장음표시 사용
51쪽
exercitetur quantum voluerit, nunc secudum intelionem Gai Puer temperatus exerceat sequantum indigeat, Aquiescat in ado indiget:
Sed distemperatus in caliditate exercitet se ultra temperantiam, talis indiget virgarac freno. Si autem fuerit distemperatus iniri i-ditate nunquam vellet exercitari, im ta iis indiget stimulo e flagello, Cum autem excita tus fuerit baliaeetur Sc abluatur, deinde abstergatur, deinde comedat, jos aliquam moram dormiat, deinde paulative per ordinem
id regimen teneat. Deinde postquam peruenit ad Is annos, ponatur ad itera. discat legere scribere,oc numerare, non tamen cogatur diu morari in scholis, sed quamdiu sic voluerit, 3 non nimis fatigetur, riat quasi voluntas pueri, ut non irascatur aut non ibineat, quod ira duceret ipsum ad furorem secundum Galenum Sotimor ad stuporem super omnia ergo expedit, ut in bonis moribus instruatur, quod multum valet ad aetatem se quentem
52쪽
dicit: Quod hoc est multum laudabile propter habitum fixum acquisitum qui postea de difficili separabitur. Ricergo specialiter vi
tare debent Primo quod non loquantur tur
pia, Se hoc est quod dicit Aristot in moralib. suis. Propterea quod licet turpia frequenter dicere, contigit hoc idem saepius facere sisi pueri fueriti tales, verberibus egent, si magni indigni sunt honoribus Secundὀ, debent tibi cauere, quod non videant turpia, potissime pudibunda virorum S mulierum Ic alios actus inhonestos Tertio, debent euitare inhonestas cantilenas,versus, aut rithmoS, quin imo non debent audire Pamphilum,nec libellum de arte amandi uidij ac ita de alijs, de hoc est, quod dicit princeps Galenus in lib. de Regimine sanitatis. Ex inspectis 3 auditis, Minata musica, mores puerorum corrumpuntur. Et dicit Avicenna Quod sicut mali mores sequuntur malam complexionem, sic mala complexio sequitur malos mores Multum ergo sperandum est,quod qui bene morigeratus est in principio, quod sit bene in fine, Me contrario sperandum est, quod qui est male mori se ratus c. quod de difficilia aut nunquamdseparatur habitus fortis seu fixus, cista videmus in naturalibus. Si enim virga fuerit recta, nos speramus stipitem rectum, in tortuosa, stipitem tortuosum, Videmus etiam quod ex tribulis
53쪽
AE E. 29 tribulis nunquam colligimus uuas, nec ex spinis sicus. Vnde in imorbis puerorum debe mus iudicare, sicut bonus medicus, si videat omnia signa bona, inde colligit non esse ipsum moriturum, sed potius euasurum. 8 8 conuerso, si videat omnia signa mala, nunquam iudicabit ipsum euasurum, sed potius moriturum. Similiter facit bonus agricola , nunquam ex frumento bono, mundo, separabit iZaniam, nec ex zizania frumentum. Si igitur puer a principio fuit bene morigeratus, sperandum est bonum Sc non aliud, desimo facilimum es illud prouerbium. Oportet puerum primo transire per puerilia, Scintelligunt per puerilia vicia. Ad hoc ergo aduertat omnis laomo, quod pueri, Sc potissime a principio, sint bene morigerati, ex hoc enim saluatur, anima Se
corpus. Cum autem peruenerit ad aetatem XII annorum puer, tunc debet eligere viam
quam intendit, vel ad quam magis inclinatur iuxta concursum particularium Tunc M itur aut declinet ad militiam, aut ad artem me chanicam, aut philosophiam. Si autem appetit militiam ut possit rempublicam viriliter defendere, tunc debet acquirere robures forti tudinem. ad hoc multum facit fricatio dura aspera, ut soli de intur musculi, c durus de cubitus, e quod equitet, ut tibiae prolon gentur, 3 quod portet clauam modo in manu dextra, modo in sinistra, ut brachia fortificentur, cum
54쪽
T, PRIMAtur, cuIn omne membrum sortificetur m ope
ratione sua, nisi nimis laedant sue excedant no ab liter, Deinde portet loricam, ut spatulae fortificentur, aut sanguis trahatur ad superiora. Ad discat etiam paulative pati calorem,sti gus Sc famem ac similia,ut assuescat quod bellum non uult hominem mollem, muliebrem, delicatum, sed agonisti cum c audacem, Scimo multum confert quod semper moretur uviris fortibus4 audacibus, Sc quod assuescat timida Sc quod non terreatur. Assuescat igitur videre homines mortuos in bello, 3c in spiciat dimicantes viriliter, ut nunquam ad aduentum alicuius rei terribilis expauescat.
