduinus, cum naturalem historiam in usum Delphini interpret retur anno I 68 s. ex communiori eruditorum, & ipsius etiam Polycarpi Patermisententia Plinium Veronensem asseruit; sed postmodum in novissimam abiit opi

ANNOT ATIONES.cr Quae in Plinium Biseiola exaravit ignota evaserant Allegambio, & Sotvello, eum in Bibliotheex seriptorum S

cietatis Iesu praetermittantur, ubi legimus a is Laelias Bistiola natione Italus, patria Μntinensis anno salutis iuess. die as. Μartii a S. P. N. Ignatio Romae adminus est - obiit demum grandi aetate Mediolani die Io. Novembris toro. De u Bainis. Hujus argumenta utpote a Sehvvarari recusa infra sabiicismus. sal Pae. a 46. DJ me . l. lib. I. pag. 4r. με. seJ Lib. I. - Plim iunioν. pag. 7o. ω με. NI De bi'. tarm. M. I. cap. am sal D Umii caecitiι vita Hau panemiso praefixa. s0 mst. Imperi om. v. auis. s. pag. Sp. in pag. ss .

45쪽

3o DISQVISTO ONES PLINIANAE LIB. L

nionem, & Romanum unice agnovit: qua in re arguitur a Matthaeo Croso, Io: Alberio Fabricio, Scipione Μassejo, tanquam inconstanti, & sophistico usus sit argumento; quantum a recto veritatis tramite in iis omnibus aberraverit Harduinus, hujus operis libro V., S sequenti ostendemus. Iohstnnes Albertus Fabricius, ubi de Plinii patria controversiam attingit, Veronensibus potius, quam nobis accessit. O Post Fabricium nostro aevo hanc disputationem aggressus est illustris Scipio Ma chio Maisejus, Veronae, imo totius Italiae ornamentum, & pleraque a Ruse, &Palermo allata, etrusco, nitidissimoque idiomate perstringens novis observationibus adauxit D. M af jo in praesens minime occurrendum censeo; ab illo enim vulgata longam rerum indaginem, & attentam naturalis, & Romanae historiae ponder tionem requirunt; idque in operis corpore pertractabimus. Neque enim Viro do-issimo, atque humanissimo hujusmodi nova evasissent, cum me Veronensium sententiae obluctantem audire dedignatus non sit, quamvis in primo juventutis flore constitutum, & Mediolani praesertim apud Virum clarissimum Antonium Comitem Simonetiam ω non unica vice de Plinii patria disceptaverimus. De Massejohujusmodi judicium reliquit Muratorius c). Gravissimis nuper etiam argumentis in sua Verena illustrata claris. Marebio Masseius quaestione hujusmodi pertractata, ut suae Patriae seniorem Plinium vendicaret, fossiciu studuit. Alciato contraria sententia placuit, cujus tamen tela elumbia esse jamdiu sibi persuasere Veronenses. Alia inter argumenta, quibus eo loco utitur Μaffejus, Plinii Caecilii elogium, a Muratorio allatum, arbitrariis inscriptionibus annumeravit: ad quae an respiciat Muratorius prorsus ignoro, cum eodem ipsissimo loco praecipuum Plinii Caecilii monumentum a Maskjo inter adulterinos rejectum illustraret. Iohannes Funcius Marpurgensis, cum librum de imminenti linguae latinae sensinite vulgaret anno I 736., utriusque Plinii patriam longa satis digressione inquirit, & Veronensium partibus accessit. Mirandum tamen quod homo doctus aeriis insistat argumentis; quaeque jamdiu ab ipso Polycarpo Palermo, & illustri MasD-jo exauctorata affirmantur, Germano scriptori adeo placuisse, ut post Onuphrii Panuinii ineptias, ad lapidem in Benacii ripa inventum provocaret.

Sed bona Functi pace, ubi Palermum, & alios, quos sibi faventes adducit, non primoribus tantum labiis, sed debita degustasset diligentia, Reinest circa memoratum lapidem conjecturas dubio procul reprobasset. Alciati, Iovii, Cigalini a

gumenta saltem ex Palermi lectione minime ignoravit, & pro Veronensi contra hos stetit. Divum Hieronymum a scriptore Vitae Plinianae deceptum, & quantum in se ex duobus Pliniis unum concinnasse affirmavit. Conterranei vocabuli potesta

hlieo funere decoratum pro eontione laudavit M. Antonius Μarchio Pindemontius multipliei eruditione, & politi rum literarum cultura jamdiu notus; cuius elegantillima oratio, & Veronensium adiecta earmina omnibus Maiseimidi .ὶ Nulla ratione Messeius de huius elogii legitimitate dubitavit, & sententiam subinde mutasse ostendit, eam illius auctoritate in Vercinensi Μaseo utatur, ut numeralium notarum valorem in celeberrimi veleiacium tabula explanaiaret . Qua de re alibi.

elogiis sumetent. 1 Antonius Comes Simonetia sensuinis splendore, morum Innocentia, utriusque linguae periti , studiorem,

--m os amantissimus. obiit Mediol. Kal. Mart. anno II o.

