장음표시 사용
71쪽
,6 DISQUISITIONES PLINIANAE LIB. II.
bant, attamen neque tali usos semper, neque paternam ultimam appellationem
ubique gestasse ostendit Plinius, ubi tres Fabios continuo Senatus Principes resert a): nempe M. Fabium Ambustum, Fabium Rullianum filium, ac Q. Fabium Gumgitem nepotem. Quod si hujusmodi obliterati cognominis historia in appellationibus invenitur, quae meliorem propagationis caussam habere videbantur: quid de Secundi cognomine dicendum erit; cum suam potissimum originem habere dignoscatur a nativitatis tempore, quod nempe secundus ordine is sit, cujus gentilicio nomini Secundi appellatio adjiciatur: miniis recte igitur hac de caussa Ueronensem Secundorum familiam clarissimus Maii ejus adnotavit, non tantum quia nussa urbs es in qua non extent quamplurimae Secundorum inscriptiones, ut Alciatus docebat l0: sed
quia nullum adeo commune adsit cognomen, ut Secundus. Neque enim a vero aberrare crediderim, ubi unicuique Romanorum familiae, Secundi cognomen adaptari posse assirmem. Hinc est quod eadem ratione sectionem hanc, & superiorem absolvendam censeo; atque uti in illa tot Romanorum familias in INIUS terminatas subjeci: hoc loco addam permultas, quae in antiquorum elogiis Secundi cognomine distinguuntur, exempli caussa, Aemilius, Aenius, Agnejus, Antonius, Atilius, Atinius, Augilius, Aurelius, Baebius, Caesius, Calvius, Cassius, Castalius, Ceancilius, Cincius, Claudius, Clodius, Cominius, Cornelius, Delius, Elius, Fabius, Faenius, Flavius, Furius, Gavius, Herennius, Iulius, Iunius, Iuventius, Laberius, Laelius, Laevius, Lartius, Livius, Lucejus, Magius, Manilius, Manlius, Marcius, Marius, Monius, Munatius, Munnius, Novellius, Nummius, Octavius, Osarius, Paccius, Papinius, Petilius, Pinarius, Plosius, Pompejus, Pomponius, Publicius, Quintilius , Rubrius, Rusellius, Rupilius, Rutilius, Salvius, Samnius, Sapud ius, Sassius, Satrius, Sensius, Septilius, Sergius, Sollius, Tullius, Turcius, Valerius, Vettius, Vibius, Vibusus, Villius, Uirius, Visidius , Volusius. Multa sortasse hacce in quaestione erant praetermittenda, nisi illorum error fuisset refutandus, qui Secundorum familiam tam docto seculo adhuc videntur agnoscere . Mutilam enim inscriptionem ad superiorem Plinium minime pertinere fatentur ipsimet Palermus, & Μaffejus se); atque ante Mactjum allata in Fastis a Panuinio parvi esse momenti judicaverat Tillemontius, cum hujusmodi elogium in exesis quibusdam versiculis sensu orbatis consistere animadverteret γ); unde admodum oscitanter Moscardus Sarainae civis sui testimonium adducit,& allato marmore Plinii senioris tumulum ostendisse credit; quando tunc & pueris constabat naturalis historiae scriptorem Vesuvii incendio absumptum: mirandum magis Nicolaum Funcium ad Panuinii argumenta nuper provocasse.
SECTIO et V ARTA PIguit sane tantum in allata oppugnanda inscriptione temporis insumpsisse;
cum nimia fortassis legentium oculos affecerim molestia. Ast prosecto, ut multiplici, notaeque quaestioni saceremus satis: illa, quae & diversas olerent Vero
r) Romahorum nomine eos omnes denotamus, qui latinis nominibus aetate Pliniorum appellabantur. a Illuitris Marehio Massejus non uno loeo Secundi eognomen tanquam gentilicium videtur astnOseere. 3 Μirum sanὸ videtur, quM Ludoviens Moseardus anno I668. patriam biitoriam Ueronae edens, ut Plinium sibi vi dicaret, hisce verbis ad Sarai nam provoeet , r anticia crisiana chas sono no re in , emaa, e fra te iam quina dei lata sua sepottura registrata δει Saraina xis libro de Monumentis. issaJ Lib. VII. 4r. DI In epi'. ad Rufin. Critili. Vid. nov. uear. Maran pag. DCCXXX κDI MU. nn pari L fol. 16o. sda My. Imperi ν-. II. PM. 39.
