De apoplexia : disquisitio theoretico-practica

61쪽

apoplexiam frequentem quoque in locis rigidis, et

ob situm terrae, ut Florentiae , Lucae , et Bononiae , vel ob regionis naturam, ut Germanis , et Britannis. Obserν med. lib. O. ObServ. ZO. Refert Baglixus , per annos, I 694, 69 , et usque ad Iro, inter naultos alios morbos Romae tunc grassantes, plurimas quoque fuisse poplexias, mortesque repentinas; non solium autem in urbe Roma sed per universam pene Italiam , adeo frequentes fuisse funesti hujus morbi casus, ut instantis mortis horrorem singulo fere momento, viventibus incuterent.

er. Omn. p. 568 et 83. Narrat Orgagni , multos Bononienses de improviso sustulisse poplexiam , intra eos quindecim dies qui inciderunt in mensem Maium , ann. 7O4 eo demque terribili spectaculo , feracem fuisse initium Maii, anni 17 29, quo pene quotidie , magno in

nium terrore, ex improvis , aut statim, aut certe intra horas non multas , cives plurimi commoriebantur.

LXI. Gestorum Gothici populi, historici, vitae inu. tationi ex laboriosa , in desidem et voluptariam, tri buunt apo plexias et pestilentes morbos , qui, seculo sexto , cum Martis furoribus, et imperii cupiditate, ad genus humani perniciem, foedus iniere. Legitur etiam apud Egnatium auctorem seculi XVI, apo-plexiam tunc temporis frequentem , ob immoderatum Vini, Venerisque usum , pervulgatam fuisse Equidem , intemperantia , et ebrietas, in cominunibus apoplexiae causis , ab omnibus numerantur; unde hinc causam repetit Henricus ab Heer , quod septen- trionalibus populis adeo frequens sit hic morbus , et regulam hanc nimis generalem , uti et ancisius , posuerit, neminem fere sobriae vitae addictum , e dem corripi.

62쪽

Nescio an fuerint Gothi apoplexia maxime mulctati, an vero populi quibus bellum et depraedationem afferebant; at mehercle, propria non fuit populo domito , vitae mutatio, ex laboriosa, in voluptuosam, sed domitori et reipsa , debuit ille post multos labores, et esuriem, Omnibus voluptatibus indulgere :an inde pestilentes morbi et apoplexia Θ Dubito; cum famis , communis sit progenies aegritudo , cumque si excipias casus singulares nimis plenitudinis, nihil sit aptius laetitia, ad firmam et diu protractam valetudinem. Certe nostris temporibus , non videmus saepius morbis obnoxios, eos quibus nova seculi fortuna ridet quin e contra cadant apoplexiae, et alii morbi, in L pictos, in illosque quibus admodum angusta res familiaris est. Unde pronus essem ad Me itandum, primum

in domitos irruisse has alma tatus uae Monestoribus dein communes fuere

Notare tamen velim exitiosam aligkties esse potuisse hanc noviter introductam consuesudinem , uno tempore coenandi et prandendi, praesertim apud illos, qui nullo utuntur entaculori sit enim subitanea, a repleto nimis stomacho, copiosior humorum distributio

ad cerebrum meque tamen pluribus verbis , in hoc usu , commorandum St, cum non Saepius aegrotari observentur , qui cibum una Vice assumunt, quam qui partitis vicibus, cibis utuntur.

LXII. poplexiam , Hippocrates , inter morbos numeravit, qui in pluviarum multitudine , et qui item hieme, magna ex parte fieri solent Caphor. 16 et 34seci. III Australes e triam constitutiones timebat, quas, ait, corpora dissolvere, et humectare, et gravem auditum , ac capitis gravitatem , et Vertigines facere.

