Introductiones in Aristotelis libros naturales

471쪽

Ecundu cap. cdtinet quinq3 'ciniones. duas ratas nes ad secunda.duas rones ad lasam piem tertie et vim correlariu ad quarta. si prima coclusio. de organo* senstiti natura incubit oetminatio. CaRam antid ea aptabant elementis.Sed cum elementa sunt qtuor:sens' vero quinque hoc ipsis igessit difficultate:cuina quitu ses aD tardio set.Elista utiq3 expediet an equa eo*r aptatio fuerit.Cium o Obanda est eo* sentetia:qui visu igne ee po -αlmei et Empedoclis.* costricto et moto oculo videat oculiis ut ignis fulgere.C aprimo. quia si ignis iιleque ponat in oculo visibile esset:eadem rone videri deberet oculo descente atq3 oculo moto. aut cim adducat cur potius illic in tunc.aRon aute ita vides.nam sentiente et vidente

non lateret.'Ro est igitur ignis. Sed instabunt cur ipso moto iKs aplaret fulgor et ipso descete n5 -facilis eis taret posio est.cam huius no esse igne: sed.leuia corpora mota ut aquainata sunt in tenebris fulgere .no quide luce emittere.*ta pupilla oculi que in medio oculo nigra appetabucin modu leuis est: que in tenebris mora et costricta fulget.et pars a parte deprebendis:queadmodsi in refractione solet. et DInc duo aut plura videre apparet.CScso.dicunt ipo sis gne exeunte queadmodu3 lumine a lucerna nos videre avidere deberemus in tenebris. Et potissimum ignis ille i tenebris deberet nobis in in luce: patentior et aptior fieri.qtiae

quide pu' nis se magis in tenebrismdere soleat:vt torrissut flama. Id aut sub tenebra* opacitate minae adhuc contigisse conspectu3 est.Non est igitur oculus ignis:neque ab eo talis ignis egreditur.IReq3 satis respondet Time et ignis ille in tenebris extinguatur.quia alios ignes in tenebris extingui non videmus:sed extinguitur ignis humido et frigiis do si enim calidus et sicciis. Et si ignis ille tenebrarii oecursu disperiret extinctus: tantomagis per die in aqua et in glacie in quibus al:a ignita extingui maxime perspiciunt extveretur. Rune autem nichil tale euenistinon igie remodet Timeus sufficienter. Et Empedocles fere cosimilis setit: plicem in videndi modum tangit. primu qρ fiat visio egrediete tute queadmodu iquit noctissi' bybernis iter meditas lucerna accedit: parq3 ut oim vento* ipet ' a lucerna arceat:circvducta lucerne tenui mebrana. Dispgui etem ve

472쪽

t flamina nanias. Et cpto lumen hoc velamine circunseoptu se magis diffuderit:clarius illustrat.Ita nativo lumne circuquaque pupille orbem fuso:* se aliquado fortius effussum exarathri et egerit. R3 itavidere asserit.Eremvero inodu poni tmos scit 3 corpora que videns eo* defluxybuso intueri. CTertia Democritus oculae natura esse aqueu rite sensiti. visione tamen illius esse fulgorem no bene putauit. sim em pupilla aquea sit:multa a dunt indicia. 'Mimu.qZipsa fossa multe defluui aque. Scem.quia oculi dea xymo recreer. formati:frigiditate et claritate cetera inebra excellunt. aque nature maxime pgrueresidetur.Tertium eis. circa pupilla albugo pinguis et sediminosa:atalibus sanguine preditis et palpebris oculos obuelantib' concessar in aeniose lacrum a natura: ne pupille Dummu coagulefigeterq3Dinc rigente frigore:palpebris contentu nuΦ frisisse senotimus.et ceteris aialibus dura oculo* cooycula ad ipsi pupille protectione nainra tribuisse videtur.Sed et non benedixerit visione esse fulgore pater. MDrimo.*visio est qda in vidente facta passio. uigor aut accidit et oculus leuis litisitq3 facta refractio. gon igρ visio est umoi fulgor Sedo e iis que refractione apparent nondu videtur natura ab ipsis fuisse deprehensam. Ecdo si visio fulgor enet: cur circa alia corpora: circa que fulgor emicat etia no eum bo. et ex pisquenti cur illa no videanti sed solus oculus. Rccis diu itam videre no quia pupilla fulgeati aut quia sit aqua. sed quia uspicua:colo*spebus ni scipiendis apta. ret licet pspicuu esse:coe sit et aeri et aq:aq tame durabiliori pmanentiorMe.Dinc poti aquea nature benignitate:ponidem puto pilla. Quarta. inceuenient dicut ecdo id sit: ab oculo egredit uisione aliquo egrediete fieri. Cassa qcm id me rit: incouenies e ivim subito ad astravR3Otendi.Et si no a astrauR3stendas: stultu etia e alio quopia i medio purareoiugi.Coniugis ei lume lumini:et no 3 cuil3.s3 satius cstmo 4 dici'e:exteri interiori piugi. ei vidcdi vir iterna lates:eteritore septaIcircudataq3mcbrana. Hatuq3 id id3: sueti manifestu factu ricolores no sine luievideri.αt siue pspicinuisui et rei vise mediu sit aerisiue sit aq:a colorei, moueri. a quo moto moueatur oculussi cm visionem fieri ei Corret artu. Rationabiliter igis euenit ut oculus lacrus

