장음표시 사용
591쪽
tus vini cum ea misceri inciperet, 3 cum calor 7s gradus attingeret, fila veluti fluidi magis distincta,
rapidioremque in motum concitata, fundum vasis, ubi oriebantur, velut infiniti* exiguis canalibus per-Vium Ostenderunr, per quos continuo et promtissime velut linguas exiguas transparentes, exsilire vidit, a basi ad apicem duas circiter lineas ait s, et in instanti omnem massam aqueam fluido peregrino replentes, cuius particulae sub granulorum aut particularum imperceptibilium forma velociter adscendebant, liquorem vero minus transparentem efficiebant. Hae linguae exiguae, colore excepto, simillimae erant
flammae, quae viam sibi per c0rpus aliquod aperit, quae similitudo, ubi magis et ad So gradus incaluerat fluidum, maior adhuc euadebat. Vaporem hunc subtilem pro ignis materia habet, poros vitri permeante, et subtilissimis forte alimenti sui partibus mixta. Nam copiosissime apparet in locis vasis, igni
maxime expositis, et in fluido maxime feruente. Quae accuratius examinaturuS, fundo cucurbitae gur' P. TOtulas aquae imposuit, easque spiritu terebinthinae ad digiti altitudiuem texit, viditque, dum igni omnia
admoueret, lingulas illas adscendere, post rotundiores fieri velut vesiculas, spiritu terebinthinae circumdatas, quem fortiter agitabant, donec aqua in vap res abiisset. Similiter butyrum aliaque pinguia, aquae praefato modo superinduita, effecerunt, ut a calore multo minore ebullirent, quam qui alias ebullitioni illorum necessarius erat, si sola deberent ebullire. Hi S experimentis nixus assutant, a Vase, quod, quantum caloris habere potest, concepit, ubi magis adhuc incalescit, transmitti hunc calorem in stratum
aquae sibi proximum, sicque hoc stratum in vapores
mutari, modo quem ante descripsimus, per reliquam fluidi partem, transeuntes, dumque transeunt, mo
592쪽
lis, ut metalla vera, non ebulliunt, mercurius vero, etsi metallis omnibus uno excepto densior tamen ebullit, quia facile in vapores abit. Vasculum Vitreum alii maiori indidit, utrumque aqua repleuit, et cuncta super carbones suspendit, velut balneum maris aliquod efficiens. Ebulliit aqua in maiori vase, non in minore, licet vix dimidio gradu ea, quam vas maius continebat, minus calida. Scilice, 0n poterat Vitrum, ex quo vas minus constabat, plus caloris
habere, quam aqua ipsa ebulliens, ei circumfusa; hinc quam ipsum continebat, aquam ad ebullitionem
Perducere non poterat, quoniam non poterat nancisci gradum caloris maiorem gradu caloris in aqua ebulliente. Sed si vasculo minori aquae loco inditur fluidum facilius, quam aqua in vapores abiens, spiritus vini puta, ebullit. Hanc suam theoriam Vlterius experimentis pneumaticiS p P0bat, quae figu- p. 9s'. his destituti describere hic non possumus. Colligit ergo ebullitionem oriri a fluido tenuissimo vasa per meante; an id ignis sit, an pars stabtilissima aeris, cui
peruium vitrum esse MAIR ANVS in tractatu de aurora boreali ostendit, in dubio relinquens.' Si cam- Panae, qua in expόrimentiS cum antlia instituendis uruntur, interna superficies vaporibus obduc fa est, abeunt illi vap0res post paucas emboli agi rariones. Neque dici potest, esse inter hos. vapores et vitrum aeris elastici portionem, 'illi eos secum ferat; nam si, post quam eductus aer est, rursus immirratur. denuo vapores internam campanae supersciem obducunt, et rursus post exantiationeS aliquot abeunt, ubi dici non potest, aerem, dum intrabat, exacte se superficiei campanae internae applicuisse, ut inter illam et vapores post adhaerentes conssi terit. Auferuntur ergo vapores a fluido quodam, vitri poros per meante, illosque secum abripiente, quod uberius Noster explicat. Deinde ostendit vela cas. quibus vasa liquores contineutia clauduntur, aquae peruias esse,
