장음표시 사용
171쪽
magis suspiearer, ut quemadmodum in magnete, ita in feris
r polaris vis reperiretur, quae vel attritus, vel caloris actione excitata luculentius se proderet. Interea ne simplH-ci conjecturae plus justo tribuerem , nova adhibita diligentia , X perimenta instaurare curavi. Fila id o ferrea diverasae crassiti ei, ac longitudinis mihi comparavi; atque ea, ut in praecedenti experimento, in plures partes divisi, unam post alteram versorio cui admovendo Phaenomen eadem ferme apparuerunt, videlicet partes divisas attrahente aliquas , repellente alias vi donatas fuisse Observavi atque eae, quibus inerat uterque polus, multo plures X titerunt. EXperimentum II. Inter cetera ferramenta, quae mihi ad manus erant, duas ferreas virgas habebam figurae cylindricae, aeque longas, a crassas. Utramque diligenter X aminavi. Harum alteram inveni, quae in extremitatibus gerebat polos ejusdem nominis: nam cum australi acus polo eas admovit sem , ipsum satis valide attraXerunt , ecquo O-
reales polos esse cognovi; idque mihi eo magis persuaseram , quoniam in medio virgae australis polus residebat qui ad octo digitos Etendebatur boreales singuli ad digitos quinques unde medius, quippe quod maiorem in virga X tensionem occuparet, duos alios etiam virtute sua superabat In altera autem virga, quae, Ut dictum est, priori crassitie, longitudine par erat , positus Olorum contrario plane modo se obtulit in extremis nempe ultrales, in medio borealem existere acus nautica monuit. Horum quoque , ad X tensionem quod attinet, eadem ruit ratio . Borealis , ad digitos octo in longitudinem patebat, australes ad
quinque tantummodo porrigebantur nisi quod unus altero robustior erat. Itaque in unaquaque Virga tres poli Ommo de numerari poterant. Post hae virgarum Ytrema simul conjunXi, ut unam virgam constituerent; tun acui apprOpinquata, atque ab uno Xtrem ejusdem ad alterum ducta 1e memoratos polos alternatim se excipientes mihi elegantissimae praebuit, quamvis tota lagae longitudo non ampliusquam triginta se pollices aequaret. Quo tempore haec observabam virgas iterum conjunXi, sed modo unam post aliam adaptando , modo simul colligando. Tunc polorum omnium vis notabiliter debilitabatur , quod eorum mutuam actionem reactionemque ostendere visum est . Immo debiliorum polo-2 om. rum
172쪽
Tum aut attrahentem , aut repellentem facultatem sc minui ab actione vividiorum intuebar , ut in iis plane deficere dixisses; neque polis pristinum robur redibat, nisi cum virgae iterum a se mutuo disjungerentur. Atque haec in polis indutia debilitas fortasse in causa fuit, cur in virgis partes
se Offerrent, quae nuda ratione in acum agerent, acus immota persisteret, donec mutato pol , aut iterum attrahe-xetur, aut repelleretur, quod in polorum confiniis maxime contingere vidi EXperimentum III. Ut vero de multiplicitate polorum in ferro egillentium adhuc certior fierem , sequens X perimentum institui. Fila aliquot diversae longitudinis , iis tamen omnino similia , quibus antea usus fueram, tetendi eorumque e Xtremitates immobilibus punctis astigi. Si qui
erant, alebam ipse, in illis poli, quamvis valde debiles futuros ulli e coniectarer, nihilominus mobilissimam cum nauticam assicere debuissent neque enim in ferro polos existere credidissem , nisi prius attractionis , reputiionis signa apparuit sent. Singula itaque fila e Xploravi, magneticam acum in viciniam illorum adducendo , eadem semper ab illis distantia servata , donec borealis acus polus ante omnes illorum partes transiisset quo peracto , atque multoties X perimento iterato, Observavi , quod in uno eodemque filo plures partes reperiebantur, quae polum acus attraherent, plures, quae repellerent, adeo ut attractionis, repulsionis puncta alternatim se exciperent. Qua de re in uno filo saepius
