C. Cornelii Taciti opera omnia

241쪽

ANNALIUM LIB. XV. 33 motus his, & paullulum in publico vel satus, post

domi secretus, animum adversum suprema firmabat, donec manus militum adveniret, quos Nero tirones, aut stipendiis recentes, delegerat. Nam vetus miles timebatur, tamquam favore imbutus. Obiit, abruptis brachiorum venis Testamentum foedis adversus Neronem adulationibus, amori uxoris dedit, quam degenerem, sola corporis forma commendatam, amici matrimonio abstulerat. Nomen mulieris, Arria Galla priori marito,

Domitius Silius: hic patientia, illa impudicitia,

Ρisonis infamiam propagaVere. LX. Roxi ΜΑΜ necem Plautii Laterani, consulis designati, Nero adjungit, adeo propere, Ut non complecti liberos, non illud breve mortis arbitrium permitteret Raptus in locum servilibus poenis sepositum, manu Statii tribuni, trucidatur, plenus constantis silentii, nec tribuno objiciens eamdem conscientiam. Sequitur caedes Annaei Senecae, laetissima Ρrincipi, non quia con-jurationis manifestum compererat, sed ut ferro

grassaretur, quando venenum non processhrat.

Solus quippe Natalis, hactenus prompsit :missum se ad aegrotum Senecam, uti viseret, conquerereturque, cur Pisonem aditu arceret melius fore, si amicitiam familiari congress u exercuissent. Et respondisse Senecam sermones mutuos, crebra conloquia neutri conis

242쪽

ducere ceterum salutem suam incolumitate

Pisonis inniti.' Haec ferre Granius Silvanus, tribunus praetoriae cohortis, an dicta Nat lis, suaque responsa nosceret,' percunctari S necam libetur. Is sorte, an prudens, ad eum diem ex Campania remeaverat, quartumque apud lapidem, suburbano rure substiterat. Illo, pr pinqua Vespera, tribunus venit Quillam globis militum sepsit. Tum ipsi, cum Pompeia riussina uxorein amicis duobus epulanti mandata Imperatoris edidit. LXL ΕΝΕcΑ, missum ad se Natalem, con- questumque nomine isonis, quod a visendo eo prohiberetur, seque rationem valetudinis amorem quietis excusavisse,' respondit. Cur salutem privati hominis incolumitati suae ant serret, causam non habuisse nec sibi promptum

'in adulationes ingenium. Idque nulli magis

innarum, quam Neroni, qui saepius libertatem Senecae, quam servitium expertus esset.' Ubi haec a tribuno relata sunt, oppaea, Tigellino coram, quod erat saevienti Principi intimum consiliorum, interrogat, an Seneca voluntariam mortem pararet V Tum tribunus, nulla

pavoris signa, nihil triste in verbis ejus, aut

vultu deprehensum' confirmavit. Ergo, regredi, Windicere mortem' jubetur. Tradit Fabius Rusticus, non eo, quo Venerat, itinere

243쪽

ΑNNALIUM LIB. XV. 3s reditum, sed flexisse ad Fenium praesectum, Mexpositis Caesaris jussis, an obtemperaret,' interrogavisse monitumque ab eo, ut exsequeretur fatali omnium ignavia. Nam, Silvanus inter conjuratos erat, augebatque scelera, in quorum ultionem consenserat. Voci tamen aspectui pepercit intromisitque ad Senecam unum ex centurionibus, qui ' necessitatem ulti .mam' denuntiaret.

LXII. ILL interritus poscit testamenti tabulas '' ac denegante centurione, conVersus ad amicos, quando meritis eorum referre gratiam prohibetur, quod unum jam tamen pulcherrimum habeat, imaginem vitae suae relinquere testaturci cujus si memores essent bonarum artium, famam tam constantis amicitiae laturos.' Simul lacrimas eorum, modo sermone, modo intentior in modum coercentis, ad firmitudinem revocat, rogitans '' Ubi praecepta sapientiae' ubi tot per annos meditata ratio adversum imminentia' Cui enim ignaram fuisse saevitiam Neronis' Neque aliud superesse post matrem, fratremque interfectos, quam ut educatoris praeceptorisque necem adjiceret. LXIII. Ua haec atque talia in commune disseruit, complectitur uxorem paullulum adversus praesentem formidinem molitus, rogat orat, que tomperaret dolorem, ne aeternum suscipe-

