Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

491쪽

bente tantum, sed ex lapide quoque petroso fontes salini prosiliunt. Sunt montes quidam ab L inskoi p. 68. Ostrog satis remote siti, in quibus meralli fodinae exstant. Harum minerae, quae in stratis reperiuntur et colore bruno satio intersperso conspicuae sunt, aliae ad crystallorum aliae ad lapidis scissilis formam accedunt, aliae lignum in metalliam conuersum repraesentant. Licet minerae hae satis diuites sint, ramen ob negligentiam metallicolarum parcius estodiuntur. In regionibus Bessonviva hyoscianaus foliis p. 8 OUatis integerrimis calycibus inflatis subglobosis L INN AEI crescit. Huius plantae soli a iusculis, radices pultibus admiscent incolae, a cuius esu inebriati et sensibus quasi destituti redduntur. Eandem radicem mercatores rustici, tanquam remedium in haemorrhoidibus suentibus et mictu cruento utile secum portant. Ad ripae Boschalia Aschma ostium p. 98. minerae ferri parua brunaque frusta, aliis lapidibus

mixta, coaceruatim non adeo profunde effodiuntur. Ad ripam, Schelemata dictam, minerae ferri in stra-p. Io 3tis inter lapides arenosos inueniuntur. Hae colore bruno et exterius flauo obductae sunt; aliae refractariae, aliae crystallinae, aliae ligno vero similli imae deprehenduntur; strata tamen ipsa in linea hori 1ontali in monte posita sunt. Prope pagum Syromolato' p. Io T. Da in littore dextro fluminis Tunguista, saxum situm

est, Pop dictum, ex quo fons salinus prosilit, qui in Tungvsha insuit. Rustici huius loci hac aqua salina

ad varias res et cucumeres in primi S condiendas ut Untur. In suminis Tasseelvo littore sinis ro olim gla- p. II 6.cies mariae satis copiose effossa fuit, propter aquam Vero stagnantem et operariorum negligentiam nulla huius glaciei vestigia amplius deteguntur. In fluminum modo dictorum locis vicinis sim tris et tripeta Teperiuntur, quarum haec bonae indolis, illa vero non satis densa est ideoque tantum ad lapides mollio-

In hori. Upsal 44. a.

492쪽

P. Ias. res poliendos adhiberi potest. Ad littora fluminis

Iemipei dentes hippopotami inueniuntur. In monti-

bus ibidem sitis Gry, stalacticum, haeret, quod receΠSadhuc album colorem , deinde vero flavescentem obtinet. Datur in eorundem montium cacuminibus non adeo altis magna conchyliorum copia, quae partim colore naturali praedita et inania, partim ab aestu solis torrefacta et destrum cernuntur. Sunt Vero eorUm maiora et minora, quae ultima Auctor probuccinis habet. Illa autem omnia, quod a vicinis fluminibu S non exspuuntur, vera maris conchylia esse P. I 29. Aut fori nostro videntur. Has ipsaS regiones Vernali tempore pluuia rarissime humectar et aestate tempestas coeli plerumque serena est. Tonitrua et hic rarisiime audiuntur, fulgur vero nunquam conspicitur. Auctumni temperies semper nebulosa, pruina frequens et hiems turbuleuta obseruantur. Quando insulae vicinae montesque excelsi iusto et solito maiores apparent, tunc tempestas turbidae imminere

P. I 3 .certistime praedicitur. In mari glaciali et circa ostia fluminum in illud influentium fluxus et refluxus quando plenilunium est et post lunam nouam maximi,

alio vero tempore minores Obseruantur. In locis

p. I 37. Rustiae septentrionalibus ad flumina inrue , Lena et

Citui sitis, ad quae DE L' I S L E DE LA CROYERE,

mathematices professor clarissimus, profectus erat, anno I73T. et Ι738. friguS adeo vehemens saeuiit, ut terra duxistima et marmorea inde quasi facta nullis instrumentis tractari potuerit, thermo metra destructa fuerint, aqua intra duodecim minuta congelaverit, et manus non ultra duo horae minuta sine periculo in aere libero seruari potuerint. Venti tunc temporis septentrionales et occidentales narunt, et aer ipse ita mutatus fuit, ut ingruentibus morbis multi perierint p. I T. incolae. In Sibiriae locis variis passim varia animalium ossa et inter haec inprimis capita et cornua animalis cuiusdam, Mammomis dicti, cuius historia fabulosa