72쪽
C. PLINII UERONENSIS HISTORI ARUMH. L OMNIUM
DIXί VISITIONES PLINIANAE LIB. II. 37
nensium sententias, & aberrantes a Romanorum nominibus argumentationes refellerent, inviti etiam prodere cogebamur; alterum modo Palermus objicit monumentum, quo Novocomenses viso, vel Harpocrates, inquit a),posbae esciantur, vel ii
tius obtutu, s oculos non averterint, ceu Medusae capite inspecto dirigescant. Elogium vero in Benaci ripa inventum per haec verba subjecit. Vt tale olim epigramma extitisse comprobaret, Felicis Feliciani attulit testim nium, qui inscriptionem CXX. annis antea ad Benaci ripas prope Sirmionem in antiquo, rubro, semilacero, atque igne absumpto lapide observavit. Addit Paullum Suardum in castigationibus ad Becichemi collectanea & praelectiones editis, ejus dem monimenti meminisse, ne ipsius fides, quod lapis olim extiterit, apud posteros laboraret, cum ille Pantheo,& Ueronensibus omnibus incognitus evaserit undequaque. Sed cur Palermus, qui in Romanorum perpendendis elogiis satis prosecis se credit, dicteriis indulgens vano exilit gaudio, ut hoc priore longe ineptius proserat documentum: quod prima fronte non modo adulterinum,& spurium, sed ab indocto homine, primoribus ne quidem labiis lapidariam degustante confictum a firmare debuissetὶ Et sane opposita admodum incessit via eruditissimus Maii ejus, qui eundem Feliciani codicem, vel Patermiano aequalem coemisse profitetur b): hic enim lapidem ne recenset quidem 0, ea ductus, ni fallor, ratione, quia omnino iu- dignus , ut eruditorum oculis subjiciatur; quamvis, ut videtur, ex hac ipsa inscriptione noverit Massiejus librum fuisse a Palermo, & Reinesio commemoratum . Ut autem brevibus me expediam, indoctus plane fuit, & venerandae antiquitatis ignarus, qui ut litem de Plinii patria praecideret, falsum Veronenses.vocabulum Plinio adjecit ; nam ubi etiam praeclarissimae illius Urbis civibus annumerandus, adhuc patriae nomen appositum minime fuisset; &POBιιι , seu PUBLiei tribui adscriptus, Veronensis proderetur. Patriae enim mentio in paucis admodum elogiis invenies, ubi homines tenuioris census nominantur; in lapidibus vero illustrium virorum memoriae inservientibus nusquam poteris reperire. Haec omnia facili negocio percipient ii, quibus minime taesum erit Romani Orbis in unum digestos lapides, in recentioribus Gruteri,& Muratorii thesauris volutare. Id totis viribus ostendere conatur Hieronymus Bors aerius in quadam eruditissimi epistola ad Octavium Rubeum Brixianum antiquarium , uni illi maximas agit gratias, eo quia Romana
rum inscriptionum fasciculum a doctis quibusdam Equitibus impetratum misisset; Rubeumque insuper nobilibus donatoribus seu ii Ueronenses, seu Patavini sint )
nuntiare deprecatur, se omnes tanquam probatae notae, vetustasque recipere, hac una, de qua sermonem habemus excepta. Convenit enim nobis hoc loco Borsae-rius, quod ubi per improtectum concederet argumentum, Plinium seniorem Ueronensem fuisse, nunquam tantae auctoritatis viro patriae nomen, in ipsa patria
fuisset impositum; quia tunc temporis in plebeiis tantum hominibus similia contingebant. Quid porro indigitant verba, & sigiae ΗΙSTORIARUM .... H. L. . .
ANNOTATIONES. t) Μsseias alibi Veronenses inseriptiones, ubi de seniore Plinio agitur, spuriis demandavit; sed eur eodem iudieio
Novocomenses, Ambrosianam, & Festianam damnaverit, prorsus ignoro . De iis suo loeo disceptabimus in junioris Plinii vitii, ubi diuersa Masseium poli modum vulgasse ostendimus. a Qui fuerit Octavius Rubeus disces ab eius Brixianorum monumentorum eollefitione, Ghilinum theatr. pag. 368. Μnratorium in novo thesaur. veter. inscrip.; ti plenissim ottendet Io: Maria Comes Martucchellius in libris, seu potitis thesauris, qui ad Italos auctores spectant. IH La. IL cap. s. pag. ros. ΓΗ nr. iliast. Par. II. lib. 3. cul. yP.
73쪽
,8 DISQVISITIONES PLINIAΝAE LIB. II.
OMNIUM MEMORIAM DEDIT, vel potius loco notarum H. L. a Palermo reis
schedis Capponianis , scriptum animadverto. Num lacunae a Palermo notatae adsunt, an unica textura, uti apud alios verba legenda sunt De naturali historia, an de Germanicorum libris, an de opere a fine Aufidii Bassi hoc loco agitur Sed, ni fallor, lapis hic antequam Plinii junioris epistolae per omnem Italiam vulgarentur, caecum habuit auitii rem, qui vel utrumque Plinium in unum confundens, vel eo quia nullam de junioris epistolis hausit notitiam, illa unice excalpsit, quae ipse e naturalis historiae codice, primis tantum liminibus salutato, potuit cognovisse; adeoque de reliquis Plinii sibi ignotis operibus egit silentium. Ast in antiquis Romanorum elogiis nunquam explicite de editis voluminibus agitur, sed dignitates, & publica ossicia, non praetermisso patris praenomine recensebantur. Apud Fulvium Ursinum adnotavit Bors aerius Ciceronis, Sallustii, Terentii, aliorumque
scriptorum clarissimorum elogia inveniri, quae certe orationum, historiarum, carminum volumina minime praeseserunt . Praeter hujusmodi libenter a Palermo
resci rem, utrum illud bisoriarum omnium memoriam dedit vel uti in fasciculi margine ad Bois aerium missi scriptum est memoriae ) lapidariam sapiat elegantiam; imo an satis latine dicatur cum memoriam dare, pro scribendis historiis usurpari non adhuc legerim. Quid porro de NECNON dictione statuemus, cum nusquam hujusmodi particulae in vetustis elogiis inveniantur, vel hominis laudati acta, vel dignitates secernantur. Et sane in junioris Plinii inscriptionibus, neque illum Comensem, neque postquam Consulem, Augurem, Curatorem Alvei Tiberis reserunt, NEC NON Cloacarum Vrbis &c. dixerunt. Notae T. . C. Daelium natatorem poscunt: alicui Tito Caesare interpretandae videbantur; ast non hic plane locus, ut Imperatoris Titi nomen ponamus, caeteris omnibus dignitatibus destitutum. Numerales sigiae XXXV. quid significabunt: numquid Titi Consulatum, Tribuni c. Potestatem , Imperatoris triumphos λ sed quomodo, non Titum unice quem VIII. Consulatus gessisse scimus sed alium quemcumque tot vicibus amplissima dignitate functum praedicabimus t CONS.majore etiam vitio legunt Palermus, Appianus, Ribischius. COS. schedae Capponianae; utrumque tamen ineptum.