duos polos numeravi, interdum tres, interdum quatuor, non raro etiam plures. Quo loco animadvertendum est,
neci dum polos in ferramentis quaerimus, cum nimis iisdem appropinquemus . Saepe enim accidit, ut in iis locis, in quibus repellens polus detegitur, attractionis quoque effectus observentur, atque polus , qui antea repellens erat, in attrahentem veluti mutatus appareat quo partes in ferro
adesse colligimus, quarum aliae repellentes sint, aliae vero attrahentes. Quod adeo constans est, ut non solum in ferramentis jugia ipsorum longitudinem se manifeste , sed in eX tremitatibus praesertim, ubi polaris vis validiorem, quam in ceteris ferramentorum partibus , se ostendit. EXperimentum V. Polorum egillentia , atque ipsorum
multiplicitas, quas in serreis filis deteXeram , me ad utrasque in
173쪽
i quamplurimis aliis serramentis perquirendas impulerunt. Jussi ergo ut mihi afferrentur ingentes ferre hastae, figurae parallelepipedi nunc cylindricae, nunc alius . Similiter super alia multa ferri fragmenta crassities, ac mole diversa periclitatus sum , quae tamen omnia neque attritum passa fuerant, neque ignis actioni commissa . Admoto itaque ad plurium digitorum distantiam singulis hastis boreali acus Olo , qui per totam ipsarum longitudinem excurreret, Onitanter deprehendi, quod in iis duo plerumque aderant poli borealis unus,
australis alter. Eodem modo reliqua ferramenta e X plorata quotquot erant, polos X hibuerunt, unum borealem , alterum australem. Quamobrem magneticam virtutem , quae in artificum instrumentis elucet, quamque olim clarissimus Boyleus, aliique praestantissimi Physici vel ad attritum , vel ad calorem retulerunt, minime hisce causis esse tribuendam existima Vi. Verum , si quem utraque in hoc phaenomen locum habet, nihil aliud praestare videtur, ut dixi , quam Opitos,
ac veluti dormientes in ferro polos X citare. At ut redeam ad polorum varietatem, non omittendum esse censeo, quod
facile distingui potest , sive in silis, sive in ferreis virgis alterna polorum vicissitudo. Etenim quo tempore juxta ferri alicujus longitudinem versoria acus excurrit, illius polus, sive attrahens fuerit, sive repellens , priusquam in Contra rium mutetur , acus ad aliquod tempus sistitur, neque at- tralai, neque repelli a ferro videtur quod instantis jam mutationis polorum indicium est. Interim haec polorum varietas in quibusdam lamentis sponte se offert. Nonnulla duobus tantum instructa sunt. Quae autem tres, aut quinque habere comperimus, in quo casu medius semper reliquos eXcellit, duos tantum polos retinuerunt posteaquam aut electricae materiae vividissima scintilla eadem pervaserat, Ut amagnete fuerant attacta, ut nihil magis utrumque agens abhorrere videatur, quam hanc ipsam in ferro uno polorum multitudinem EXperimentum V. His non obstantibus, animus non omni
dubio vacabat. Ferrum enim in ossicinis fusoriis, ubi vel in laminas ducitur, vel in massis alias figurae diversae conformatur, ignis vim attritus actionem patitur. Dubitavi ergo ne vis magnetica in ipso observata utriusque causae D
174쪽
s OpUSCULA.Sodalem nostrum Cajetanum Montium , doctissimum virum,
