Eusebius de euangelica Praeparatione

191쪽

EUSEBII PAMPHILII LIBER TERTI USDECIMUS.

Quod Plato gentilium deos contemnebat. Capitulum Primum.

cam philosephiam quasi hebraeoru lingua in graecam esse translatam demonstratu est: nuc reliqua petaequamur. Primum igitur considera quomo pariam de diis opinionem tmst falsam redarguebat hoc modo seribes in Timaeo. Sed de alios a daemonum video a generatione Bibere maius est opus il humeris nostris ferre possumus: are his qhac crediderunt credere debemus:qui cu a diis orti sint:& paretes si os qui sint optime teneant nullomo falluntur: quare Auis nee Meessario nee tisimiliter dicantam quia rem siram enarrant: a uum est eis Mem adhibeamus legi obtemperantes:quare taunda prisiorum instituta genealogia deoae termineturicredanturi caeli dctinae filii Oceanus S Tethys fuisse: exquibiis Phorcus Saturnus: Ops: Malu qplures nati sincia Satumo aut ec Ope Iupiter α Iuno.Primum igitur deo' nepotes poetas appellans deridere mihi deos uidetur rnon deos sed hoses nepotibus eos natura similes suisse ostendensrdeinde theologos ipsis quos deorum nepotes appellauit uehementer carpere uidestrum inserat: quis abis ecllaria immo uero uerisimili demonstratione dicantalocari aut uidetur dices quia φῆ probe progenitores cognouerint suos: dc quod impossibile sit deorum filiis non crederetpraeter sententiam aut animi fili deos esse appellasse mani ste ostendit: quia ut legem patriam uidelicet sequereturtita dixiste latetur. Quae ola ita esse iselli

us cognostes: si audias quomodo clara uoce theologos gentium omnes his uerbis ia immisse reprahendat.Theologiam ergo inquit 8c uniuersi productione: quoniam male maiores nostri de his tradiderunt: tata re melius est: ac ita defendere: ut aduci sus impios dicere nil timeamus. Iure aure maiorum theologia contemnendam este in secundo de republica docetiubi de poetis de meologis N de gentilium diis his uerbis utitur:quae diligenter quaeso animo uoluas.la maioribus inquit minores quoq; uidebimus:oportet enim eandem esse naturam: ec idem poste maiores atq; minores: nonne ita tibi uidetur Uidetur inqui, sed no intelligo quos tu maiores appelles. Eos me quos Hesiodus at 3 Homerus caeterit poetae nobis tradiderunt. Omnes nanq; poe/ne sebulas componentes talia homimibus dccecinerunt Scanunt.R eiiciendi mo siue non Alum quia mentiuntur: rumetiam maxime quia non bene mentiuntur: sed suc

inquo maximum Sc de rebus maximis mendatium non bene metirus e:qui dixit caelum ea fecisse:quae ab Hesiodo narrantur: dc st, Saturnus ipsum ultus Herit. Nactia si uera init: tacenda omnino iamcia putarenti ita facile ad omnes efferenda: sta maxime certe caelanda: φ si uecessitas quisa dicere cogeret: paucissimis tradenda su isse. Ardua enim simi nec pristranda o Admante in ciuitate nostra. Nec mi inuem persuadendum est:ulcisci parentes oportere etiam si iniuriam inserant: nec autem omnino credesidum est deos inter se ita dissidere:ut alius alii bella re pugnam cieant: nec enim uera haec stat: nec nobis conducibilia: qui si remptaticam c seruare uolumuS: - intestina

192쪽

in testina bella odia de simulationes turpissimas ducere deiamus:nec gigantia assuersus deos pugnas di heroum in cognatos adolescentibus explicandas iudicor sed si aliquo modo possemus nunqciae ciuem fuiste inimicu id libenrer persinderemus. Haruenim maxime adolescentious: hm uiris:haec senioribus micanda. Quare poetae cogedi et sunt haz earminibus edere.Saturni aut uincula: dc Vulcani a patre proiectio citauxiliam pulsitae matri afferret:deorial pugnae quas Homerus mscripsit nullo modo audiendae. Nam et poeta 'optimeati utiliter de deo fingere debent.Multum. n. ad uirtutem huiusinocli carmina eoducunt. Quas igitur dicemus utiles ad uirtutem de diis fabulas es Ierue respondeamus si quis interroget Quod mendosistime de deo poetae scripserunt. Cap.II. Non sumus inquito Adymante in praesciatia poetaerta urbiu conditores. n Conditorem aut urbis oportet formas quas dam res tenere: in quibus uesari poem ita deis: ut inde digredi sibi no liceat.Recie iquit dicis. Sed quae nam istae formae sunt Tales certe inquit qualis sit deus heroicis lyricis tragoedis di

cendum est:na cum deus bonus uere silmihil ei mali attribum debent. Bonum autenultu nocet an non Ita uidet inquit Putas i tur quod innoxiu est nocere an non Nullo modo uiquit.Quod autem no nocet iacitne quicqmalimes id quide Quod porro nihil mali facitinullius certe mali causa erit. At sentio.Nihil ergo nocebit. Prae terea omne bonum utile est an no Utile uideli xt Erit emo causa talicitatis. Ita prorius. Sequitur ergo 1psiam bonum no ine causiam olum: sci eorum selummodo quae pro se habent: malorum uero minime. Id iam negari non potest. Necesse igitur est in quam deus bonuS est non olum ut mulei putant: sed paucorum pauciora. n. bona il mala simi causim esse. Malorum uero non deus: sed alia quaedam causa est.