244쪽

236 C. CORNELII TACITI et sed in contemplatione vitae per virtutem tactae, desiderium mariti solatiis honestis toleraret.' Ilia contra, sibi quoque destinatam mortem adseverat, manumque percussoris exposcit. Tum Seneca, gloriae ejus non adversus, simul amore, ne sibi unice dilectam ad injurias relinqueret Vitae,' inquit, delinimenta monstraveram tibi, tu mortis decus mavisci non invidebo exemplo. Si hujus tam fortis exitiis constantia penes utrosque par, claritudinis plus in tuo fine.' Post quae, eodem ictu brachia ferro exsolvunt Seneca, quoniam senile corpus,ti parco victu tenuatum, lenta effugia sanguini praebebat, crurum quoque .poplitum venas abrumpit Saevisque cruciatibus desessus, ne dolore suo animum uxoris infringeret, atque ipse visendo ejus tormenta, ad impatientiam delaberetur, suadet, in aliud cubiculum abscedere.' Ε n vissimo quoque momento suppeditante eloquentia, advocatis scriptoribus, pleraque tradidit, quae in vulgus edita ejus verbis, invertere supersedeo. LXIV. AT NERO, nullo in Paullinam proprio odio, ac ne glisceret invidia crudelitatis, in- hiberi mortem' imperat. Hortantibus militibus, servi libertique obligant brachia, premunt sanguinem, incertum an ignarae. Nam, ut est vulgus ad deteriora promptum, non defuere, qui crederent, donec implacabilem Neronem tim

245쪽

ANNAL Iu LIB. XV. erit, famam sociatae cum marito mortis petivisses deinde oblata mitiore spe blandimentis vitae evictam cui addidit paucos postea annos, laudabili in maritum memoria, Wore ac membris in eum pallorem albentibus, ut ostentui esset, multum vitalis spiritus egestum Seneca interim, durante tractu, mentitudine mortis, Statium Annaeum, diu sibi amicitiae fide, arte medicinae probatum, orat provisum pridem Venenum, quo damnati publico Atheniensium judicio exstinguerentur, promeret adlatumque hausit frustra, rigidus jam anusis cluso corpore adversum Vim veneni. ostremo stagnum calidae aquae introiit, respergens proximos semorum, addita voce, Libare se liquorem illum Jovi LIBERATORI.' Exin balneo inlatus, Qvapore ejus exanimatus, sine ullo funeris sollemni crematur. Ita codicillis praescripserat, cum etiam tum praedives praepotens, supremis suis consuleret. LXV. FAMA fuit, Subrium Flavium cum centurionibus occulto consilio, neque tamen ignorante Seneca, destinavisse, ut post occisum opera isonis Neronem, is quoque interficeretur, tradereturque imperium Senecae, quasi, insonti claritudine virtutum, ad summum fastigium delecto. Quin, verba Flavii vulgatantur, ' Non referre dedecori, si citharoedus

246쪽

as C. CORNELII A cITI demoveretur, Qtragoedus succederet quia, ut Nero cithara, talis tragico omatu canebat.

LXVI CETERUM militaris quoque conspiratio non ultra fefellit, accensis indicibus ad prodendum enium Rufum, quem eumdem conscium, inquisitorem, non tolerabant. Ergo instanti, minitantique renidens Scevinus, neminem 'ait plura scire quam ipsum ' Hortaturque ultro redderet tam bono rincipi vicem. Non vox adversum ea Fenio, non silentium a sed verba sua praepediens, pavoris manifestus, e terisque, ac maxime Cervario Proculo equite, ad convincendum eum connisis, jussit Imperatoris

a Cassio milite, qui ob insigne corporis robur adstabat, corripitur, Vinciturque. LXVII. Mox eorumdem indicio Subrius Fla-Vius, tribunus, pervertitur, primo dissimilitudinem morum' ad defensionem trahens, neque se armatum cum inermibus, effeminatis 'tantum facinus consociaturum.' Dein pota quam urgebatur, consessionis gloriam amplexus, interrogatusque a Nerone, quibus causis ad oblivionem sacramenti processisset oderam te'

inquit, ' nec quisquam tibi fidelior militum fuit, dum amari meruisti odisse coepi, postquam parricida matris, uxoris Mauriga, histrio, in incendiarius exstitisti.' Ipsa retuli verba,

quia non ut Senecae, vulgata erant nec minus

247쪽

ΑNNAL Iu Μ LIR. XV. 39nosci decebat militaris viri sensus incomptos validos. Nihil in illa conjuratione gravius auri-hus Neronis accidisse constitit, qui ut faciendis keseribus promptus, ita audiendi, quae faceret, insolens erat. oena Flavii Veiano Nigro tribu-

επι mandatur. Is proximo in agro scrobem

effodi jussit, quam Flavius ut humilem, angustam increpans, circumstantibus militibus, Ne hoc quidem,' inquit, ex disciplina admonitusque sortiter protendere cervicem: Utinam,' ait, tu tam fortiter ferias ' Et ille multum tremeris, Cum vix duobus ictibus, caput amputavisset, vitiam apud Neronem jactavit, sesquiplaga interfectum a se' dicendo. LXVΙΙL Rox1Mu conflantiae exemplUm Sulpicius Asper, centurio, praebuit percunctanti Neroni, ' cur in caedem suam conspiravimethreviter respondens Non aliter tot flagitiis ejus subveniri potuisse.' Tum jussam poenam subiit. Nec ceteri centuriones in perpetiendis suppliciis degeneravere. At non Fenio Ruse paranimus, sed lamentationes suas etiam in testamentum contulit. Opperiebatur Nero, ut Vestinus quoque consul in crimen traheretur, violentum

