Opera

31쪽

qui uolat super cherubin aditum ab initio ob peccatum p imi parentis iustitiae le=Quemlibet gibus occlusum. Haec satis de tribus mundis in quibus illud in primis magnoperemsidus quoὰ obseruandum unde dc nostra sere tota pendet intentio esse hos tres mundos mu/libet esse dum unum veton solum propterea quod ab uno principio & ad eundem snem omTres cause qρ nes reserantur: aut quoniam debitis numeris temperate & armonica quadam namundus est tu cognatione atq; ordinam a graduum serie colligetur: Sed quoniam quicquidimus in omnibus simul est mundisi38c in singulis cotinetur: ne est aliqs unus ex eis Anaxagoras in quo non omnia sint quae sunt in lingulis quam Anaxagorae credo fuisse opinio/Pν thagorici nem si recte eu sensisse putamus explicata deinde a pythagoticis 6c Platonicis. Platonici Verum quae in mundo sunt inserioti in supinoribus sunt: sed meliore nota: quae Quomodo itidem sunt insuperioribus:in postremis etiam uisuntur: sed degeneti conditionemddi sunt in & adulterata ut sic dixerim natura .Eil apud nos calor qualitas elementaris: est 1 se inuice celestibus uirtus ex calfactotia: est in angelicis mentibus idea calotis. Dica aliquis Exesarppo expressius. Est apud nos ignis quod est elementum. Solignis in celo est: est in re sitae ueritatis gione ultramundana ignis saraphicus intellectus. Sed uide quid digerant. Et ejmentatis utit: celestis uiuificat: supercelestis amat. Est aqua apud nos: est aqua in celis hiuus motrix&domina uestibulu. s. celorum luna: Sunt aqua & super celuDece spherae mentes cherubice. Sed uide quae in eadem natura disparilitas conditionis humor mundi intelγ elementalis uitae calorem obruit: celestis eundem pascit supercelestis intelligit. In lectualis primo mundo deus unitas prima nouem angelorum redininus quasi spheris tofi Dece spherae dem praeest in m illis ipse omnes mouet ad se. In mundo medio. i. celesti celum mussi celestis empireum nouem itidem sineris celestibus quasi dux exercitui praeest quaecu sin/Dece spherae gule motu incessabili ucquantur illud tamen deum imaginans in motum est. Sut mundi elem & in mundo elementari post materiam prunam ipsius fundamentum noue sine

tatis rae formarum corruptibilium. Tres. s. corporum uitae expertium que sunt elemen

Corpus in de mixta tum inter haec mediatque mixta quidem sed imperfecta quales in sub Natura limi que fiunt impressiones. Tres uegetabilis naturae: que in tria primum ge Anima nera diuiditur. herbarum seu sticum & arborum t Tres animae linsualis que aut lis' quodli perseeta est qualis quae in Ophitis aut persecta quidem: sed intra terminos utabet trifaria di tionalis phantasiae aut quod summum in brutis est humanae etiam capax eruditio uiditur nas: quod quasi medium est inter hominem &brutum scut philum med1u Testimonia est iter brutum&plantam. Sed de his pluraqopus sit. hoc tantum addiderimus ex lactis litte mundorum mutuam continentiam sacris etiam litteris indicari: Cum de scriptum Hs in spalmis si qu1 creat celos in intellectu Ae angelos dei legimus spiritus esse 5c mi

Non posseni nistros eius samma ignis urentis. hinc sepe diuini scelestia cognomenta sepe etiasi uiros docj terrena: dum nunc per stellas nunc per rotas 5 animalia. nunc per elementa figutissimos rec/ rantur: hi 5 terrenis sepe celestia nomina. Quoniam. s. astrita uinculis concorte allegorias die uti naturas ita etiam appellationes hi omnes mundi mutua sibi liberalitate couel scribere donant. Ab hoc principio siquis fortasse hoe non dum aduertit totius sensas alle

uel iterptari gorici disciplina manavit. Nec potuerunt antiqui patres aliis alia figuris decenter