atque naturalis historiae in hoc celebri Scientiarum Instituto Proressorem longe praeitantissimum, ut naeret, X per in lenta haec in ferreis mineris , quibus nititutum abunde locupletatur , iterum instaurarem Placuit propterea ab Ochris e XOr- dixi, quarum ibi ingens numerus est . Hae ferri matrices ab
omnibus eis perhibentur, quoniam , nilammabili principio iis adsuncto, ferrum emergit. Quotquot itaque ibi erant,
versoria ac tentavi veruntamen acus semper mimota perstitit ideo nihil ei magnetici principii, vel ferre subitantiae in iis latitabat. Relietis chris ad veras ferri mineras nostrum studium converti inus , a primum ad rubiginosas quae ab litoricis naturalibus ita appellantur, quia colore rubiginis te et sunt formam habent cylindricam intus ca-Vam , quamquam aliae non paucae e cylindris solidis efformantur, quae ponderose, ac densae sunt ni nil differunta erro, nisi colores, qui ad plumbeum vergit. Dum igitur Periclitarer, miratus sum , quod in tanta istarum copia ne unam quidem invenerim , quae motum vel minimum in acula induceret e quo in his aliquod principium de else, quod
Vere ferrum constituat, jure merito rerum naturalium scriptores arbitrantur, qui easdem inter inera imperfecta recensent. At quidquid sit, quod ad horum corporum perfectionem concurrat, erit ne id fortes, quod ferro magneticam vim tribuat atque hoc nonnisi meri communicetur, aut cum in visceribus terrae perficiuntur, aut cum funduntur in ignes Ut ut se res habeat, certum ii, quod mine-T Omnes, quae e multis pyramidibus conformantur , atque inter perfectas ab omnibus recensentur, directrice virtute pollent. Quoties enim huiusmodi in viciniam acus adducebam, continuo attractionis, repulssionis motus consequebantur, indicio manifesto, quod earum polus unus terrae polum australem, alter borealem respiciebat. Praeterea cum
multae laujus generis inibi occurrant, in singulis ferme non duos polos tantum, ς plures X ille re didici . Quo factum est, ut post hujusmodi observationes omne prorsus dubium abiecerim, neque igni amplius, neque attritu potarem se ae vim tribuendam et se censuerim. Quae considerans miror
valde, quod Physici usque adhuc perlaetum magnetiimum in DII non agito verint. Quamquana vis haec longe debiliorem
175쪽
in eo, quam in magnete se prodat, non video tamen cur innumerae scobis particulae ab inermi magnete raperentur, Ut lanugine tectus appareat, si earum sim gulae suis polis non gauderent alias neque a magnete traherentur, neque vicisiim ipsae magnetem traherent
EX perimentum VI Ferrum jam per se quidem magnetica virtute praeditum esse X hactenus dictis conitat. Nanc pauca adjungam , quae ad potarem ipsius vim spectant. In Ierre hasta figura parallelepipedae undecim pedum mensurae
anglicanae , quatuor lineas cralsa, duos tantum inveni polos, borealem nempe, ultralem . Uterque neque parem virtutem habebat, neque X tensionem . Orealis authralem longe excedens ad novem pedes, digitos tres porrigebatur, australis ad pedem unum , digitos novem . olorum Onfinia aliquanto diligentius perquisita contorto filo signavi, hasta supra mensam hori Zon taliter collocata , X tremitati poli borealis fortissimi magnetis polos applicui, eamque in tota ea facie confricavi , quam septentrionalis illius polus
tenebat, praeeunte ultrali magnetis polo . His peractis sequentia adnotavi. Primo Vis ferri magnetica naturalis duplo major evasit movebat acu an ad distantiam digitorum novem , .uli 1 D. Secundo tres aliae illius facies, quas magnes non affecerat, majorem, ipsae magneticam vim acquisiverant quamvis non tantam , Ut facie a magnete tacta ostenderat.
