Vitarum Italorum doctrina excellentium qui saeculo 18. floruerunt decas 1. 6.. Auctore Angelo Fabronio

251쪽

Ron tantum cum noVae darentur, sed etiam de. cies repetitae fletum spectatoribus moverunt . Poeta vero ut carissimam filiam Sisaram diligebat , credo quod novitate in primis delectabatur . Sed ad Gravinam reveri . Is quinque Τragaedias vulgavit, quas Martellianis opponeret,

utque Veram . earum scribendarum viam eXe

pio monstraret. inam bonae, nihil ad rem . Tvlas certe ille iudicabat, licet trium mensium spatio , si ei fidem habeamus , conditas diceret. Sed nescio quo p cto in poeticis operibus magis, quam in aliis sinim cuique pulchrum est. Mar'tellius autem quid se facere par esset intuebatur , non quid Gravina laudaturus foret; faliseque opinabatur hoc esse defensionis ac laudis , quod fiequentissimo theatro , ac magno clamore , cum id aeque gloriari non posset Gravina, istae Tragoediae sepe comprobatae Dissient. Ad quam gloriam augendam licet is eandem lacu

dem diem noctemque tunderet, non tamen squidquam detrahebat de cura ac sedulitate . quas selitus erat adhibere in Patriae negotiis procurandis .. Aderat in omnibus rebus Aldro

vando, de bic ejus consilio in primis moveba'

252쪽

tur. Habuit sane Aldrovandus negotia gravis sima quae tractaret, nec quidquam illorum e plicuit , quin tantum tribuerit Martellio ,

ut cum eo gloriam communicaverit . Multas

quoque res Μartellius sine Aldrovando gessit eo tempore , quo hic valetudinis caussa ab Urbe abfuit. Qtio tempore cum Dequenter adiimet S. tificem CLEMENTEM X1. , mirificas ab eo semper tulit voluntatis significationes. Idem Pontifex cum vellet m. MDCCxIII. Pompeium Alis

drovandum et nvirum litibus iudicandis ad Galliarum primum, mox ad Hispaniarum Reges de sitis rebus maximis Legatum mittere , a Senatu Bononiensi requisivit, ut bona eius cum venia , & sine detrimento stipendiorum, quae de publico aerario pendebantur Martellio , hic eius. dem Aldrovandi affecta , & adiutor esset in . consiliis capiendis . Senatus non selum Pontificis Voluntati morem gerendum censitit, sed etiam Martellio stipendia duplicavit. Comitabam tur in itinere Aldrovandum duo summa nobili. tale Praesules Ovardus, di AquaViva, ac praeterea Μarcus Antonius Ranutius . Ubertinus Landus, aliique non tam genere , quam doctri

253쪽

na clari viri, quoium omnium magnam benevolentiam brevi consecutus est Martellitis . Cum vero Parisios veniίset, ad amicitiam accessit Cardinalium Philippi Gualterii, & Melchioris P lignachii , & in familiaritatem penitus intravit

Cornelii Bentivoli, qui tum in eadem civitate Pontificis erat Legatus. Ulus quoque familia riter est litteratissimis viris Fontanellio , Motta, Regnierio , Hiro , Capistronio , Crebilio-nio , Μalesieuo , Fraguerio, Surinio, oc se mina horum nemini doctrinae laude secunda is Dacieria. Cum his Martellius sepissime sermones habebat de litteris ; cumque aliquando ad Tragaedias venissent, ille rogatus est snemo enim non norat, quantum in hoc Poesis genere valeretJ ut sitam opinionem proferret de ratione Graecos Tragaedos imitandi , & praesertim liceret ne expressia ab iis silorum tempori momores , ad nollatim usiam transferre . Cumulatiς sime iis quidem satisfecit. Id vero occasio illi fuit conficiendi Dialogos quosdam, in quibus suam totam de veteri est recenti Trapaedia explicaret sententiam. Hos probatos fuisse amicis