32쪽

representare nisi occultas ut ita dixerim totius naturae & amicitias de amitates e

dcisti. Alioquin nulla esset ratio cur hoc potius hac imagine aliud alia 4 cotra re' sentassent. Sed gnari osum rera & acti spiritu illo si haec osa no selu notae r sed seγcit naturas unius madi peaqillis in reliquis mudis nouerat respodere aptissime figurabat. Quare eade opus cognitioe nisi ide adsit 8d spiritus his q illos figuras

ct allegoricos sensus interpretari recte uoluerint.Est aut preter tres quos narraui mus quartus alius dus in quo&eama inueniatur que sunt in reliquis. hic ip/ Quartus mase est h5 qui &ppterea ut catholici dicut doctores in euagelio Ois creaturae appel dustione censetur: Cupredicandu hominibus euangeli urn Saut brutis&angelis: pre homo omnis dicandu tame omni creaturae a Christo demandatur. Tritu in scolis uerbum e ee creatura hominem minorem mundum: in quo mixtum ex elementis corpus 6c caelestis spi Qv o pastoritus N plantas anima uegetalis Sc bruto' sensus & ratio 8c angelica mens & dei ho est minor similitudo cospicitur. Quattuor igitur hos mudos si statuamus credibile e Mosem mundus dictura de mundo sufficienter: de his Oibus disseruisse:& cu naturam staptorem De his omni et si sit naturae consultus qualem hunc nostrum uem alium credimus e credi/ bus mund1sbile dodrina de illis no aliter dispositam q in se ipsis illos omnipotens deus opifex tractasse in disposuit: ut sit uere Diptura haec Moseos imago mudi expressa: queadmodu I gi semmus etia ei preceptu in monte ubi haec didicit ut omnia faceret secundum meplar Scripturam quod in monte uiderat. Primum igitur quod est omnium maximum sicut ostedi hac imaginemus quae sunt in omnibus mudis cotincti in singulis: debuit Moses emulator nast esse naturaeturae de nullo usqua ex illis mulis agere: quin sub eisde uerbis eode contextu de Nullaee pii/oibus simul patiter ageret. Unde quadruplex statim totius mosaicae lectiois expo cula Opis in qsitio nascitur ut primo loco quicquid ibi est scriptarde angelico mudo& inuisibili simul no tra nulla omnino de aliis me ne habetes enarremus. Setudo loco itidem omma de etur de os caelesti mado: m de sublunati hoc re corruptibili: Quarto de natura hominis e bus mudis Namsi nusqua de intelligibili puta tractabitur:quiti sicut ille in se postremas oes Radix Dru naturas cotinetrita & eadE dereliquis mundis nos scriptura admoneat: possumus plicis ex si certe immo debemus omnes particulas de omnibus interpretari. Rursus sicut nay rionis turae M in se ipsis promiscuae inuicem c5tineantur discretas tame proprias sedes r Radix quiny& peculiaria quaedam iura serti sunt: ita&si singulis in partibus presentis ope γ tae expositiois ris de quadruplici natura eadem serie litterae diseratur crededit tame prima i parte de prima agi natura peculiarius atq; eode ordine deinceps inreliquis: Unde re quintae exoritur expositi6is necessitas. Accedit quod qua ratioe haec sui distinctat Radix sextae quia tamen nulla est multitudo quae non sit una dilacidi quadam cocordia ligan expositiois tur & multisormibus nexin quasi cathenis deuinciutur. Quod cu toto etia opere agere insem sit uerisimile ad sextam iam nos interpretatione uel inuitos uocat. In qua ostendemus quindecim esse modos:Quibus rem alia alii cognata uel co iacta lassi ere possumus: ει cum plures sint ita eos oes Se sussicienter & dilu Radix septi/cide a propheta expressost ut nihil expressius unquam de rerum natura scripserit mae expositio

aristoteles. Postreino queadmoda sex diebus genes eos sabatu succedit idest quies. nis

33쪽

Isaac per a

Samuel ophinides

ruditis no ru

dibus philo sophiae

Paulus

Augustinus Virtus scrip

Pomerius Congruu uimnos post precedentisi a deo reae ordines distributost & explicatam eorum unionem Be differentiam isdemi & habitudines septima iam 8e sabbata/ria ut sic dixerim enarratione de creaturarum scelicitate:deq; reditu ad deum qui per Mosaicam: ae christianam legem elongato inde ob peccatum primi paretis homini contigit aliqua perstringamus: reserates quae de his in presenti scriptura Moses apertissime occultauit ut nat palam de christi aduentu de ecclesiae proscistia degentium uocatione expressissimum hic vaticinium legi. Ut sit uere hic libet: siquis alius talis:liber septe signaculis obsignatus:plenus omni doctrina: oibus misteriis. No aute imitabimur eos qui aggressi aliquando hanc mudi creatione exponere.