46쪽

DISQVISITIONES PLINIANAE LIB. I. 3Item attingit, ipsumque vocabulum primum a Plinio fictum adstruit. Funcio suis locis responsionem, ubi tractanda lector intraverit, utique inveniet.

Christianus Schvvargius, post Cortii, & Paulli Danielis Longotii qui Plinii Cae-eilii epistolas illustraverant ) vigilias pari mole illius Panegyricum edendum cu

ravit an. I 746. De Pliniorum tamen patria, rebusque gestis nequaquam sollicitus Baunio unice fidem suam videtur obstringere, cujus verba in hanc speciem retulit . bi)C. Plinius Caecilius Secundus Patre L. Caecilio, ct Matre Plinia C. Plinii Majoris δε- rore, nascitur in Provincia Transpadana, Novocomi l in. Νam quod sunt Catullum, qui

Veronenses erat, a Plinio suum appellari l. IV. ep. 27. vehementer errante neque enim a Plianio, sed a Sentio Augurino eo modo appellatur. Veronenses vero ultima e sola l. VI. dicit

suos, seu quod maternum inde genus duc t eu quod ejus urbis esset patronus I seu propter Veronae, o Comi vieiniam, vel eo sensu quo epis. I 8. i. VI. ad Sabinum scribens Firmanos suos appellat, oe Catullus Epigram. in Egnatium Transpadanos suos vocate nimirum ut suum erga Veronam assectum exprimereto seu demum ut ait Onuph. Panvin. de illustri Ueron. ) quod adoptatus ab avunculo Plinio Veronensi, non modo ejus nomen, uti mos erat, acceperit; stafactus sis quoque, itidem ut illa, Veronensis. ,, Guod autem majorem Plinium alio errore Novocomensem faciunt nonnulli ex Eusebii loco: cujus haec verba sunt ab Hieronymo latine , reddita ad annum Trajani duodecimum di

Plinius Secundus Novocomensis orator, & IH historicus insignis habetur, cujus plurima ingenii monimenta extant. Periit dum invisit Vesuvium, falluntur illi.

Num bie de juniore Plinio baud dubie agi, ut caetera argumenta desint, boc unum evincit, quod omnium consensu major Plinius ad haec Trajani tempora nunquam pervenit Uin. -

nim junior Plinius ad Vesuvium non periit, si ita sane e sed dicendum cum Arnoldo Ponta- , ast librariorum errore voces aliquot excidisse e cum legendum esset nepos illius qui periit . nuut ab iisdem perperam additum, quod delendum esse , nec in scriptis manu codicibus reperiri testatur Scaliger, s) nec parum confrmat, quod Cassodorus, Honorius, oe Beda, qui bunc locum uti ab eis repertum est, exscripsere: 'in haec verba non babeant. Muod autem is de quo agitur boc loco Plinius historicus appellaturo nihil Me probibet, quo minus de juniore Plinio intelligi possie cum is ipse in elogio, quod, sub ejus salua cernitur Comi, boe nomine donetur: oe vero bisoriam a se con scriptam te ri videtur eum ep. 8. I. V. seribendue bisoriae desiderio sagrare se ais, ct ep. 4. l. VIII. Caninium docet quomodo belli Duelei historia sit ab eo conscribenda e ac demum ep. 3. 13. Is . lib. VIII. ω ep. II. I 8. 2 o. I. VIII. conscriptorum a se libellorum complurium mentionem facit V M. Fortasse Eusebii ballucinatio est Plinium alterum ab altero non satis distinguentis. Fortasse etiam id Hi