: mihi uerissime dici uidentur. Non ergo audiendus est Homerus: cum ita impudentre de deo loquatur quod duo apud Iouem dolia sunt:alterum bonis: malis alte rim fatis plenu:dc cui Iupiter ex utrisq; dederis: is modo sceliciter:modo contra se habet: cui aut mala solummodo destinauecit hunc mastra erumna calamitos pe stis insequitur: foederis aut confusionem si quis per Pallada de Iovem esia cecinerit

approbabimus:nec comaentiones ait pugnas deorummee quod Aesthylus diciti edones diuinitus ho1bus dari malorum:M eos deus perdere uoluerit. Nec nobis calamitas caeteras huiusinodi audienda sunt. Sed uel non fuerunt a deo illa facta: uel si adeo iacta contendunt dicendum cum qui puniuntur miseri suntmon deum creato rem sed miseriam suam sibi debita supplicia concitasserquibus cruciati melioressime:sed modo haec praetermittenda. ivlatorum aut si quis audet eausam deum dice te:siquidcin uolumus bonis ciuitatem legibus fundare nullomodo patiemur. Nec enim fas est id dicere nec conducibile nec cogruens: sed omnino nefandum ac Probatur mihi haec lex inquam. sitq; ista prima formulae quod nulli omnia liceat maiorum: sed bonorum solummodo causam deo attribuere. Quod deus immutabilis ac uerus est. Cap.ULDhaee responde quaese: ra putes ab illa in alia forma deum mutati ut nosa decipiat: an simplice esse:ac nil mutatione aliquam susti pere.Non habeo inquii mo quod respondeam. Siquid at a sorma sua mutetur: uel a se ipsi rus ab alio mutari necessarium putas:an non Necessarium certe:quod at silmmum optimum potantissimvis est:mutari ab illo non poterit: haec aut omnia deus est.N5

ergo diuersas ab alio formas accipiet. A se ipse autem mutati qui potest dicis inim

193쪽

Lenim ad melius: an ad peius mutabitur Necesse est inquit si mutatur quod mutatur optimia est ad peius mutari. Videtur,1gitur tibi o Adymare sponte se quena in peius mutare. Minime inquit necesse igitur est i sit pulcherrimus atq; optimus simplicissimum cum esse: ac in forma sua sp constantissime manere. Mihi et ita uidetur inquit. Nullus cssio nobis deos quasi peregrinos orbem circuire asserat: nec multa de Proteo ac Thetide mendacia dicat:nec lunonem in Antistidem commutatam ea fecisse contendat quae multi conscripserunt: Sed lim omniam his similia pellantur a ciuitate Sed forsan inquit ipsi quidem dii nullo modo mutantur. Nostra uero phantasmata ita moueatrui mutari nobis uideantur Quid igitur Hil uellet ne unil deus mentiri: aut seducere re uel uerbo falsa nobis phantasmata imprimens Nescio id quidem lusequit. An ignoras inquit quod uere falsum est si ita dicere conuenit id no deos silur uerum etiam hossius odio esse Quomo id dicis inquit Non .n.intelligo et putas. n. inqmagnu quid me dicere: ego uero dico ream falsiim ita in no se habeat ut errore intellectus circumluatur vi ignoratia nemo penitus id uellet:& oderunt oes id talsu. hoe

enim est quod paulo antedicina uere salsiim animi eius qui mentite ignorantia.Falsi ras.n.quae in uerbis est eius falsitatis imago est: qua arus stilucitur: quod quide Alsitatis simulachra sincera pura falsitas non estrati ideo non sp odio dignum est: coducit.n.nonnunq uel aduersiis hostes uel ad eos qui amici uidentur γ mali aliquid iis