eiusdem, id erit indicio, quod eos Parisiis

254쪽

edendos curaverint . Id moleste tulit Manelialius, qui eosdem non fatis persecisse existimabat . In his Dialogis laudat quidem Tragicos Graecos, atque ad illos imitandos homines hortatur; inquit tamen, perquam diligenter videndum esse quatenus, quoniam nec Uitiis carent , dc habent plurima , quae moreS hodiernos dedecent , quorum rationem habendam esse assirmat. Bene ac sapienter eos facere , qui naturam sibi proponunt tanquam exemplar quod imitentur , quique rationem magis , quam Aristatetica praecepta consiliunt .. Explicat in quo praesertim constitere debeat mirabile Tragaediae : pluribus verbis examinat praecep tum de unitate actionis , temporis , & loci , contenditque inter omnes convenire Oportere , ut actio una sit, unum tempus , quanquam hoc longius unius diei spatio produci possie afferat, non aeque tamen convenire necesse esse , ut omnis locorum varietas a Tragoedia absit, ad quam semientiam declarandam maxime conducunt, quae de veteri nostrati scena in medium profert is

Docet quid intersit inter Gallos & Italos in sit , quae pertines ad moderandam scenam , aclagen

255쪽

237 agendam fabulam , & ad actorum vestitum ; de

quae ab iitrisque peccantur, libere reprehendit. Videtur quoque arguere Tragicos Gallos , quod nimium Amori tribuerint, usque eo ut actiones gravissimas, oc maxime illustres effoemina- Verint; quodque in repraesentandis factis alienigenarum nationum mores patrios magis , quam illa tam spectaverint i Eadem ferme repetit ,

quae alibi scripserat , de versu Tragico , &praecepta quoque tradit de conficiendo meloia drammate , ut quod sua natura vitiosem ell, minus defarmitatis habeat. inianquam vero Mar-

tellius intelligentia Tragicae Poesis omne,sere anteire videretur, ei tamen libuit, ut huinque recens a se factae Tragaediae iudicium doctorum Gallorum subirent, a quibus cum multa obiecta fui Tent, horum pleraque rationum pondere diluit, si quam culpam a se commissam agnovit, ingenue fateri non dubitavit . Non poterat non libentissime Martellius in clarissima Europae luce, & in doctorum non selum , sed etiam nobilium viroruni flore versari , a quibus omnibus magnis honoribus assiciebatur. Qtra Propter non fallidio eius in qua enat urbis , sed

256쪽

238 caritate Patriae laetum essse existimare debemus , quod a Pontifice M. impetraverit, ut in Italiam

redire poTet . Videns enim in longum tempus di ci consectionem negotiorum , quae tractanda susceperat Aldrovandus , non ferendum putavit, ut maius detrimentum Patria acciperet in selvendis sibi satis amplis opem pensionibus , eo tem pore quo omnino opera sua carebat. Itaque R mam novem circiter post menses , ex quo ab ea

discesserat, ad suum pristinum munus rediit; quo ut pervenit S. Pontifex ab eo edoceri voluit , quo in flatu essent res suae Parisienses. Cui satis q3dem fecit Martellius , cum particeps omnium coinsiliorum fuisset, & horum oratione explicandorem miram facilitatem haberet. Romae cum satis otii nactus esset, hoc in primis continiit ad emendandum Dialogum de veteri oe recenti Tragaesiet, cuius paullo supra mentionem secimus ; S ad condendam fabulam Piscatoriam cui nomen est Adria, quam quidem omni Venustate omavit. Non mediocre quoque tempus

posuit in describenda vita Alexandri Guidi, cui neminem in P si silperiorem poneb*t ; & in corrigendis , edendisque in unum corpus collectis ,

quas

257쪽

239 quas ad eam diem lucubraverat , Tragaediis. Ε,

rum autem corrigendarum caussam in primis at tulerunt animadversiones, quas eiusdem rogatu

confecerant docti viri Justus Fontaninius , &Vincentius Leonius. Hae Tragaedice tribus voluminibus continentur, easque nuncupavit Cam

dinali Annibali Albanio, cui gratissimum , fuisse munus ex eo potest coniici , quod eodem suffragante , maximus natu filiorum Martellii auctus est satis pingui sacerdotio. Sine dubio Italica Poesis plurimum debet Martellio, non modo quod eam nobilissimis Tragaediis locupletaverit, sed etiam quod exemplo suo multos excitaverit ad excolendum hoc Poesis genus longo temporis intervallo in Italia intermisistim. Hi tamen , si perpaucos excipias , quanquam nihil nisi summa ratione fecisse Marte l-lium existimarent , adduci minime potuerunt , ut Μanellianum versem sequerentur, huic hendecasyllabum praeserentes. Ex hoc autem intelligi potest quantae operae sit Tragaediam condere , quod in tanto Poetarum numero , qui his temporibus ad Tragicam Poesim se applicuerunt, pauci admodum extiterint, qui pluries ingenii per