473쪽

interius lumen suscipiet:et fiet actu Pspicua:poteram a se sibilibus ut coloribus moueri Φaptissime. qis etia ita colatiscitur. Et iterum cum illud 2spicuu aereu non sit: merito Mum esse dinoscit.Et e remit oculi non est Me sidendi organum:sed vis ea interna lat3lsuum internu b3 organu.mine interius uspicuus eospicit oculus. Et nonullis in bello cirisca ipa vulnerat :pupille poris abscissis accidit operuas subortas fuisse tenebras:sicut e victa lucerna.* pupilla itemudictu struicuum: quasi videndi lampas recisa fueritCQuia nta.si sentiendi organa quatuor elementis aptari vellem': se soriu3visus:aque aptare conueniretiauditus: aerilolfactus: ignittactus:rerre.et quia gustus quida tactus est:ipsu itideterre aptaremus.gme visu iam dictum est et de audit'senis sorio in iis qui sunt de anima.me odoratuvero: O qte quod odoratur actu est:talis olfactus potetia est Quod aut odo ratur actu igneum est. Flam fumalis evaporatio:odorem et suavitatis fragrantia parit:que quide ab igne est. sens 'igis odorandi:poa igneus est.loinc circa cerebru quod ceteris utibus corporis bumidius et frigidius existit sit' est. Et de tactu: etsi totum corpus obtinere videatur:nullus in alio*circa cor calidissimu et cerebro'oppositu:sibi sedem delegisse videtur. quare si ei aliquod aptandu sit elementu: cm aqvisui sit deputat alaer auditui ignis olfactuosola terra ut ei accomodetur relicta esse vides itidem et /gustui:cu gustus ddam sit tactus. Tertii cap.note CSensus actu sensatio.C Corya terminata corpora opa ca:que sc6mofundu:lumen non admittunt.CCoccineum purpureusi excelletia rubens et roseus. Ertium cap.cotineturam diuisionemvituor coctust siones. duas roes.duos modos quibus antist mesdios assignabant colores ad primam.et duas rones

ad secunda. s Divisio.figlimquodq3 sensibiliu duplicis dies x

tur. boc actutillud potentia.vi color actu color potentia. sonus actu son'potentia.Et de bis uniuersalit dictu est in iis qui sunt de aia:et cui'sint sensus.et quo son laudibile actu sit idem auditioni.et visibile actu:visioni. et ita in ceteri. sed 4d eoru sensu actu faciat:nuc expediem' et primo de colore