re conantur.Tiva c. n.ad incommodos eversionem salsitate uti non incommodu intprisca et quae certe scire nequimus querisimiliter fingentes no nihil inde utilitatis adipisci conamur.Qua igitur rone falsitas geo conueniet. Vt' quia prisca nesciat an Phostes uinementer formidet an quia si1 os insidias uelit emigere ' Nihil inquit horude deo dici p5t:mentiri ergo deum netas est dicere. Vnde simplex maxime dc uerus uerbo at re est: nec ipse in se ipsam mutat': nec alios aut phantasmatibus:aut uerbis aut signis uigilan : aut dormietes decipit. Recte ista ora dicta simi inquit. Sit ergo ista secunda formula:ne cui liceat seductore aut mendacem:aut mutabile aliquo modeum appellare. Quare non est laudanda illud homericum ' semnia Mammoni missum est: e Minylus audiendus i fingat Thetida dicere Apollinem in nuptiisseis optimos eam filios ac longae uitae habituram cecinisse. Et ego Thetis apud eu dicit diuinum Apollinis os falsiim posse dicere non sperabam:nunc at uideo abeo ipse qui mihi secunda de filiis cecinit filiu meum esse interfectu. Haec caerem p huiusmodi pellenda omo a ciuitate sint.Quod uis' Plato uerbis pcipit:id 1psem re in hebr ru plura iactitatum inuenies:nulla.n.de deo turpem sebula:nullam de agetis: nullade piis uiris inuenies.Cum aut bonos causam esse deum Plato asseratinonne a Moyse illud ae pietqui singulis creatis si iungit.Et uidit deus quia bonum:& oia simul

eremido uidit deus insit uniuersa quae fecerat:& ecce ualde bona: c una apud hebraeos maloue causa deus putatas est.quare propheta et ad holem qui sita se uoluntate deprauauit his uerbis utitur:factuotim ego te uirem plataui:quo retrouetia est φsi alicubi mala diuinitus improbe dare scribi e poenas:ati, supplicia mali uocabulo intelligere debemus:quas deus ca sit bonus non ad detrimentum eou qui puniuntur et sed ad utilitatem alis commoda mittat:sicut medicus ad salute laborantium cura nonina utitur amara doloris plena. Vnde apud Platonem quoi dictum est: viaitate consequi eos qui puniunturire iussos quidam dixit.Castigat dominus quem diligit m autem mutari deus non potest: sic a poes a cius in staptura dictu invenitur. Ego dominus deus uester'non mutor: dc apud psalmistam: Omnes sicut uestimentum

194쪽

LIBER TERTIUSDECIMUS

ueteraloent:& sicut operatoriam mutabis eos de mutabuntur: tu aut idem es: Nanni tui non deficientrq, si dei uerbam in forma figurat hola uenturum seriptura eat:quod nos ima uenisse affirmamus:am ideo mutatione deo attribui nonnulli putent: Sciant quia non ut gentium fabulae de Proteo: elideratas Iunonem utri dii qui errantes sicut peregrini orbem circumeunt: ita uerbum dei hebraeorum se i plura in holem mutatum esse affirmat uerum qin rationaleata homo dei a deo errauit:ue net deum deus proinditiam: net se ipsium cognosMet: sed in naturam be instiarum male agendo inciderit. Iccirco deum ut medicum de siluatorem ventuae praedic aienon quide a sita natura mutatum.No n. seduxit eos qui uiderunt: sed utram uerissime conseruauit: insibilem dico atq; inuisibilem naturauisiis. n. homo est:& quidem uerus homo suitruerbum et dei uerum:filiun dei uerus est. Quare no sedi teredentes: cv ialsitas ulla in eo inuenta est: qualis etiam Platoni deus esse uides Idaxime igitur deus uerba uerbo ali re simplex est: nec a se ipse mutatus una fuit: nec alios aut phantasmata:aut uerbo: aut o uigilantes: aut dormientes decuit. sicut ronalium medicus aiarum salutem uniuerso generi holum afferentes uere non phantastice ho1em astumpsit:ac ita nobis omnibus ad ueram pietatem ad turisdei eo tionem couersionem largitus cst. Talia igitur nostra sunt:eos uero qui aliter dicunt ab ecclesia tang a ciuitate Platonis consilio compellimus.

Quod socrates quia gentilium deos sp ebat occisus est. Cap. IIII. Eos autem gentium a Socrate quou contemptos fuisse: dc hac de causa cied cham ab atheniensibus diximus. His. n. sere uerbis in euthyphroe Plato utitur: Ipsi. n.homines euthyphron inquit Iouem optimum ait iustissimum deorum putant: tamen fatentur patrem ab eo uinctum fuisse quia filios impie de uorabat: mihi autem irascuntur quia patrem iniuriantem ulciseor.Etsi contraria sibi ipsis de diis dc de me dicere inueniuntur: Num inquit Socrates o euthyphro propte in reaipe accusatus sum P aegre fero talia dici de deo Haec Numenius i libro de arcis Platonicis hoc modo exponit: Si accusationem de Atheniesium theologia Plato scripsistis:ostendissetq; itiones parentum ait filiorum: dc deuorationes ultiones iniquas: ec nefanda matrimonia impie diis a theologia eorum attribui: dedisset meo quidem iudicio causam atheniensibus:incitassetis ipsos ad caedem suam:atque ita morte Socratis obustk:sed uiuere quidem ille impietate inuolurus nunquoluisses et quoniauero oc uiuere dc uere ac pie dicere tuto poterat Euthyphronem quidem uirum atro gantia corruptum pro persena non atheniensium Blummodo sta omnium quae pie non uiunt. Ipsum autem Socratem pro persena sua posititiatis ita ueritaten, ec se

curitatem simul consecutus est.