593쪽
non item spiritui vini. Spiritum vini ab aere purgatum vasculo indidit, experturus, num denuo ebul liturus esset; vasculum spiritu vini plenum, vesica elausit, et, ne intraret aer, in maiore vase intra aquam ita collocauit, ut aqua tegeretur. Post aliquot ho-TaS, tumentem Vesicam vidit, non quod a maiore aquae, quam spiritus calore expansa huius massa suis set: nam experimentum repetiit, utroque liquore eumdem caloris gradum habente; sed quia aqua in trauerat. Nam inuersum experimentum instituens, et vasculum aqua plenum, similiter clausum, intra spiritum vini collocans, cauam vesicae superficiem reperit, ut aquam exiisse necesse sit, immo vacuum in vasculo conspicuum idem testabatur. Oportot vero, ut vesica a spiritu vini humectetur; nam vasculum ad partem dimidiam plenum spiritu, intra
aquam ponenS, nullam mutationem vidit, ubi erectum stabat, sed, cum inuerteretur, ut humectaret spiritus vesicam, intrauit aqua. Constat igitur, per vesicam spiritu vini humectatam intrare aquam, ut per spongiam intrat; et alio adhuc experimento ostendit, spiritum vini attrahere velut aquam in Vasculum, ita Vero deinde mutare, ut redire per poros
qui per triginta et uuum innum tu utero materno rostiterat, cum aduolatioribus, auctore MORANDO. Praeter consuetum homini destinatum terminum in utero restitasse embryones mortuos, sine eo, ut periculum putredinis ingrederentur, non unico innotuit exemplo, er hoc etiam, cuius descriptionem aca
demiae tradiderunt, BOVRDOI S et C HOΜER EA V,
Medici Joignenses, uberius confirmatur. Hor, operarii hominis, ad parturiendi tempus feliciter accedens, dolores etiam partus per duos experiebatur dies, qui post ea eugnescentes. uterum denuo contractums
594쪽
flum, notante obstetrice, relinquebant, licet motum in abdomine infantis se percipere adhuc assirmaret mater. Quo fasso de sectione caesarea consilium capiebant mediet, quod vero respuebat mater. Hinc
aliquoties aegra reddita per triginta tamen annos vixit. Sed catamenia non experiebatur, et lac in mammis alebat semper. Ea tandem catarrho extincta,
in abdomine conspiciendam dedit massam oualem, sciri hosam, capitis humani magnitudine, epiploo,
peritonaeo, mesenterio et uteri fundo adfixam, ex
ruba uteri dextra quasi procedentem. Pondus massae octo aequabat libras, apertis dein, quae illud obvoluebant, inuolucris, infans, masculus protrahebatur, crassa cute vestituS, crinibus dentibusque instructus incisoriis, rite formatus, nullo tamen fluido circumdatus. Inuoluera partim ostea erant, partim carrilaginea, duarum linearum crassitie, secundinae fere his similes, quoad externam sui superficiem etiam asperae, tuberculatae, interius cum embryone hinc inde firmius coniunctae. Uterus reliquaquem arris viscera rite se habebant. Huic igitur relationi su as nunc subiungit meditationes Cl. MORANDet de variis, cum hoc conuenientibus alibi que notatis, exemplis disserit, ex quibus, cum de Mussipontano, Dolano et Londinensi adhuc dubia res sit, Se- p. II3- nonensem foetum, a de TH ou descriptum, Tolu- 'sanum, a BAYLΕ adumbratum, aliumque ex Sueuiae
