Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

621쪽

tandem et plurimae atriplicii species reducunturi Haltini nomen illis adscribendum este speciebus as mit Noster, quae squamulas siue laminas irregulares, in radio tamen non nihil extensas, exhibent, quas si diose describit et tandem, ut filamenta fasciculat bouppes semiperfecta considerat. Atraphaxis tamen , nouuim genuS LINNAEI, illas species comprehendere posse monet Noster, quae flamenta breuia, siue papillas elongatas, ostendunt. Lapathi spe etes similes papillas, sed, et praeter ea plures glandu las vesiculures considerandas offerunt. Metosas quinque, quas stib rumicis genere cum lapatho coniunxit L IN NAEVs, similes obtinere partes, concelit Noster. M siauibus minor americanus, flamenta fas L p. 473 eulata ostendit, maior vero, as ricanus dictus, glandulas cupulatas, in summitate ramorum, peduncul rum et calicum haber, planta tota vero glabra est edalbum quendam succuin exsudae. Hac occasione etiam ad epimedium, fumarias aliasque plantaS excurrit, nec non ad filices aliasque plantas capillares proingreditur, et non nulla de generibus, a LINNAE ad cactum reductis, monet; cum tamen haec breuiter indicari nequeant, harum rerum fluviosos alipsum commentarium perlustrandum ablegamUS. Ex iis vero, quae in teucrii, ut mali et chenopodia dissicilioribus generibus ex obseruatis Cl. Auctoris ostendimus, nec speciebus, nullo minus generibus definiendis partes, ab eo assumtas, conuenire, qui ibbet colligere poterit. Concedimus omnino et Obseruatione propria conuicti sumus, et in his minimis smilem sibi semper esse naturam, dissicultas autem obseruationis et mutatio in vegetatione continuat obstacula vix superanda obiicit. In physica planta' rum consideratione, et praecipue in succorum elabostratione declaranda, hanc doli inani valetro Posse a xbitramur.

622쪽

p. soo. 3 ) obfricationes bolanico - meteorologicae in ca stego Dena in villiers dicto, tu regione ad urbstm, cui Pluviers en Gatinois uomeu est, per auuum 17 7 a Cl- D v Η Α M E L eadem ratione, quam aliis iam occasionibus indicaulinus ', conscriptae, et ad modum quidem suo loco utiles, epitome autem conficiendae minus aptae sunt. Interim ex diariis de morbis, eodem anno Mnesiae et riuuirrii frequentioribus, quaedam dabimus, quorum illud Cl. ARNAULT DE NOBLEVILLE, hoc vero Cl. DE ΜULCA ILLE, Uterque c0nstitutus regis medicus, cum Cl. DU HAMEL com- p. 23. municarunt. Pos tempestatem vehementer inconstantem atque potissimum humidam, ea dein ad modum frigida facta, sortes et letiferae apoplexiae, per

menses ianuarium et februarium, multos homineS, et inter eos, id quod in primis notatu dignum videtur, infautes octo tantum, ad sedecim usque, ann OSp. saq. natoS corripuerunt. Mense aprili angina horrendo modo saeuiit, aegrosque intra quatuor et viginti hο- rarum spatium e medio sustulit. In binis eo morbo demortuis infantibus incisis, quorum unus sextum, alter undecimum annum attigerat, interior asperae arteriae tunica ad trium quatuorue digitorum longitudinem, cylindri in formam, a reliquis separata, alba et, uti charta pergamena, crassa, saccum, qui pus continebat, referens, inueniebatur. Pus ex abscessu rupto in bronchia defluens illum pos: primum; hunc Vero post quartum morbi diem, suffocationem efficiens, interemerat. Violenta febris, tussiS rauca, et horrendus auditu rhonchus, primaria erant symptomata, quae nec saepe repetita venae lectione, ne- P.S26. que dato emetico, leuari potuerant. Me bus malo, iunio et tutio, variolae mali moris grassabantur quae epidemia in regione urbis tantum versus septentrionem sita oriebatur, reliquis eius partibus tum liberis

' Vid. Comm. nostr. Vol. I. P. II. pag. 27a et Vol. II. P. II. P. a I -

623쪽

liberis manentibus, ad quas deinde successive transibat, priore iterum ab iis liberata. Iis seri solebant letales, quibus accedebat diarrhoea. Plurim0s etiam ex iis aggrediebantur, qui ad fugiendum contagium

ruri se continebarar. Gangraenam, brachium atque pedem cuiusdam aegri occupantem, dato cortice chinae chinae feliciter coercuit Cl. de MULCA ILLE.