493쪽

losa videtur, olim reperta fuisse dicuntur. QVae Verro ibidem reperiuntur aut aliorum animalium aut

elephantum ossa fuisse, ex sceleti visi consideratione aliisque rationibus declarat Cl. Auctor. Et quoniam elephantum ossa ante plura saecula iam h Uc delata etiam num integra et illaesa habentur, eadem ratione, qua ebur fossile, a quo parum differunt, ad varias res conficiendas adhiberi possunt. Ab inundatione Vero quadam aut diluuio communi haec elephantumosia in Sibi riam translata fuisse, negat Auctor existi manS potius, elephantes imminentes iniurias praesentiscentes e loco suo natali abi iste; sub ipsa vero hac fuga alios periisse et mortuos ab aquarum Undi Sad alia loca septentrionalia simul aduei hos fuisse, aliose contrario, licet ad haec ipsa loca peruenerint, obteneram tamen corporis dispositionem ibidem demum obiisse. In bibi ria ad Induir a cornu Narli p. 16 I. wal olim inuentum fuit. Ibidem circa Noma semisi , p. 16S. isthmum Telata et in omnibus insulis, versus flumen ob sitis, Phoua dentibus caninis exsertis deprehenditur Huius animalis dentes non tantum hic

loci, sed quoque in isthmo Hudsoniensi et in insula

Pbetiyraux inuenti, ad ulnae longitudinem et brachii crassitiem accedunt. Hos ipsos vero dentes his animalibus aut sponte excidere, aut Vi Olenro quodam motu euelli Auctor putat. Venatores in iisdem regionibus ad feras ea prandas in p. I73. dissitis locis saepe oberrantes pyxidem magneticam secum gerunt, quae ipsis viam rectam semper monstret. Sunt illae pyxides ex ligno cum aeu magnetica satis accurate fabrifame et octo ventis ea dinalibus eorumdemque nominibus insignirae, quarum Auctor iconem dedit. In loco quodam elatiori p. 226. ad

'Cons. LINNAE V sin systemat. nat. regia. animal. class I. quadruped. Ord. a. Ia.

494쪽

ad littora Pa ulicha sito Rangatoim dicto, mi neras serri ditissimas variis figuris ornatas varii SqUe ex corporibus compositas ; dat cum splendens, lapidi nigro fissili simili inhaerens, pyrite diuersi coloris intersperso; lapides pallide lividos, ad marmoris duritiem accedentes, alios flavescentes, alios albos, pellucidos; marmor fixum flamentis perpendicularibus parallelis; succinum nigrum in frustulis paruis' corpora varia lapidefacta; lapides lyncis, spongiam marinam , praetereaque alla, quae omittimus Cl. Au Elor P 266. inuenit. Prope Dodono'na mons situs est. qui rubricam fossilem et umbram continet. Ad flumen gan 'us P. aTT. lacus salinus Tu tu ut ditius deprehenditur; qui ditistii nus est, eiusque sal aestate ad fundum sponte sese praecipitat, nec crystallos cubicas, sed nitro similes exhibet. Ad huius lacus ripam sons prosilit, qui

aquam habet, cum Selterana quoad saporem conue-P. i. mentem. Ad rivum MVchi Ssr fodina metallica prostat, in qua minera viridis et coerulea cupri in lapidibus mollioribus haeret. Aliae minerae, uti antimonium, striatae et Profunde coerulae apparent. Ab hac non ita procul alia sodina, Ba inskoi rudinh dicta, exstat. in qua minerae virides, inter album qUaΓ- Tum haerentes, inueniuntur. Quoniam vero hae binae sodinae non adeo largum prouentum praebent, p. 29 a. a metallicolis plane non perfodiuntur: Ad littus occidentale fluminis I nisei montes iacent, in quorum altissisno fodinae metallicae habentur. Minerae molliores sunt, colore virides, lapidibus varie coloratis interspersis. Virides minerae cum malachite con-uemunt atramen friabiles, uti scoriae, deprehenduntur. Harum minerarum centenarius UnUS 'Uadraginta octo libras cupri purissimi dedit. Norandum insuper et hoc, quod optimas mineras terra hic loci

in superficie exponat, cum e contrario in Germania natura easdem in ipso terrae gremio reconditas seruauerit, quam differentiam a terrae mutationibus, in