C prima coclusio.Color: actu sensu faciens is est 4 e r

474쪽

et aque coveniarniplis tamena eum no est:sed plerisque aliis coueniens illis plus bis,miu'. Et corpora immata:seicundu extremitate lumen recipiti primm uspicua Lucidu3em aliquod ut ignis: luminis sui pntia facit actu ospicuum: cuiusquide absentia tenebressit. Et et binoi color sit uspicui extremitas:aut verius in uspicui extremitate quiaa prie extremitas no est . ditiosci f. si 'rimo. et a pler hoc 'pytbaαgorici colore Epiphania quas apparitione dicim vocabant. Etsi is color: actu perspicuu moves et sensum faciens in extremitate sit pspicui:cosimilis in nature interi' latente credere op3 esse colorem: luis actu perspicuu n5 moueat. Eclo.m intermiata corpora ut aer et aqua sepe colorata vident.vt rubor rutilans in auro'.Sed no * illi erus sit color.veruspitiquitas aut distantia:talis appentie occasio est. Ram neq3 aer neq3 aqua colorata sui.In colorib' auteterminat siue emin' siue dea pe:pseurat apparitio. oaute interminato* corpo*.Est i hmi color apyens i corpore termiato.Et qr luctus sit uspicuo indiciu est.quia coistores illos sepe pinutari videmus: sinin Q plus aut minus affuerit pspicui. quodquide no ad interiora penetrat. bene igρ dictu est colore qui videt:esse extremitatem pspicui siue potius in aspicua extremitate corporis Minati. Et si quod uspicuo* colore affectu est:simire color in eius e remitate mouet. queadmos in ceteris.hoc in interestinetia interim atq3 ira fundu residens:mouet. TDuo modi qum'antiqui medios assignabat colores.si 'rimus.vt lume in yspicuo et tenebre:ita i corporib' terminat s albedo et nigredo.Et medios colores inter hos fieri putarui ex comixtione tibi ernigri.quo nusq3Opter suiuuitate insensibile est: mediutame oportere nasci colore.Mam neq3 albedine neque nigre dine esse necesse est:erit tamen color altris:qre medius. Et quia iteru ipsi misceri coueniet cit albo aut nigro:ex tali comixtione corusioneq3 alia enascet coloris species. Et cum hindi valde varie fieri possint 'portioises:vt mo duop viis hi et nigri:qui linea portione et tempantia sum sed in excelletia quada et excessu deinde triu ut albi nigri et duo* coremperatou.et frem alios meros quoscuq3.Dinc ualde m scotingit medios enasci c olores. Et Reur in colanam is se,

475쪽

cundum.pportonatissimos numeros delectabiles enaseunt harmonie:ita sc6m similes colo*Oportoes et numeros:delectabilissimi nascunt coloZes. t coccine 'lpunice lite euenit ut sicut pauce sonop sui cosonanti euta paucos deictabiles coungar ee colores.iordinaros aut multos:vt oes 4cuq3 secundu alios sumans numerosCScsso mod*emedios colores apparere: la color colori sit s additustet colore colore videri pligat. queadmota pictores apparere faciuticolore colori pigedo supponetes.et que modii coligit medios colores in aqua apparere uno colorato alteri supposito.et que admodu sol per se albus appar3:et ide caligine aut fumo Ospectus:rubicudus appet et punice'. bac de in in s ee medios colores aiunt.qr cu albu et nis no sint in iportoe aliqua:ex ipsis adinvicexportionati medi nasces color. et cosimilis ut in pnio mo ponent insportione.qa semo eo* 4 intin supficie ad eos 4 sui in xfundo erit sportio 4 si fuerint

duo tres aut qtuorisicut mutabunt et mediox ipso* apparetiegarea coclusio .aprini mon' medios colores statuedi is

irr5nabilis AEC krio.da sicut nulla magnitudo iuisibilis est:d quel 3 aliq distatis visibilis: ita nem albedo et nigredo qre ea* mixtio no faciet mediu colore:0 poli' fiet 4da agis

gregatus color x trique colo. 4 etsi a longe discerni nequeat poterit forte aliqua distantia discerni.CSecundo. quia mixtio non fit iuxtapositione minimorum ad sensumsneq3 mi morum secundum quantitatem. Quia nulla sunt talia que admodu prius dictu est. Sed diuisione et minimota natura iuxtapositone ut est minimu3 seme minimus bolminimus equo et eo* que adinvicem misceri nata sunt. et que ea sint prius a nobis dictum est. Ron eni3 homo miscibilis e equo neque color color anon igitur huiusmodi comitii xxionenne dii proueniunt colores.CCercia aReq3 mediorum coloru3 1 quo nobis appareant:secundus approbandus est modus Criam multi sunt medii colores:quibus nullus superpo ni videli alius color. Et ea que superpositione apparento non consimiliter apparent de longe et de prope. qualiter v idemus medios colores.ailon igit apparent coloru colori

substerniculo aut supponegQuartariem medii Hur pleri φq3volui tria apyere corpou defluxim'an huc i mosvisione fieriCria visio fier3 corpo* practu.at meli' fit si color mo

