Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

501쪽

anxietates praecordiorum sentiunt, quibus tandem respiratio difficilis, halitus oris foetidus, i facies pallida, dolores interni atroces, lassitatio corporis, sitisque austa superueniunt. Si sub his symptomatibus

omnibus copiosus sudor prorumpit, decimo aut undecimo die pereunt aegroti. Hunc m0rbum curarustudent medicastri, dum maculam hane vel tumoremiam eleuatum aut dentibus mordendo circumcidunt, aut acu quodam eius medium profunde perforant et reliqua latera ita . pertundunt, ut aeger undiqUaque dolorem sentiar. Tandem herbam nicorianae, masti, catam et sale amm0niaco impastatam, Vulneri cumena pl4 stro repetitis vicibus imponunt. Hoc ipso remedio intra duos, sex vel septem dies tumor et durities discutiuntur, vulnus consolidatur et cutis color naturalis redit. Nec reliqui corporis humores hoc mi asmate iniiciuntur. Durante hoc morbo aegris potus, Quas ' acidiusculum, iuscula gallinarum et raphan 18 propinantur legumina lac et carnes plane interdicuntur, Ipse Auctor noster hunc morbum incisione tumoris et merciario praecipitato rubro applicato et interne mercurio dulci dato in homine rustico olim sanauit. Eo ipso tempore in iisdem locis p. I 47

idem similis fere morbus contagiosus inter equos sae- uire solet, quippe qui tumore, in variis corporis partibus conspicuo, sese manifestat. Talis tumor

statim ad pugni et deinde intra viginti quatuor horas ad capitis ouilli magnitudinem accedit, Equi ipsi

capite suspenso tristes incedunt et sitientes ad aquam properant multumque bibunt. Tumor hic porro, licet ad maturitatem redactus sit, tamen nunquam sponte rumpitur, etiamsi apertus fuerit, equo tam ea mortem affert. Curatur hic morbus et in primis tumor cultri incisione, ferro vel acuto vel ardente vel setaceo transducto. Tumoris substantia interna pin-

502쪽

guis est et colorem flauum habet. In animalium vero pectore et genitalibus hic morbus sedem figit, qui si in priori locs est, maior conualescentiae spes affulger. Ipsi equi durante morbo ipsiusque cura, stabulo tenebricoso detinentur, pro vietu aqua nulla, sed acidum Quas tepidum et foenum paucum exhibentur. Ceteroquin hanc equorum luem aliquot dierum intermissionem interdum intercedere obseruatum fuit, ac si febris intermittens quaedam simul

suecurreret a causa, in aere forsitan latente, oriunda. P. a16. Hermaphroditos, quorum historiam anatomicam in nouis commentariis academiae petropolitanae traditam nuper accepimus, Auctor noster Israhoi Ostrogipse vidit eosdemque Petropolim ad ulteriorem disquisitionem instituendam remisit '. In pago Κs-P- ὼ si mrur stir Sirio quaedam saponis species ex butyro paratur, qui bonitate Vulgarem superat et ad purganda abstergendaque varia corpora aptissimus inuenitur. p. 268. In yramo ἰνboth locis, asparagus copiose crescit, cuius turiones ad tres ulnae partes accedunt, admodum

vero sunt tenues, graciles, sapore blando gratoque. Hanc plantam ibidem sola pecora deuorant, incolae comedere nesciunt. Circa Dalmatorukoi deur Vip. λῖ mnastin auium genus rarisiimum Remes dictum deprehenditur. Sunt hae aues trochlodyti similes ipsarumque cantus cum eo, quem parus instituit, conuenit. Μas albo, foemina vero gryseo capite cum

vitta nigra, in fronte excurrente, gaudent; instructae sunt porro dorso bruno, inter quod et collum maslatam maculam, castanei coloris, foemina angustam paulo dilutioris habent; harum abdomen albicans

et ' Vid. Nov. Commentat. Acad. Scient. imperiat. Petropolitan. TOm. I. ad annum II p. et Ira8. Petropol. 17 SQ P. 2IS seqq. ubi ab Ab R. RAAU BOERHAAUE historia horum hermaphroditorum descripta legitur. Conferantur de his Commentata nostr. Vol. I. Part. II.