1 An Comi, an tu Comensi natus sit, prorsus incertum . 1 omnes omnino interpretationes attingit, ouarum nonnullae sibi invioem digladiantur. Suos v asse Veronensis propter Areneulum Plinium, qui inde suit, a Buchnem affirmatur: oppositum senui Cataneus, qui fidieulum, inquit, esset per Lac dicere Caecilium Verimensem , eum ubique se Comensem fareatur. 3 Hie verborum primigenium auctorem faeit Eusebium. 4ὶ perperam apud Sehvvaratum irrepsit est. 3 Opera lego in omnibus latinis Eusebii Chronieis. 6 Huiusmodi omnibus constant. Vertim similia Hieronymus ignoravit, Pliniumque qui apud Vesuvium periit naturalis historiae conditorem ad Traiani usque tempora per senisse post Sammoni eum Serenam, & Aur. Macrobium sibi persuaserat. Vid. Disquis. lib. XIV. Pontaei divinatio inepta omnino, atque extra chorum posta. ηὶ Illam reeipit Divus Prosper, qui parum a Hierunymi aetate dissilit, atque in multis vetustissimis exemplaribus inveniri suo loco ostendimus. 9 Ii omnes non ex integro latinum Eusebii ehronicum exeribunt; atque in eodem Hieronymi errore versantur, eum unicum tantum Plinium, eumque Novoeomensem agnoverint. io Videtur quod haec omnia argumenta a Policarpo Palermo exceperit Baunius; vertim omnino exauctorata sunt; nullumque Hilorieum opus scriptae Plinium Caecilium innuit Apollinaris Sidonias; neque Sidonio opposita ex ali ita loeis liquet deducere. ΓεJ pag. LXXXV., ω LXXX

47쪽

3a DIS VIS ITIO NES PLINIANAE LIB. I.

ronymo, a quo Eusebius latinus factus, est tribuendum si , quem Plinii junioris epistola, nυnquam legisse inde colligit Iosepbus saliger; idque ut credat eo magis adduci se ait, quod

ante Hieron)mum smili errore Sammonicvs Serenus deceptus si, ut apud Macrobium Satura. l. II. c. I 2. videre es. Vt ut es, non mirum s Plinianae vitae, quae ab imperitis Siaetonio attribuitur, verus auctor, sequioris, ais Scaliger, dubie seculi, atque adeo Hieronino poserior ; non mirum , si Macrobius, s nonnulli alii tantorum Virorum auctoritate decepti in eundem errorem , egerunt M. Eis autem in vulgaribus majoris Plinii editionibus idem error irrepsi sῖ , negat esse in veteribus Codicibus doctissmus Pellicerius in eo Plinio, quem ejus manu scriptis aliquot notis auctum in bibliotbeca nosra Claromontana for-τamus. Et vero quomodo in praefatione sua Catullum, ut omnes sciunt, Veronensem conte

raneum suum vocat, ns idem fuisset Veronenses' Sic itaque maneat , Plinium majorem Bi- floriae naturalis seriptorem Veronensem fuisse s nunc ad Plinium poserum Novocomensem

redeamus.

Hucusque allata ad controversiam de superioris Plinii patria, historicis narrationibus dignoscendam, quibusve invicem patronis disceptatum sit, sussicere arbi

trarer . Caeterum ne quid a nobis lector desideret huc usque recensitis auctorum syllabum subiiciam, qui tum nobis, tum Veronensibus adstipulantur. ω Veronensem fuisse Plinium asserunt Guillelmus Past regius, qui illustris an. I 337. habebatur, Andreas Dandulus Venetiarum Princeps, Franciscus Petrarcha, Aeneas Sy I-vius Piccothominaeus, Raphael Volaterranus, Angelus Decembrius, Coelius Rhodi ginus, Lilius Gregorius Giraldus, Leodegarius a Quercu, Conradus Lycosth nes, Paullus Manutius, cumque illo Lexicographorum plerique, in Iohannes Ta chagnotta, Bernardinus Barduccius, Hieronymus Ruscellus, Iohannes Glandorfi-us, Ioseph Rosaccius, Albertus Bure rus, Conradus Rittersitusius, Antonius Pineis tus, Angelus Roccha, Iohannes Ra visitus Textor, Andreas Schottus, Hieronymus Huerta, Franciscus Raazius, Franciscus Desei neus M, Petrus Baelius Ua, Thomas Popeblountius, Marti neus Plessius sy), Niceronius Auctor memoriarum ad historiam Virorum illustrium, Iohannes Massonius, Aloysius Morerius, Iacobus Uani erus, Pellegrinus oriandus, Brugenius Martinerius, Rollinius , Creverius, Iohannes