476쪽

ueat mediu uspicuu s motu moveat sesu: in lami corpo*attactumultam sed vident incomoda. aston igis hunc in modum visionem fieris coloresque apparere probandum est. Sed queres.vns igρ sunt multi et uarii colores vr bi e tremi bi o medii simici in '.Sicut diuersa siit mixtas mixi que contemstamentauta multi et varii sui colores .mixto*et cormpera metou natura seqntes.mixto* em dec simpliσctu iuuabundantia3 magis imitatur dec minust illa *o seocundu ipso* mima cotemperameta seruat. Et cur colouisonop et odou spes termiate et finite sint: alius futur e sermo. Quarti cap.note. Capurpureulatur gum Ceruleus Cyanuo: subobscur'color qsi nigerinigro vioridiq3 medi'. CAcre ponti cst. CHciduli trictiuu Stypticu CColop et sapo* mutua linteo respondentia dispones. rubum afli gru Dulce Hmarusi auum Liuidum apingue Salsum huniceu murpureum Acre EusteruSiride Ceruleu Acutum ruidum figura apolygoniaifigura multangula.

ta.Diffinitione saporis post ditia.Epeo sapo* et cois lo* post sexta. Ex qtuor roes post nona si a rima

de sono et voce sufficient i his de ala definitiatu e:de odore sermone facere videt idoneu gista de ipo varia fuit aliquo*r sima. q uduerit4due falsi cotineat:hac deiminatioe dilucebit. Due in de ipo p oesminauim': hic certa et explos rata tenere debem'. vi fere cosi mire de odore 'ut de sapore sentiem oemo in ipso* eouis ee passione. Ra illi olface'est: hui'avo gust'. Et sapores nobis odorib certiorest placito, resae hii. Ram odoratu prauu et multi aratim'iferiore habem':gustu aut certii.- tact' quida e: qui nobis certissimus habet.Rdcirco a gustu et saporib'detminationis exordiu suxo, mere no absonulpterq3 ronem videbit.CSci a. Ron recte

putat Empedocles sapore ee de natura aq: Q i aq Qda sint minutula corpora de sapo* genere ob sua quis pultate isensibilia: suo defluxu sapores efficiat. Ra fructib' apto soli

expositis:sapores mutari videm'. itide et mictib'igne conis coris . Tales autem rapores ab aqua trabere non pose

fuit:. Ron igitur causantur sapotes ex corporeis fi aqua

477쪽

defluxibus.qui potius bunaidi resolutione tepore factat variaq3 coctione:acremfacerbuidulcemamaru et oimota sibi assumur saporem.si Tertia. Aqua no est una materia suo Drum qua panspermiam dicere solenn ut aqua una ore unu saporem pstet:et altera alte*.C IRam ex multis parari sapores 'osdemus:et ex eodem diuersos. que aqua no G cognita

sunt. M 3 id etia veru est.oem saporem i aqua gigni ipsa acalido ut igne aut sole passa. Flo aqua est bumido* subtilis simu et oleo subtilior:*uis oleu3 viscositate sua se plus diffundat:aqua autem ut glutinio carens dissipes. Dinc aqua difficit Toleo in manu seruat.Et aqua calefacta sola Hros larimore vides.)Requirunt autem si ores omnes: maiorem Monitiem.Non itaq3 sufficeret calidum:in aqua gignere samem.EQuarta.Terra potius ad generandos sapores in II esse videtur . si primo quia sapore predita grossitie seruant