Uideo Bors aerio Rubeum scripsisse se potius conjicere, quod numerus XXXV. ad sigias T. C. spectaret, quas Tiberis Curator interpretatus est. Uerum frigidis frigidiora adduntur, unde enim Plinium seniorem, Tricesimum Quintum, vel Tricesima Quinta vice Tiberis Curatorem dicemus, quem hujusmodi munere iunctum omnino ignoramus ; Praeterquam quod numerus dignitatem ordinario subsequitur;& nusquam etiam inveni Tiberis fluvii curam per numeros, uti Consulatum,& Tribuniciam potestatem referri, multoque miniis nudis illis literis T. C. reddi Tiberis Curatores; sed pluribus elementis, aliique dictione interjectis significari: exempli gratia CVR. ALV. TIB. ut Curatorem Alvei Tiberis intelligamus 3 . Huic ossicio etiam CLOAcarum VRBis inspectio utpote in Tiberim influentium ) addebatur. Quod vero summopere demirari non desino, ridendi adeo elogii Clarilsimum
ANNOTATIONES. i De horum elogiorum antiauitate memorati Ursinus, & Boraerius rogentur. χὶ In Romanis elogiis Consulatus notae per COS. non CONS. reddantur. Uide annotationes ad Plinii Caeeilii elogia. i d Pag. CLX II. LbJ monum. μι. p.
74쪽
DIsa VIS IT IONES PLINIANAE LIB. II. sρ
Reinesium meminisse a), atque etiam ultima verba MACER, Macri cognomen indigitantia, Lucio Calpurnio Macro adaptasse, cujus junior Plinius libro decimo epistola vicesima octava, & vicesima nona meminit; quique Propraetor Bithyniam regebat Anno V. Conditae IDCCCLXVIII. In caeteris vero explicandis fassus est nullam ei divinationem satisfacere, cum nemo possit quin offendat, tot tantasque lacunas explere. His sane Reinesii verbis neque ullam de lapidis falsi late dubitationem habuisse apparet. Sed Deus bone; quam indigna domi viro argumentatio; notae enim, quae MACER Praecedunt, illum Titi praenomine gaudentem ostendunt; igitur Lucius Calpurnius Macer non erit. Quid porro denumero XXXV. quid de hoc ipso Macro judicandum, cum neminem inter Consules tali cognomine distinctum iis, Pliniique superioris aetatibus liceat invenire . Quamquam, ut libere fatear, neque anno V. Conditae IDCCCLVIII. Bithyniam Calpurnius Macer regebat, cum tum junior Plinius illam gubernaret Provinciam, ut infra ostendemus. Melius igitur res cedebat Thomae Reineso, ubi hujusmodi elogii recordationem minime secisset, atque omnia sublestae fidei opera judicassisset. Reinesio oscitanter adhaeret Funcius, quod intolerandum nostro aevo omnibus evadet, b) cum falsitatem ostendant ineptae verborum , lacunarum , notarumque discrepantiae. Paullus enim Suardus, qui omnium primus ridendum epigramma typis edidit, atque Sirmione visendum, sed aliqua in parte mutilatum testatur, ill ud nullis distinctum versibus in hanc sermam exhibuit C. PLINI. VERON. . HISTORIARUM . . N. L. . OMNIUM 'ORI Appiano in aliquibus diste. bissichius; multo magis autem schedae Capponianae, ubi nulla lacunarum appa
rent indicia, & hujusmodi leguntur. 9
C. PLINII VERONENSIS HISTORIARUM N. L.
OMNIUM MEMORIAM DEDIT S NEC NON ET C.
MACERAM. . DEDIT. . NECNON. . T. . C. XXXV. . CONS. . MACER. Magis autem a Feliciano, & Palermo distat Appianus, qui illud diverso versiculorum ordine ita digessit.
C. PLINI VERONSIS HISTORIARUMN. L. OMNIUM MEMORIAM DEDIT NEC NON. T. C. I I': XXXV.CONS I : MACER ci Hinc est, quod relatum elogium Muratorius inter spuria, & recentioris aevi
figmenta omnino collocavit, natumque agnovit ex controversa, quae fuit inter Veronenses, ct Novocomenses eruditos agitata de Plinii patrio H. Inscriptionis salsitatem longe ante Muratorium adnotaverat non tantum ex iis, quae superius attulimus; sed eruditissimo opusculo ad Curtium Contarenum Hieronymus Borserius. En Laelii Bisciolae verba D. Proferunt infeνiptionem in rubro ma More Veronae δε- mui Protarum aliquando, nunc Fraeasoriorum plerique, in qua Veronensis dicitur Plinius; sed eam novam esse, nec ullis dignam Me ingenios/, oe erudit d Curtio Contarino Principi Academiae Veronensis , ' Patavinae Consultori demonstrat Italic/, Graec/, Latin/δε-ctus vir, amicus meus Hieroumus Bori aerius, ut in hoc lapide deturbando mihi desudandum non si, qui vel ista manu deponi potes. m. I. Η ea DIS-
ANNOTATIONES. x Rybisthius legit T. C. N. XXXV.