Mense augusto variolae iis infantibus, quibus san- P, SV. guis detrahebatur, haud erant funestae, uti iis fieri

solebant, qui eam permittere nolebant operationem, insuperque remediorum cardiacorum usui pertinaciter insistebant. Iis enim sere omnibus superueniebat purpura. Alios comatosi simul inuadebant affectus, quibus medebantur applicata vescatoria.

In loco aliquo, Sologne dicto, post absolutam mes p. sas.sem, dirissimus saeuiebat moxbus, ergor incolis dictus

proptex figurae similitudinem, quam grana ista, morbum efficientia, cum volatilium habent calcaribus. Ea quidem vera frumentorum grana non sunt, sed grana secalia, a noctuis nebulis in tota sua substantia corrupta et in dictum modum excrescentia, aliis se-calia cornuta dicta: in secalibus enim tantum reperiri dicuntur. Panis ex sarina, cui alia ex istis granis molitis suscepta admiscetur, coctus pessimum est

Venenum, quod tarde tantum et ex improuisis operatur, totique sanguinis massae putridam et gangraenosam indolem conciliar, quae ab initio dolorifica pedum atque crurum se prodit lassitudine; quae membra dein liuida fiunt gangraenaque corripiuntur, sicca magis quam humida dicenda. Vermes in his ulceribus saepe generantur, tandemque digiti pedis ex articulis suis excidunt cum metatarso porro pes ipse, immo ipsa femora ex acetabulis decudunt. Idem quoque superioribus extremitatibus a cidit, ita ut in nossecomio regio tales aegr0S, quibus saltem truncus supererat, per aliquot adhuc septima-uas vixisse, obseruatum sit. Membrorum enim ca-

624쪽

sum sanguinis haud sequitur profluuium, iis nimi-

xum sphaceto corruptis, et circulo sanguinis iam ante per aliquot dies in iis sublato, quam ex articulis excidant. Quo modo talibus miseris aegris mederi possint, adhuc se ignorare fatentur medici no conati, in quo sexaginta plures aegri misere iam perierunt. Ex isto quidem loco, Sotogne dicto, relatum fuit, venae sectione sub dolorum ingressum bis instituta, et

infusionibus vulnerariis, ae omnium maxime bono pane caeteroque Victu conueniente, atque remediis datis cardiacis iuuari tales aegros . Grana insuper talia recentia saltem molita, non vero ita, si sudauerint, nocere, alii asserere Volunt, qua de re Cl. SALERNE, academiae correspondens, experimenta capturus, ad eam referet '.

Eam ignorasse vel cerre non in memoriam reuocasse videtur Cl. Auctor relationem, quam de hoc argumento commentariis sitis iam oli1n ad annum huius saeculi decimum pag. 8o. . dii. Amstelod. inseruit academia scientiarum Parisienss, quo in loco similes huius secalis cornuti effectus legere meminimuS. Omni caeter quin arteritione dignissimum est, simili modo corruptum flumentum in multis quoque Germaniae nostrae prouinciis dirissimos, sed alius ac in Gallia naturae atque indolis, Olim excitasse morbos, grauissimas scilicet et prorsus insolitas saepiusque funestas neruorum distantiones. Horretidus iste morbus sub nomine G tebel- Κronchbeis, vel dis Morn-S pe tum temporis in Germania innotuit. Tantam ista grana continere acrimoniam in non nullis locis obseruatum fuit, ut vel masticata oris atque faucium erotionem emcerent, in puluerem vero redacta et eum lacte misia muscas extinguerent. Neque animantia bruta ab eorum veneno tuta fuerunt. Qua uis enim ab eorum esu sua sponte abstinerent, quaedam tamen, experimenti causa, eo adahia fuerunt f me, ut talia 'comederent, quae deinde in varios morbos, caeli eXiam, atrophiam artuumque contracturas ineiderunt, uti legere licet in aΟ. GODO TR. AN