Nullo pacto iurandum sit. Cap. V.

N intone autem mortem pro ucritate Oino despicienda his uerbis ostenditi Ego uero inquit o Crito non modo nunc: sed se talis fuistut nulli magis urationi aedam ei quae mihi optima uideaturaeobrem non possum nunc isto casu oppressiis fiam rationes eas quasi seisia continere:quas'prius ut optimas j dieain: dc nunc similes mihi uidentur: dc nisi meliores alias dicere habeamus: nee si et maiora et mors ic uincula pecuniarum ablationes innuerre pericula tam puer latuis teratus a proposito desista: Sed uideamus an recte prius dicebamus:quod oporteat opinione alias improbare:alias minime.Nam si hoc an mors instaret iste dicebasnuc uero aliter uideό.Ludus quide ec deliratio disputatio nostra filii. Sed quo

195쪽

LIBER TERTIUSDECIMUS

mam praesen ς tibi calamitas nulla impendetanon ne sententiam meam embas: quia scilicet aliae horum opiniones amplectandae sunt: alta uails nec hominum olum: seg aliorum opiniones eligendae:alios uero minime quia ais Probe ina dicit .Do qnas er o eligendas: prauas aut eliciendas asseris an non Asitio inquit. Bonae aut nonne sapInrum sunt:prauae aut insipietum Quidni.Vtrum igitur uir bonus laude aeuituperatione ec opinione cuiusuis mouebitur: an eius silum modo qui ea in re praecipuum habeat artificium: Eius solummodo mihi uidetur: Fugienda ergoaest uitupratio: ec laus expetenda. Nunquid multorum sed cius Blummodo qui praecipuam habeat res euius laudes desideras doctrinam. Ita seciundum uiuendum ut ipse monet caeretis Oibus cotemptis. Quare ne caetera percurram:de iustis quoq; atliniussis turpibus 8c honestis non multorum opinionem sequi oportet:sed eius solummodo qui haec recte intelligit: quem uereri ait timere si caeteros oes oportere ipse censeo que msi siequamur: nec iusti uidelicet:nec probi erimus uiri.Quare nec uiuendum nobis citita corruptis.No ergo curare debemus quid multi: sed qui Adimirim el': si quis iatellioremaut ipse uetitas si ei attribueretur oratio: hoc ubiq; pro pietatis ueritate ita Bestitum a nostris est: nullus nostru uoluntatem aliorum consisseret:feci omnes uno ala christum statuam multas pecunias ablatio sinulla uincula: sed nec moretem quom ipsam timentes:quales apud hebraeos et pristis ipibus multi merunt. Quod fortes uiri etiam post mortem patriam dctendunt. Cap. l. NI eodem nullo pacto iniuriande esse Plato censet. Afieri ne inquit turpitui dinem iniurianti ec dedecus iniuria an non Astere inquit. Nullo igitur pa Histo iniuriari oportet.Fateor inquit. Nec ergo et laese referenda j iutia est ut

multi putant nullo pacto iniuriandum est:&qm maleticere nihil aliud est si iniuriarimon oportet male alicui lacere:ct si innumerabilia mala perpessus sis. nobis a christo clarius praecipiuntur: oc propheta multo ante Platonem: Si reddidi rem entibus mihi mala:decimam ab amicis meis inanis: dc rursus.Cum his qui oderiae pace eram pacificus.Quod at pro ueritate mori debeamus:quod multi hebraeorum lacerut christianorum uero forme innumerabiles: Socrate audi apud Platone in apo-looetico dicentem Si dicetis inquit mihi o iudices: Anyto quide accusatori tuo. So inefates ualere dicemus Te aut hoc pacto ac foedereti mus: ut num amplius ut solebas philosephati audias: dc si aliter feceris ut moriatis.Si haec mihi diceretis constater responderem l ego diligo quidem uos o uiri athenienses: credo aut deo magis quoias Quare quouis uiuam re possum munil philosephari idest recte uiuere nodesiliam nee desistam unil hortari admoneret uos quemadmodu confirmi. Platonis Socratisq; sententiam uix a Blo Socrate ab hebraeis autem dc ante christu multis ec post christum innumerabilibus constanter ipsa re approbatam inuera: iremos enim etiam Saluatoris nostri diseipulos fuisse non ignoramus. Cap. VILia uideamus quid de his dicat qui pro deissione patriae magno animo mis litantes mortui sunt Nonne igitur inquit eos qui militiae Brciter pro patria facientes interierunt aurei genetis fuisse dicemus. Omnino squit. Credemus igitur Hesiodo posta aurei generis homines mortui sunt a multis holes angustiis semideos factos liberare: mortaliuml omnium esse custodes:ac in posterum quasi deos colemus: rumin adorabimus monumenta. Similiter etiam omnes qui praeclare uixerut qaoquomoao mortui sunt honorabimus. Haec nos quotidie ischitamus uerae pietatis milites ut dci amicos honorantes ad monumeta quot illorum accedi