75쪽
T Plinium civem suum, & antiqua origine popularem ostenderent
Veronenses, ad Secundorum familiam perperam provocasse; duoque itidem Pliniorum elogia quorum unum minus ad rem facere, alterum omnino adulterinum ) in scenam protulisse, superiore libro contendebam. Enitendum nunc est, ut Pliniorum Gens Comicelebris, & vetusta priscorum marmorum testimonio comprobetur. Verum quia omnia simul dici non possunt, & de maximis, amplissimisque rebus mihi scribendum est, ita placitum fuit, ut ea ratione, qua res successuram rem connectens postularet, quantum ingenii tenuitas, S multiplex suppeditaret
argumentum, potissimum dissererem. Quare cum satis ad Plinianae familiae rati nem conducat Comensium originem, & Romanorum in Comensi acta minime isnorare: utrumque breviter attingam, cum inde permulta non injucundae cognitionis, atque ad praesentem quaestionem maxime utilia emergant o. Comensium originem non aliunde magis, quam ipsiusmet Plinii auctoritate eruendam omnes, ut puto, concedent. Hic Graecis Orobiis illam tribuit, cum ait, a) Orabiorum stirpis esse Comum, atque Bergomum, oe Licinosorum, o aliquot circa populos auctor es Cato e sed originem gentis ignorare se fatetur, quam docet Cornelius Ae-
xander ortam a Graecia interpretatione etiam nominis vitam in montibus degentibus. Chry
sost homum Zancum, qui Plinio adversatur b), hujus loci non erit res ellere, cum ausus sit incertis ut mitissime loquar ) Catonis fragmentis, naturalis historiae Scriptori refragari. Orobios igitur antiquissimis prosecto temporibus Comensi V bi appellationem indidisse, atque hanc Graeco vocabulo Comi Iῖ , quod nempe
ANNOTATIONES. i De Comensium origine libellum conscripsi, qui nondum in publicam lusem emissus est, ibique susilis omnium
αὶ Notissima est quaestio de Catonis, aliorumque anctorum stagmentis ex Johannis Annii eommentatione. Haee v nerandas antiquitatis reliquias iudicant Gothosiindus, Alexander Donatus, Paullus Iovius, Saraina , uterque Ciaallianus, Collimitius, Alpitonsus Carlias, Dinothus, Cestius, Conti lis, Cypellarius, Nebrissensis, Alciatus, Leando, Albertus, M. Antonius Litta, Vghellus &e. ac demum nostro Aevo Annii caussam erudito opere propugnavit Frinis eistus Marianus in Vitethiensium antiquitatibus. Contra Annii studia figmentis annumerantur a Volaterano, Georgio Merula, Caleho, Crinito, qui eum Annio vixerunt. Iis prae mereris iungendus est Uossius de Historieis latinis, Rhenanus, Pompa, Panvinius, Ioh. Pineda, Caspar Uerrerius, Haraeus, Angelus Rocea, Tirinus, Lam eius, Natalis Alexander , Iod Albertus Fabricius, Morhofius. Artopaeus, aliique innumeri. Huetus paucis se expediens pessimε de Annio iudieat histe verbis: Tellus- εηrere les histoires s eros ieremens suppostes par is mine Annius de Virecte, qui om meritὸ e indienation, Ox ιe main s ix de t-rs Ira Asoants.n tanti auctorum discrepantia id certi statuendum videtur. Μulta ab Annio filisse in ulata, & praesertim ea omnia, quae genuinis extantibusque Veterum fragmentis opponuntur. Multa verissima esse ostendit Aleiatus ex Berosi antigissimo Codiee in quadam epistola ad Bened. Iovium. Ad illius Chronici ealeem, quod anno i 3o8. deseriptum servat Bibliotheea S Iohannis aet Carbonariam multarum Italiae urbium origines recensentur, quarum prima parseniusdam Iohannis Hungari manu constat reliquum e Casipatini Barethtii ealamo profecit. Haee omnia lon38 ante Annii natalem diem exarata satis per illum vulgatis eonveniunt. Vtroque igitur testimonio eueullatus, religiosusque homo saltem a mendacii erimine tutabitur; atque ab aliis irretitum vera salsis copulasse assi abimus. 33 Alii latinis literis eraeeum nomen seribentes legunt eome, M μη: iis Bened. Iovius adstipalatur Hist. Patr. lib. I. oriturque ex diversa graeci H longi pronunciatione .s a Lia. 131. ar. LV De Orobior. sen Cesomam σνuis. lib. I. pag. ras.