495쪽

Sibi ria non adeo multis factis, aliquo modo Auctor p. 3o . deducere videtur. In montis cuiusdam, ad littus sinistrum fluminis irba siti, cacumine minerae ferri satis durae, et in eiusdem viciniae alio monte flores cupri virides in duro et obscuro lapide haerentes effodiuntur. Tartari ad Abanshoi Ostrog habitantes erythronii radicem vernali tempore colligunt, et torres actam pultibusque admixtam comedere solent '. Tarta- p. 3o 7 rorum, quos hactenus in descriptis locis Auctor vide rat, facies cum Europaeorum facie conuenit. Non p. 344.

enim habebant illi oculos in orbita profunde positos nasosque latos, sed totius corporis habitum bene sormatum. Raro gibbosi, mutili, obesi, sed macilenti, alacres, laboriosi, humani, sociabiles , affabiles et fideles cognoscuntur. Et mares et foeminae ab anno decimo iam sumi tabaci chinensis usu delectantur. Pauperiores tabaco T scher kassiensi cum cortice be-tulae mixto utuntur. In spiritus Vini pol toribus p. 3s . vel paulo ante vel post: morrem flammam coerialeam igneam ex Ore prorumpentem inrerdum obseruatam fuisse Cl. A uctor narrat . Hic effectus a tam leui Rustarum spiritu vini proueniens notatu dignus videtur; qui si ab igne electrico deduceretur, magna certe eius vis e siet, aut si ventriculus tanto calores cateret ut, eius pyloro spasmodice contracto, spiritus ab igne electrico accenderetur, dubium tamen manet a quanam causa ignis electricus dependeat et versus oes phagum et os determinetur. p. 37 .Quum Auctor noster in itinere hoc semper ad plantas colligendas et earum incrementum considerandum attentus fuerit, ad hoc negotium suave regiones montosas et campestres aptissimas esse didicit. In his enim locis niues citius aufugiunt et solis calor

terram

' De hoc affectu conferatur CHR I S T. ΜlCHAEL. A DoLΡΗ1 trias dissertar. hhrumque tertia de eructa

tione flammante p. 7I. seq. Lips II 6. q.

496쪽

terram calefacit; niues diffluxae plantarum radices et semina in terra latitantia humectant, quibuS mutationibus emcatur, ut Plantae renellae citius progerminens, crescant, mense martio et aprili floreant seminaque matura gerant. Et friguS superueniens raro noXam affert, quoniam vel humores su perstui aventis abripiuntur vel a nivibus confluentibus collem, ob terrae situm decliuem esiluuiar. Hoc

experientia ipsa docuit, siquidem illae plantae, quas

natura eo modo alit et conseruat, nullo hortulano

rum studio et cura custodiri possunt. Comprobat id Auctor porro ex anthro face calycibus fructuum maximis in Sibiria reperta, a cuius seminibus Petropo lim et in Germaniam missis siue vere, siue aurum nonulla planta produci potuit. Vidit Aultor noster in

p. 378. Oppido X rosuoiar auem, quam GES NERvS merulam aquaticam, L IN NAEVS '' mota cillam pectore albo, corpore nigro et KLE INIVS turdum aquari- p. 37s. cum appellant. Oves Kalmukienses siue lati caudas R AII '' , quae maioreS, quam Rusicae, Siberiae incolis educare non contingit; illae enim propter coeli clima aut pereunt aut degenerant. Degeneratio vero subsecuta est minoresque statura sectae sunt, licet cum ovibus Rusticis nullam habuerint communionem. Ipsam autem hanc degenerationem a variis et diuersis alimentis et a climate mutato dependeret pos-

p. 26.se, credit Cl. Auctor. In coenobio Mangas eiensi ad cereuisiam condiendam loco lupuli lichenoides pulmoneum' Cons. Historia animal. Lib. III. de auibus p. SM. ed

