장음표시 사용
31쪽
PARS ILCAPUT I. De Horologiis, hic Viennae constructis
q. I. O illatoria, Londineno bus plane imilia. 182q. II. Horologium fructurae vulgaris. ibid.
De Parisiensi Horologio AEquationis.
q. III. Horologium , sonam adfingula scrupula, prima ssecunda. ibid. q. I. Mobilis annularis limbus, i q. II. I Detines hujus mobilis
in quo temporis aequatio im annularis limbi. 187 dicatur. 186
In qua referuntur quam plurium Siderum transius per Meridianum manensem, obse ali die I3. 14. N Ις. Decembris Anni 1 I. Pag. 19, Notae in Triduum. Ρag. 2O2. Praecipuarum inerrantium sesiarum, ordo Tran tuum per Meridimnum, N altitudines vi supra horidontem Viennensem ad annos 6O. Pag. 2O3.
32쪽
De iis, quae ante con russionem Speculae cons G
aedificium omne quamvis exiguum , praevia delineatione aliqua eXprimi, distribui, dirigi solet. Ad hoc autem , quod mihi proposueram , praemitten' da etiam fuit consideratio eorum , a quibus usus, altitudo , positio aedificii pendere poterant, suntque sequentia :9. I. Horizon Viennensis, ejusque impedimenta , panis Coeli prospectam adimentia.
IΕΝΝA AUs1R1ae amplitudinem selis ortivam patentem habet, atque etiam patentia bina , fere integra , illius ad orientalem semicirculum supplementa. Νon quod Urbs alte promineat, vel quod ad ejusdem ortivam plagam indefinita planities pateat longe lateque, sed quod parumper acclivis est haec, cui Urbs insistit, ora Danubii, & si colles aliquot in propositae regionis parte extant, ii adeo remoti ac humiles sunt, ut visui ex editioribus Urbis locis impedimento non sint.
33쪽
1 LIBERI. Ad austrum eminet clivus vulgo Wienner-Berg) ab extremo Suburbio leniter ascendens, cujus fastigium vix editiores Urbis Turres
altitudine eXaequant. Majus autem plagae occidentali impedimentum asserunt montes, ultra terminos occiduae selis amplitudinis , hinc ad Viennam amnem,
illinc ad Danubium protensi. Inter hosce insignis est Celius germanice Kalenberg ) Ρannoniam olim a Norico dirimens. Hic in varia elatus fastigia coelum obtegit ad altitudinem graduum duorum. Ρrospeci um denique borealem mons alius limitat Biserabergdictus) a ripa sinistra fluminis accliviter assiirgens in distantia duorum
fere milliarium germanicorum: hic operit insimum coeli gradum. Quae cum cogitatione perciperem, facile animadverti futurum, ut mihi non liceret observando Horigontis limbum utrinque conspicere 3 atque adeo nec momenta ortus Occasusque selis, diebus praesertim Qlstitialibus, invicem conferre ad eliciendam diei longissimae vel brevissimae quantitatem ; neque sectiones Meridiani, neque pulicta occasus aestivi, & hyemalis ipse in Horigonte assignare 3 neque per
stellas coseaice , heliace, Vel acronyce Occidentes, alia quaedam eruere , quae tamen Omnia non adeo singularia censebam, ut eadem aliunia
de stuppleri non possent. Quod enim attinet ad sidera, parum interest,
num ea in occasu a montibus Occultentur , Vel a Vaporibus, quorum densitate pleraque etiam orientia sidera quodammodo Velantur. Major
profecto jactura est occidentalium Eclipsium luminarium, vel satellitum Jovialium ; sed de hanc leviorem reddit inevitabilis hujusmodi observationum calamitas, quae proficiscitur a refraetionibus, nimium eas perturbantibus. Et demum mihi haec cogitanti erant solatio Speculae qu*dam insignes, suis quaeque ad Horizontem impedimentis aflectae. Quin etiam cogitabam per totum annum capi posse altitudines correspondentes tam Solis matutinas & vespertinas, quam steli rum orientales & occidentales, ad definiendum pro singulis momentum transitus per Meridianum , nec non ad eXplorandum lineae meridianae , vel arcuum, tuborumque muralium positum. Caeterum noscebam posse quoque observari stellarum fere omnium,