76쪽
DIS QVIS IT IONES PLINIANAE LIR. III. 61
meus sonat vocitatam, utq; parva sunt rerum initia, ita Comum tenue Castellum postea fuisse credendum est. Uici denominationem adhuc retinet suburbium ad sinistram Larii oram protensum, gessitque perpetua hominum memoria. In antiqua adeo tempora haec Orobiorum peregrinatio est reserenda, ut nil mirum evadat, ubi id ioma vetustissimis parentibus gentile, multiplici hostium, atque advenarum conventu, posteri penitus ignoraverint. Haec ad Deucalionis aetatem deducenda putarem, cum utique sciamus Graecos coloniis in Italiam, Siciliamque penetrasse ,); unde nil mirum, ubi Comum usque devenerint. Tuschos postea Orobiis commixtos nostris in finibus habitasse colligerem, cumii Romanum ante imperium late terrae Italiae dominarentur, atque in utrumque mare Vergentes, postquam Regiones ad inserum pelagus cis Apeninum Vrbibus duodenis incoluere, postmodum trans Apenninum missis coloniis totidem, quod originis erant capita, ultra Padum loca omnia, excepto Venetorum angulo, tenuerunt. Quare si Livio gravissimo historico talia recitanti fidem habemus b), nostrum quoque territorium Etruscos in abitasse fatendum erit, cum & trans Padum
extet, atque ad Venetos minime pertineat. B. Jovius a novis veteres colonos expulsos credit se). Id e Livio tamen non constat: nullam enim invenio repugnantiam, ut quod Sinensibus, avorum aetate, a Scytharum Principe subactis evenit ι', Orobiis quoque contigerit. Thuscis florentissimam hanc Italiae partem regentibus, illam per Taurinos saltus intravit Bellovesus Ambigati Celtarum Principis ex sorore natus, qui anno circiter ante Christi nativitatem sexcentesimo cum Thuscis manus conserens, eos tota acie profligavit. Thusci per Comensium fines Italia pulsi; in ea regione quae ad Alpium orientem spectat, atque in gyrum per meridiem versit se , duce Raeto sugientes, ultimo constiterunt. Hos populos Helvetiis, Boiisque conterminos rite Dion aureus historicus inter Noricum, & Galliam collocavit OJ: Italiamque supra Veronam, & Comum Urbes attingere Amasenus Strabo citato libro testatur. Haec igitur quae Strabonis, Livii, Plinii, ac Dionis auctoritate invicem comparata delibamus, & Tarquinio Prisco Romae regnante contigerunt: nequaquam sinunt, ut Iustino integram fidem habeamus, qui Gallos cum in Italiam venissent, Thuscis expulsis, Mediolanum, Comum, Brixiam, Veronam, Bergomum, Tridentum, Vicentiam condidisse scribit b). Nihil sane apud illum de Bellovesi irruptione legimus, quae cum Tarquinii Prisci V. Romanorum Regis temporibus contigerit; ab altera omnino differt, qua Galli duce Brenno Romanos postea ad Alliam suderunt. Haec enim satis Livius praecavens ducentis quippe
annis, inquit, antequam Clusium oppugnarent, uνbemque Romam caperent, in Italiam Gaiali transcenderunt, nec cum his primum Etruscorum ,sed mulco antea cum iis, qui inter penninum Alpesque incolebant, exercitus Gallici pugnavere. Iustinus contra eodem con
textu Gallorum a quibus Roma incensa) ad Dionysium legationes, & eorum post
modum in Italiam adventum eo arrat. Quare cum tot annorum in idem tempus
conflet historiam, & nonnulla misceat, quae falsitatis plena videri possunt, quaecumque asserit mihi adhuc parum explorata evadunt. Haud ignoro Catrovium,& Rovillaeum Justino adhaerentes illius auctoritatem elevasse, tanquam a nemine contradicatur. Verum praeter multorum testimonia, qui Justino adversantur i)
ANNOTATIONES. t) Ita Uelseres in rebus Boἰorum sit . Meeteraeus haee eontigisse scribit anno mundi tum vulgatam 34I6. ideoque sexdecim annis a Vellam distat. ι
77쪽
6α DISQUISITIONES PLINIANAE LIB. III.
ipsa historiae textura confuse narratis opponitur. Quae addunt Iesu itae, ut Comense S
orobii ad Celtas deducantur de Obri fluvio Luteviae M Urbis territorium intersecante, eo quia Obris a Strabones in dicatur,&Oboris, a Ptolemaeo, subfrigida evadunt; & adhuc Obris, & Oboris, ni in is ab Orobiis distant. Dubito tamen quod hoc loco apud Catrovium typographi diligentia desideretur, cum apud Pt
lomaeum legam Orobii suminis Uia, quae etymologia optime ad Orobios accedit. Nihilo tamen minus, cum nulla ratione Galli Orobiorum Comensium conditores sint recipiendi, quando ad Graecos Plinius perpetuus Graecorum hostis provocavit: hujusmodi utique rejicere oportet. Nam ubi ea, quae antiqui scriptores silentii tenebris involverunt, nos calamistris inurere vellemus, Comensum origi
nem non unice a Graecis, sed preci se ex Probiis Urbe Boeotiae Egidi vicina deduceremus. Haec diserte a Strabone appellatur a): sed quae Plinius, atque
ante eum Cornelius Alexander non attulit, nos minime post tantum temporis nos
se posse confidimus. Video enim hoc seculo nimium sibi Gallos quosdam blandiri, ut Ligures, Vmbros, Orobios, aliosque vetustissimos Italiae populos Celtarum
progeniem arbitrentur; qua in re non tantum priscis auctoribus refragantur; sed conjecturis ultra Trojanum bellum protrahendis indulgent. Nos e contrario Ligures, Umbrosque ante ea tempora Italiam habitasse compertum habemus, quibus nemo, ut puto, assirmabit Alpes a Celtis fuisse transgressas. Vt autem ad Iustinum redeamus, quamvis illi lexi cographorum chorus, non
nullique alii b) suffragentur, receptam a Ioviis fratribus, & tot municipalibus annalistis opinionem minus tutam judicarem; licet Iustini verba modificati, ea ad
breviorem redegerint significationem, tanquam has Urbes moenibus tantum cinxisse Trogus, intelligat, cum illas vicatim antea homines incolerent Nulla ramen ratione neque ipsi, nec Clarisis. Dominicus Georgius Iustinum de Tridentina Vrbe loquentem tutabuntur, nam Gallos ad hanc usque civitatem pervenisse, reclamantibus ubique priscorum testimoniis, assirmarent; & Tridentum potius a
Raeti militibus occupatum, e Strabone qui Raetos supra Veronam, & Comum collocat ), atque ex itineris comparatione colligimus, cum aequo propemodum