tat is adducens observationes, totam , ait, tunc fuissecos constitutionem pluviosam et austrinam , et ita

ab initio Decembris, usque ad 8' ' diem, plurimos

63쪽

apoplecticos , et convulsos interiisse miterius, multos concidentes sine motu et SenSu, ait se Observasse , Lutetiae , in frigida et austrina aeris constitutione scilicet, medicum quemdam doctissimum, sexagenarium, ultimo Januarii die , a Cena , concidisse mortuum ;Ruellium , Septembris periisse quarto die , sicut et bibliopolam quemdam , eodem die , via acOhaea pictorem quoque , mense Aprili, anno I 545 , interiisse, stertente poplexi eodem mense figulum in suburbi Jacohaeo , levi poplexi a paralyticum

altera parte evasisse. Alius medicus, eadem fere constitutione temporis , paulo ante coenam , apoplexia correptus, repente interiit. CHOller de morb. intem. L. L P. 46. Piso notavit, quod quando circa solstitium hibernum , Boreas ventus , corpora valde comprimens, et mercurium apropter in Barometro sursum urgens,

repente insurgit, dispositos admodum infestare soleat attonitus morbus. Huic conferunt Lommi et Lancisii sententiae , de aeris insalubris ac praeternaturalis constitutioni essicacia ad producendam poplexiamri huic facit quoque illa observatio Amati Lusitani , qua admisso liberius corpori, ex balneo fervido aestuanti, frigido aere, apoplexiam accersisse memorat. Epidemicae Pontificalis imperii poplexiae, causam jure merito peti posse arbitrabatur Baglixus, ab insueta illorum annorum aeris intemperi Paestatibus scilicet calidissimis et siccissimis, successerant hiems,

anni 694 , frigidissima, et hiems I 695, adeo pluviosa, ut post hominum memoriam , visae non fuissent uberiores pluviae. Contulerunt etiam terrae motus fere universi, quibus ab anno I 687, usque ad annum 17O- , concussa fuit Italia, cum multorum locorum ruina, timor pestis quae invaserat Apuliam, ann. 69Ι,

et fames quae nonnullis in locis saeviebat vide Bagiis OPeraci loco citat )

64쪽

sonomae, anno IIa , pluviosus fuerat autumnus, pluviosa hiems, pluviosiis ver , et tantum sub initium Maii, primum , idque repente, veris calor redierat. Autumat Morgagni verisimile esse , in mensem Maii, ann. 7O4 , qui etiam , ut Vidimus, poplexi is ferax fuerat , convenisse quaedam illorum quae de Maio, anni 729 , mox dicimus et quidem , reipsa, ut ex

Baglivio didiscimus. Desumit autem Morgagni ex his

annorum tempestatibus, rationem frequentiae apoplexiarum periculumque inprimis , imminere arbitrabatur, rigente bruma , aut fervente aestate , ubi repente se excipiunt minus vero periculi inesse , cum sensim ad summum usque, aut frigoris, aut caloris pervenitur Bononiensium autem civium poplexiam proinduxisse, tunc temporis , iudicabat, suhitum aeris ca- rem, qui exsolitam sanguinis expansionem attulerat, cum maxime , ob diuturnas subfrigidas tempestates , nec dilatata adhuc vasa fuissent, nec sanguis per insensibilem transpirationem esset imminutus. Erant praeterea , ob aeque diuturnas pluvias , tam infirmae vasorum fibrae, quam quae maxime, eaque de causa ,

disruptioni magis obnoxiae. Vide epist sustra citat. LXIII. Has Patavini professoris conclusiones admisit auctor constitutionis medicae, aestatis anni IO7, D. Double . vide prooemium ). Narrat aeris temperiem

hujus aestatis fuisse in Parisiens ditione scilicet calidam atque humidam ventosque fere semper spirasse ex austro et occidente, et aliquoties ex septentrione et occidente Calores interdum fuerunt maximi, et transitus saepe filii repentinus, a calida temperi , in frigidam, et vice versa Arbitratur autem vix ad aliam causam referri posse tot mortes subitaneas, hoc anno,

Parisiis , quasi epidemicas , quam ad anni insalubres

tempestates , ut et ad hominum incuriam, se , adversus illas, apte muniendi judicatque subitum aeris ealorem insolitam sanguini expansionem afferre

65쪽

unde vitiosa cerebrum versus , huius humoris di

rectio.

Constitutio autumnalis hujusmet anni, mox frigida et humida , mox temperata et humida , Parisiis , fuit , dominatumque iterum potiti sunt morbi catarrhales , qui senum caput assicientes , multis hujus aetatis, repentino etiam ictu, exitiales fuere tiarium generat. Societ Medic Parisiens mens. Februar. I R. 18o8J. Unde nasceretur inductio , favere etiam cerebralibus morbis catarrhalem constitutionem. LXIV. Nostram , de his causis, sententiam , priusquam proponamus quoad tamen tantum illa quae vidimus λ, quaedam de regione quam incolo praecedere

decet.