urbe, Leinetel l dictum, adducit, conuenientia aeqUe ac discrepantia phaenomena inter se comparan S. Nuhil autem in matribus obseruatum fuit, quod de eiusmodi euentu potuisset suspicionem mouere, rem p Ore vero, quo parrus fieri debui siet, praeterlapso cum doloris, non nunquam molis quoque abdominalis imminutione, vita in aliis languidior in aliis paullo ve
getior, ast pondere in abdomine stipata. restitit semper. 1lla demum, quae extra laterum gerebat foetum, Sueuica mater, inter ea temporis duos vivos enixa
595쪽
enixa est infantes. Verum, quod si corrumpatur infans, intra matrem adhue detentus, non obscura eius sunt indicia, ut ea propter in eo tantum dispiciendo operam ponat Cl. Auctor, quo prober, qu ratione potuerint hi embryones sine omni corruptionis phaen0meno vel in tubis, utero adnexis, Vel in ipso utero, vel extra eum conservari. In hoc itaque argumento illustrando ad mutationes Uteri, foetus inuolucrorum, ipsiusque foetus primo respicit, deinde, quid matri inde eueniat, perpendit, indicia, quibus eius modi grauiditas cognoscatur, colligit et remedia, quibus matri in tali succurrendum sit casu, recenset. Matria vero easdem, ae reliqUi cy- p. II6.stici tumores experitur mutationes; incrassescit nimirum, durior et haud raro cartilaginea vel ossea euadit, inuolucra porro foetus, utpote membranaeea longe citius faciliusque indurantur, id, quod notata iam docent exempla, foetus tandem ipse vix in lapidem, ut non nullis visum est, conuertitur, id, quod naturali foetus consormationi aduersum esse putat Cl. Auctor, crusta tamen ossea obduci poste concedens. Membranacea namque, cui inhaeret embryo,
cystis indurata premit eundem, ipsa ab ambientibus compressa partibus, ita quidem, ut, si ab omni latere aequalis contigerit pressio, sphaericam etiam contrahat formam. Compressio porro fluida expellit, quae circa superficiem foetus nunc haerentia et in spissantur et a calore accedente duritieris contrahunt, lapidi similem. Neque ea quidem semper ad hunc usquζ p. Π9. procedit gradum, aliquando exsiccatio tantum fit in
foetu, quod brutorum animantium exemplis demonstrauit ROMΜΕLivs in libello, de fortibur tepori uir
extra uterum repertis. Quicquid autem eorum contigerit, ob introductam siccitatem aerisque accessum impeditum, a putredine liburi seruantur foetus. Sed mater etiam haud grauia inde persentiscit incommoda, quod, si in utero haeret embryo, huius visceris
596쪽
situs ea auertit, si in tuba, illa cum propinquis, ut in relato etiam casu fallum est, plerumque concrescit partibus, si extra uterum ponitur, nec tunc, cohaesonem cum aliis partibus faciendo, iniurius in re-.1ai. liqua Viscera esse potest. bigna deinde eius modi euentus collecturo medico ad Omnes attendendum est conditiones, ad grauiditatis verae terminum feliciter accedentem matrem, ad symptomatum, quae partui competunt, cessationem, ad pondUS remanens, ad signorum sciri hi vel abseestus absentiam, ad membrorum non nunquam per tactuna exteriorem sat famperceptionem, Pandemque, quo de parre, in qua latet foetus, certior fiat, ad tumoris situm. Quibus si in vitae periculum incurrere matrem videat medidicus, nullum praestantius erit sectione caesarea; reia medium, quod ocius si adhibeatur, sine metu ulterioris damni proscuum ex tiriste, in hoc etiam casu enucleando doctissime euincit Cl. MORAND.