Astructus, a) Hadrianus Richerius, b) Johannes Maria a Turre se), Ladvocatus,

aliique Hi tamen patriae quaestionem nequidquam attigerunt. Quintius Aemi

lianus, Iodocus Berganus, Franciscus Alumnus, Achilles Statius, Samuel Pitiscus, Antonius Teisserius, Franciscus Oudendorpius Q aliqua ex agitatis quaestionibus Veronensium favore delibarunt. Laurentium Vallam, Flavium Blondum, Io:

a Nempe ut utrumque Plinium conflarent. , Uidetur quM de elausula . quae in latino Eusebii stronico legitur periit dum Bessit Vestivium loquatur. Mentem suam tamen haud satis hoe loco explicit Banaias. Aufitotes omnes, qui Plinium Veronensibus, aut Comensibus adscripserunt, hoe loeo addueere minimὸ intendo. Cui enim mortalium infinitos ljbros eonsulere datum est multorum tamen seriem dedita; euique similem nemo exhibuerit, praesenti, & sequentibus disquisitionum voluminibus confido. Inde autem fidem nostram legentes eomprobabunt, cum nonnullos Falermo 'notos, quamvis illo vetustiqres, ingenuo candore subiecerim. Neque hos adhue Veronensibus ignoratos impudenter dicam. Quae enim Patermum scribentem latebant, aliis tanquam in speeulo no

tissima evadere potuerunt.

1 In voee C renaneus. Horum auctoritates libro XV. perpenduntur. Lexieographis addendi viderentur, qni eonis terraneum pro municipe, seu populari acceperunt, Landinus, Bruciolus, Dominicus. Versim militari eonsuetudine voeis potestatem dilatatis argumento erit Landinus, qui Plinium in ipsa naturalis historiae aemulatione Novocomensem fatetur, uti ex illius autographo ostendimus.

48쪽

DISM VISIT IONES PLINIANAE LIB. I. 33

Mariam Catanaeum, Ambrosium Calepinum, Dictionarii historici auctores a Carolo Stephano recognitos, Iacobum Philip . Bergo matem, Bernardinum Corium Veronensium caussae adhaesisse Palermus assirmat neque ab illorum partibus abhorrere Gasparem Bugatum autumavit M.

Ambrosius Cale pinus nihil de Plinii patria vulgavit M. Iacobus Philippus Ber

go mas, & Bernardinus Corius iis annumerandi sunt, qui sibimetipsis refragantur, modo enim Veronensem, modo Novocomensem Plinium dixerunt. Laurentius Valla in oppositam omnino sententiam abiisse visus est, dum Gasparem Barzietium Be gomatem conterraneum suum appellavit. Flavius Blondus Comensibus potius favit, cum Plinium naturalis historiae scriptorem Comensem origine, ex incolatus mutatione postea Veronensem dictum fuisse, quamvis arbitrario, assirmaverit. Carolus Stephanus Ρhilippo Bergomati, & Corio jungendus videtur, cum Veronensem quidem Plinium dixerit, sed elogia a Comensibus utrique Plinio exarata a gratis Cisibus i marmoribus incisa fuisse addiderit. Catanaeus, &Bugatus nobis omnino adstipulantur. Inter auctores demum, qui sibi opposita de Plinii patria vulgarunt, connumerandi sunt Franciscus Lopesius Uill alupus uin, Iohannes,&Gulielmus fratres Blaevii , Ferdinandus Ughellus, & Iacobus Tirinus, ut videtur: cum Plinium Veronensem dicat, atque ad illa provocet documenta, unde Comensem fuisse innotescit. Iis addere possumus Franciscum Bertingerium, & Claudium Verderium; in utroque enim, ni fallor, contraria satis leguntur. Novocomensibus vero Plinium naturalis historiae scriptorem ad judicarunt Sustonius Tranquillus, Divi Hieronymus, & Prosper, atque ii omnes Chronici auctores, qui utrumque Plinium ea ratione conflant, ut avunculum quem unice ex Operibus noverunt) ad Trajani usque tempora pervenisse crediderint. Plerique, iique antiquiores naturalis historiae Codices IX. X. XI. XII. XIII. &posterioribus seculis exarati. Fabius Odescalchus, qui XI. & XII. seculo vixit, Petrus Baccharinus Orthanus, & Henricus Barcellius, qui XIV. seculo floruerunt; quibus in testim ni is fidem meam minime obstringo, sed ad auctores unde hujusmodi desumpta sunt,

relegabo.