a LOtrea in Tabulis Peutingerianis appellatur. Gallieὰ Lod e. obris a Luteviae agro Beterris deeurrit. Consule tabulam geographi eam Nol ini apud laudatum Astructum d , eui Orbis magis, quam Obris appellatio arridet est . ubi huiusmodi vera essent, etymologia a Iesultis excogitata omnino eoneideret. Uerum similia non a Celtarum imaginariis di ionibus, sed apud probatos auctores invenienda putarem. - 3 Straboni convenit Pomponius Mela f ; & si nonnullis vetustis naturalis historiae exemplaribus, atque Hermolao Barbaro credimus Obrin pariter apud Plinium legendum est lair iis subseribit Casaubonus, qui ad Strabonis uerba h om. Orseus, inquit - Pomponio r Plinio Otiis. Ptolemaeo ozοβιι hie Flumius dicitur non utfalso multi a notam, sed mendum latet . in Plinianis exemplaribus ante Hermolai Barbari eastigationes editis Obris nomen desideratur, cuius loco legitur 'modubrum: iis adhaerent Daleeampius, A Marea, & Astracius. Nos Obris, & reliqua nominandi easu apud Plinium restituenda si vita supererit ) ostendemus. 4) Apud Ptolomaeum πο--οῦ δεβολω Ombii suminis os a. Easauboni igitur resti utio depravatis exemplari-hus accomodanda, non tamen nostro, cum οὐ in genitivus sit a nominativo Oboisis. Hine Ombis, seu Orobus a Festo Avieno dieitur 0, atque apud Anonymum Ravennatem Orsis ). ue) sustinus Troili Pompei Galli seriptoris historias in epitomen redegit, quod ipsemet testatur libro XLIII. Vide eotollaritim ex Musis Isae. Pontani. De Justini aetate consule Martinum Polonum, Bongarsium, Gerardum Vos. sum, Lengletum, a quo eirea annum Christi aso. colloeatur. 6 Haee de Como, tecepta Salmasii explicatione, intelligi utique possunt: Comum fouidem κ- vieum moenibus de stitutum sonat I : verbum condere apud Iustinum pro amplificare, atque instaurate urbem accipiendum esse eleganter contendit Dominicus Georgius m). Vertim qua ratione Tridentinae Vrbi similia convenient, ad quam Gallo minimὸ pervenisse eompertum habemus Raetorum nomen absque aspiratione seribendum suadent plura veterum elogia. Raeti nune harbaro voeabulo Gν soni appellantur. Vide Sprecheram , Paullum Iovium, Dacerium, &α
78쪽
DIX OVLVIT IONES P LINIANAE LIB. III. 63
intervallo, a Burmio nostrae Dioecesis Castello, atque a Verona Urbe distet Tridentum. Sed haec, quae longiorem requirunt indaginem alibi perpendemus. Crescente interim Romanorum potentia ii anno V. Conditae I DXXX. C. Flaminio Nepote,& P. Furio Philo Coss. s a) bellum adversus Bojos, Insubres, Gallosque gerebant. Insequenti anno Mediolanum & Comum Urbes in Romanorum potestatem venisse M. Claudio Marcello Consule tradunt Catro vius, ac Rovillaeus b): sed Claud. Marcelli nominibus irretiti duplicem conflant expeditionem. Primam a M. Claud. Marcello Cos in Virdum arum Gessatorum Regem anno V. C. ΙDXXXI. gestam, quae II. bellum Punicum praecessit, ubi nihil de Comensibus actum est: alteram ab hujus filio M. Marcello U. C. IDL VII. Tunc enim Marcellus tranjecto iterum Pado in Comensem agrum cum Insubribus qui Comenses ad arma exci
verant ) praeliaturus, deflectit o. Post maximam Gallorum cladem quia Livio
Insubrum loco promiscue nominantur ) Comum cum duodetriginta Castellis ad Consulem sponte deficientibus subactum est. Non unica Mediolani expugnatione bellum cum Insubribus suisse absolutum, ut eruditissimus Veronae illustrate auctor innuere videtur d): neque ob id solum M. Marcello triumphum fuisse decretum, a Livio apertissime deducitur. Triumpbaτit in Magis tu de Insubribus, Gomen usque, Bborum triumpbi spem Collegae reliquit. Livio cohaerent lapides Capitolini, quemadmodum Sigonius Fastorum restitutor
testatur H. M. CLAUDIUS . M. F. M. N. DE . COMENSIBUS . ET . INSUBRIBUS. ANNO ID LVII. IV. NON . MAR. 3
Id non immerito in patriae laudem dictum sit, cujus tanta olim fuit potentia, ut Cellario adnotante, ) cum Romanis non secus ac aliae validiores gentes, bellum gerere, & triumphis materiam praebuisse potuerit; perperam igitur Ptole
maeus ci), Ortelius O), Osius b), Torrentinus ), aliique Comum Insubribus tribuunt, cum ab Insubribus tessem et Plinio auctore 0, separetur. Comum deinde a Romanis coloniam deductum, id est populum Quiritium legi
bus utentem ad habitandum missum, a Strabone praesertim colligimus: hac igitur de caussa haud incongruum mihi videtur assirmare, Comum Graecos illos potissimum incoluisse, de quibus in Graiiolog)a Polybiana Isaaccus Casa ubonus ad annum U. Conditae ID LXXX VI. ait, Mille Acbaei, ει amplius hoc, velsequente anno Romam evocantur, ει mox per Urbes Italiae divis ibidem continentur ad annum XVII. Multis demum exactis annis Raeti in novam coloniam incumbentes illam propemodum vastaverunt: Pompejus vero Strabo Magni pater colonos denuo restituit anno V. Conditae, ut opinor, IDCLXIV. quo Consul cum L. Porcio Catone Romanum orbem moderabatur se . Subinde L. Cornelius Scipio tribus hominum millibus
I Annus Urbis Conditae sar. respondet I o. ante aeram Christianam. Consule Stampam, & Muratorium. Veis rus antiquiorem secutus supputationem, annum ante Christi ortum 168. reposuit. Sed hoc anno Mediolanum,& C mum ad Consules defecisse non inveaio apud probatos scriptores. i Hae de re sustiis alibi. Poggialius post alios & ipse nihil de Comensibus affert smὶ, sed haee refert an. 33 . Catrovius ,&Rovillaeus id diis eunt eontigisse an. V. C. 33i. Μ. Mareello & Cn. Cornel. Seipione Costi n , & Comensis Vrbis deditionem deseribunt. Infra o dieunt ex Senatus Populique decreto Mareellum triumphasse de Insubribus & Germanis: ubi genuinam temporum historiam reposuissent, inutilibus eoniecturis pareebant. Infra etiam Massejus Marcellum de Insubribus, & Comensibus triumphasse meminit, ouod XXVI. postea annis accidit. ε) Qui conjieiunt Raetorum irruptionem anno V. C. 6 . eontigisse haud satis in temporum supputatione Straboni