133. 9 Ephemeris Oiscruationum de ortu, progressu atque exitu morbi istius contagiosi, qui in urbe ducatus Burgundiae, Issurtille nominata, grossatus fuit. Auctore Dno DE Co URTIVRON. Eam in primis ob causam eae obseruationeS traduntur esse Utiles, cum in nullo fere alio loco tam accurate institui potuerint. Totus enim armentorum grex a primo inuasionis tempore per omnem morbi durationem in urbe detentus fuit: in pluribus vero aliis locis iuniores potissmaum Vaccae, quam primum fieri potuit, in alia loca deductae fuerunt, numero inde incertos acto. Sub finem anni 17 7 initiumque alterius proxime subseqtientis ista pestis, quae in magna Europae parte huc usque inter boues saeuiit. in modo dictam quoque urbem arrepserar, dum bouem emerar incurius lanio labe ista infectum, eum que in stabulum dUxerat, in quo iam aderat Vacca sana, quae inde omnium prima morbum experiebatur. In transitu
597쪽
monet Cl. Auctor, aegrotantem istum bouem cum
aliis quoque insectis per varia quidem loca coactum fuisse, haee vero nullum inde damnum percepisse. Deseribit deinde morbi ipsius 1 lmpi Umata, quorum P. I 36. primaria fuerunt: lippitudo, tenuis seri per naresessiuxus, caput propendens, respiratio impedita, appetitus prostratus, alui fluxus ab initio morbi ad eius usque finem semper praesen S, excrementa viridia, flava et pesia me olentia, insigne celeritatis pulsus augmentum, ita, ut tangentem digitum intra unius minuti horae tempus quinquaginta ictibus feriret arteria, cum in statu naturali atque sano vix ad octo et triginta imis ascendere soleat; porro vehemens tussis, tunicae Oculi coniunctivae inflammatio,
et Vix non perpetuuS tremor, quae vero ultima tria symptomata non in omnibuS Obuenere. Urinae qUO-que incontinentia in iis Obseruata fuit animalibus, quibus aluus non crebro fluxit; et contra in iis, quae copiosam ventris fluxionem expertae sunt, urina parcior fuit. In dissectis mortuorum cadaueribus in genere caro musculorum liuida, intestina crassa saccida et gangraena atque sphacelo tacta, et vesicula fellea valde distenta atque copiosa bile aquosa repleta, sine conspicuo hepatis vitio, apparuerunt . Quo
' Huius inter contagiosi boum morbi a D no D E C o u R-ΥIVRON descriptam historiam, aliumque de hoc ar
gumento, a wratisi autensi medico, CL Io. ER NESTOST IEF eXaratum, commentariUm, quem inuenire
licet in Promptuarii Hamburgeors tomo sexto pag. 39o, insignem inuenimus conuenientiam. Ex eo hic loci in primis notari meretur, quod is ipse Vir Cl. vesiculam quoque felleam prae aliis corporis partibus in cadaueribus incisis deprehenderit immutatam, copiosa nimirum et tenui ad modum bile refertam. Quam ob causam multa eaque varia cum illa instituit eXperimenta, ex quibus pater, primarium illius vitium in abundantia aquosae, salinae vero et oleosae partis deinfectu, positum fuisse. Totus ille commentarius lectu Omnino
598쪽
diutius animal tenuerat morbUS, eo maior qUoque
bilis fuit abundantia. Indisonibus in cute illius factis, parum essu ait sanguinis, eiusdemque etiam in ipso cadauere solito minor copia reperta fuit. Is etiam semper aquosam indolem ostendit, linteaque parum tinxit. In iis, quae circa nonum morbi diem exspirauerant, intestina etiam quasi macerata vel mini na vi dissolui potuerunt. Porro ipsius morbi p. Ι38.progressum et stragem, quam singulis diebus essecir, Cl. Aulior enarrat; quem in finem tabulam adiecit tribus ordinibus interstinctam , quorum primus omnem lingulis diebus in tertiorum animalium numerum, alter eorum tanti m. quae Ultra duo S annos, tertius eorum denique, quae adhuc iuniora et infra hunc vitae terminum nata erant, indicem continent.
Apparet ex hac tabula, sub ingressum luis I92 armenta ad suis e in supra dicta urbe, nempe 77 iuniora et IIS aetate magis proue E ia; ex illis 7s et ex his loI, intra 7 dierum spatium, a morbo enecata fuisse, si exceperis duo, aliis morbis oppressa visa. itaque
plures decem Undecimis numero partibus ex toto
grege perierunt. Alia sequitur illam tabula, in quar hermo metri atque baro metri altitudo singulis illis diebus, per quos lues saeuiit, an norata conspicitUr. sis, quas adduximus, alias insuper annexit Cl. Aia flor obseruationes de animalibus, lue quidem correptis, ab ea tamen quoque liberatis, porro de aliis ab ea prorsus liberis seruaris, tandemque de variis ad
aegrotantium curam adhibitis remediis, ex quibus p I 3- notatu reliquis digniores extracturi sumus. Omnes sordae abortum patiebantur, nullae autem ante dIeri quintum interibant. Ex toto grege Isi tantum remanebant, quarum T luem expertae, sanitati restituebanturν omnino dignus est, et qui etiam, si quis utilem eum laborem vellet in se suscipere, quo minora illa scripta de hoc contagioso boum morbo passim edita, in unum volumen colligeret, prae aliis in eo locum mereatur.