ex terra nascentia et ortum ducunt ut fructus.CSecudo

hoc multi phniologo* asserere videns:dicente5 per quacuq3 terra trasierit aqua:ab illa sibi trabere sapore.q6 statim iuvio lalsis est manifestum. Sal enim queda3 terre spes CTertio da aqua cineribus colata reddit amara: ab ipsis quidem amaritudine ducta. CQuarto.quia fontium hi dulces sutibiamari/bi acres illi austeri:et omnimodas saporu3repntantes.que varietas noli iliu a terrarurietate ducta vides.CQuinta. 'Rationabilit fructuum spes τ3 maxime sapo* differentias obtinent. si Flam fructus humidi sunt et terres:et sapores gigni videntur cum a terreo si co patitur bumidu3ondicia sunt:aqua salsa aqua cinerib colara et varia fontino aquarum saporum genera. est enim humidum natum pati a suo prio:queadmodum et glia cotraria. Et cum ignis siccus sit:natum est etiam pati ab igne: si magis a terra Ha ignis primo siccus no est is calid 'ut alio

dictu est loco:terra o primo sicca est.queadmodu3 eni d coloribus et saporibus affecta colluit lauatq3 aquis:tale i adscolorem relinquit et saporem:huc in modii terreu siccus agete calido per humidum latum:talem relinquit passionem CDiffinitio saporis.Dinc talem sapori aptare poterim dis 2 finitionem.Sapor est a terreo sicco in bumido facta passio: alterativa gustus de potentia ad actum.Eustus enim pust saporem p iat: est in potentia sicut scies ad speculari.Est

478쪽

.e enim sentire vr speculari.CSexta. Monoecini sapores i solo sicco consistere.CHam sapores sunt ad nutrienduanta lium autem esce non uno constantism mixte sunt omnes.tagibiles quidem quo augmentu aut decrementu pstent. sapide et gustabiles:quo nutriant.Mutriunt enim omnia dulcit aut simpliciteriaut comixto.quod alio determinandu est loco.Et augmentum et nutricatio fiunt pstante calido. viam calidum:alimentum parat et digerit. quod leue autem et dulce est:attrahit. Amarum autem salsum et graue suo pondeis re subsidens relinquit.et id animalibus et plantis et itra nos ratione euenit. quandoquidem exterior calor in exteriorib consimile operetur.maris enim leue et dulce calore extrahiturigraui et amaro sublidente relicto.Sed queres cum n triamur dulci:cur alii sapores ut salsus ut acut' ferculo eo diedo misceant twoc est ne celerius equomatura trabat alimentu.Est enim dulce nimis nutritiuum atque supernatatio ασ uum. CSpecies sapo*.gEpecies saporum ut spes colo*quadam similitudine eta portione respondent. Qui eni in saporibus sunt dulce et amariniunt in coloribus albu et nigrussit pinguis sapor ut duleis est: salsus ut amarus.Et flauus color ut albus est.Liuidus ut niger.Et reliqui quadam si militudine sunt medii sapores.sc3 acre austerum acutulacidum.Colores vero puniceumlpurpureumtumdetceruleu.

possuntq3 hoc ordine digeri. Bibum Nigrum mulce Amarust auM Ioiuidum. pingue aealsusi'uniceii apurpureum rure Rusteruostide Ceruleum Acutum Reido

Et sicut in perspicuo:tenebre sunt priuatio lumiMita nigredo ut puatio e albedinis et amara ut priuatio dulcis .isine cinis omnium cobusto* amaricatissimus est:* totum expis ratumtexhalat 3 sit dulce.gSeptima. memocritus et alii complures non sane putant omnia sensibilia esse tangibilia Catam oes sensus oporteret quosdam tactus esse: queadis modum est tactus.Quod * falsum sit et irronabile: non est cognoscere difficisse.σocta .meficiunt item:magnitudi x8 ne figura asperinlevi acutolet obtusommunibus sensibilibus vi propriis utentes atm propria esse putantes.si Ma3erii non omnium sint sensuum:sunt tamen tactua et visus:

479쪽

re communia sunt γ non spria.sEt hinc euenit ut visus et auditus circa illa decipiantur.circa colores autem et sonos nodecipiantur. allam sensus circa propria non decipitur. Cal ona.Democritus non rite propria reducebat ad com munia:vi album ad leue nigrum ad asperum et sapores ad figuras.si primo.quia nullus sensuu magis comunia sensibilia visu cognoscit. Si igiturisapores reducans ad figuis ras:et visus magis figuras apprehendat: magis et gustu apprehendet et sapores. looc autem falsum est. CBecundo. gustus in nobis certissimus est. Est enim tactus quida. rucum certioris sensus sit: minima et minus sensibilia per pere:si figure maxime sint gustuinet ad leue et asperum reducantur album et nigrum:illa maxime discernet gustus:et .cunq3 figuras oticipant. CTertio.sensibilia.ppria cotraarietatem babent.ut in visu contraria sunt album et nigrum in auditu graue et acutumi in odoratu et gustu dulce et ama, rum. siguris autem nichil est contrarium. Que enim abo lygoniarum:circulo assignabitur contraria: Inon igitur riis te sapores reducunt ad figuras.CQuarto.figurarum species in infinituma deunt.rion autem sensibitruma priorum et saporum.Cur enim alique et certe semper sentirenturioccurrerentq3 sensui:alie vero nun*: Monitaq3 bene sensi bilia iamia ad comunia reduxere. Et hec de saporibus diis

cta satis sint: spatiora quoad de vegetabilibus et platis comisyderationem faciemus relinquentes.

Quinti capinore.

CEnchyma corporatque effumationem fumalemve explarationem ex se fundunt.Est enim Gymus fusio. CBoerisma vero suntl que fumalem expirationem non fundunt. Gracodermi pisces sunt: qui testeis pellibus ut ostrea integuntur.Est enim ostracon Astmet derma pellis. CScorie expurgamentametallorum feces. et si asta difficulis ter sanas male sana. GaDymni liquidum odoriferum uno guentum.CDyperbole excelsus: g Reuma fluxustfluen

480쪽

q scriptoem odori ad sci M. vim correlariu ad litam. vnu correlariu ad 4nta.duas rones ad septima.du3o as sistides ad octaua. Et Θq3 roes ad decimasi prima cociusio. et aere et aqua odorare cotingitC Ra vi de sapore dictu est:pene colimili mo de odore iniendu est.126 eui trem sicca ad sapores opas in bumidoud Enchymu humidii ad odores ouar in Enchymo sicco. Et4 Enchynia i aere fumida resoluut expiratoem:et conrit in aq si lota ablut 3 meo rint. Igis et aere et aqua odorare cotingit. et monstrat pisces et Ostracodermi:d in aqua odorare cospiciues: illic no istente aere.Ha aer semo aq suma petiit supq3 natare via def.nec pisces ipi spmducunqvaleant om respiratu attrabere.Et id ee uspicuit aeri et aq coe sitino in ipis m uspicua sint)odorum':' sc6m et fumale spiratoem calido resoluete aut lotione aliqua recipiut queadmodu dictu estgSecuta odor passio e Enchymi:humido siccoq3 pticipati Coriniis quia elemetalignis aeriaqIterra odore vacat: m lii sua huida et sicca En yma essent: nore humiduet siceu tipis sui comoeta atque cotempatag Ecdo mare odorr e zor ia humidi et sicci ymi idem bse dinoscis et sal magis odorabile : g ea magi piemstata heat itru ho min' qi nimis terreum sit. 4 utroque manifestat elimatu olestgTertio lapides et meis talia que Hoeyma sui:inodora cospiciunt oia.loinc aurum inodo* est:na marime Oim:achymu est. Eo autem et ferrus odora sui:* sint Enchyma.quo, cdsumpto bii do:scori Gexust 3 feces: inodore reliques tu.Hoermcituq humidi

et sicci debita careat cotempatione. Et argentii et stannu3.et ligna:odorabilia sutam sui moerma. Ergentu aut et stannum alious magis: aliis vero minus sunt enim ada. Et ligna aquea:minus aliis odorat. minus enim fumalis spiraminis habere vident.Dic dicebat Democrit'.Si ola sum' essenti nares vlim omnia discernerentet escriptio odoris Ex his talem odoris descriptionem elicere poterimus

Bdor est humidi siccique Enchymi pallio:olfaci de potetia ad actum alterativa:siue ab aque humido i siue aereo sit niscis.Est em utrum humi6.s Tertia 'clusioAR 3 odor ex 33 balatio esti neq3 vapotinem utrunm simul: vi varii varie opinati crediderunt. Corimo. quia exhalatio non fit in