497쪽

imoneum reticulatum Vulgare, marginibus peltiferis 'adhibetur. Hoc ipsum in Sibi ria abietibus accrescit et sapore amaro gaudet, in Germania vero quercubuS fagisque adhaeret et sapore adstringente praeditum est. Ad flumen AFot a salis fontes tres reperiun-P. 27. tur, qui Vero non adeo inultum salis largiuntur. Nec arte ipsam salis coctionem adiuuare sciunt incolae, siquidem nulla eiusmodi aedificia habent, in quibus aqua superflua dissipatur. Et ob ligni penuriam hieme tantum sal coquunt. Sal vero illud albidissi-naum quidem, arena tamen mixtum nec adeo efficax

est. In eadem vicinia alia salis ossicina exstat, cuius p. 29. fons sale sussiciente scatet. Etsi quidem hoc non

adeo album sit, tamen nulla arena mixrum bona virtute gaudet. In locis vicinis rivi Mi mutok montes p. 4 9. altissimi siti sunt, qui maximam partem ex lapide fissilialuminoso constant. Ex huius lapidis rimis alumen flavum attactu pingue et molle statae itis fere forma effluit, quod per paucos dies aeri expositum albidius duriusque redditur. Propter pinguedinosam indolem Stala ticum appellatur, et quoniam in diarrhoeis magnum auxilium inde expectatur, dissita in loca di-Uenditur. In aliis quoque multis Sibi riae montibus

hoc stalacticum concretum detegitur. Eandem hanc materiam per varia experimenta chemica C. g.

cum spiritu vitrioli, nitri, salis, cum solutione vitrioli martis, aluminis, sacchari saturni, argenti, mercurii sublimati, infusione Gallarum, calce viva tentauit, miscuit et soluit, nec ullum sal inde elidere potuit Auctor. Hane massam solutam, filiratam et P.467. in spissatam per retortam destillauit et phlegma destillatum cum oleo tartari per deliquium, solutione argenti vivi in aqua forti, solutione sacchari saturni, sulphuris et calcis vivae, strupo violarum varie examinauit et naturam huius phlegmatis acidam esse

498쪽

cognouit. Ex residuo praecedentis destillationis, inretorta relicto, per retortam terream igne vehementissimo denuo destillato, vapores albos ascendenteS,

phlegma saporis sub dulcis et acidi, oleum siue spiritum extorsit. Ex capite mortuo rubro, aqua calida

elixato et cocto, nil nisi terram albam subtilissimam obtinuit. Deinde ex primae et secundae destillationis phlegmate et spiritu mixtis, fit tratis et sale tartari depurato saturatis , aqua destillata dilutis denuoque fi irratis, evaporatione crystallos salinas produxit, quae ratione substantiae lamellosae et solutionis in igne facilioris cum sale mirabili Gla uberi conuenie p. 476. bant. In iisdem locis supra ripam Sic pul inter saxa altissima stalacticum copiosum etiam haeret, quod longe albidius longeque melius ad instar aluminis plumosi apparet. Eius matrix, in qua crescit, pariter est lapis fissilis niger. Eadem, quae cum priori, Auctor instituit experimenta et idem sal ae superius Obtinuit, vitriolum vero nullum. Ad martem , quem in hoc sta lactico concreto latere credebat Auctor, detegendum, praeter alia experimenta infusionem gallarum adhibuit, nihil vero martis detexit. Ipsa haec massa tosta stimum dedit nullum, nec eius pars aliqua compacta inueniebatur. Parauit porro Noster suo rem ex tartari albi et nitri drachmis duabus, sellis vitri drachma una et semis, borracis , arenae et carbonum drachma una, vitri albi et calcis vivae granis quadraginta quinque, cuius centenarios duos cum centenario uno statinici miscuit et igne fudit in qua Vero materia res rigerata et in frusta diuisa nullum partis regulinae vestigium animaduertere licuit. Ex his aliisque experimentis institutis Auctor noster colligit atque affirmat, in alui ni nosse hoc stataclico concreto non acidum vitriolicum verum et purum, sed acidum salinum vel acidum vitrioli cum alcatino minerali temperatum latere, et insuper martiales eius