tam nobis orientium culminationes , quam nunquam occidentium inmmas depressiones. Inter priorum maXimas Fomahant Aquarii lucida in eflusione aquae ) culminat in altitudine visa IO' Sa . Cauda Scorpionis, secundae magnitudinis, in altitudine 6' 2OL Inter ma-Ximas autem posteriorum Capra, sive Aurigae capella , descendens ad Meridianum , adhuc manet supra HoriZontem conspicua. Lucida in cauda Carni a' so , majoremque altitudinem serVant ir
34쪽
DE ASTRONOMICA SPECULA DOMESTICA. 3
ma caudat Ursae majoris, lucida Cassiusteae, Persi , aliaeque , quas
SI locus integro praeditus horiZonte quaerendus esset, non alius quudem in vicinia Urbis aptior occurreret, quam in montis Celii fastigio, quod Camaldulensium Eremo imminet, Vel in Orientaliore alio, ad dextram ripam Danubii prominente, in altitudine pedum Viennem sitim circiter 84o. in quo & Romani sub Antonino Ρio Imperatore st tionem habuisse perhibentur, instar speculae idoneam, tum navibus in conspicuo flumine observandis, tum motibus hostium in adversa ora, nondum subacta, degentium, & D. Leopoldus Marchio Austriae condidit sibi arcem , cujus adhuc vestigia supersint, & templum e stat Divo ipsi dicatum, nuper splendidius & honorificentius einruactum , additis mansionibus Sacerdotum Specularium , quos loci opportunitas ad Astronomiam eXcolendam posset allicere, si reliquis non paucis ne dicam plurimis ) requisitis essent instructi. Quae breviter indieasse si issiciat, si cuipiam atquando libuerit in tam sublimi horizonia te Speculam sibi ponere Uranicam, & arduum montis accessum aere salubri, divortium secietatis commercio epistolico , & taedium stlitudianis inexhausto prospectou compensere.
Mihi porro & in Urbe degendum, & consultum erat in area manere nu-' per acquisita, quam Vir mihi, dum viveret, amicissimus, non sine laude & grati animi praefatione memorandus, Leander Comes Anguistbla, egregius Mathematicus, & Urbis Vienneiasis Architecturae militari Ρraesectus, ad aedificandam sibi domum elegit anno a reparata salute CUDCXC. quando fere Vacua erat adhuc statio vallaris. Favebat altitudo hujus areae tum propugnaculo , tum suggestui stiperstructo dominantis, adeoque secundam contignationem plerarumque domorum eXcedentis. Favebat& locus in angulo Urbis , ab ejusdem aedificiis altioribus haud parum remoto, & a si iburbanis omnibus plane dissito 3 ita ut non multa opus esset altitudine , ut idonea specula .fieret. Hujus itaque pavimentum satis elevatum iri judicabam, si aequaretur domestici tecti fastigio, ex quo videbam pauca aedificia magis A a eXstan-
35쪽
LIBER Ι. exstantia , eaque parum Obstare, praeter turres A templa non evitanda , nisi per aliam turrim , qualem , ut ut intra Vetusta moenia Civitatis , in vicinia tamen Valli erigere non licebat. Nec sibibat animum causta ulla, cur essem de altiori pavimemto sellicitus, nisi levis quaedam suspicio cujuspiam phaenomeni raro contingentis , & dubiae observationis, cujus modici fructus cum spes imcerta remotaque maneret, persuadere mihi non poteram, ut millies interim ad Speculam ascendendo, aucto graduum numero , Vehementius sponte fatigarer. Fenestris autem Speculae nulla inveniebatur in muris lateralibus altitudo sussiciens, nisi per alias inclinato in tecto patentes. Ad harum usum accedente pergula interna, & scala , quae a pavimento ad pergulam duceret) alia prodibat statio si iblimior, ad objecta versus Orientem,& austrum, horizonti propiora , detegenda, & ad opticos tubos
versius eadem dirigendos, profutura.
f. IV. Speculae Pqsitio, Figura, s partium ejus Distributio.