Infimae Provinciae clima, aestate calidum et siccum est , hiemequo, frigidum et siccum. Vix unquam in hac regione sensim fit transitus a temperie ad aliam temperiem, frequenterque evenit ut oppressi incolae ab ardente Sirio, derepente a vento Circi, Π OG-OUESt, mistra dici, frigidissimo algeant Rarae admodum sunt pluviae , si excipias solstitiorum, et aequinoctium tempora; at abundanti rore matutino , et vespertino , in vicinia mediterranei, plerumque salito, compenSR-tur. Fit , a coelo adeo versatili, ab acriorique , ut ita dicam , aere , ut communes sint morbi pectoris , acuti

et chronici, prompteque lethales c quod Niceae etiam Observavi , unde male cogitant phthisici qui ad has

regiones, tanquam ad sacram anchoram confugiunt. Communes etiam sunt morbi capitis inter quos maniam, et poplexiam nusquam raras fuisse, mihi expertus referebat socerus. Frequentior tamen quam antea, nunc judicatur ultimus hic morbus , cujus prepauca vidi exempla , intra paucos annos quibus Massiliis medecinam exercui.

LXV. Regio autem in qua haec scribo , Martig rum civitas , quanquam ad Massiliarum Vicinias

66쪽

quid a situ diversum et proprium habet. Aquis salsis in multis partibus dividitur, iisque fere praecingitur ,

quae aestatis tempore , ad margines canalium, non raro computrescunt, rigenteque hieme, congelantur.

Omnibus ventis libere , et continuo dimatur; pluviae rariores adhuc sunt quam in reliqua Provincia , cum a ventis perpetuo imbres propellantur at ros, copiosior et magis salitus it experimentis comprobavi )quam in reliquis locis; unde fere semper humidus atmosphaera nebulosus quoque frequens aer respiratur. Incolae, fere omnes piscatores, et inope , omnino

sunt ichthyophagi et ubi desunt pisce recentes , cochleis et salsamentis pro victu utuntur ' ' Sobria cae-

'motatu inprimis digna fuit nebula , sicca, rubicundula, quae totum hunc horizontem, fere velavit diebus A. et ad Martii, hujus anni 18o8, post plurimas dies frigidas et Ventosas thermom ad gradum. Baromet ad pollic et et Iin. 4 flantibus nihilominiis septentrionalibus Ventis. Haec nebula terram olebat, pulveremque tenuissimum , subrubellum ob radii rubri, ut solet, faciliorem transitum continebat, quem precipitare sinebat. Cum in diariis, tunc tem- Poris, de terrae motubus sermo esset, quibus olim D. Gaido nebulae siccae anni 783 , originem tribueratri hanc pulverem , cujus unciam unam collectam habebam , analysi chimica, sicca et humida recognoscere statui. Summatim igitur dicam, hanc pulverem cujus color similis est radici pe-cacuanae pulverisatae, nihil ignei, et Volcanici habere, sed compositam esse, terrae Siliceae, ad majorem partem calcariae, ad minorem; argilaceae, ad minimam; viderique a Vento, ex regione Cra dicta, transVectam fuisse, suspenSamque in crassior atmosphaera , per aliquod tempus , manere Otuisse Australis , inde facta suit, derepent constitutio et quod optabilitis desiderabatur , nullum, ex his Successit motum , nec hominibus , nec frugibus. ' Praecipuum hujusce regionis alimentum consistit in piscium culinari praeparatione, cui nomen est bouimperssa. Rapide bulliunt pisces in aqua cum allio, cepa , SatiVo apio, Pi-Pere , sale, et oleo. Consumpto ad mediam partem liquido,

effunditur in vase, plebei panis ossis pleno.