XU. Seculo Guarinus Ueronensis, Guillelmus Capellus, Georgius Merula, Iohannes Andreas , Aleriensis Episcopus, Theodorus Gaza, Hieronymus Bononius: prima naturalis historiae editio anni I 469., eamque omnes toto eo seculo per universam Italiam subsecutae . si Christophorus Landinus Din Ang. politianus M. XVI. Seculo Caesar Caesarianus, Hieronymus Serra, M. Antonius Casanova, Tom. I. E co Ga-

t Polyearpus Palemus in operis sui ealce auctorum testimonia congessit, qui Plinium Ueronensem affirmant, veIsubindieant, aut Comensem prorsus negant, a cujus elencho multos hoc loco allatos reseeamus, & nonnullos nobis faventes, vel sibimetipsis restagati ostendimus. 23 In primigeniis Ambrosii Caleeini editionibus a Palermo notata omnino desiderantur. Addita enim a recentiorubus fuere, qui Calepini Dicti marium loeupletarunt. Id nos suo loeo ostendemus. Eadem ratione infinita apud Μ retium oecurrunt, quae primigenius auetor nusquam digessit; cujus rei exemplo esse possunt nostrae de superioris Plinii patria eonjeriurae, in veneta Morerii impressione inoculatae. Novissim8 tamen adiecta in Veneto exemplari omnes facili negocio dignoscent, cum notulis ab operis corpore distinguantur; sed hanc methodum non omnes Augen

tes adoptaverunt.

o Consule libr. X., ubi ab omnibus lipographis Plinium Novocomensem appellari invenies, usique ad annum r496. quo Veronensem illum dixerunt Μatthaeus Rusus, & Iohannes Britannicus ; sed in operis titulo, atque in Plinii elogio per Suetonium exarato Novocomensibus adscribitur. Vide & Venetam eiusdem anni impressionem, ubi Veis tonensis a Ruso, & in praefatione operis dicitur; sed in Suetoniano elogio Novocomensis appellatur.

t η Ex illius penna exaratis annotationibus autographis.

49쪽

; DIS QUIS ITIONES PLINIANAE LIB. I.

o Galeacius Capella, Ferdinandus Pintianus, Abraham Ortelius, Gasparaugatus, Raphael Tuscanus, Andreas Thevetus, Laurentius Schraderus, Paullus Morigia, Theodorus a Mayernia Turchetius, Basilius Io: Heroldius, Franciscus Cicereius . XVII. Paullus Merula, Aubertus Miraeus, Antonius Varillassius, PhilippvuCluverius, Melchior Mala testa, Petrus Franciscus Minotius, Cherubinus Fer rarius Lignanus, Ezechiel Spanhemius, Petrus Paullus Bosta, Fortunatus Μ socchus, Lazarus Carafinus, Hieronymus Ghilinus, Paullus Albinianus Rajus, , Gregorius Laetus sa).

XVIII. Laetarus Augustinus Cotta, Petrus Burmannus, Hieronymus BarietZaldus, Iacobus Philippus Gerbaldus, Servilianus Latuada, Iacobus Facciolatus b), Ioseph Blanchinus Veronensis vir humanissimus, doctissimus, sanctissimus. s Ηieronymus Comes Silvestrius illi morum innocentia & doctrina conjungendus H. Nobis ubique, Veronensibus postremo labore Plinium eripere inteatavit Io: Η arduinus inanibus prosecto, & deridiculis argumentationibus. Harduini opinionem a nemine, quod 1 ciam, amplexatam reor, nisi fortasse illi accesserit Argenvillae us,qui Plinium unice Equitem Romanum agnoscit.Videtur enim inibi Romani M vo cem posse non tantum dignitatem, sed& patriam designare. Uerum tantis erroribus pauca quaedam de Plinio allata conspurcantur, ut mirandum omni aevo evadat, hominem anno I7s s. opus suum edentem tradidisse, quod Plinius naturae indag tor I. Christianae Aerae seculo sub Trajano claruerit Uin. Neque enim illum alii ratione excusare possumus, nisi Titi loco Trajani nomen exciderit ; verum Tito sautem Vespasianum parentem addere debuisset. DIS-

ANNOT ATIONES. t Hie Patre Comense Romae natus. Caeteri municipes nostri, qui disputationis viscera minimε pervadunt , hoe

loeo omittuntur.