Sed tamen licet sit adeptus fortitudinem, Scquod nihil timeat penitus, Sc quod citius eliget mori millesie quam fugere. Tribus alijs tamen virtutibus indiget, scilicet, Prudentia, Tem perantia, Iustitia. dominus dirigat ipsum, Amen, quod non intendam ire plus cum ipso. Secunda via est ars mechanica, cum aliquis vult se exercitare in stud ij mechanicis, siue in
artibus negotiatorijs, suae quibus vitae necessaria haberi non possunt, oportet quod sorti ter fricentur, non tamen ita sortiter, sicut illi qui exercentur in arte militari, non enim indigent tanto robore corporali diuersa igitur debent assuescere secundum diuersitatem ossi clorum. Qui igitur vult esse piscator, assuescat
frigidam aquam in aestate. Et qui vult es es
55쪽
ber, assuescat fabricam suam in hyeme, Et qui vult esse mercator, assuescat paulatiuὸ ambu i lare S ita de alijs. Tertia autem via est via Speculatiua , cum aliquis vult se exercitare instud ijs c philosophia δε iste indiget exercitio suaui temperato, indiget fricationibus mollibus,ut carnes sint molles, quoniam molles carnes habentes aptos mente dicimus esse, Minter omnes homines magis debent esse mites, in quiete, quoniam anima in sedendo&inquies endo sit prudens, Inprimis igitur magister idoneus elieatur.
ALI VAE CONDITIONE S , , quae requiruntur ex parte iam agistri, Aliquae vero ex parte discipuli: Et aliquae debent esse doctrinae, in qua Magister instruat pueros Apuellas. Conditiones quae requiruntur ex parte Magistri sunt, Prima, quod sit aptus ad docendum, subtilis S ingeniosus, ut sciat in terpretari scripturas, ibi videntur contra rietates dod orum, quod sciat ad concordiam reducere, in scripturis sciat eligere modum meliorem de meliora, Nil enim magnificum docebit, qui a se nihil didicit. Et hoc est quod scribi-
56쪽
teribitur libro Sapientiae. Illum eruditorem elige quem magis mireris in suisquam in alienis, qui enim non dicunt nisi quod inueniunt in chartis sitabellis, no sunt doctores,sed sunt
sicut illi qui narrant rumores, quoniam miser
rimi ingeni est semper inuentis uti. Secunda conditio est, qua requiritur in Masistro quod
sit bonae vitae, lonesta conuersationis, Et de hoc prognosticat Aquitaneus, Bene autem dicere Sc in ala operari, nil aliud est quam se sua propria voce damnare, tales n. latrinam portant coram se, ut alijs suas sordicies inania sestent. Tertia conditio est, quod in docendo sit humilis non superbus, aliqui enim cum legunt putant se omnia scire, talios ignorare, ita iactant se ipsos laudantes, 3 alios vitu perantes, Sc tamen per superbiam cecidit Luci se de coelo, adam de Paradiso. Sed cum de scientia cum humilitate superbitur Proue bior xi. Vbi humilitas ibi sapientia, superbus multa credit scire quae nescit. Quarta conditio, quod sit eloquens, quoniam scientia sine eloquentia est sicut gladius in manu paralytici, nullus enim artifex bene potest operari sine instrumento Lingua enim est instrumentum in quo prius manifestatur hominis scientia, si igitur fuerit lesus vel traulus, aut stridens, conceptum exprimere non poterit, Mimo scribitur in prologo Theoricaeci Sapientia sne
loquentia parum prodest. Et in libro Sapientiae, Nihil
57쪽
tiae, Nihil est quod non possit malynarrando,
vel pronunciando deprauari. Quinta condi tio, quae requiritur, est peritia docendi, unum certum signum hominis scientis est, quoniam cum legit intelligunt eum omnes, Sc hoc est quod dicit Aristoteles in prooemio Metaphys. Et omnino scientis signum est cum possit docere, c in hoc concordat Prosper Aquitaneus in lib. de contemplativa vita. Tam apertus debet esse sermo docentis, ut ab intelligentia sua nullos excludat quantumuis imperitos. Sed sicut requiruntur aliquae conditiones ex parte doctoris, sic etiam aliquae requiruntur ex parte discipuli, quarum prima de principalior est,ut Dominum Deum diligat climeat, iuxta illud: Initium sapientiae timor Domini. Secunda conditio est, quod sit bonae vitae,ac sanctae conuersationis, quoniam sicut videmus quod volatilia ad sibi inuicem conueniunt, scieritas ad eos qui operantur eam. Et imo Augustinus errat, qui Veritatem se cognoscere putat, si adhuc nequiter vivat. Tertia conditio, Qtiod nullo modo sit superbus, Sc de hoc Augustinus lib. consessionum Rumore vel timore meo superabar a te, Sc facies mea inflata non sinebat me videre verum. Quarta, quod non sit gulosus, de hoc Hieronymus, Venter pinguis non gignit tenuem sensum. Quinta,quod non sumat vinum ultra temperamentum, de de hoc Boetius Vinum modice vel moderatὰ
58쪽
moderate sumtum acuit ingeniuiam non mois de ratesvero sumtum, rationem perturbat, intellectum laebetat, Sc memoriam enervat.