67쪽

terum admodum est haec populatio, et paucis contenta. Dolores rheumatici, scorbuticae affectiones, hydropes, febres intermittentes, nephritici et calculosi dolores, morbique utane , tinea inprimis, communes sunt illic in regione aegritudines, ut etiam in omni ditione Stagni ferretensi; et, morbos culaneos nominans obiter , nunciabo mihi veram lepram antiquorum agnoscere visum fuisse, apud quatuor vel quinque familias , incolas pagi in viciniis dicti ferro stagni; qui pagus introllitim nominatur. Cum similem haereditarium et antiquum morbum exstinctum dixerint, inbmuseo tantum edocti , illumque variis aliis in locis vivum , et in filiis propagatum viderim , has obser-Vationes quondam publicas reddere curabo. ' Sed ut

Nascuntur ex acri, stimulante et nutriente, hoc cibo effectus duo primarii; μ' determinatio frequens ad organa genitalia, unde numerosa procreatio, et quoque aliquoties morbosa Salacitas 'μβ. acritas quaedam in solidis et fluidis unde alteratur pedetentim nativus color formosae enim videntur puellae usque ad primos pubertati annos, quae tum deformes fiunt haec autem coloris mutatio apud advenas non succedit, qui carnibus et Vegetabilibus Vescuntur. Est ver inter haec justa compensatio; nam in aere fere semper humido, naturali quodam ductu . ad cibos acres homines incitantur , ut debilitantibus causis alacrius resistere

queant.

'maereditariam lepram observaveram in multis familiis, loci gna dicti, in ditione Alpium Maritimarum , et in pago vicino , tum Ligurio , nomine Ca stet ranc. Adventitiam quoque mihi fuit occasio observandi. Similia vidi, Vitrosii , quo in pago, quatuor vel quinque familiae, hac congenita labe inficiuntur, ut, et adventitia, apud quosdam. Quo , aurem de morbe quem pro lepra habeo, rectum possit Lector judicium proferre , breviter sequentem delineabo descriptionem juvenis Vitrolliensis, nomine Ludopici Gula mann circiter 34, quem perlustravi, die I 6. Novembris, anno I 8o , praesentibus, ejus patre, chirurgo loci, D. artim, et milite nomine Simone Farin , quibusdam leprae symptomatibus quoque affecto, quibus anno I 8o6 , in Martigiensi nosodochio,

68쪽

ad propositum redeam, perquam rarae olim, his regionibus, observabantur a poplexis , sic enarrantibus senibus , nunc frequentes frequens etiam est epi-lepsia , quam tamen , ab omni tempore , non raram fuisse arbitror , ob coeli indolem , quae similis sese offert coelo pagi Alpium Maritimarum, in quo communem hunc morbum inveni, cum stati lice has Alpes peragrarem Frequentes etiam admodum sunt passiones hystericae et hypochondriacae . Per annos autem, I 8Oω, et I 8o , qui siccissimi fuerunt, regnarunt frequentius venti ex oriente et meridie, calidi et humidi, ita ut almen aliquoties derepente Spirarent, ex septentrione, et occidente, frigidi et Sicci Tenaces praecipue , fuerunt austri , mensibus

arseniato Sodae, Sudorificis , cauteriisque , Suppetiatu eram. Modica statura Crinis protensus , SubrufuS, SparSux Vultum tegens , obscurandi gratia Frons rugosa , tuberosas de- Pilata supercilia, et ilia. Oculi parvi, acres et acuti NaSus modicus , acutus Vultus plenus et subruber Tumidae maxillares, et parotides Tumentes omnes glandulae , inprimis , linguales , amygdalae , pharyngeae Garyngeae Sputatio frequentissima Larynx extus propulsus , mobilissimus. Respirati anZia , coarctata Venae tumidae , et de manus Pulsus alacris, frequens. Vigens ciborum appetentia , atque digestio Optima vires musculares Crura tuberoSa, cum Venis inflatis aeterlim, juvenis alacris , vivacissimus , quotidie rusticis durisque laboribus exercitus, cum quibus rectilis valet, quam ubi otiatur de morboque non conque Stus, nisi de angusta respiratione , et de nimis frequenti spuendi ne

cessitate.

Ab octo annis, glandulari, ac lymphatica hac aegritudine

aborat. Prius , scabie affictus fuerat, et ante scabiem , febribus intermittentibus, per tres annos. Pater ejus et mater sexagenarii , formosa specie , et optima Valetudine gaudent. Fratres, amici , parentes , cum aegro Versantes, nullum inde morbum acquisiVerunt. Haec sunt symptomata , magis inlisve acerbata omnium

illorum quos vidi hac aegritudine laborare, ut fusius alias enuntiabo.