DAta erat positio domus in declinatione graduum 4 , cui Specula
octogona apte poterat accommodari, ut Bononiae in palatio Instia tuti Scientiarum , optimo successu, factum Videram. Plures tamen, quae animo obversabantur, causiae non sinebant a figura Oblonga recedere, nec ad alium angulum , nisi rectum, Veteri aedificio nOUum adjungere.
Et sane non referebat in quonam positionis angulo in usii sentastrarum ) ad hanc vel illam coeli plagam observatoris organa dirigerentur , dummodo ad omnes dirigi possent.
At plaga Meridiani quae uranicae ditionis primaria quidem est
peculiariter exigebat sibi speculam in tota communi sedi ione simul, aut successive patentem: Sol autem, nec non Ρlanetae, & Fixae insignio. res, interdiu culminantes, obscuram postulabant, immo tenebricosam,& quaedam insuper instrumenta majora, atque ria requirebantur, parietibusque firmata. Sed has conditiones, praeter universalem Observationum usum & organa mobilia, una eademque specula non pati batur. Itaque in ejusdem vestibulo exigua camera erigenda suit in dato spatio, quod veteres muri concedebant) & aliorum more , a Meria
Praeterea, cum oporteret quandoque stib dio esse, vel ob ampliora phaenomena, qualia selent esse lumina borealia , vel ad majorem coeli
36쪽
DE ASTRONOMICA SPECULA DOMESTICA. ς coeli partem conspiciendam, Vel ad distinguenda loca & nomina stet larum, ad cernenda nubium impedimenta, & propter alia, quae contingere queunt, tale quoque spatium addendum fuit instar pergulae majoris externae. Hinc orta est distributio aedificii ut in Tabula Lquae species est: Ichnographiae. A Specula. B Camera Meridiani. C Vestibulum.
Paetinimentum. ΡRaeter sundamenta selida , & profunde jacta, omnino ad aedificium
hoc requisita, ne cedentibus illis rimas aliquando ageret, ipsa etiam Specula firmo & stabili pavimento indigebat, ne, si subsultans esset aut tremulum , incumbentium super ipsum instrumentorum erronea directio vitiatas redderet observationes: ut mihi Opius super tabulato quamvis omni diligentia adhibita ) contigisse dolueram eo tempore, quo nondum constanti in statione pedem fiXeram. Hanc itaque stabilitatem stibistrati lapidei arcus induxerunt: quin etiam trajecta per ipsos & per subjectos parietes, quibus arcus innituntur , ferrea liga
menta omne luXationis periculum amoUerunt.
Ρavimentum struetum est quadratis lapidibus, optime libratis , quorum diagonales aequidis arat a Speculae muris s adeoque latera quadratorum partim meridianas exhibent lineas, partim Vero aequinoctialeS. In medio autem pavimenti hiatus est I, usque ad imum fiora Tabnicis patens, ferrea crate munitus, hyeme aperiendus, ut eX inferiore hypocausto tantum caloris ascendat , quantum ad Speculae aerem tepefaciendum , & oscillatorium horologium a nimio frigore prata servandum sussiciat. Neque enim licebat hyemalem fornacem Speculae addere , ne scilicet calidi vapores tubos opticos perreptantes, &ad superficies lentium frigori expositarum pervenientes, ipsarum usum adimerent vel infirmarent.
37쪽
Fenestrae Oerticales inclinatae.