625쪽

3s) Historia morb=rum Fidemicorum una cum P. SS aeris vicissi tudinibus per annum i7 δ Paristis obseruatorum, Auctore Cl. MALO UIN. Eandem, qua aliis iam vicibus in simili describenda morborum historia usus fuir, methodum et nunc quoque retinuit Cl. Au itor, cuius igitur recensione, olim quippe a no bis data ', iam supersedemus, notatu saltem reliquis digniora inde extracturi. Morbi epidemici, inquit

Cl. Auctor, in omnibus terris causam quandam habent communem, iis in rebuS quaerendis m, quarum usus quoque communis e st, in aere nimirum aut as sumtis alimentis: inde, cur aeris simul cum morbis attendenda sit constitutio, pater. Certi quidem mor bi populares occulto aliquo veneno, aut aeris quadam singulari mutatione, ab ipsius varia temperie diuersa, oriri videntur. Ea quoque mutatio singulis annis, in quibus accidit, variare, ideoque natura eiuS semper esse incognita, iudiciaque igitur de causis etiam pestis, cuius species sunt morbi epidemici, incerta manere solerar. Το Θειον Hippocratis occulta talis esse causa videtur. Nihilo tamen minuS certum elaiam est, epidemicos morbos aeque frequenter excitari posse ab immutata solum diuersa aeris temperie, eius nempe siccitate, humiditate, calore vel etiam frigore; quales nunc describit Cl. Auctor. Mense ianua- p Π nuario, glacie soluta et frigore imminuto, cum tempestate humida, catarrhi frequentes erant, qui, si feminas, instante mensium fluxu, corripiebant, eum

ipsis

STIANI VATERI praesidio Wittenbergae anno hu

ius saeculi vicesimo tertio defensa. Succincta istius morbi, qualis in Germania laeuiit, relatio legi potest in achis naturae ratistauiae editis. Tentam. I p. 87, Sammtuet von Natur und Medicin, spie auch hieretus oerim L se und Literatur Geschichten , Brestatia I 8 , ubi etiam auctorum, qui de hoc morbo istin pserunt, copia allegata inuenitur.' Vid. Comm. nostr. Vol. I. P. II. pag. 28o,

626쪽

ipsis admodum turbabant, ita ut multae sanguinem spuerent; id quod etiam iis accidebat, quae alias ut

plurimum quaedam excretionis eius patiebantur incommoda: istud tamen sputum haud funesti sequebantur effectus. Idem etiam selix euentus in aliis subiectis, vehementem haemoplysin eo regelationis rempore perpesiis, obseruatus fuit. Quanquam autem is morbus adeo tum temporis frequens erat multi tamen, quos vera pleuritis inuadebat, ex Obsem Uatione Cl. MAC ER, nullum experiebantur spurum cruentum, eorumque plurimi ante quintum diem moriebantur. In genere ea confirmata fuit HIPPOCRATIS Obseruatio, eas pleuritides, in quibus nihil sanguinis extussitur, non semper esse minus periculosas, uti e contrario eas, in quibus eiuS multum extunditur, non semper esse curatu dissicillimas.s38. Μense februario in morbis pectoris inflammatoriis, Auctori certe nostro talibus visis, illud erat singulare, quod aegri per decursum morbi nec horrorem, neque horripilationem, neque lateris dolores sentiebant. Septimo die de dolore in abdominis latere Versus regionem pubis querebantur, quem illico abdominis excipiebat tensio; altero die post caput seriebatur, versus singulam vesperam accedebat febris augmentum, et aegri ad undecimum diem succumbebant. Mense martio aeris temperiem, etsi ea haud inconstans, ipsaque regelatio lenta satis erat, catari hales tamen in bres malignae indolis sequebaiarur, quae cum doloribus utrarumque extremitatum incipiebant, pectus deinde, ventriculum, interdumque ventrem, cum Oppresia resipi ratione occupantibus. Aegri, in quibus, nec iusto tempore, neque sumetens euacuatio facta suerar intra paucos dies peribant. Sanguinis missio ex talo in primis erat utilis. Eodem tempore binis hominibus magna seri vel pituitae copia subito tantaque vi e naribus prorumpebat, ut suffocationis