258쪽

periculum facere voluerint . Contra Martellius non contentus tribus voluminibus Tragaediarum editis , nunquam destitit, quid in hoc possiet, tentare . Et quidem felici semper eventu. It que fecit, ut vere dictum de eo ei se videatura scriptoribus Ephemeridum Trevolitiensium di Peu de nos Tragiqus s'egaillent a MonMur Martelli. Inter Tragaedias quas pol remis temporibus secit , duae sunt versibus hendecasyli bis script e Helena Casta , & Perseιes in Sam thracia , cujus rei id caussae fuisse idem fas sus est, ut ostenderet se non aversissimo animo ede a veteri Italorum in scribendis Tragoediis comsuetudine ; addebatque optare se saetas , de cassis quidam ne faceret impedivere) eas versibus Maditellianis reddere , quo facilius homines versum cum versu comparantes , intelligerent quantumis hendecasyllabus detrahat de naturali ac non fisecata illa gravitate , quae inesse Tragaedia: debet . Accidit anno Moccxvi. ut ardentiori fortasse quam antea studio Romae ageretur , quae jamdiu torquebat Bononienses, & Ferrarienses controversia de reducendo Rheno in Padi al-Veum. Q d quidem negotium pro suo mune

259쪽

a Ire sic procuravit Martellius, ut dissicile sit ividicare utrum ei gloriosius, an laboriosius fuerit. Pro his tantis suis meritis praeter illam laudis& gloriae, alia quoque merces ei perseluta est

a Patria amantissima. Nam, decernente Senatu,siissectus est Iacobo Bergamorio, qui primum locum tenebat inter eos, qui sent eidem se natui a secretis. Ad hoc tamen munus sane ho. nestissimum non venit, nisi confecto negotio de aquis, idque fuit mense Aprilis m. MDCCXVIII. In hoc quoque amor Patriae erga illum se os tendit, quod eodem ferme tempore plurimum auxerit stipendium, quod pro munere docendi humaniores litteras ei perseivebatur; quodque . honorem non vulgarem contulerit in eius natu maximum filium. Hunc enim voluit esse ab epistolis Camillo Bolognetto, quem Legatum ad Caesarem gravissimis de caussis legabat. Quamquam nullus dies a negotiis Mareel lio vacuui enset, satis tamen ei relinquebatur temporis, quod in studiis ac litteris sitis consiimeret. Et eo maxime incubuit, ut Poema conderet de adventu Caroli Magni in Italiam , eiusque ad Ο eidentis imperium adscensu. Utinam ad exuin tum

260쪽

assatum perduxisset opus immoreale iuturum , ut iudicium facere licet ex decem & sex, quos reliquit, libris. Pre possierat hoc sibi, ut magna varietate illud condiret, & more insti. tutoque Ariosti modo ludicrum , modo sublime , modo aequabile Sc humile pro varia rerum n, tum adhiberet dicendi genus. Eodem quoque Drme tempore aliud stripsit Poema, in quo non

Hemam aliquem cecinit, sed Monachos acriter inter so contendentes de hereditate, quae iue. rat testamento legata cuidam Asino , quem n minatum fingit Radisone , ex quo nomen Poe ma invenit . Dividitur hoc trecentum in δαε; versus vero sic terminantur, ut extremae

imius iume syllabae octies similiter desinant, quae quidem res plurimum habet difficultatis, unde factum ibrtasse est, ut m hoc Poemate cet ra inter desideretur molle quoddam ac libere flu.ens . Neque ita multo post elucubravit Dialo.

gos , quibus tituli sunt, si rasso , o delia eo na gloria; & si vero Parigino Italiano, qu rum in primo laudes Torquati Tassi celebram

tur. harumque laudum occasione disputatur, an ullus sit in mortuis gloriae sensis r in secundo vero docte atque erudite ostenditur, Italos multum

praea