OUinque si int in lateralibus muris ordinis primi, quarum situs δίmensuras in utraque simul delineatione Ichnographica Tabula I. & Orthographica Tabula II. & III.) videre est. Alae binae, usque ad initium arcus rectangulae, binas alias continent vitreas , ut tota simul senestra, vel semissis, aut quarta pars, prout altitudo obserVanda, vel diuturnior observatio eXigeret, patere posset. Additae sunt ligneae thecae, tum eXternae ad arcendos Ventos, imbres, grandines, tum internae ad Speculam penitus obscurandam, & a frigore magis tuendam. Sex aliae si int secundi ordinis, sive inclinat e in tectoo Speculae, quinque singulis primariis, seXta portae, respondentes. Harum quaelibet unicam habet alam, quae tecti partem constituit , circumductum parvulum canalem , qui pluviam a vento intrusam recipiat, &tecto restituat. Adjecta est hasta ferrea , per quam ala facilius eleve- Tib. ii. tur, & in positione Verticali detineatur, dum patet fenestra, ut in L,S Ii I. &l. , vel, dum fenestra est clausa , tecto adjaceat, ut in M, & m. Verticales senestrae sufficiunt ad angulos altitudinum , qui sovet 6o gr. non excedant i inclinatae Vero ad reliquos usque ad 9o & ultra Zenith capiendOS. Tab. II. Sint enim A si immitas fenestrae verticalis, B initium arcus ejusdem fenestrae, CD apertura fenestrae inclinatae, EF pars elevata pergulae, infra describendae, HO R linea horiZontalis, & in ea O oculus, Vel centrum cujuspiam quadrantis aut circuli in distantia commoda, V. g. trium pedum a lorica senestrae: linea visualis A O, transiens sub vertice sen strae, continebit cum horigontali O R angulum A O R grad. 6o. B Overo visualis inferior, sub initio arcus, continebit cum eadem horiZorm
tali O R angulum so gr. Deinde per C ducta ipsi B O parallela C Η,& producta C F in i, HI, pars lineae horigontalis H O R, locus erit
oculi successive videntis objecta elevatas apra horiZontem a s O gradibus usque ad 9o & ulterius 3 Ab H autem recedendo versus L sumi poterunt elevationes infra gr. SO. Si per puncta C & D descriptus intelligatur circuli arcus, tangens horigontalem lineam H O R in Q , fiet in in angulus C Q Domnium possibilium maximus; adeoque in data elevatione oculi a pa-Vimento dabitur punctum Q , ex quo maxima coeli pars per datum fenestrae lumen C D detegi poterit.
38쪽
DE ASTRONOMICA SPECULA DOMESTICA. :Scholium.
Mira in mertice te lisne ra horinomalis rotunda , cujus diameter T V admitteret angulum T SV non minorem angulo C si , L Tab. II.
silui potuisset fenobis omnibus inclinatis: sed majus accessisset incommodum , b opus fuisset altiore scala ; nec ad sublimiorem sationem profuisset, is addita interna pergula ; haec autem majorem fenes
amplitudinem, mel minores alias in circuitu verticales, N supra tecti
Totam sere Speculam interius ambit horizontalis margo ab , AB, e f, IK , latitudinem habens pedum , Cap. I. Ill. indicatus.
Hic margo eleVatur Io pedibus a Speculae pavimento, & pergulam in- 'ternam constituit, inniXam serreis fulcris ad , AD, e ε, IEi repagulis quoque ferreis a XYZe, AC, FGHI, aliisque munitam, ad pergentium securitatem. Reliquum spatii, nimirum AF, Occupat sc Tab. III. la A A , quae pergulam curi, Speculae paVimento conjungit. Usus hujus pergulae frequens est ad fenestras tecti aperiendas. Statationem quoque altiorem praebet ad quasdam ObserVationes horigonia les , vel in Vicinia horiZontis, idoneam , Vicesque supplentem alterius subdialis, quae in publicis observatoriis tecto , fornice obducto , superadditur. Porro pergulae tabulato in Vicinia parietum siXo manente, ut F f, Tab. II. aliquae tamen ejus partes a parietibus remotiores, & fenestris imminenates, ut F e , mobiles instar alarum fieri debuerunt, ut elevatae ad positionem F E, usum fenestrarum tecti non impedirent θ adeoque partes coeli Verticales, aut a Vertice non admodum remotae, detegi possent.
SΡatium sub tecto Speculae, inter fenestras inclinatas residuum, occupatura circulo, horiZontem referente, &, ut ferunt horiZontis ejusdem plagae, divise, ac nominibus Ventorum , imaginibusque illorum insignito. Ex centro volvitur index, circuli illius ambitum percumrens , & hic indeX movetur ab hasta serrea, quae in foramine conicolaminae horiZontalis orichalcicae, stipra centrum firmatae, ad perpendiculum imminet, superius in Galli figuram expansa, ut a Vento dirigaturi adeoque tam Gallus externus, quam internus index locum & nomen indicet flantis Venti.