627쪽

cationis periculum sibi imminere crederent. Ualde deinde copiosum et per multos dies continuans saliuae profluuium post istam excretionem remanebat. Alii, quos eadem tenebat sebris catarrhalis, singulis diebus, iisque praesertim prioribus, duplex experiebantur febris augmentum cum frigore incipiens. Corticis vero peruuiani cum seminibus frigidis decocturn, addito sale GLA UBERI et quodam strupo

laxante, hos aegros iuvabat. Inter alios Cl. BOYE Rcuram habebat adolescentis sedecim annorum, qui violentam peripneumoniam feliciter euadens, confluentes deinde superabat variolas, quarum rantu S ad partes genitales fiebat decubitus, Ut gangraena merueretur. Et hoc graui morb0 victo, spermatoceletandem misero huic aegro accidebat. Eodem etiam mense Cl. Μ ACQUER vidit aegros, dysenterico alui

fluxu laborantes. Mensis aprilis solito erat l0nge p. s 3.

frigidior, licet ventus ex meridionali plaga ortus reliquis esset frequentior. Ex morbis potissimum vagabatur febris epidemica putrida cum singulari lateris praesertim dextri dolore, in primis in regione hepatis, ad axillas interdum atque scapulaS, crebriuS au'tem adhuc secundum abdominis longitudinem ad inguina usque sese extendente; interdum vero ad costas spurias conuerso cum disticili et oppressa respiratione. Ab initio saepe leuis visa febris, et per

duodecim, immo non nunquam per quatuor et Viginti horas evanescens, mox aucta vi redintegrabat, uti iam HIPPOCRATE monente, in febribus epidemicis fieri solet. Uagos interdum caloris in abdomine sentiti insultus, interdum capitis et faucium dolores, querebantur aegri, qui vero a sanguine mista

paruo, a remediiS tamen aluum ducentibus, aut ab

emetico sub inirium morbi dato, insigni fruebantur

auxilio. Cl. MACQUER aegrum quadraginta anno p.rum, cararrho, ad pectus inclinato, laborantem intra

duos quidem dies curasse videbatur: illius vero dein- Tom. II. Para IV. R r ceps

628쪽

ceps subito et absque lateris dolore, summa respirandi difficultate correpti totum corpus, in primis Vero abdomen atque pectus intumescebant, cum aquae in abdomine fluctuantis perceptione, quae in pectoris etiam cauitatem effusa, mortis omnino periculum inducebat Medicina vero Purgante terpropinata, cum ptisanae aperitiuae usu morbus, uti in

hoc, sic quoque paulo post in alio aegro, priori simil-

P. 3 9. limo, penitus fugabatur. Mense malo, qui caerero quin pauciores ac aliis annis morbos secum duxi KCl. MOLIN tamen multos vidit aegros hepatiti de laborantes, cum exitu morbi in icterum; id, quod eam ob causam a Cl. Auctore annotatur, quod plurimae febreS catarrhales tum temporis pectus oblidentes cum dextri lateris hepatisque regionis dolore coniunctae, et biliosae magis quam sanguineae indolis fuerint, purgantibusque remediiS Omnium optime obedierint. Mensis iunius, quoad aeris temperiem satis quidem moderatus, morbo S tamen producebat, quorum frequentissima crisis in exanthemati-P. SSI. bus ortis obseruabatur. Angina quoque ista pesti-4 lentialis, de qua saepe narrauimus, in prouincia, Pic- cardia dicta, ad urbem Ambiam vi conspicua. suit valde cito funesta, ita ut intra nouein horas necaret aliqu0t ex iis infantibus, quos aggressus fuerat. Mortes etiam subituneae et infantibus Parisinis aeque ac Aurelianensibus, uti ex praecedenti commentario Cl.