196쪽

mas: uotaq; ipsis facimus tanq uiris sanctis: quorum intercessione ad deum non pax iuuari profitemur. Haec a Platone collegimus: ut ostenderemus hebraica illum philosephia munitu nostris cossentanea scinputae Plura istis apud eum inueniri ab hebraeorum sumpta scriptura non sam nescius: sed ola colligere lungum est. Ve' ne seli nos ab hebraeis tam platoni quaesus multo Hreo esse ablata conspexisse uideamurratios

quoq; testimonia qui hoc ipsem pipexerunt ponenda sunt. Primul Aristobulum audias:qai in libro que ad regem Ptolemis conscripsit his uerbis utitur. Apertilliinu quidem est leges ec disciplina nostram diligerer Misse Platonem secum. Non. n.lain si quis attentius eum legat perlecta ab eo ec quide diligenter scriptura Bisse. Scimus eciam oes ante Demetrii phaleret a: immo uero ante Alexandru dc persarum impresum quinq; Moysi libros in grvia linguam quis non esimode traductos fuisse. Tota uero scriptura nostra Demetrii phaleret opa Sc philadelphi regis cuinenitoris ius se aptissime translata est. Et post pauca diuina uocem inquit cum dicas Et dixit deus fiat:& faista est: non syllabis prolatu tamonem: sed operis nutu ipsius constitutione intelligere debemus.Quod mea quide sententia Pythagoras Socrates ait Plato se cuti dei uoces audire dicebant: Vniuersi productione a deo emanasse uidentes: dc uirtute illius contineri non dubitantes. Sed Orpheus et in carminibus quae insalpsit de uerbo sacro diuina uirtute ola gubernari ructat a deo producia hoc modo astat.

Vos qui uirtutem colitis uos ad mea tantum. Dicta aures adhibite: animos intendite uestros.

Contra qui sanctas leges contemnitis:hinc uos Etaoite: 8c procul hinc miseri procul ite profani. Tu uero qui diuinas specularis: re alta Mente capis muta uoces ampletere: dc illas Aspiciens sacris oculis G peo ore serua. Hoc iter ingressus selum illum Qicipe mundi Ingentem auctorem: selum interitui carentem: Quem nos praesiti qui sit sermone docemus:

Unus perfeci us deus est qui cuncta creauit . Cuncta fouens: atl ipse serens siuper Omma se serini capitur mente tantum:qui mente uidetur: Qui nullumq; malum mortalibus inuehit mur Quem praeter non est alius: tu cuncta uideto Hic ipsum in terris melius quo cernere possis. Hic etenim uideo ipsius uest1gia: fortem Hicis manum uideo: uerum ipsum cernere quis sit Nequail ualeo:nam nubibus insidet altis.

Nemo illum nisi chaldaeo de sanguine quidam Progenitus uidiciquem cHorum aurea sedes Sublimiis tenet: cuius se dextera tendit Oeeani ad finestquem de radicibus imis. Conciniis tremunt montes: nec pondere qfui, Immise sint serre queunt: qui culmina ciai Alincolens terris: num tamen ille sit absens.

Ipse est principium: Aium quol: dc exitus idem.

197쪽

Priscorum nos haec Aocuerunt omnia uoces:

Quae binis tabulis deus olim tradidit illis. Aratus etiam sic de deo loquitur. Ab Ioue principium sunt Iouis omnia plena Quem reticere netis: Ioue cuncti utuntiirrab ipsi Nos semus: ille fauetruires cunetiis ministrat.

Iouem enim hic Aratus supremum deum nominauit.