Τertio pars una poli septentrionalis conversa est in ultralem polum , altera nullam subiit mutationem , nisi quod , ut antea dictum est, robustior apparuerit, traheretque acum vividius . Sed haec poli septentrionalis in ultralem conversio tres pedes, digitosque similiter tres X porreeta non modo in ea ferreae haliae parte observabatur, quam magnes affrictu suo mutaverat, verum etiam in opposita , atque aliis duobus lateribus. Quarto latus illud , quod a magnete tactum septentrionalem polum retinuerat, trahebat, repellebatque polum acus majori cum vi, quod minime contingere debuissi1et, quia imminuta fuerat valde ipsius eXtensio . Interim cum haliae polum australem explorassem, miratus sum valde, quod ipse in borealem totus mutatus fuisset, etsi magnes minime eum attigisset itaque quantum magne e Una parte boreali ferri polo dempserat, tantum ferme eidem K
176쪽
Experimentum VII. Ferrum aliud figura cylindricum movem pedes longum , duabus lineis crassum , actioni magnetis subjeci . Ferrum instructum erat duobus poli boreali , austi ali Borealis X tensio quinque pedum cum dimidio deprehensa est, uitralis circiter trium . Utrumque, ubi se contingebant, filo distin XL magnete postmodum extremitati ferri septentrionali applicit , idem usque ad filum fortiter
confricavi. Statim borealis polus in australem conversus est. Per id vero tempus pars quoque australis poli in borealem mutata fuit, quam vi nullum magnetis attritum antea uill et palla Naturalis magnetica vis ferri non auctam nisi aliquantulum prope X tremitates se praebuit. Immo, dum haec e Xperirer, comperi eam in medio ferri ab actione magnetis debilitatam mus semel atque iterum repetens ferrum acui approximando , Ut prope ipsam Xcurreret, non duos amplius polos, sed tres habere detegi, quorum medius borealis, qui vero ad latera X tabant, australe erant. EXperimentum VIII. Accepta altera ferre hasta , cylindrica, duodecim pedes longa, crassiti se lineas aequante atque accurate Xaminata, duos polos, orealem australem valde debiles eam habere compertum est. Borealis quatuor tantummodo pedes cum quinque digitis in longitudinem patebat, australis vi ad tres cum dimidio extendebatur. Pars autem media , quae inter polos erat, cum acui appropinquaretur , Vel immota Omnino , vel a meridiano tantisper deflectere videbatur. Instituta de more magnetis frictione boreati s polus non omnis in australem commutatus est, verum pars tantum ejusdem, ut ad pedem unum adjectis quatuor digitis porrigeretur reliqua, Cum immutata permansitet, nihilominus in acu vel attrahendo , vel repellendo majus robur adepta fuerat quo tempore etiam in australi polo aliquam mutationem inductam fuisse vidi: nam pallim borealis evasit, partim vero non e quibus constat, quq mutatio haec fuit priori valde similis . Quae sane
arguunt, non posse nos aut unum, aut alterum ferri polum mutare, quin ambo simul mutentur, etiam quandoque nulla interveniente magnetis actione quantum enim Virtutis
magneticae uni polo additur, tantum plerumque alteri opposito demitur. Quibus ira se habentibus, nempe ut mi Odo unus, modo alter ferri polus e integro non mutetur,
177쪽
plerumque etiam accidit, ut tunc temporis non amplius poli duo , sed tres appareant, quemadmodum in hac aita
in superiori veniis digimus illius namque extrema australes poli tenebant, medium autem borealis. EXperimentum IX. Ferrea lamina magnetis virtute minbuta est. Tota longitudo erat pedum ferme quatuordecim latitudo duorum digitorum , crassities duarum linearum cum dimidia Antequam magnetis actioni subiicerem , eamdem
examina vici trahebat e una parte acum, e altera repellebat, ut nemini dubium videretur, quin diremice virtute polleret. In hac secus atque aliis hujus generis terramentis australis polus magis extendebatur, quam borealisci quinque pedum is digitorum novem cum dimidio ejus mensura erat borealis quatuor digitorum odio . Praeterea in eadem
pars aliqua deprehendebatur ad aliquot pedes Xtensa, ubi