503쪽

et sordidum, pectus rubicundum, cauda longa et bruna, alae brunae, pedes plumbei coloris et oua, quae ponunt, albidissima sunt. Nidi denique, quibus in- ident, ex pappis fructuum salicis, lino et urticis fabrefacti, molles sunt et ad usum medicum adhiberi dicuntur. In illis terrae regionibus, quae a flumine p. 3O3Irtisera usque ad flumen Iaik sitae sunt, multi lacus aquis dulcibus et salsis scatentes inueniuntur, in quibus ipsis tot murationes obseruantur, ut aquae antea

dulces salsae, et salsae post ea dulces evadant, vel alii

lacus plane exsiccentur, vel alii noui denuo oriantur.

Ad flumen Iaia et prope ripam Tigeng - Hssilui mon' p. 3 S.

res magnetici magni a plaga septentrionali versus australem, ad tria milliaria rustica lati, siti sunt. Horum montium lapis magneticus', libero aeri expositus, maximam vim magneticam habet et consistentiae mollioris est, qui vero infra terram latet , maiori duritie, ast minori vi magnetica praeditus esse cognoscitur. Lapis hic magneticus in genere colore nigricante scatet et vel particulis angulosis, quales in haematitis superficie apparent, vel puluere ochrace obsitus est. Magnes ipse in nobilioribus mineris martialibus, ponderosis, nigricantibus, mollioribus, exigua vi magnetica praeditis, tanquam in matrice P 38S haeret. Ad serri ossicinam, Tereb-φαkoi dictam, P. 398. fons martialis deprehenditur, cuius aquae sapor non

adeo adstringens est, nec spirituosum illud, quod in Germaniae fontibus medicatis gustu percipitur, se se manifestat. Prope Nisibuo Tagio koi nimia mons si- p. 6I3.

tus est, qui a cacumine usque ad radicem minera ferri dura ditissima constat, quae ferrum optimum praebet. Inter has mineras magnes bonae indolis reperitur, qualem Cl. DEMIDO possidet, cuius moles tredecim librarum est et quadraginta librarum rust carum ponduS attrahit. Ad ripam se chlpa ossicina p. ψ19. ferrarii K usibonis hol dicta exstrucha est, a qua non ita

Procul mons altissimus latissimusque Blas dat dictus I i 3 iacet,

504쪽

iacet, qui sere totus ex mineris martialibus ditissimis eonereuit. Praeter has hie mons quoque cupri muneras et magnetem bonae satis indolis continet. Ex P. 2I. plaga septentrionali ripae PQ pinu ia fodina metallibea anno i 7 I. a metalli fossore saxonico derecta est, in qua cupri minerae vitreae, rubrae, fuluae, cuprum verum et aerugo natiua effossa fuerunt. In plaga p. 38. Orientali numinis Tagit mons asbesti, Bumasichaia d inis, situs est, euius asbestiam ante triginta circiter annos detectum est. Saxum montis friabile, in ille, grysei, coerulei, viridis et nigri cantis coloris est, qu0d, si per longas temporis mutationes magi S mollescit, asbestum perses iam sistit. Venae asbesti non adeo densae et in omnes plagas excurrenteS colore viridi splendente superbiunt et paululum digitis tritae si lamento sum opus, lanae et serico simillirnum, exhibent. Variae metalli fodinae in variis locis, circa flumen Nesilia sitis, exstant, in quibus m Ultae cu- pri minerae alent, quae vero, cum magno labore ex 1axosis stratis erui debeant, non adeo copiose emo-

p. 4 6. diuntur. In urbe Turiush ad dentes euellendos propter corporis robur fabri ferrarii aptissimi iudicantur, quippe qui ad hane operationem perficiendam forcipibus illis utuntur, quibus aurifabri nostri crucibula comprehendunt. Pinus foliis quinis, cono erecto, nucleo eduli in regionibus Vercboturie copio se crescit. Cuius fructus si largiter proueniunt, studiose ab incolis colliguntur, et vel crudi comeduntur, vel oleum ex iisdem ad varios cibos lubricandos P. 32 a. exprimitur. Circa Solikamauata multi sontes salini et quadraginta circiter ossicinae salinae, ab Auctore fusius descriptae, reperiuntur, in quibus magna salis copia coquitur et in Russa diuenditur. Ossicina cu-P.s z. pri ad ripam Piss orsta a multis iam annis exstructa nunc florer, nec minerae ibidem coquendae deficiunt, Propter ea, qu0d ex variis propinquis metallis odinis satis Vid. Hallerus Sti . Veluet. ISO. n. 4.