.insensum ratus sed ex conjuratis consilia cum Vestino non miscuerant, quidam vetustis in eum simultatibus, plures, quia praecipitemin insociabilem credebant. Ceterum Neronis odium adver-

248쪽

et o C. CORNEO TAcitisus Vestinum ex intima sodalitate coeperat, dum

hic ignaviam Principis penitus cognitam despicit, ille ferociam amici metuit, saepe asperis facetiis

inlusus quae ubi multum ex vero traxere, acrem sui memoriam relinquunt. Accesserat repens causa,

quod Vestinus Statiliam Messalinam matrimonio sibi unxerat, haud nescius inter adulteros ejus Caesarem esse. LXIX. si τυ non crimine, non accusatore exstitente, ilia speciem judicis induere non poterat, ad vim dominationis conversus Geret num tribunum, iam cohorte militum immittit: jubetque praevenire conatus consulis, occupare velut arcem ejus opprimere delectam juventu- tem,' quia Vestinus imminentes soro aedes, decoraque servitia, pari aetate habebat. Cuncta eo die munia consulis impleverat, conviviumque celebrabat, nihil metucns, an dissimulando metu, cum ingressi milites' vocari eum a tribuno' dixere. Ille nihil demoratus, cxsurgit omnia simul properantur clauditur cubiculo praesto est medicus abscinduntur Venae vigens adhuc halneo infertur calida aqua meisatur, nulla edita

voce, qua semet miseraretur. Circumdati interim custodia, qui simul discubuerant, nec, nisi provecta nocte, omissi sunt, postquam pavorem

corum, ex mensa exitium opperientium .ima-

249쪽

AusALIUM LIB. v. et tginatus .inridens Nero, satis supplicii luisse,' ait ' pro epulis consularibus. 'LXX. x1 M. Annaei Lucani caedem imperat. Is profluente sanguine, ubi frigescere pedes manusque, paullatim ab extremis cedere spiritum, fervido adhuc, compote mentis pectore, intelligit, recordatus carmen a se compositum, quo vulneratum militem per ejusmodi mortis imaginem obiisse tradiderat, versus ipsos retulit eaque illi suprema vox fuit Senecio post hac & Quintianus QScevinus, non ex priore vitae mollitia, mox reliqui conjuratorum periere, nullo facto

dictove memorando.

LXXI. Ε compleri interim Urbs funeribus, Capitolium victimisci alius filio, fratre alius, aut propinquo, aut amico intersectis, agere grates deis, ornare lauru domum, genua ipsius advolvi, dextram osculis fatigare. Atque ille gaudium id credens, Antonii Natalisis Cervarii Procul sesitinata indicia impunitate remuneratur Milichus, praemiis ditatus, Conservatoris sibi nomen Graeco ejus rei vocabulo, adsumpsit. Ε tribunis Granius Silvanus, quamvis absolutus, sua manu cecidit:

Statius roximus veniam, quam ab Imperatore acceperat, Vanitate exitus corrupit. Exuti dehinc

tribunatu Ρompeius, Cornelius Martialis, Flavius Nepos, Statius Domitius; quasi Principem non quidem odissent, sed tamen exist imarentur.'

250쪽

et a C. ORNELII A cITI Novio risco per amicitiam Senecae, Glitio Gallo, atque Annio Pollioni, infamatis magis, quam convictis, data exsilia Priscum Antonia Flaccilla conjunx comitata ex Gallum Egnatia Maximilla, magnis primum, integris opibus, post ademptis quae utraque gloriam ejus auxere. Pellitur, Rufius Crispinus occasione conjurationis, scd Neroni invisus, quod Poppaeam quondam

matrinaonio tenuerat. Verginium QRufum claritudo nominis expulit. Nam Verginius studia juvenum eloquentia, Musonius raeceptis sapientiae fovehat. Cluvidieno Quieto, Iulio Aminpae, Blitio Catulino, Petroniolrisco, Iulio Altino,

velut in agmenin numerum, Egete maris insulae permittuntur. At Cadicia, uxor Mevini & Caesonius Maximus Italia prohibentur, reos disse se, tantum poena experti. Acilia, mater Annaei L cani, sine absolutione, sine supplicio, dissimulata. LXXII. Qt 1st' perpetratis Nero, Concione militum habita, bina nummiim millia viritim,

ni pularibus divisit addiditque sine pretio fru

mentUm, quo ante e modo annonae tebantur.

Tum, quasi gesta bello expositurus, vocat senatum triumphale decus etronio Turpiliano, consulari, Cocceio Nervae, praetori designato,

Tigellino praesecto praetorii, tribuit Tigellinum MNervam ita extollens, ut super triumphales in

foro imagines, apud palatium quoque eis gies