poli conjungebantur, quae nullam actionem in cum Xercebat . Posteaquam , instituta supra laminam valida frietione magnetem duXeram usque ad borealis poli confinia , On- nullae mutationes factae sunt. Primo naturalis vis laminae sive in attrahendo , sive in repellendo cum debilis admodum evasit. Secundo X tenso poli septentrionalis vegetior extitit. Nam pars laminae , quae nulla ratione in Cum agebat, tunc australem acus polum trahebat. Tertio pars poli ultralis laminae a magnete non tacta in Orealem polum conversa
fuit, magime in ea australis poli parte, quae proxima erat polorum confiniis . Quam ob rem in hoc ferro , post magnetis affrictum, tres poli numerabantur, australes duo paruine Xtensi borealis alter, medius inter laos duos, qui totam ferme longitudinem laminae occupabat. Experimentum . Relictis quatuor indicatis ferreis hastis , alias in X perimentum adduXi, quae crassities, forma longitudine adhibitis erant valde similes . Periclitari volebam, quid ipsis evenisset, si uno, atque continuat magnetis ductu easdem confricassem. Propterea, adnotatis earum polis, X perimentum primum feci supra eam , quae figura parallelepipeda donata erat. Iterata confricatione uterque eius polus se convertit; qui borealis erat auit ratem se praebuit, contra . Utriusque X tenso non parum imminuta fuit plus tamen amisit borealis, quam ultralis illum
enim tribus pedibus, hunc uno tantummodo cum quatuor dis
178쪽
o Op UsCULA.gitis breviorem factum fuisse deprehendi. Interea cogitavide modo , quo posset unus , atque alter polus, absque magnetis concursu, in suum locum restitui. Onita apud Physicos, quod conversi poli iterum in pri itinum ferri locum
restituuntur, quoties contrario ductu magnes ad oppositam ferri partem adducitur . Milii vero placuit ferrum iam di- num in ambabus X tremitatibus malle percutere , Ut tota hasta contremisceret. Verum enimvero uterque polus post
quinque , vel se ictus suo loco se restituit . At tunc in hasta non duo modo , sed poli se numerabantur, qui alternatim se e X cipiebant Parem e X itum , aut Certe non admodum dissura item , habuit X perimentum , quod in lamina decem pedes longa inlii tui. Haec tribus polis ornata erat, duobus borealibus ad extrema , australi in medio, qui utrinque longe exporrectus multo aliis praestantiorem se obtulerat. Vis
magnetis australem in borealem , unum e borealibus in australem converterat, alterum intactum reliquit: tunc repetitis aliquot malle ictibus, nova iterum polorum conversio facta est, qua omnia in pristinum ita sunt restituta , ac si ferrum antea a magnete tactum nullo tremore , vel nulla percussione fuisset affectum . Experimenta haec pluries repetere non destiti, ut viderem num tremore a percussione in ferramenta inducto Constans esset polorum in pri itinum locum restitutio quoties id mihi experiri contigit , toties optatum X itum assequutus sum. Experimentum XI. Celeberrimi Franklini experimenta in acubus nauticis facta magneticum principium , electri-Cum aut unum idemque esse, aut certe magnam inter haec duo analogiam intercedere declararunt. Praeclarum inventum hoc a nemine in Italia, quod ego scirem , fuerat confirmatum. Rei itaque novitate permotus ab anno usque I 37Occasionem X periundi arripui. Ex duobus subtilissimis lamentis ferreis insimul contortis acum nauticam construXi, cuius pondus grana duo cum dimidio aequabat. Diligentisse sim acu X plorata , Xper eadem prorsu erat magnetici principit. Ipsam in meridian supra ingentem laminam vitream , quam Franklini Quadratum magicum appellant, collocavi, fortissima scintilla ab ejus X tremitate, qua ultralem regionem spectabat, educta deinde tenuissimio, acutisse simoque fulcro cum imposui, ut qua parte egi erat scintilla
179쪽
boream respiceret conversa statim est,' ad utrumque
mundi polum se diregit. X tremitas acus, per quam ignis electricus foras eruperat , australis Olus evasit, altera borealis , quod ferrum utrique polo admotum indicavit nam australis polus semper , ut solet, attrahens , Orealis repellens fuit. X perimentum hoc in simillimis acubus iteravi semperque eodem eXiti Monuerat insuper Franklinus, majorem tunc temporis in litis directricem virtutem electrica materia e X citari, si eae ad austrum , aquilonem , minorem si in orientem occidentem spectent. Res non semel a nobis tentata est, acubus ad diversas mundi plagas conversis, earumque etiam nonnullis stipra indicatam laminam vitream perpendiculariter erectis . Revera cum scintillam a singulis