39쪽
Pternam parietum superficiem architectonicis ornamentis, laquearis autem deformationibus , ut ajunt, arabicis pictura eXornavit. Id hyeme dum fieret, calor appositae fornacis muros & tectorium, quod , ut pictura exigebat, inducebatur, adeo eXsiccavit, ut duritiem sum
CAΡ UT III. De Camera Meridiani.
MAximi prosecto in re Astronomica Meridianus circulus faciendus est, eX quo ad Varia astronomica eXercitia eXimiae promanant utilitates. Ad hunc siquidem culminatiqnes, disserentiae astensioni mrectarum, diurnae omnes coelestiuin motuum periodi reseruntur. In hoc declinationes, maXimas altitudines supra horiZontem , distantiae avertice numerantur. Hujus plaga praecipue respicitur in collocandis novis publicisque Uraniae stationibus, ut primarii parietes ejus directionem ostendant, & instrumentis muralibus commode inserviant. Raro tamen contingit priVatas sedes secundum Meridianum esse directas, rarius accidit a findamentis erigi hujusmodi aedificia, quae vel observatorum sedibus sint contigua, vel illas intra se capiant. Horum autem si neutrum contingat, molesta quidem observatori fatigatio emerget, vel grave observationibus detrimentum. Etsi vero nec mihi tam felix positio obtigerit, nec parietem in exigua camera quam supero antiquis datisque positione muris erigi cu ravi ) in plano meridiani collocare licuerit, nihil tamen obstitit, quin data obliqua positio, si non aeque commode, non minuS tamen eXa- ad Meridiani usiim potuerit aptari. At bene contigit, ut camera haec Speculae immediate conjunger tur, quod prodest vehementer ob alternos, & Ope simultaneos, utruusque usuS.
Lustris Daniae Mathematicus ollaus Romerus cameram juxta δέ ridianum pultam, per as annos exoptatam, ab numquam obtinuit,s obis
40쪽
DE ASTRONOMICA SPECULA DOMESTICA N atorium idi condidit domesticum, deinde tusculanum, utrumque declinans a plano Meridiani. a ) Etenim ibi persuaserat in mmenta omnia tam xa , quam mobilia, aptum in cujuscumque Aurae aedisicio locum invenire.
TRia ego fixa instrumenta huic Camerae assignaveram, Meridiani tisia indigentia ; Lineam videlicet ipsam Meridianam, partim Verticalem C Ρ , partim horigontalem Ρ Q ; deinde Verticalem arcum A Ν l,quem postea in quadrantem integrum conortii denique Dioptras telescopicas a culminationibus brevius dicam ) Culminatorium B D.
Linea meridiana Giguum postulabat internum iramen θ enerane tamen magis eXpansem, ut singulis anni diebus radios Solis admitteret. Arcus Verticalis unicam requirebat fenestram australem, in tecto patentem. Culminatorium denique integram eXigebat in tecto aperim ram, per totam Meridiani sectionem. Maximum igitur compendium ad id redigendum erat, ut tria haec instrumenta sub una eademque senestra, juxta Meridianum directa, collocarentur. I ' itaque evitandum erat Speculae impedimentum, quod ab e tante tecto, sive ab orientali angulo ejusdem proficisti poterat. Latitudo fienestrae debuit eXtendi ad sesquialterum pedem. Ity ' Fastigium F deprimendum suit infra Speculae tectum, ut s Tab. XV.nestra: verticali, Euromoream respicienti, quam minimo impedimento
IV ' Apertura tecti EFG divise fuit ab ejusdem fastigio F in duas
partes E F, F G, utrinque inclinatas, & totidem eidem datae sunt exteranae alae, quae clauis, in ipse fastigio jungantur, tectumque pariter compleant. Duabus etiam clauditur aliis internis alis, quarum utraque prodest tum ad obseurandam cameram, senestra interim eXterna patente, tum ad accessum externo lumini, pro lubitu coarctandum , ventique
n e quoque in Camera hac patent verticisses feminae, quarum minor imminet ei portae , qua praebetur exitus ad Pergulum subdialem. Oraque tamen ex feminis iis, ad Cameri polim quam ad inum Meridiani es , nec aperiri illi solent pro diurnis observationsim , ns lumen admittendum is ad illuserationem quadrantis, Uia horologii oscillatorii ;C ne e