DU HAMEL annotauimuS, letales acciderunt a popi

xiae ; qui morbus sequenti quoque mense tutio obuenit, licet is aegros praegressis mensibus longe mi- P.SSS. ΠUS paucos offerret. Augustus et september quoad

aeris constitutionem temperati et quoad morborum multitudinem satis quoque mites erant; ille vero attulit febrim quandam malignam putridam, aliamque continuam simplicem, curatu quidem facilem, in qua

tamen, testante id Cl. BELLE TESTE Obseruatum

fu i sie dicitur, quosdam tax iis aegris eodem rempore, quando

629쪽

quando iis sanguis detractus fuerit, extremitates inferiores nactos fuisse paralyticas, hancque paralysina rei terata venae sectione auctam fuisse. Vomitus etiam cruentus frequens erat hoc mense, cum multa

crassa atque foetida lympha mixtus, non facile tamen nocivus , quoniam febris aberat. id, quod hoc vomitu reiecerant aegri, idem Cl. Auctori esse videtur, quod alii haemorrhoidum fluxui obnoxii per vias haemorrhoidales excernere solent. Mense octobri P. quoque denuo Parisiis obseruata fuit angina ista gangraenosa, hoc anno puellis, uti praecedenti pueris, exitiosa. Accedebat hac vice sanguinis per nares profluuium, quod symptoma hactenus nondum obuium fuerat. Id igitur morbum cognitae illi anginae, Neapolitanum regnum praegresso saeculo deuastanti, simillimum reddidit. Ostreae hoc mense praesertim ante frigoris aduentum comestae, sere OmnibuS nocuerunt. In genere adhuc annotare li- p. sis.ceat, hiemem lenem suisse atque siccam, ita, ut minima pluuiarum vis hoc anni tempore decideret, demortuorum tamen, haud ita vero aegrotantium, maximum fuisse numerum, morbis etiam tum internis

cum externis ad putredinem insigniter proclivibus. Veris tempus solito frigidius plurimos quidem

aegrOS, non ita vero mortuos attulit. Aestas quiadem valde sicca, nihilo tamen minus illud anni tempus non suit, in quo minima pluuiae copia delapsi

fuerit. Minimus autem eo tempore et aegrorum, et ex vita decedentium fuit numerus. in auctumno pluuiae fuerunt reliquis anni temporibus copiosiores, et l0nge plures quam aestatis tempore aegrotantes, licet funera non multo plura obuenerint. Ex

morbi S, generatim consideratis, apoplexia, in primis inter infantes, porro glandularum parotidum inflammatio et suppuratio, tum post febres malignas, cum etiam sine praegressis aliis morbis orta, inter

reliquos fuerunt frequentissimi.

630쪽

p. 369. 36 Dς tron Piratione insen sibili plantarum com

mentarius, Auctore Cl. GUET TARD. Post Derlu-

stratam staticam vegetabilium, a Cl. HALES IO euulgatam, non tantum repetenda, sed etiam ulterius perficienda ibidem expolita experimenta sibi proposuerat Cl. Auctor, et, licet in laboribus his suscipiendis quodam modo impediretur, paulo post tamen, muniscentia Dueis Aurelianensis adiutus, institutum eo melius exigere potuit. HALESIVS inter alia experimenta, ramum plantae in retortam introduxerat, quo materiam perspirantem in ea colligeret, nondum vero copiam, ex diuersis plantis, diuerso tempore, diuersisque causis cooperantibus collectam, accurate definiuerat ; hanc igitur mensuram hoc potissimum commentario tradere suscepit Noster. P. VI. Apparatum vero his experimentis aptum, ita instituit, ut globum vitreum diametri pedis unius, qui chemicis nomine vasis recipientis GLAVAERI notus es , eligeret, per cuius collum sue orificium latera leram iam plantae introduceret, orificium superius et sit bere et charta glutine a fixa munirer, rostro inseriori, ad condensatos vapore S recipiendOS apto, lagenam applicarer, hancque ita in terram immitteret,

Ut tantum collum eius eminerer, Omnem vero hunc

appararuna, quem in tabula addita figura illustrat baculis, utrinque appositis et in terram infixis, ita firmaret, Ut omni ven rorum agitationi resisteret. In experimentis etiam susceptis thermo merra mercurialia ira disposuit, ut vicissitudines caloris et frigoris indicarent. Praeter ea plantas, non in vasis, sed in terra ipsa collocatas, examini subiecit: licet enim in priori casu quantitas aquae humectantis definiri po- ruissur, in altero tamen plantas in statu naturali ma- p. y8T. gis dispositas esse, cognouit. Summam omnium eXPerimentoriam in rabulis, commentario subiunctis, breuiter ad umbra uir, ita, ut dies et mensis, thermo- metri et barometri status et tempestates variantes in