69쪽

Ianuasi Februasi , et Martii, anni 18 οὐ quo populariter saevitri in pagis totius ditionis, praecipue ad

littora maris , febris catarrhalis , quae dispnoeae suffocantis , peripneumoniae, lethargiae, rheumatismi acuti, haemorrhagiae variae , Symplomata simulabat, multosque abortus produxit Thermometrum Reaumurianum,

vix ad glaciem descensum fecit per hanc hiemem. Maximum aestivi caloris fuit, grad. q. Hiems anni I 8O7, acutior fuit, et ad gradum unum subter glaciem , descensum fecit mercurium. stas fuit quoque calidior, et per aliquot dies remansit mercurium, in meo ther- mometro , ad 25 gradus; at propter Ventos humidos, intolerabiliores adhuc erant calores. Lutentes pisces, Ut qualus-squatina , syngna thur acus et in n.', aliique, aquis innatabant, sphixia capti, potiuS, ut

arbitror , ex limo corrupto, quam e calore , cum

meum thermometrum, ad gradum 9 , tantum , in stagni aquis, ascenderet. Hiems vero hujus anni 1 8o , algidissima fuit, pro regione ; thermometrumque per mensem Februarium , ad gradus a subter o

fere semper fuit piscesque varii , inter quos qualus supradictus , et mugil cephalus L in n. languentes et fere mortui, ita copiose , supernatabant, ut omnis populatio, in pisces faciles captandos dies

consumeret e quibus , heu , non adveniat malum , cum multi fere corrupti essent thermometrum autem,

in aquis, gradum congelationis, non ultra descendebat. Barometrum , hac in regione, quanquam ad libellam maris respondeat, magis quam ad a poli et lin. . non vidi ascendere. LXVI. Inter omnes autem qui in hac regione apo-plexi correpti sunt , perpauci, aestatis tempore , inciderunt; sed magis hiemali, et vernali tempestate,

qua Summopere Variat coelum tempore etiam solstitii et aequinoctii, quo venti vehementius spirant. In

70쪽

universum, fere omnes de quibus habui notitiam apoplectici facti sunt, flante frigidissimo vento istrat

dicto, cui immuniti expositi fuerant Austrae et Orientales aurae , quae tam diu spirarunt, gravedines quidem, et raucedines produxerunt, non vero apoplexiam. Per hanc quam dixi, catarrhalium febrium epidemiam, talis erat aeris dispositio, ut sanguinem et vasa in pulmonibus expanderet, sanguinolentaque puta educeret, quod mihi ipsi evenit, dum ad aegros invisendos, quotidie per rura iter facerem neminem autem Vidi, ex I5 circiter aegrotantibus, in apoplexiam incidere. LXVII. Nullum ideo mihi dubium restat, Vento frigidissimo et rapidissimo, posse animalium humores,

ab extus ad intra retropulsi, congestiones in visceribus , cerebro non excepto, producere : duplice nimirum vi, in corpus tunc agit ventus vi refrigeratrice , qua nativum externum calaricum imminuit , unde, ad equilibrium , internus calor foris continuo attractus, vix ad motus vitales sussicit 'g'. vi compressiva, et Summa est, qua Vasorum culaneorum diameter ,

in arctum coegitur , sanguineaque et lymphatica massa, in interiora impellitur. Torpescunt membra, cor palpitat, pulsus sunt imminuti. Resistunt fortes pereunt debiles , pro tempore quo tali refrigerio expositi fuerunt. Mense Maio, anni IIO6, pauperculus , ex natione Germana, quem pridie in vias, sanum, robustum mendicantemque inspexeram, per noctem , aeri dormierat, more mendicantium, id permittente tempestate. Surrexit interea ventus Borea frigidissimus , et Summo mane, rigidus , pallidus , et absque sensu et motu, inveniebatur hic pauper, unde in nosocomium delatus est. Pulsum explorans , nullum detexi, et irregulariter solum, cor formicabat. Omnia membra eranr contracta, et frigida, ut cubiculi pavimentum Linteis calidis, ut iterum et tertim excalfaceretur aeger,