Quicquid usqapud philosophos de apud theologos de deo de angelis de materia

de celo de tota natura disputatum est huc congesserunt. Quod apud hebre maxime Imc Persa& Samuel ophinides peccauerunt: Sed solum quid sibi Mo laica littera uelit r Quid uerborum cotextus uel indicet uel significet declarare pro uitibus annitemur.Nec si ostendemus per firmamentum puta octauam spheram significati statim de illa exordiemur disputationem quo pacto rapiat ceteras sphe ras: quot signis distinctar quod imaginibus: simplici ne motu: an potius duobus an uetius tribus indiuersa rotetur. Aut sicubi dictione aliqua indu in hominis ani mum dixerimus digrediemur ad omnia quae scribuntur de anima enucleanda sed ea tantum de unaquaque re tactim etiam εἰ cursim annotabimus de quibus metionem auctor expressam facere uideatur. Dixi strictim etiam dccursim: quia noillud hoc opere est consilium ut qui haec alibi non didummi hie primum discant: sed ut quae sciunt iam esse uera in prophetae uerbis agnoscant:& quae immensis uoluminibus digesta a theologis Ac philosophis legerunt: quo pacto hic paucis & co prehenderit oc occultauerit intelligentes: re ala facie legis latorem loquentem audiant. Quod siquis etiam sorte actus spiritu sanctae rusticitatis non tam petita haec altius mysteria non probauerit qsimpliciorem potius sibi acommodatio

rem optauerit sini contextus enarrationem Iubebo eum prius meminisse Pauli praecipientis ne aut qui manducat non manducantem spematraut qui non mansducat manducantem iudicet: Tum ipsum non meis sed Augustini in ipse etiam sua in genesim expositione alloquar uerbis in hunc modum. haec tu si potes appredas: si non dum potes relinquas talentioribus. Τu uero cum scriptura non /ese rente infirmitatem tuam & materno in cessu tecum tardius ambulante proficias: Illa enim sic loquitur ut altitudine superbos irrideat: prosunditate attentos terre at: ueritate magnos pascat: affabilitate paruos nutriat. Sed redeamus ad nos δίab ipso corruptibili mundo quem habitamus exordientes prestemus quantum scilicet possumus quod polliciti sumus. Alioquin & in magnis est satis uoluisse : δύut inquit Pomerius magnarum rerum magnus conatus profectus est, Mosaica uerba exponenda.

Verba ipsa prophetae quae exponenda suscepimus haec sunt.

34쪽

N principio creauit deus caelum & terram: terra autem erat inanis Ac ua

i tua:&tenebrae erant super faciem abyssi:&spititus domini serebatur supaquas:&dixit deus fiat luκ & facta est lux:& uidit deus lucest esset bina:&diuisit lucem a tenebris appellauit luce die&tenebras noctem: factu euespere&mane dies unus. Dirit quot deus fiat firmametu in medio aquarum rie diuidat aquas ab aquis :& secit deus firmametum diuisitq; aquas quae erat sub firmamento ab his quae erant super firmamentur 5 factu est ita: Vocauit deus firmamentu caelum. 6c iactum est uespere et mane dies secundus. Dixit uero deus congregentur aquae quae sub caelo sunt in locum unum & appareat arida:&factu est ita & uocauit deus aridam terram: congregationes 3 aqaarum appellauit Maria:& uidit deus quod esset bonum ric ait germinet terra herbam uirentem:& laesentem semen re lignum pomiserum facientem fructum iuxta genus suur cuius semen in semetipso sit super terra: dc factum est ita dc protulit terra herbam uirentem de facientem semen iuxta genus suum lignum o faciens fructum: re habens unum quod sementem secundum speciem suam & uidit deus quod esset bona: α factum est uespere dc mane dies tertius. Dixit autem deus: Fiant luminaria infimamento caeli dc dividant diem ac noctem 6c sint in signa de tempora & dies Scannos ut luceant in firmamento caeli: Se illumicient terram:& factum ita fecitque deus duo luminaria magna luminare maius ut praeesset diei: & luminare minus ut praeesset nocti de stellas θc posuit eas in firmamem caeli ut lucerent super terra: α praeessent diei ac nocti & diuiderent lucem ac tenebras:&indit deus quod eet bonum:& laetum est uespere & mane dies quartus. Dixit etiam deus producant aquae reptile animae uiuentis & uolatile super terram sub firmamento caeli: Crinyuit deus cete grandia dc oem animam uiuentem at motabilem quas produxe rataquae in species suas: dc omne uolatile secuda genus suum: re uidit deus quod esset bonum benedixit 3 eis dicens. Crescite de multiplicamini & replete aquas maris: auesque multiplicentur super terra dc factum est uespere de mane dies quiritus. Dixit quom deus producat terra animam uiuentem in genere suo: iumenta ει reptilia 6c bestias terrae secundum species suasi laetumque est star εc secit deus bestias terrae iuxta species suas: iumenta dc omne reptile terrae In genere suo: 8c ut dit deus quod esset bonum 8c ait. Faciamus hominem ad imaginem dc similitudidinem nostram& praesit piscibus Maris S uolatilibus caeli Sc bestiis uniuersiae terrae omnique reptili quoil mouetur in terra: 5c creauit deus hominem ad imaginem et similitudinem suam ad imaginem dei creauit illum. Hactenus exponeda Mosem suscepimus. tiaute expositione i septe libros siue tractatus partitus sum: potius ut imitarer Basiliu& Augustinu quapropterea qd hac crebra distinctione quasi inte iunges legentis inretio recreat. Accedit quod casepte sint expositiones septem libris digestae singuliqi libri septem capitibus diuia dantur septem creationis diebus omnia respondent. Factum item a nobis ratione Dies primus