505쪽

satis diuitibus eaedem copiose apportantur. In eiusdem viciniae pago quodam, in nobius dicto, ossici-p. s 6. nae salinae viginti sex prostant, quibus ad sal coquendum fontes septendecim aquam largiuntur, Unde magna salis copia ibidem parari potest. In alio pago p. s 8. vicino No vo Fotie dicto quadraginta ossicinae salinae

deprehenduntur. In fontibus salinis effodiendis in genere haec notanda sunt: Quando argilla grysea oz- currit, bonum signum habetur, quod spem offert, ipsum fontem salirium in Propinquo latere. Terra vero rubra nullam fontis recuperandi spem facit. Quo densius solum est et quo profundiores eiu S modi sontes sunt, eo diutius durare obseruantur. Sed ne nimium in illa loca dissita, quae Cl. Auctor nos eo pererrauit, diuagemur lectorique nostro taedium exei

temus, multa omittenteS praecipua tantum annotaui

mus. Gratulamur Cl. GMALI No quod in hisce itineribus tanta cum industria tantos fructus collegerit et nunc in sui ipsius laudes eosdem in variis scriptis edi tis nobis omnibus communicare voluerit.

XVI. Novi commentarii Academiae Scientiarum Imperialis Petropolitanae. Tom. II. ad annUmi7 9. Petropoli typis Acad. Scient. 17SI. q. aalph. Ι7. Pl. tab. aen. l8. In eo adhuc occupata esse obseruamus celeberrima academiae huius membra, ut, quae ad physiςes et historiae naturalis spei int dilucidationem, exponant studiose, quare

I. In classe physico mathematica RICHMANNVS atmometrum describit siue machinam hytb statissim p. iar. Users isturm aquar certae temperiri mensiurandam, ita con ruciam, ut ope illiust decremqntum p ucsertam gr mnorum obseruari or lex evaporationis confirmari possita.

506쪽

Machina nimis composita est, quam ut sine figura in

telligi queat. Hoc tantum aliqualis ideae exhibendae gratia dicemus: VaS apertum, aqua plenum, me diantibus tribus virgis metallici S connectitur, cum alio vase vacuo, ut hoc pondus innater aquae, in tertio vase contentae, operculo clausae, unice tribus foraminibus pertuso, quo virgae illae pertransire possint; his enim impositum vas, aqua plenum, supra operculum est, alterum vacuum, aquae tectae innatat; iam manifestum est, si evaporante aqua ex vase aperto leuius illud fiat, ascensurum vas vacuum in aqua, virgas altius emersuras, eritque alcensuS virgarum , Vel pars illarum, quae ex aqua operculo tecta per seramina attollitur, tanta, ut spatium, quod haerres parriculae virgarum ex aqua emersae occuparunt, aqua iam repleatur, tanti ponderis, quantum est decrementum ponderis Vasis aperti, propter eua-POrationem. Ponantur virgae tam tenueS, ut cuiusuis portio, duas lineas longa, Volumen occuper, granum aquae capiens, patet evaporatis tribus granis, vas apertum ad duas lineas este ascensurum, potestque adsicensus scala addita et indice accurarissime notari. Fatetur vero inuentor, accuratisiime fabrefieri debere m*chinam. P. I 8, . a. L O M O N O S O W machinam describit, cuius ope'nma celeritatum cuiusque venti et variatiouis directionum, absente quoque Obseruatore notantur. p. I3ψ 3. RI QR Μ ANNus inquirit, cur σqua profunda plur ' Oret aqua minus profundo, quod HALLEVVS, et post eum KR AF a ius etiam noster, indubiis experimentis confirmarunt. Ostendit vero non tam profunditatis, quam massarum, evaporationi expositarum et superficierum rationem esse habendam , attendendurnque ad varias aeris conditiones, calorem, humidit tem, et ut omitibus probe expensis nil certi sta ui possit. h