Sed non his situm: Hoibus philosephis qui hoc note dimi uisi sunt: ita piade deo

tentia uiderur habendamostra lex sila dili ime sanxit. Ad pietate. u. ueram ista nos adducit: dc uerae uirtutis curam habere creellit. Et post aliqua. Oibus ergo adiduistis inquit ad requie a laboribus septimum die nobis concessit. paulo post. Priama uero res naturaliter lux in qua uniuersa cospiciuntur dici pot:quam quue lucem sapientia quot appellare possumus.Tota nempe lux ex sapientia est: unde quida peripatetici fulgore ipsam appellarunt: qui eam fmule per totam uitam nus est intabit. Quod clarius Salomon ille dixit: ante caelu dc terram sapientia genitam esse asfirmans Quod aut is iptura dicit requievisse deum in septima dier id non quia nihil deus postea faciat dicta est ut nonnulli putant: sed 'nordo rerum fixum habuit tum qui nuq mutatur cetiasse deus dicitur. Ideo. n.dicitur in sex diebus illu caelum terram & otia quae in eis sunt masse:& utipare ordo res secundum prius dc posteriaus signiscetur. Eo. n. ordine saeta sunt quo postea gubernans ectransinutantur: l aut iussit hane diem nobis esse seniadam in signum rationis septimae quae in nobis tastituta est: in qua humanarum diuinarat rerum cognitionem consequimur.H lomadibus aut uniuersum uoluitur cunca a fouens quae uiuunt 8c germinan Me no

mine quos sabbatum appellam :quod latine quies interpretari potest:hocim Hesiodus quois his carminibus probauit. Primam prima dies dehinc quarta ic istima sacra est.Et rursus. Septima lux rursum sacra dc pra fulgida umit.

Homerus etiam sensisse uidetur cum dicat. Septima lux aderat cuncta de perfecta iserunt. Et rursus. Septima ubi orta dies Acherontis liquimus undas. Hoc. n. significat quod obliuione uitio 3 ais i istima freunda uritatem rone ubi eosnitione ueritatis adipiscimur ola praedicta relinquuntur. Linus etiam haec

Septima cum uenit lux cuncta abs bluere coepit.

Omnipotens pater ini bonis est septima:& ipsa

Est etiam rerum cunctarum istima origo.

Septima prima eadem persecta ec istima: septem.

Vnde etiam caelum stellis errantibus altum. Voluitur-circlis totidem circum undit fertur. Haec ab Aristobulo nobis siumpta siunt.hunc claemente quid de hae ipsa re sci ipsit audiamus. Iodo inquit a barbara ut ipsi dicerem philosephia multos iuratos orae Hcos fuisse ostendamus. Deinde stoici corpus dicunt quia in corpore dc spiritu se dum siubstantia quasi totius aiam. Haec aperte in seriptura mentes.Altiore n. sensum ais Myt pcr iccic nequiuerunt: unde per uniuersa mundi Sinantiam inq Luctem alam trantire deum alici uerunt. Seducti aut fiunt quia de sapietia dicitur pa oia ipm traia e tenuitac acis munditie sua: non. n. intelleXerunt de ea s ientia q prima crea tura est

198쪽

tura est scipium esse. Hylen quo in pticipias philosephi stoici scilicet Plato Pythagoras de Aristoteles posuerunt:qua informe ec abn qualitatibus asserunt: quis Pla to in Timm una occulte principia censese uideat ' his uerbis. Quid nobis uidetur deorum principium: aut principiis mo dicendum non est: n alia de ea nisi difficiali muest. Ille re locas scripturae terra quo erat inuisibilis ec informis occasionem eis dedit ut Hyle deo subiicerent Vacuum aut epicurus posuitqm illud non recte intellexit et Vanitas uanitatu & o1a uanitas. Aristoteles cici ad lunarem pila prouidentiam dei deduxit illo pselmo deca situs:Dne in caelo misericordia tua S ueritas tua us ad nubes.Prophetica .n. dicta ate Saluatoris nostri ma magna obsoritate tegebant. Supplicia uero Fud inferos esse in poetae Q philosophi a nostris ac erunt. Ad haec aut1 uis' neces is immortalitas animi:quod n. supplicio dc cruciatu uexatur Omo ureuit. Plato uero quod hebraei gehenna dicunt is:suuios tarta' cocytutacherontat

imicuim ad istogia diuinitus datum a scriptura nos didicimus. Et Plato se ibere nodubitauit hoc modo: inquit oes animae sene uiuendi modu eligere ordine ad sertem sta progrediune motae a daemonoeque singula sertitae sent qui ad custodienda hanc uita:&ad perficienda q et runt una meis minitur. Hoc ipssim credo Socru tem etsi mificasse cadaemone quodas ius ais sapius vi mari se dixerit. Munda quom tu este a Moyse didicetur. Aptissime nam Plam uniuersi huius sectorea patre deum appalat quasi ab eo silo ex no ente formatu.Stoici quom huius opinio iussint: deque se tura dies olum notat malisnam alam in decimo de legibus Ula to appellauit:aduersus qua pugnam nobis este costituta ostendit Cum aut munda

allui: elli ibidem:altu sensibilem esse Moyses ostendax dcestupri '

plar:aliu exemplatis illius simulachra:quorum alte sintelli ite imitati: es .L. sensibile serario accommodet numero: q a pythagoreis quasi tacundus coniugiuappellatur.Na in unitate quide inuisibile caelum terra anctam reluce intelligibile cra