Dies s udus

Dies tertius

Dies qrtus Dies quintus

Dies sextus

35쪽

nsumtissima : ut queadmoda septima dies apud Mosem sabatu E Ae dies quietis uta expositio quelibet nostra septuno semper capite in Christu derivetur qui Oc Iuus eli legis: re nostrii est labatii nostra quies nostra Laelicitas.

EXPOSITIO PRIMA DE MUNDO ELEMENTARI

labri primi Caput primum. ATURALES Philosephi qui de natura reru corruptibiliu disserunt

De principiis n de principiis eatu sic statuut in uniuersum: esse materia rude serma' rerii corrupti experte idonea qui de omnibus formis suscipiendis sua tamen naturabilium omnibus priuata: Quare praeter matella priuatione etia iaciunt ptita Materia cipium retii naturalist. Adiecit Averrois esse mate iam trino dimenta in longitudiPrivatio ne latitudine altitudines pleniamine scilicet res corporeae de in corporeo subiecDi mensiones to fieti dicerent. Tum arietunt trasmutate causam qui uocant eficiente . Cuius materiae ui tractata maletia: quod est potentia actu fiat aliquando queadmodu mollis ceEssiciens in ra dc indefinita ductu manus atque tradiata in diuersas figuras pro tractantis ars Finis bitrio transformatur.Quoniam aute nihil natura temere agit sed boni alicuius cosequendi gratia inalis causa se statim insere:& proximus quide finis agentis cauris forma est quam de materiae gremio eluit. Hoc enim illam consilio agit & uer/Forma sat ut ad persectum habitum formae illam perducat: unde dc forma tertium prin/Materiae di/ pium ab Aristotele statutum. Haec autem de materiae sinu educi non potest nisi spositiones assectae prius & preparatae congruis qualitatibus: Circa quas totus opificis latae tota actionis mora consumit ut ipsa scilicet specie indiuiduo momento quasi prae mio laboris statim effulgente. Opificem ipsum causam potius q principium uos

Naturalesca cant petipathetici. Diuinorum autem memores semper diuini Platonici admonis usas organa tos nos uolunt naturales agentes causas p&si solae appareant nobis quae corpora

esse diuino' agant forment de transmutent haud tamen priminas esse causas cimi quae fiunt: sed instrumenta potius diuinae artis cui obediunt oc famulantur. Quemadmodulabri manus 6c si ipsae totam domus materiam ligna lapides tamenta componant

ordinem dc trasmutent nihilque uideatur praeter eas cui factura domus accepta re Causa feratur nouimus tamen organum illas esse obediens arti dc seruiens quae constitu

organica in in animo architecti domum quam simul con it paniculatim digerit explicat Exeptatis que insensibili materia: hinc lactum ut ipsi duas causas adiiciant organicam &Cosensus pia exemplare. Quod neq; negant peripathetici: Immo confirmant apud quos triatonico'8co illud: Omne opus naturae opus esse intelligentiae. haec sunt quae in commune di pathecim' cuditur de rebus corruptibilibus: quae omnia ita in opere primi diei complexus est enarratio uer Moses ut neque certius neque aptius de his quicquam dixerint philosophi proba/boru molem tissimi. Caelum Caput secundum. Terra P incipio igit duas statuit causas agete θc malefia ea .cq actu et ea q e potetia illa Stoici su hac terra uocat cui nostrae expositioi attestat primu auctoritas stoic si rec