507쪽

. ID EM evaporationem in aqua, quae aere frigidiorp. I S. Vst, obseruauit, et consectaria inde deduxit. Primum Vapores collecti sunt, deinde, dum aqua incalescit ab aere circumfuso, propiusque ad huiuS temperiem accedit, cessat visibilis vaporum collectio, sed evaporatio inuisibilis continuatur. Hinc varia deducit, ad physicam pertinentia. Post occasum solis, aeriS calor, qui interdiu maior est, aquae in superficie telluris stagnante calore, decrescit, sic, ut tandem minor euadat calore aquae; igitur aqua vapores emittit, qui, ad obstacula vel corpora attrahentia collecti

in guttas, rorem exhibent, ut non omnino ratione careat GERSTENII de rore sententia, et si deciduus rOS penitus negari nequeat. Similiter mane, dum atmosphaera a sole incalescit, praecipitantur ex illa Vapores versus corpora terrestria frigidiora; eoque tori copia, quo plures in aere haerent, aut quo maior est inter aeris et telluris temperiem differen-ria , ut ex multitudine Vaporum, matutino tempore telluri adhaerentium, horum alterutrum vel utrumque colligi possit. Sic patet, in meteorologicis horum experimentorum usum esse insignem.

S. De comprroouc ocris, tu primis Per siquam, in p. I 62. bombis conglaciatam. experimenta describit RICHMAN-NVs, quae sine figuris intelligi non possunt, ostendunt vero aerem pressione atmosphaerae condensatum, in huius sui voluminis partem trecentesimam sine sensibili elateris decremento redigi posse, ceterum limites comprestionis aeris nondum cognosci. 6. Ex lage decrementi catstris, quam Tom. I. COm- p. 172. ment. Nouorum tradidit, docet RICHMANNVS, m digni certo tutenuasso i mperiem aeris definire, instrumcntum Pae mcteorolagi m nouum mediae temperiri aeris iureruiendae inserui ut proponit. Commodum est, inter Variantes quaSdam aeris temperies, mediam

nosse, quae sola, si perpetua fuisset, tantum effecister, quantum estecerunt variabiles illae, una post alte

508쪽

ram ; hoc si obtineamus, in experimentis, variante aeris temperie instituendis, V. g. quae ad evapobationes pertinent, non opus erit perpetuo praesentem obseruatorem attendere temperiei aeris. Igitur ex sermula sua caloris variantis, quo modo id colligatur, RICHMANN Us Ostendit, machinamque ex ferro confici iubet, quae gradus caloris, quem semel nacta est, lentius varians, medio ostendendo inseruit. P. I 8 - T. Barometra duo, quorum variationes sensibili res sunt i vulgaris baro metri variationibus, idem RICAM AN Nus describit, et libras barometricas, quae omnia sine figuris intelligi nequeunt. P. I. In classe physica de urgeta iove Plautarum experim uta coconsociaria proponit G. W.KRAPPT. Varia

Cl. Author plantarum, fabarum minorum, pisorum et raphani semina terrae, aeri liberiori expositae, aut in nauseo calefacto collocatae, mandauit, in quibus citius aut tardius iterum essessis pondus auctum et imminutum variasque mutationes obseruauit. Ipsa semina alio P. 3S tempore in terra recondita, infusione herbae theae, lacte, urina sana, aqua pura et spiritu vini gallico ir-xorauit et melle conspersit indeque varium incrementum annotauit. Ex plantulae radice et caule disseisiis aerique liberiori expositis transpirationem diuersam deprehendit. Fabae radicula iam proueniens, calamo anserino inclusa et in terram iterum defossa corrupta est in se laque ibidem reperta sunt. p. 239. Auenae et cannabis semina in terra eeunda, arena sicca, scobe lignea et ferrea, carbunum puluere, charta dissecta, foeno , cineribus, et sale reposita, aut incrementum varium, aut plane nullum exhibuerunt. Animalium partium, unguium et capillorum incrementum curiosus Auctor quoque indagavit et unguem intra 8 I. dies t Pollicis, et capillum cum radice in aquam immissum intra idem tempus pollicis increuule vidit. Ex enarratis hisce experimenti S co Π- secta-