79쪽
64 DIS QUIS ITIO NES P LINIANAE LIB. III.
bus inquilinorum numerum adauxit Anno U. Conditae IDCLXX. atque ultimo C. Iulius Caesar quinque millibus colonis Comum ditavit, neque ex illa vilissima Romanorum plebe, quam in colonias deduci adnotarunt Palermus λὶ, atque Masi ejus G ); cum hos inter Graecorum quingenti summo loco nati recenserentur
recte igitur tum Novum Comum coepit appellari, cum tantis novis auctibus crevisset, & C. Iulium Caesarem, veluti alterum conditorem veneraretur. Patriae tamen amor non adeo nos obcaecavit, ut Mediolanum, & Comum Romanorum colonias ea ratione suisse assirmemus, qua Parma, Placentia, Mutina,
Regium-Lepidi. Hae verae Romanae coloniae appellantur, a Senatu Populoque Quiritium deductae. Comum, ac Mediolanum tunc jure Latii tantum gaudebant. Comensibus quidem multa flagrantibus bellis Caesar praesertim concessit, quae a Marcello Consule tanquam per ambitionem, & ultra praescriptum data , paullo post adempta fuerunt se . Flinc est quod Augustus successor Comum, & Mediolanum in Romanarum Coloniarum numero minime recenset, ut diserte ex Plinii
libro III. arguitur. Illustre tamen municipium quod coloniis multi praeserunt balibi sui sse ostendimus.
Non inconsulto Romanarum coloniarum, Graecorumque convenarum notitiam
exhibuimus, cum nonnulli Romanis, alii Graecis Pliniae familiae originem attribuant. Ab ultima opinione non abhorrebat Vir Clarissi. Joseph Antonius Saxius, cui has nostras disquisitiones adhuc informes dederam perlegendas, & castigationem subituras. Plinii nomen graeco ex fonte primus deduxerat Perotus Sipontinus An
tistes; idque jamdiu sibi persuaserat, cum, ait H, Aphsum enim illotum dicimus,
ab . particula privatiτa, ct m-- lavo, a quo PH nis Veronens initum nomen putamus
Peroto accedere videtur Johannes Glandorpius, qui Plinios appellatos, inquit, e
.'k. - πλύνων ides a lavando volunt; verum hic Plinii nomen per I, non per γ scribens omni colore Peroti etymologiam spoliavit, & quidem in hoc satis recte. Et enim quamvis in primigeniis quibusdam editionibus, & penna exaratis codicibus P LYNIUS scribatur: atque ita hoc nomen in Novocomensi antiquo lapide exhiberi testetur Antonius Faber nihilominus tamen reliquae vetustae Pliniorum memoriae, Υ respuunt, uti hac sectione, & libro constabit; atque ex omnibus Eusebii Pamphili exemplaribus u , & melioribus Suidae lexicis apparet o. Quare graeca Pliniani nominis origo, nempe quod aliquid haec appellatio Romanis ex graeco fonte deductum sonaret, omnino rejicienda.