36쪽

te eam Glu matriale terra uocauer ut ut scribit Varrone graecos comemore. Atre Varro statur& ratio. Nam & materia despicatissima omnium naturaru uti est terra om Peripatheticinium elementorum:&simili omniso proportione respondent: ut probant peripa Terra inanis thecti agens materiae&terrae caelum. Terra autem haec idest materia inanis M ua & uacua.

a ut transtulit Hieronymus uel ut septuaginta inuisibilis 8c incomposita:& haec Hebrei quidem omnia rudi materiae inser q1 conueniunt quae dc expers sormaria omni Touum merito inanis&uacua dicitur&omnino in coposita Ninuisibilis est. Verulie Bouhriacae dictiones tou A bou quae hoc loco leguntur a pluribus hebreis aliter eY Materia cogγriuntur. u quide re brutam interpretatur stupentem attonitam. Quod ad ma nitu difficilis retiae etiam tenebricosam deformemque faciem ab illis resertur: b eam causam 9, Aristoteles intendentes nos in illius cognitione attonitos reddit: propter quod oc Aristoteles Plato proportioner& Plato notha ratione cognosci a nobis illam dixerunt. Bou autem Formae inco ex uidictionis incoha ne& rudimentum formae multi exponunt. Idem enim hasio. si uerba uerbo reddamus est bou ac si dicamus in eo est siue eo aliquid est. Quod Albertus si sequamur praeter subiecti potentia incohata in eo serma intelligemus. Quod Antiquus Sinon sola Albertus et plures peripathetici sed ueteres etiam hebrei crediderunt ut meon ex monumentis antiquissimi Simeonis aperte colligimus . Verum quo pacto Tenebrae haec sit incohatio accipienda declarat adiiciens. et tenebrae erant super facie abyssi. Abyssus Abissum uocat terram idest materiam trino dimenta in altistimas pnofunditates Privatio ideextensam. Sum hanc tenebrae idest priuatio est: prmcipium apud peripatheticos qd se ae injin psimis celebre cui nulla magis appellatio quam tenebrara congruerit. Est au cohacio. te priuatio qua disserta negatione ut magnus Albertus constantissime uult ipsa Dispositiones haec de qua dicimus incohatio se ae de qua re idem philosophus copiose dc subii materiae. liter disseruit. Praeterea si subest terra aquis & irrigata inge parturit quae postre/ uis causae age mo& fiat: nonne aqua hoc loco a dentes materiae qualitates ic affiniones iis organu difignificabunt quae uel suo fluxu tractabili natura aquarum speciem inunt: ages materia ibus ut ita dixerim humectata materia parturit sormam quam extremo tem no attingit niporis momento edit in lucem. Supre has aquas spiritus domines 1 dest uis eausae esὰ si medus qua ficientis domini organu 5e instrumentu merito serti dicitur neque dicitur serri sup litatibus terra quia non attingit agens subiectum aut permeat nisi mediis illis intercedenti Exoritur lux bus qualitatibus: quas da versat&agit oritur lux idest ismae species &decor te Des imperio nebraru quas diximus idest priuationis expultrix 8c sugatrix: sitque dei uoce sic ij fit lux perantis: quia nihil agunt causae naturales: quodno diuinae artis ordo praeceperit. Fit ex ues Tu fit exuespere Sc mane dies unus: Cu ex potetiae actus natura substatia icitia 5c mane d1es quoA copositu dicimus dissultauit:es que ro ia manifesta iuxta hunc sensum cur unus dies unus dixerit no primus & metito luce uidit quonia bona. Cu nihil sit aliud ex materia et natura formae qua ptimi boni imago tenuis 8c umbratilis similitudo. Hactenus 1 formacoposiuniuersum decoremptibili substana qualis omnis quae M a lunae: ubi&caelum tu unu& terra idest transmutante natura εc ea quae transmutatur Se terra eandem idest Lux bona maretiam Gunus inanem omni specie substantiae uacuam item omni serma Epilogus

37쪽

accidentali: Superque eam in trini dimensus abysses extentam priuationis tene bras insidentesmon quidem illi intimas Neque enim priuatio materiae essentia e Cur sup faci= ut probat Aristoteles sed extremam eius faciem occupantes. Vidimus item superem abyssi te/ aquas idest suras dispositiones materiae quasi terra1 praesentes serti spiritum do, nebrae. mini idest uim cauta agentis nouli causam principalem: sed uti spiritum domini idest organum diuinae artis quomodo spiritus noster uitalis organum animi est.& satim tractante spiritu aquas illas per dente subiectum iussu dei artificis exorta est lux idest sermae decus re splendor,

Caput tertium.