509쪽

fectaria quaedam deducit Cl. Auctor. Quemadm0' p .a a.

dum oui testae incubatione attenuantur, ut a pulli inclusi rostro perfodi possint; ita etiam a madore leniter assiuente seminis cortex emollitur, donec radicula erumpere queat. Est tamen inter granum seminis et ouurn manifesta disserentia; hoc enim nullum suco cum extra se positum ad se attrahit, sed omnem in saparatum iam habet, illud vero succum in terra latirantem recipit. Insecta in plantiS reperta, non ex putrefacto et corrupto succo nascuntur, sed ab ouulis in terra copiose dispersis et aquae ope in plantas

adductis mediante fermentationis calore excluduntur. Succus nutritius ex lacte et melle paratus non potest transire in plantam, vel semen eius, et si saltem quaedam partes intrant, tamen non ita combinari potiunt, ut lac et mel denuo in planta efiiciant. An materia animali S, caro, cornu cerui et aliae pa teS plantarum vegetationem adiuuent, adhuc e stet disquirendum. Mirum ex factis experimentis et explicatu dissicile videtur phaenomenon, quo in omni planta radix semper deorsum vergit, germen vero 1ursum excrescit. De hoc ipso ANTONII LE GRANDs p. 24

MARIOT TE REGNAVI T, DENIS II, BII FINGERI, DOD ARTI, DE LA HIRE, ASTRVCCII, HALES O et

HENNELII opinionibus adductis, quaerit et suspicatur Auctor, an non praeter grauitatis, attractionis et elasticitatis causas, viribus animalibus, tanquam nouae cuidam facultati in rerum natura existenti, hae muta

tiones adscribi queant. A qua pura Vel nullo vel p. aspauco sale scatens, optimum plantarum est nutrimentum , illa vero , quae particulis acribus, sulphureis, Pinguibus v. c. urinae, laetis et spiritus vini imbuta

est, plantarum incremento nocet. Tres porro Plantarum s ecies, primam, quae ex terra, alteram quae explantis prioribus et tertiam, quae in animalibus, uti sunt pili, cornua et plumae, crescunt, cum HONORATO FABRY statuit Noster. Tandem δd VERVLA-P.M0

510쪽

M I I experimentum, cepas ex filis ad fenestram suspensas sponte laeteque germinasse, sed pondere semper diminutas fuisse, in tabula apposita annotatum legimuS.. a. Obseruatio anatomica, musculi is peritore praeter.

naturalis et varii in diuer is comporibus inuenti. Auctore A ER. NAAV BOERHAAVE Analome, magis magisque exculta, veterum erroreS varios detexit, atque Correxit; quare VES ALIUM, GALENI iam in deseribendis abdominis musculis lapsus emendasse ab initio probat Cl. Auctor. Nouos tamen in splendido de

musculis a GAvΥIER euulgato opere fuisse commissos simul monet, atque musculi recti ad duas ultimascostas veras accessum, pro naturali ab eo habitum, experientia refutari docet; praeter ea vero simul et alia, ad hos musculos pertinentia, momenta, nec rite expressa, nec depisti fuisse notat. Eae enim, quae veritati harum delineationum fauere potuissent, a Cl. Auctore factae, obseruationes, ex morbosis subiecti cum desuintae sint, quarum alio tempore, se promitrit suppeditaturum esse historiam, ad naturalis indolis demonstrationem adhiberi nequeunt. In eo itaque probando plurium studiose, quos consuluit, anatomi-esrum expositiones adfert, probans, vectorum musculorum insertionem per tria dentata extrema inferiorum etiam verarum costarum cartilaginibus adhaesisse, rarius ad quintae costae extremam osseam peruenisse partem. Horum deinde extremorum naturam fusius persequitur, simulque nunquam eius fibram aliquam ad mucro natae cartilaginis finem vel ad sternum deducum se obseruasse adserit, quin potius fibras graciles deprehendit, tenues et splenden-

res, quorum concursu ligamentum essicitur, oblique ad cartilaginem costae septimae protentum a WEIT-uR ECHTo etiam expositum In his autem, quae constantiora sunt, momentis, varietaS tamen aliquando