eduxissem , polaris vis in omnibus debilior extitit , quod a major ipsarum declinatione, a minori in attrahendo
repellendoque facultate deduxi. EX perimentum XII. Ex acubus , quas electrica materies magneticas reddiderat, nam elegi ceteris omnibus praeliantiorem . Ex ore ali ejus polo , quem ad austrum converteram , electricam scintillam e XtraXi. Continuo polus, qui ante a borealis erat, in australem conversus est australis,
per quem ignis electricus subjerat, in borealem adeoque utriusque poli vires attrahentes, repellentesque inversae fuerunt. Ut in hac acu, sic in aliis etiam bene multis fuit aeque prompta polorum conversi, quare phaenomen hoc nihil certius haberi potest. Ceterum acus , quae apud me erant, mole grandiores, nec plurium scintillarum eductione ad polos terrae dirigere unquam potui, nec etiam, si a magnete directricem facultatem ante acquisivi illant, vis electrica quidquam valuit ad polos in ipsis convertendos. Quae erant ex chalybe comparatae parisienses digitos circiter tres longae , atque grana se cum dimidio pendentes , magneticae fieri omnino recusarunt quod non a duriori metalli compagine, aut ab earum peculiari teXtura, sed ab electricitate potius, quae tanto effectu edendo impar esset, repetendum judicavi. Quapropter non dubito, quin acus dictas, aliasque grandiores , ac ponderosiores magneticas reddidissem, quando electricitate audia per plures laminas Franklinianas scintillam longe fortissimam X cutere potuissem . Atque haec de Frankliniano invento Magna interim clarissimorum Tom. vi-
180쪽
virorum it Tensio est, qui fiat, ut electricitas aeque ac magne polaritatem pariat Θ Multorum sententia fert, quod ab Utraque causa meatus in ferro aperiantur , per quos libere fluidum magneticum X currat alii aliter opinantur. Atqui est , quod magne , Orphas Uriissimum , atque ponderosissimum, solo conta et ferrum magneticum reddat ex adverso electrica materia , tenuissimum , mobilissimumque fiuidum , effectum eumdem Leitet Θ Quid insuper quod ferrum alteri affrictum , aut ab ipso percussum , magnetismum concipiat Verum haec nimis obscura sunt Polaritas ab electricitate orta , polorumque conversi lucem fortasse aliquam afferre poterunt eorum syllemati, qui credunt, fluidum in Ter uim natura Xiiteres, cui maXima facultas insit magnetismum in ferrum inducendi quare hypothesin illam non adeo reprehendendam puto , quae per speciem quamdam Dfluviorum a magnete prodeuntium , aut per aetherem circum- ambientem magnetis phaenomena X plicat. Et quam vi e X- perientissimus Muschembro ekius opinionem hanc , ut falsam omnino redarguat, idque validissimis rationibus demonstra- Te Onetur, Videntur tamen argumenta , quotquot ab ipso afferuntur, ab hac nuper detecta electricitatis proprietate non parum infirmari. Experimentum XIII. Acus, de quibus memini , utrum praeter potarem vim , ceteris magnetis qualitatibus instructae essent ulterius perquisivi. Magneti vires multae a Phusicis tribuuntur, quae , si in ferrum transierint, nihil est cur illud
tamquam magnetem non reputemus. Inter has vis attrahens recensetur, qua ferri particulas rapit , sibique adhae- Tentes detinet. Propterea acus jam dicta limaturae chalybis admovi, cujus statim particulae ab illis arreptae firmiter iisdem adhaeserunt, majori quidem copia, cum vividior electrici ignis scintilla acus pervasisset, minori, cum debiliorci quare electricitas aliorum magnetum naturam egregie imitari videtur, qui attrahentem virtutem in ratione suarum virium ferramentis communicant. Aliud quoque observavi, quod analogiam maximam esse electrici principii magnetici teliatur. Vi- vidistimas scintillas modo ab una , modo ab altera acuum X tremitate eduXeram , ut attrahentem Vim , quam possem , maximam inducerem postmodum scintillam aliam non admodum fortem rursus in illis excitabam tunc earum vis at