Quoniam autem a comunibus generallibus p ad specialia recto ordine descendimus ut probat Aristoteles: facturus hoc idem Moses: postquam dixit de his quae

communia sunt rebus omnibus elementaribus t elementalem totam substatiam

Quid p au secunda die trifariam diuidit. Primo autem intelligendum materiales omnes for/secuda die in mas: aquarum appellatione ab illo hic designari quae coeagruere magis ne possit qtelligamus dem. Est enim in spher hac rerum generabilium&corruptibilium state materia quasi alueo mari uti fluxus refluxusque undarum perpetuus indesinens abeun/tium&aduentantium formarum commeatio. Generatio scilicet praetent ut inqt Salamon Salmon: A generatio aduenit: tetra autem stat in aeternu. Vocantur enim res

Platonici he nna istae apud platonicos imitatores semper hebraicae disciplinae generatiore potius breotu imi quam formae quod fieri quam esse dici uetius possint. Ob quam etiam causam se. tatores ut quo supra nomine: aquarta scilicet: materiae qualitates 5c accidentales sormas uocauit: eodem hic uocauerit etiam ipsas materiales substatias: scilicet ut ad Alexander moneret non id qdem quod credidit Alexander esse qualitates ipsas elementis sormas substantiales: sed quod platonici magno opere consumant esse speciem om nem quae imateria est ad a entis sere potius q ad uerae substatiae conditionem reserendam. Quem titulum sibi illa legistime uendicant quae per se stant sibi ipsis innixa re id quod sunt uera sui ratione: inimixta rebus peregrinis & minime adulbinia lita, Heraclitus sensibilia rem substantiam uocauit mare de apud poetas in uo/pesta lucris fabulam. lantes philosophiam: Cum post saturniam unitatem idest mundi intelligibilis unionem intra se omnia implicantis in tres partes sensibilem mu/du partiremta caeleste ad seniat et regione Ioui: subterranea Plutoni: Neptunno aut media hac. sq a luna ad terrasteditur:de q nuc agimus. Neptunu matis dominu dixerui: qide apPlatonicospra uirtute accipit: quae generatioibus praeest. Dip lax par Sed redeamus ia Mosem diuidete aquas ab aquis medio firmamio. Triplex enititio C pQF partitio corporum sublunarium. Alia supra mὼiam regionem aeris sui suprema sublun um stilicet pars eiusdem elementi 5c purissimus ignis quod totum etheris nomine deIεἰς pMF simaturiIbi pura 1 mixta de legittima elementat Alia ista ipsam aeris meditullia Mi x mP -d-suu elementu puru nullus Ne enim puru elementu sensibile M tim os mixta omnia ex foeculenta crassioreque parte mundani corporis constant. In

estim P in edens regis aeus quae tuo ut firmamentui unde do aues sub firmamento

38쪽

coeli ab eo uolantes introduculuerea est regio In qua sublimes illae impressiones apparet:pluviae: niuest Ligura: tonitruat metae:& catera id genus. Vide aute quaxeste no solusitu: sed& naturae pprietate hoc firmametu supiora elemeta ab inferioribus quasi aquas ab aquis diseriminat distinguit. Supra ea pura sunt elemeta: insta ea persecta mixtione ab elemetali simplicitate discedat: ibi mixta fiunt sed imperfecta media ut dicat uerissime 1ter mixtose semetopcs naturam. Caput quartum Sed uideamus quid ultra Moses phulosophetur cogregentur inquit aquae quae sui Cogregatur sub coelo in locum unum appareat arida. Atida materiae uti iam costituimus aquae it cum nec apparet materia aut conspicitur nisi sermarum speciem induta: sed ne appa unii de appa ret induta specie elemeti: quia ut diximus 6e probant philosephi elementum sim γ ret tetra plex nec uideri nec tangi nec sub ulla omnino sensum cadere potest. Si igitur quae inuisibilis olim suerat terra sutura e ut sub co spectu ueniat necesse est aquas quae sub caelo sunt idest sub media aeris regionec regari ad locum unu idest ad coemmixtionis colluuiem coRuentes certis legibus tame quasillitoribus praeseriptam in unam mixtionis Erma coalestere.Quod aquis inserioribus ut ostedimus no item superioribus accidit rubi aut nulla prorsus aut imperseeta mixtio. Quod si anima germ1nat ter uegetalis mixtionis tarmam statim consequitur: Quid aliud a nostro philosopho raptantas expectabamus quam ut post illam aquarum congregatione induceret statim ter ram herbarum stulticum arborum cs seecundam. Caput quintum. Quaquam hinc uidebatur ordine c5sequeti ad animalia traseudu quo' aia vegetali proxime iuetae: tame quonia ab animalibus ad homine itur: ique desinit demudo corruptibili omnis tractatio: idcirco interiecit Moses aliqua de his quae fiutin firmameto: Sc Ous ipsum ornatur uti terra ornatur his quae in ea fiat metallis platis oc animatibus. Stit autem haec iniuressiones illae Θα i sublimi idest 1 media regi5e aeris fiui. hac supra & caelum 5c semametum uocauit:hic aute firmametu