599쪽
bantur, nouem autem reliquae haud interrupta corporis integritate fruebantur. In pluribus quidem aliis locis obseruatum fuit, animalia haud adeo dissiculter euasisse, pustulis in tota cute ortis, aut simili metas has ad oculos vel aures facta: in illo autem oppido Issuri ille dicto, in duobus tantum animalibus
eius modi exanthemata obseruabantur, et quorum insimul etiam unum concidebat; alterum vero reliquis tardius vires suas recuperabat. ln reliquis
morbi vim elumntibus di arrhoea accedebat, quae quasi erat critica, sexto die ut plurimum aucta et ad undecimum usque perdurans. Septimo igitur die aliquis aegrotanti bovi redibat appetitus praesertim hauriendi potus; symptomata magis magisque imminuebantur, dieque decimo quinto aut sexto prorsus euanescebant, relicta tantum summa macie atque infirmitate. Ex iis nouem brutis, quae remanebant P. I4s. intacta, licet cum infectis haberent commercium, plurima aetate grandia erant ideoque macilenta; qua in re salutis causam Cl. Auctor quaerit. Plurima in usum Vocata remedia nullius ferme p. Ι 6. usus erant. Multis bouibus ferrum candens applicabatur, cute an rea scalpello incisa, quam operationem tamen exoptatus euentus non semper sequebatur. In quibusdam ex iis in regionem colli circa primas eius vertebras in trudebatur ferrum, tumque
subiectus aliquis musculus biceps, erigendo capiti dicatus, facile laedebatur. Quo facto, si dextra eius pars affeό a fuerat, in sinistrum, sin vero sinistra, in
dextrum latus torquebatur caput; propendens Veromanebat, si musculus ante sui ipsius divaricarionem, aut in utroque iam dicto fasciculo laesionem acceperat. Homines quidam rustici radicem hellebori immittebant sub cutem, herbir operationem Vocant, cum nullo autem insigniore fructu. Alitis etiam Vir, absque sperato successu, mercuitum per sumtionis viam applicuerat. Quod vero remedium Omnium
600쪽
optimum fu i sse videtur, boumque aegrotantium palato soluim fere gratum, oligophorum fuit Vinum, acescens vel facile in acetum mutabile, uti et fructus austeri atque acidi, alias huic animalium generi non
ad modum accepti, quOS Vero nune Vehementer appetierunt.
Ι6 . Π) De electricitatis in corpora organica essectibi ,
quartum nunc commentatur l. NOLLET. Primum huc pertinens phaenomenon est e siluxus aquae ex vasis per tubos angustiores. Electricitate vero acceleratur aqua per tub OS capillares guttatim effluens. Vasculum quatuor Uncias aquae continenS, et per siphonem capillarem, hora Ι minutis I3 euacuandum, accedente electricitate, hora I minutis SVacuum redditur. Quo angustior est canalis, eo maior acceleratio, amplo vero canali adhibito, puta diametri lineae I aut a, per quem continuo fluet
aqua, nee aeceleratio, nee retardatio obseruatur, contra pro certa quadam canalis diametro, quam circiter dimidiae lineae aut minorem s fatuit, eleffricitatem, praecipue si fortior sit, non accelerare, sed retardare. Haec ex sua hypothesi explicat. Secundo experimentis ostendit, vegetationem plantarum electricitate accelerari. Addit, visum sibi, sed non satis euidenter, ac si plantulae electricitate, ut citius progerminarent, adactae, tenuiores et debiliores caules haberent. Tortio electricitate imminui pondera animalium, expertus est. Subiecit vero examini seles,
columbaS et minores aviculas. Leges huius decrementi obscuriores sunt, videntur tamen animalia minora, habita ponderis ratione plus perdere; nam auiculae circiter ponderis sui partem quinquagesimam septimam perdidit, columba centesimam et quadragesimam Bos Ius nihil in pondere corporum electricitate mutari scripserat. In hominibus experimenta aecurata