eonveniunt: hic paullopast Raetorum depopulationet C. Seipionem tria hominum millia addidisse Comensi Urbi anfirmavit Geographiae libr. U. Laurentius Sehraderus ineptδ scribit Cn. Strabonem Comensium infortunium deductis colonis reparasse Lucio portio, & Catone Consulibus: quibus verbis ex unieo Consule duplicem iacit, & ereptos Straboni iastes alteri attribuit. t i Hoe anno Luetum Cornelium Scipionem A siatieum Consulem una eum C. seu Cn. Iulio Norbano in fastis inumnio. A Strabone non Lucius Scipio, sed Caius Scipio G in Σπι-- perperam. Plerique, & Lexieographi praesertim Luetum Scipionem legunt. Tempora tamen invertunt Paullus Manutius, Passeratius, Chi sitietius, Ludoviens Cerdius.& Luea adinsus, qui L. Seipionem Pompeio Strabone in dedueendό Comensi colonia antiquiorem affirmarent. 1) PImii nomen ita seribendum erat in Peroti sententia, ut illud a πλεια derivaret. Hinc dicebantur Athe nientium sella in quibus Minervae statua vestibus exuta abluebatur. ω Consule Eusebii Pamphili fili storiam Ecclesiastieam h), ubi legimus Πλ N'ν - ν)ον, nempe Plinium Secundum . Ita omnes ueteret, & novis limae editiones, ae prae reliquis nitidissimae Henriet Ualesii, & Andrae Readingi eommentariis illustratae. In Eusebii Chronteo pariter habetur mἰrio' o s. Plinius Secunias. Consule Eusebii Chronteum Iosephi Sealis eri commentariis nobilitatum pag. 193. 4 In optima Suidae editione , graeeis tantlim vocibus constath, quam Demetrius Chaleondyles Μediolani vulgandam suscepit an. I 498. mi Ἀω unieὸ apparet . Perperam igitur in graeea, & latina, Suidae impressione, quam Aemili Portus euravit, graeeὸ scribitur Pistulor --ώ- : Typographi lapsus ex ips1 latina aemulatione apparoe . tibi legitur, qui vocatus est Πλινι- ι . Librarii errarem sustulit Κusterus in celeberrima Anglica impressione , ubi
80쪽
DIS QSIS ITIONES PLINIANAE LIB. III. 6s
Potiori, aliaque ratione Graeciae suos non defuisse Plinios ex Suidae, atque Harduini auctoritate colligerem; cum duplicis Plinii Secundi, Atheniensis nempe,& Byzantini uterque meminerit; atque ut a Lexicographo incipiamus; haec ab
, &c. Secundus Athenienses sopbista, qui vocatus es Plinius: sed cognomento
dicebatur Diurus, quas fabri flius. Fuit autem Herodoti lege Herodis Sopbisae
magiser, scripsi declamationes oratorias. Sed hic etiam haud modica de Plinii nomine oritur controversia: Iohannes Albertus Fabricius in latina bibliotheca negandi
particulam desiderari conjecit; nempe, ut legere debeamus - .i sui ι σ non
qui vocatus es Plinius b): in graeca vero Bibliotheca restitutionis inventorem primigenium non dissimulavit, cum, propemodum, ait se), assentior Mevrsi conjecturae, qui negandi particulam in Suidae codicibus excidisse putat. In diversam licet abeat Κus erus sententiam, adhuc tamen & ipse depravatum Suidae locum judicavit; imo
Plinii nomen omnino a Lexico expungendum: ad verba siquidem .: Q in mi
Haec Q, ait, a sciolo quodam adjecta esse puto, qui cum legisset Plinium juniorem appeLIatum fulse Secundum, de eo nidam bio loqui exsimabat; Jed Plinium Secundum diversum Use a Secundo Sopbised Atheniens, de quo Suidas bie agit, adeo manifestum es, ut imperitiam suam palam prodat, qui eos confundant. Samuel Bochartus nemini doctorum
hominum posthabendus, locum Suidae prae oculis habens, Plinii vocem non Iegit, unde es, ait, e)qu)d Seeundus Sopbisa Athenienses quia situs erat fabri lignarii nimirum . hoc tamen loco Bochartus Plinii nomen in Suidae lexico desiderari minime professus est; & bona Fabricii, & Κusteri pace nihil sive addendum,
sive delendum apud Suidam arbitrarer . Illud quidem ingenue fateor a nemineantiquorum hunc Secundum Atheniensem Sophistam, Plinium appellari; & praese tim apud Philostratum , qui Secundum Epithron, quasi Fabri puerum rectius vocat, & apud Antonium Melissae, qui illum Secundum unice nominavit Uin. Et sa-nὸ ubinam Meursio, & Fabricio Plinii nomen recipientibus, negandi particulam in Suidae lexicis excidisse innotuit quibuscumque refragantibus exemplaribus λPraeterquamquod cujusnam alterius Plinii hoc unice loco Suidas recordari debuerat, quando id ratio minime poscebat; quot enim quantique Secundi cognomine
illustres apud Romanos extitere, & cur nominum aequivocationem pertimescere
debebat, si hic Atheniensis, caeteri Plinii literis celebres ad Italos pertinebant ΤCum igitur nusquam Plinii, sive avunculi, sive Caecilii toto in opere meminerit, quonam pacto hoc loco Secundum Sophistam Atheniensem alterum a C. Plinio Secundo suisse potuit dicere, quando Pliniorum opera, Vel ignoravit, vel contein-psit, haud insolito Graecis vitio, qui suo idiomate potissimum descripta celebra verunt. Et sane si Plinii sequentis memoriam ingerere voluisset, optima in Tra- Tom. I. I jani
I Reliqua Suidae graeea verba eonsule apud ipsum . Nos enim ea tantum mutuamur, quae in praesentem rem praetereunda non erant; eorumcue loco quae non adeb neeessaria latinam versionem sub ieeimus. Caeterum celebris est huius Herodis Sophitae vertieulus, qui a Meundo pariter Sophiliri institutus, postmodum jam alios docens in controversiam eum illo incidens, magistrum eavillo perstrinxit, nempe Et figulus 'uis, fabro fabre Her alto. Consule opuscula Mytholog., ubi & graecum earmen pag 2 Lib. I. Uit. Sophist. pag. 343. ωε- - , οι-πMia. Salmasius ita etiam a dicendi genere duro, atque ligneo, quo utebatur, appellatum suspicatur.' gratis tamen, ut apparet, cum certam hae in re Antiquorum habeamus auctoritatem. Ligneum verb Seeundi stylum nemo praeter Salmasium agnovit, qui corruptum etiam Philostrati locum affirmat, nec tamen emendat D. Consule sermonem rar. ad verba ὀ e opus &e. nempe Secundus illa sapiens interogatus, quid esset Masiεν, respondit Visi naufragium. 4 In primigenia, quam euravit Chalcondyles, abest, uti in reeentioribus. r m. II. par. aos. sbJ Tom. I. Db. λι. cap. xa. seJ Lib. II. pag. st . NJ m. IIl. Did. pag. 2ys. tea Greg. Sae. ρυ. rig. s sJ Eouis. Him in Solis. ωm. I. pre. 7 I.