caelitui sesamus no illud esse quod uere est cxlum: sed quod caelo subest. Quare et Ennius 1 achille hac parte subiices dixit:ppterea quod caelo proxime fit subiecta. Ennius has aute impressiora secularias stellas & sydera Be astra a philo his nucupari notius est qua ut pluribus coprobetur aut duriusculum uideri alicui possit nos de illis exponere quae de syderibus hie dictatur. Quonia aut tu ola diuersitas ad duas primas causas refertur caliditate & frigiditate reseremus couenieter quae a cau/ta sunt calida ad tae quae uero a se data luna. Ne ob 1d tau Sc solis&lunae et reliquo'syde' haec sibi appellatione uindicat V ide sint ipsa inferiori caelo O illa sit luo quaqua diuiniori r uel st ite simili facie se ostedat Eominibus lucetia par ij ter &coruscatiar qua V alia ex illis aliud scaelo sydus laqua pricipe & duce sequatur. de & signa earia sunt rerutquae sedera a Ous fuerint excitata porredere in

serioribus soleat. huic rei argumeto est llud o motu sydern sequutur quoru ui et influxu de terrestri coiecta materia idest uaporoso balatu cosistunt.

39쪽

M msessa iam quae sequutue de animal tu deque hominis1 ductio Post plantas Pyth Frita eni ea sit mixta quae sentitit & mouetus quiqu, 3c platis stupidu lenium ad cribδx Pythagorici: qd in ea quu parturimit, cocordia logioris subsellii ope discutie

muβ Haec aut animalia quae citra oem cotrouersia motu sensuq; participat: bc hic T meus a Mose & i Timeo inuolatilia et i a s degetia & terrestria distinguutur. Supinus Oium N princeps homo: quo muli corruptibilis natura progressa sistit pede & re ceptui canit. Caput septimum i Dead modo aut 1 serio totum absoluta c5,matio elio: Ita olum hominu abso

Christus Iuta e colamatio christus. Quod si ut dicut philosophi ab eo qd uno quoqi in ge/stra scelicitas nere e psectissima ad caeteros eiusde ordinis quasi a Lnte ola pseetio derivat: Dubiit nemini e a christo homine i oes homines totius bonitatis psectione de luari: Illi scit et uni datus spiritus no ad me sura ut de plerumdine eius oes accipemus. Vide qua haud dubiae haec ei prarogatiua debeatur deo&homini: quae etia qua homo est peculiari ei & legit timo priuilegio conuenit.

EXPOSITIO SECUNDA DE MUNDO CAELESTI .pROHEMIUM.

Urgamus ab elemetis ad calu: a corruptibilibus ad incorrupta corpora Tres causae s ut palaoibus sit ei de uerbis qbus de elemetsi nobis tot natura moistro quare Moses ta sui: de caelestibus ite altissima dogmata a ppheta coprehela. Quod cufigurate scrip nobiscu aio reuoluemus: erit pler ea q diximus 1phemiis alia nc sis Uroptu ratio. sit. Cur gratia exeg1 dicturus Moses de agete ca & de materia n5 illa agete expressis uerbis hanc materiam uocauit: sed caelum dc terram:& materiae dispositioneia: noqualitates ut dicunt philosophi sed aquas:& forma luce potius q serma appella u1t: Cometas ite & fulmina & catera id genus no sipnis cognominibus: sed astra ε stellas nominauitat ita dereliquis. In exordiis quidem allata ibit a nobis caueteru consuetudo scribendi res grades phi iras de diuinas occulte & figurate: tum ruditas auditor u qui cum splendorem disciplinae Mosaicae serre non possent opor tuit uelata sine uerba sacere illis me qui illuminandi suscipiebatur inimis lumine