Sexta conditio, Qtiod libenter frequenter oret, Sc de hoc Augustinus Oratione melius soluuntur dubia quam inquisitione alia Septima conditio, Quod sit humilis declaratio sermonum tuorum illuminat, intellectum dat paruulis, cper paruulos intelligit humiles, humili enim pertinet ut non erubescat fateri quod ignorat. Et de hoc Augustinus optimum verbum, Non est erubescendum ho mini se nescire confiteri quod nescit, ne, dum se scire mentitur, nunquam scire mereatur. Octaua, Quod in legendo studendo non nimis velociter transcurrat, Sc de hoc Sapies: Nihil magnum natura cito estici voluit, proposuit l cuilibet pulcherrimo operi dissicultatem, disticultas autem rei in transcurrendo videri non potest. Nona. Qiuod non bideat in curiositatibus ubi nulla aut modica est utilitas Sc labor magnus, de huiusmodi curiosi sunt qui student in propheth sinueniendis dacsimilibus,ac de hoc Seneca Quare te torques in illa quaestione, quam subtilius est concessis. se quam soluere. Decima, Quod super omnia
vitet otium, quoniam inter omnia otium excre
cat intellectum, videmus enim quod usus suauis serrum dealbat Sc clarificat,ac a rubigine praeseruat, sic in studendo usus continuus M
59쪽
etorem, sic etiam aliqua quae decent discipulum, ita decens est quod doctrina dolitoris in discipulum certa Se imitata sit. Inprimis igitur instruat magister discipulum siue puerum quid deceat, quid liceat, quid expediat, quoad naturam, quo ad personam, quo ad tempus, quo ad locum .de hoc dicit Hugo de sanct o Vidiore Disciplina est membrorum omnium motus, ornatus, disposito decens in omni habituac actione. Ordinatio igitur licitat honesta in omni agibili debet esse Seiacunda doctrina Magistri debet esse talis circa puerum, quod puer non habeat gestiis indisciplinatos,quoniam gestus, motus,vel dispositio corporis qui indicant motum di ostionem animi fiant sicut effectus ad causiam atde hoc Berialia risus. De cordis thesauro procedit quicquid de foris apparet vitiorum,& de hoc honesto gestu loquitur Hugo de sancto Victore: Unumquodq membrum opus suum tam decenter ac modestyadimpleat,ut per indisciplinam oculos aspicientium non undat.
Tertia doctrina debet esse circa ornatum vestium, ut scilicet non quaeratur nimia superfluitas, aut preciositas, aut varietas extra me ins aut suavitas ornatu igitur corporali
semper praeponatur spiritualis, de hoc Seneca mon splendeat toga nec sordeat. Et in
60쪽
; M Ahoc concordat Hieronymus Ornatus 3,soriades pari modo sunt fugiendi. Quarta doctrina est oris custodia, Qui enim custodit os suum, custodit portam suae ciuitatis, cpercon sequens omnes sensus, cum ex gustu multa mala proueniant, unde scribitur Prouerb. 13. Qui custodit os suum custodit animam suam, Sec. Quinta dolitrina versatur circa custodiam linguae, tanta est enim linguae nobilitas, quod Deus posuit eam in thalamo precioso,
Sc coram ea 3 2 propugnacula, per eam enim
sit modestia in loquendo,, cum hac oratio Dei & laudatio, peccatorum confessio, proximi eruditiora etiam consolatio, nihilominus diligentissim est custodienda propter mala quae inde possunt euenires Et de hoc Beria hardus Vnus est qui loquitur, sitatum num
verbum profert,& tantum unum verbum uno momento multitudinis audientium aures in sicit, animas interficit. Sexta doctrina est, de locutione,cum aliquis loquitur, debet animad
uertere si loquatur coram sene aut iuuene, coram sapiente aut coram fatuo coram Xtra
neo, aut coram priuato Et si loquatur de Deo, fiat hoc semper cum timore Sc reuerentia Ie debet animaduertere,si est in loco sacro
aut non, si de rebus magnificis 3 manifestis loquitur aut non, In quolibet enim istorum a liter c aliter debet loqui: de hoc Seneca Sermones utiles magis quam facet0s, affabi-biles