Plinii vitam a Suetonio conscriptam fὶ. 3 In autographo Elogio, quod praeposuit Italico volumini. se Parere sopra la eagione della morte della Signora Contessa Cornelia Zangati ne' Bandi is mihique dono dediv. 6 Eques Romanus utique esse poterat Plinius quamvis origine, atque ortu Comensis, aut Veronensis extitisset. Romatius ille Firmus, qui absque uli1 dubietatis alea Comensis erat, utpote qui a Plinio Caecilio diei turr Municeps

tu meus, in ab ineunte aetate eontubernalis r ad hane dignitatem non eerte amisia naturae patria ex amici Cisellii beneia fieto pervenit, uti ex subsequentibus verbis agnoseimus R ,, Igitur, ut νε non Decurione solum, Urism etiam M,, quite Romano perfruamur, ossero tibi ad implendas Equestres faealtates CCC. millia nummum si uitur ad em sum

unice spectavit Argenvillaeus Transpadanis Plinium non adimit. Veram eur patriam Equestri dignitati minimε addit Nos Plinium ultimo vitae eurrieulo in amplissimum ordinem fuisse eooptatum potitis colligemus. En verba se Pline Seeond Chevalier Romain sumomὸ te Naturaliste, & qui vivolt dans te premier sieele Busis l' Emperent Traian a s sori etendue l' histoire naturelle, qui i' a rendue universalle: aussi Dupinet sta traducte

is Franeois i' appellet il le Μonde de Pline th .

FINIS LIBRI PRIMI.

50쪽

DIS ISITIONUM

LIBRI. SECUNDI

SECTIO . P RIMA

Vos celebrati nominis Plinios agnovimus, quorum illustriorem V ronenses, & Novocomenses sibi vindicare invicem contendunt; quibus autem id egerint argumentis in operis corpore enucleandum cumque utriusque civitatis scriptores leniorem Plinium longa majorum serie ad ipsos spectare assirmaverint, in utramquae partem actitata in eraesentiarum subjiciemus. Ea potissimum ex caussa Plinium Secundum sibi mum picem dicebant Pantheus,& Rufus, aliique Veronenses, quia multa Secundorum nominibus inscalpta elogia Veronae, inque Veronensi extanti Α, naturalis historiae scriptorem e Secundorum familia ortum ostendebant; imo id ex ipsiusmet Plinii elogio comprobare nitebantur. Gemina hujus disputationis capita cursoriis tantum verbis perstringenda nobis erant, cum neminem tam docto seculo, qui salsissimis opinionibus calculum addat, futurum existimemus nisi clarissimus Massejus iis accessisse videretur, dum Panthei, Becichemi, Avog rii sententiam Plinium Veronae ex illustri Secundorum progenie natum assirmantium memoravit. Quare cum huic,& Iohanni Harduino, dispari tamen excavLsa, occurrendum sit; quaestionem Iovio, Alciato, Porcacchio,&Cigalino pra

monstrantibus amputatam, cogimur retractare. Avunculo demum Plinio attribu

ta elogia quamvis ipsius Scipionis Maskii judicio reprobata ), adhuc tamen parum prudenter in scenam allata ostendam, ne unica eruditissimi adversarii auctoritate rejiciantur, quae ipsis loquentibus saxis ad seniorem Plinium nusquam spectare posse innotescit. A veritate igitur quam longe aberrarunt ii omnes, qui Iohanne Pantheo duce plurimam Veronae Secundorum familiam, indeque ortum avunculum Plinium tradiderunt. Suo enim ipse gladio confoditur Pantheus, sive Pli

niae, sive Secundae familiae monumenta afferre credat, cum non ad unam, cogna

tamque, sed ad diversas omnino Gentes spectent ab ipso collecta elogia, quorum primum tribus ab urbe Verona lapidibus visendum adductis, inscriptisque 1eque tibus verbis. sa Tom. I. E a LAE

AN NOTAT IGNES.

t Masset verba sunt huiusmodi si merita ossemaetisne ammtires δει Pantis, Becklemo, ed Mogario, che Plinio nariustis 1n Veronis dele ilitiine schiatra dei serendi se Ueron. Illustr. Par. II. lib. I. pag. I4, 2 Iohannes Harduinus Plinium matre Secunda Pomponii Meundi matertera natum assirmavit; quod praeter novit iis ineptiam Plinii Caeeilii dictis aliqua ratione opponitur, ut in senioris Plinii vitae initio ostendemus. εὶ Pantheus, & Rusus magn1 incuria, neque servato versuum ordine has omnes inscriptiones vulgarunt. Id autem,lpc oco satis mirandum oceurrit Laeliae Clementinae elogium, quod tertio a Uerona lapide Pantheus; Rusus in Caitello Montis visendum testatur: a schedis Faraetanis, & Comite Frincisco Brembato Romae indigitari . c. Haud