ob caretur. Nuc tertiae ratiois habemus occasione: quia scilicet si materia & sor mam dc qualitates & causam agentem nominasset poterant illa quidem corrupti Miru moseos talis mundi tractatibus deseruiremon autem 5e reliquis. Quare illud est incogita artificia tum 6c mirum Moseos artificium diuina uere non humana industria eis uti di/Absolutiss1 γ etionibus itaq; orationem disponere: ut eadem uerba idem contextus eadem series mu scribendi totius scripturae figurandis mundorum omnium 8c totius naturae secretis apte congenus ueniat. Hoc illud est in quo Moseos liber omnem gentium 8c doestrina 6c eloque scriptura mo tiam 8c ingenium superat. hoc nouum illud & intactum adhuc quod nos afferre laica1tellige/ te auimus: ut stilicet factu a Mose id nostris hominibus re ipsa coprobaremus.

tiae angelicae Haec eidea hoc e exesear abselutis limi scriptoris: no ob id solu q, huiuscemodi scriemulat iv bedi genus ut supra demostrauimus naturam effgiat 5c emulatur: si st sicut intςr

40쪽

T , in tu, diuo Thoma sisse dore nostrae theologia, ill D i ,

plaetionis quae paucissimis uerbis ola ueluti singula& conue & risunde coplecti ς'ῆ 'in prodeunte reuelata facie moramur ultra:ut de caelesti bus nos myVeriis alloquatur prius tame o loquente ipsum audiamus rut simus

uerbose ullius capatiores prefati paucula quaeda de caelo decimo utile suerit: Caput ptimum. Supra nouem caelo' orbes idest septem planetas & sphera octava qua uocat iner Caelu empy

ratem nonum* orbem qui ratione no sensu deprehensus est: primus est iter cor reum pora quae mouentur creditum esse decimum caelum fixum manens & quietu : qi motu nullo participet . Ne hoc im creditu a nostris maxieiunioribus Strabo de Strabus

Beda sed a pluribus etia hemeorum: preterea philosophis de mathematicis qui Beda busdam. E quibus satis duos sit attulisse Abram hispanu astrologum maximum Abraa astro &Isaac philosophum: quo' uterque hoc attestatur .Quin Achic Isaac decimuαγ logustam ab Ezechiele designatum intelligit p Taphirum in similitudinem throni : ut Isaac philosocolor raptari lucis nitorem: throni simi ludosmobilitatem eius significet. Figura phustas item stelligit dece spheras a Zacharia p cadelabrum aureum distinctum septe Ezechiel deae lucernis: dc lapade supcaput eius: tum sup ta de olivas duas. Cum enim septe lo empyreo lucemae septe planetas indicent:& lapas circurum octauum tot luminibus fulgeb Zachatiastem ruult per duas olivas indicari nonam&decimam sphera:pptereas ex oliuis oleum derivit ad lapadem&lucemas: ad luminis nutrimentum. Quare p ronis similitudinem cucael quos nos videmus luxa supremis illis emanet co seruetur qui enim dat lucem ide cos at Merito illi quidem oliuis: hii autem lucernisec lapadi coparantur. Verusi no possunt eiusde aquae duo primi sontes costitui necesse est ex illis duabus supremis sphetis altera esse: quae iit piscipium totius lucis. Quod si ad altera ad prima utique idest ad decima referedii est: ut sit ipsa qsi uni= Fons 5e uni/tas luminum: tum proxime lumen tota essentia suae substasiae nona recipiat:Inde tas lucis tertio ad solem plena participatioepueniatra sole autem quarto iam ideoquepo Tres gradusseremonadu loes stellas partibiliter diuidatur . Supra igitur noue caelos decimu Pticipatae tu

saluamus que theologi uocat empyrea.Dubitatu aut asibusda natura ne esset cisc orea an scorporea potius. Na & unitatem sorte decet ut numero elementa/ Vnitas

tali respondet analogia naturae: ita n5 esse genere eodem. Sed quicquid de hac q/ Numerus cosione statuatur remaneat in cocussum inibi esse thesauros lucis: Ac inde quicquid elementatis habetur luminis uisiturque 1 corporibus qli a primo sonte in caetera derivati.Nec Phoenicumeni obstat siquis credemptinacius quinus uelit noee situ natura uere corporear daeologia quado in phoenicu theologia est: Hibit Iulianus Caesar in oratioede sese rema Iulianus nare luce corporea ab incorporea natura Iliaeest hie igitur noue sibi serie coliqueti

succedetibus caelis quasi dux exercitui qsi se a materiae dc Monados typugerens denarium implet. Caput secundum.