particulas solutas unguinoso quodam principio mix

499쪽

tas et coniunctas deprehendi, propter quod etiam acidum, cum marte simul praesens, nullum vitriolum constituit. Gulo ex omnibus animalibus solus ubi- P. 692. que et in regionibus septentrionalibus et meridionalibus vivit; frigus et calorem perfert; ab hoc corporis eius humores celerius per vasa mouentur et eo copiosiores succi ad cibos digerendos necessarii sedernuntur; ab illiu corporis fibrae roborantur, quibus digestio pariter adiuuatur, quippe quae in hoc animali optime et celerrime perficitur. Illa vero alui exeretio, quae intra duas arbores sese interiorquendo, acceleravi vulgo dicitur, fabulosa res est. Magna est ceteroquin huius animalis astutia et aptitudo, qua reliquis insidias struiti, ipsum vero easdem a venatoribus factas caute fugit. Animalia dum captat, ex arbore desilit et ea in medio corpore dentibus comprehensa facile interficit. Ceruos non nisi fere annuos inua dit; rangi feros, capras imo ichi feras, lepores, vulpes perdicesque lubenter deuorat et plura alia animalia somno suppressa corripit. Ex omnibus ergo gulonis actionibus, tam callide susceptis, varias animarum in animal ibus virtutes quodam modo colligi poste, apparet. Sed et has nondum satis cognosci mus. Nonne credere liceat, hoc animal, uti hominem meditabundum interdum incedere 3 In Sibiriae p. SI locis vasuoiarsh, Ictuteth, Bargultush aliisque, terrae motus uti olim, sic et nunc interdum, quouis tamen anni tempore accidunt, qui nec adeo vehementes sunt, nec adeo diu durant. Et quoniam ipsi circa mare Bathri plerumque et vehementiUS eueniunt, Auctor Cl. eosdem tremores ex rerrae visceribus deducit. Sunt enim praeter ea ibidem fontes sulphurei, ex quibus aqua calida prorumpit, et ex ipso mari dicto bitumen tenax nigrum ' copiose elicitur,

quod igne liquefactum et despumatum lampadibus

500쪽

pariter ob magnos montes ignivomos vehementes rerrae tremoreS non raro obserarantur. De lapide

beet Oardico de Goa chinenses medicastri et circumforanei sequentes virtutes in schedulis exhibitis praedicant: Ipse nempe in puluere cum aqua datus omnes febres intermittentes et continuas pellit, lipo- thymias, palpitationes cordis et curaS et moerores animi tollit, variolarum naiasma discutit, omneS morbos malignos, acutos, ab aestu soli S OrtOS, sanat, vomitus et diarrhoeas sistit, Vires amisias restaurat, aci dum ventriculi domat et in quolibet morbo, a ni mi a defatigatione corporis proueniente, conUenit mulieribus , antequam annum quadragesimum quintum attigerunt, eius usuS plane interdicitur. p. J37. Ad Tu 'ul mons iacet, cuiuS strata rubram , flavam, brunam, viri descentem et pinguem margam continent. In hoe ipso monte praeter spathum minerae Variae reperiuntur, quae inter alias forsitan jprimae metallico studio, in Siberia exercendo, occasionem dederunt. Ad ripam Κ si buk mons situs est adspectu

viridis, cuius cacumina constant ex lapide nigricante duro, spatho rubro et tenuibus Venis pyriticis mixto, in quo flores cupri continentur. Tomus quartur in colles ione septimus, nonnulla adhue historiae naturalis momenta, quae anniS IT O. 120Ι. Ι7 a. ITψῖ. ab urbe Tomi Petropolim usque ab A victore Cl. obseruara fuerunt, continet. Circa urbem Tara et versus flumen irrista mense plerumque i unio et tutio incolae quodam morbo contagioso Una cum furunculis corripiuntur. Accedit hic ipse

morbus primum sub specie maculae pallidae , attactu

durae, in variis corporis locis conspicuae, quae intra quatuor dies ad pugni magnitudinem intumescit, co- lsre et duritit non mutatis. Sub hoc ipso maculae lucremento aegroti magnam debilitatem, smi , ap- Peritum prostraium, somnolentiam, vertiginem et