liniatae assent. In --- --R rerram Terra. n erativisibilis Et

diis deus. Fiat lux.l porro nihil aliud sis

tura formatu Moyses asseruit:quod terrensi Plato habitaculum appellauit ronale Demaiam Acta in Lesem assirmat. de philosophi in capite intelle algis arbitrati sunt. Ad similitud1hem at dei iactum holam cum audiuerunt sequela illam intellexeruncide qua scribit alibi Moyses: post dum deum nostra ambesate.&madata eius seruate:Sequunt nempe deum ora qui pie ac sancte ire colui hinc stoici philosophi philosophandi fine congruenter naturae ut e termirant. Plato uero mo inhaerere:&oe bonum bono amice esse atq; -e:α in Tita 1 racri fine oportere inquit ut intellecto intelligens secunda Priscetnatura similesseat.Cum simile factum sit lilium sip prae oculis habese fine: nis a dus p situs est:hum; fine in pinenti & in suturo Te sequu es quot holes

A am ob phod i sunt. Sed alios quasi ferreos: alios quasi arget S: MI

Gua aureos ait.In theetico aut cum uera philosiophos uitam d. ibat notanechri estianoM uita stupetiore quada uirtute concitus d Lipsit Pythagoras uero Socrares e Plam cuse uocem dci audare affirmarent constratione uniuerso': diuinitus secta

199쪽

atm gubernatam intelligebant Mosaica illam uoce exprimentes:&dixit εc facta est. Hesiodus uero de creatione Padorae dicit: qa Vulcano Iupiter iusserit aqua terrae comisere:&uoce ait mentem Eois limo immittere.Pireterea igne dc lutam allegorice deu appellat scin plura. Stoici uero natura esse dicunt igne artificiosum uia in genera

tione gradiente. Epicharmus aut e Pythagoreus unde nisi a scriptura didicit nihil da deo est :& im natura ota uidere nihilesimpossibile ipsi re Democritus quot oia inquit Iupiter cognouitiosa ille dare Zc ola potest autare. Rex o1um ipse selus est. Ioue enim plarrul prima cam solent appellare. Sed Pyndarus multo magis mystice tanqpi magoreus unu inquit holum genus est ec ab una matre cucti. Vnu patrem malo rem summu ait optimum artifice habemus:qui progressus singulis diuerses semodum metita praebet:Matre prosecto Hylen appellauit: Illud aut Platonis in episto Ia ad Eraston EcChoriston orio diuinu: patrem. n.& fliu notat: N p eos pie tanq universi eam iurandu esse metit: dc illud similitis circa regem olum ola esse. Secudo circa secunda Tereis circa tertia Quae dia aut illi diuinitus reusata sunt:aut quod reli quum effab hebraeis eoru seriptura ac pit. Sanctissima.n. remitatem illis uerbis significati no dubito Tertio. n.spititu filium secundo patre primum ordine posito collocamus. Heraclirus uero ephesaus unu mundum sempiternu atin incorruptibile opinatur. sp Misse fururum affirmans: altes corruptibile & iactum diuinitus. Plato rur

sus in septimo de r publica hanc die nocturnam diem appellat pu huius mundi isne

principes. Somnum at re mortem uia ait in corpus similiter ut Heraclitus este eo

firmat:quaobrem utputo O sanctus ore prophe de Saluatore nostro his uerbis pdixit. Ego dormiuiessoporatus sum: surrexi dns sitscapit me. Non.n.resur rectione Glummodo deu excitatio a lamno: ta destensum et eius in carne sim, num allegorice appessauit. Ego uero de dico et die i decimo de re publica his uerbis vaticinatu suisse platonem censeo.Cui uir in prato septe dies singuli assiserunt: tuesurgetes hinc oportet in octauo die ipses proficisci:& quatriduo pumire. Pratum.n.

octava sphmam lata amoena sencta' loca intestigimus. Septem at dies erraticarusplinas: dc ocin operosem artem ad fine requietis festinatem: uia uero inquit q ultra erraticas statas est ad stiprema um ducit ad motu uidelicet S dse octauum:qua triduo uero pumire ait per quattuor escinenta uia fieri signiscas: Septimam et diem non hebrai Blu: sedes sere tam philosephi qua poetae secratione esse cognouerunt.

Antisthenes quos poehendit illud cui me assimulastis dicit dns comutauit:deum. dixit nulli simile α. Quare impossibile est inquit ipm motare cuius imagine nullam habeas. Similia ct Xenophon assieniensis his uerbis ibit: qui ola quaest Sc osa quietare Sest magnus potis est quod olbus patetiqualis at Arma sit nemini pa taee nisi ipsi seliqui luce fila oberlustrat: us.n. corporeus deum Myt caesine adlis

mortalem oculis cernereret. Et Xenophanes colophonius. Vnus inquit deus iter de OS atis holas maximus nec corporeati mente mortalibus similis Cleanthes et stoicus interrogans me inquit qualis deus sit A tende igit bonus ordinatus iustus siti

ctus seipsum possidens utilis speciosias oportunus leuerus liber modus threepidus sine moestitia sine dolore tutus gloriosus charitas: quem esse ora conueniunt mitis acer tardus sine quaerela manens. Deinde idolo' cultum occultius meo quidemdicio reprobans ibiungit. Illiberalis at at seruus est qui opinione uulgati dicitur quasi bonu inde quim consecuturus. Noli ago uulgari opinione deu colercinec ma

ligni luminis figuras honorare.Heraclitus aut uerbi quod est sp inquit sensiam holas

non capiunt:

200쪽

non rapim necant audiantanee eum primo audierint. Hecataeus uero qui uniuersam historia collut cum de Abinam & aegyptiis dicat Sophoclem tragicii in tragoediis scripsisse irmat. Vnus uere unus est deus qui cisu latam terra iundauitas caeruleam positi undam de uentos satus produxit. Mortales aut errore seduisti ex aere ac lapidibus auro eborem simulachra nocentiu deorum constituimus quos sacris B. imitatibuli pestiseris honorantes salsam pietate amplectimur. Manifestum aut una

principium res locrensis Timaeus in libro de natura his uerbis mirauit. Vnum invprincipium oram reν est ipsum abis origine: No.n.erit prahespiu si ab alio lactu est: sed illud unde sectra in pricipium erit. Epicharmus at comicus de diuino uerbo ante sic sci ibit. Diuina inquit uerbu est quod artes hoibus sit merit: doceri secere quoci coducit: Non inuenerunt. n. holes arte: sed deus hoibus eam imisit. Verbum at holuma diuino uerbo defluxit. Cum aut p Eseiam spiritus Anctus clamet quid opus mihi csicrificios multitudine uestrorum dieit 8nstplenus sum holocaustis agnou pingum dinem re tauro' singuine nolo. Et post Pauca: Lavamini purificaret uos & eiiciatieiniquitatem ab ala uestris caeterat huius Menander comicus uide qu modum in caemedia eisdem fere uerbis a sentintia usus est. Si quis o Pamphile tauros in iacrificium oblata multitudine aut deos aliorum huiuscemodi propitiu sie habiturum deuarbitras': Penitus errat mentis leuitate tauctus. Sed oportet iustitia seruare. adulterismet uirginia uti corruptibnern acus quide tenue filum si alienu est concupiscere. Drus .n.prope est Mosa uidetquod illi simile est deus appropinquans ego sum .dcnon deus de longe. Faciet ne aliquid hori occultis.ego non uidebo ipsum Deiphi ius et comicus non aliundes a seriptura in comoedia transtulit ea quae de iudicio dicit.Tu putas inquit mortuos quidelitrise uixeriti, dei iudicia effugiste. Sed est iustitiae oculus qui ola perspicit. Duo . . itinera mortuis proposita esse putamus: altes iusto iam testes impioiu Cave igitur ne erres. Na re apud inferos i iesu est quod de tis nator olum exercebit:cuius nomen terribile quod ego dicerenequeo. Si quis autemortalium male agens putat dei oculia est agere: is impia ductu opinione. uete qui putatis di non esse:est.n. ita. Si quis aut pciperam agit tm lucraturma postea da bit poenas. In orphibis quoquo scripta inuenitur: in Oct deos occultauerit adsimam rursus restituet luce Quare si iuste senete' uiuemus ec hic beati & po hse

recessisimus beatiores futuri stimus:qua beatitudinem non determinato quoda: is jacio habebimus:ta in aeterna requiescere poterimus una cum 'teris habitates immortalibus.Ιde Orpheus eu inuisibilem dea assi meracium sistumodo cognitione sui donasse de genere chaldaeos misit: Abraa ut ego puto aut aliquem ex suis significans his fere uerbis. Nullus inquit deu nouit nisi quida unigenitus a genere chaldaeorum desinus. Deinde comutatis uerbis illud expressit.CEu mihi est sedes. terra urro scabella pedum meos Deus inquit iis caelo aurea in sede firmus Hiere cognSc Terra uero sub pedibus eius est. Manum atrius dextera ad fines o ni os iit. Montium radiem tremiscunt a uiribus eius resistere non possunt.Caelectis ide ipse era in verram ocim numit. Ipse initium olum mediu ais finis. ab illis prophetis v xeruntiqui se aperiet Gela tremor uniuersi c Mendet:&abs te montes I uenent laeut a secie ignis liquae cati a.Et quis metitus e caelu palmo Quid oportet ungula sinculis conserendo longiore esse Otiquae apud graecos uel apud barbaros siue poetasti philosophos rectius Aicta sunt:aptissime a iud F scirptura dei ata videntur . . Haec Claemens: Nos mPlatone maxime admirantes nos id ab re diligentitume nas