Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

21쪽

natura nihil fere senserit, plane ut in praeparatione

ad apparatum altum suadetur, ut aeger, retinendo,

quantum fieri potest, urinam, vesicam ampliorem reddatos Meteorologicas obseruationes m fasienses an P. 23 I. 17s6 in compendio exhibet B. FERNE R. Trimestre luartum. I Cl. WARGENT IN Commendationem de longi- p. 239. tudine, in mari reperiunda, continuatir Explosonem experimenti Leitam la aliar m ma- P. 2 S o. feriarum Ue, quam Duri et porcellauete obtinere docet

IO. CAR. WLLNE. Primo monet, sufficere, ut vi

trum , quod colligere electricam vim debet, tabulae formam habeat, utrinque metallo tenui obductae. Deinde, ut intelligeret, conserat ne huc quidpiam vel polita tabulae vitreae superficies, vel interna paritium structura, tabulam, qualis ex officina vitriaria P. 26 rudis prodit, item politam, detrita politura, adhibuit; vitri etiam comminuti, nec non sulphuris comminuti stratis solidae tabulae loco usus est, semperque succussionem Leidensem obtinuit. Iam igitur adhibuit tabulas ex sulphure solido, lacca, pice, cera, chartae solia viginti quatuor, oleum, vasi prismatico Contentum, omnia laminis tenuibus metallicis aut asseribus metallo quo speculorum posticae superficies teguntur, obductis, incumbentia similiterque tecta, reliquo apparatu talis, qualis adhiberi solet, cum la- genis vitreis utuntur. Aerem ipsum asseribus ita obductis inclusit, ubique succussionem Leidensem expertus etsi vi diuersa. Habent vero corporum horum, ita vi electrica repletorum, oppositae superficies oppositas electricitates, positivam et negatiuam; um de contra inferre licet, quae materiae ita tractatae B a ac

22쪽

ae si repleri vi electrica deberent, oppositas electricitates ostendunt, eas ita repleri posse, succussionem que edituras, dummodo satis magna copia haberi P. λ78 queant. Haec noster experimentis oppositae electricitatis nixus collegit, de filis, electio, colophonio etc. suniitque hinc, omnia corpora per se elei trica, repletioni huic esse idonea. Ceterum hic plura noua et egregia, ad electricitatem pertinentia, ab Auctore traduntur , quae in breuitatem contrahi non possunt. P. 2 8 r. 4 Experimento, cum gelatinis min' olibus vitrisques ubilibus in stituta, quibus se illis genus 'gulare occa Ilanem dedit, enarrat ANTON v. SVAB. Lapidem Go seu appellant. Nullibi noster vidit, nisii in Q. dinis auri, quas Ad fors GuA- Grufv0r vocant, tractuque circumiacente. Lamellatim inter rimas lapidis cornei reperitur, nee non in proprii S uenulis, p. 283. tunc plerumque crystallis calcariis permixtus. Colu-

re est pallide rubeo, digitis in grana tenuia friabilis,

in igne aperto colorem in griseum mutat, quam Primum autem candet, pellucidas, albo coeruleaS,

phosphorescentes gutta S exsudat, quae per aliquod tempus, boracis ad modum spumescunt, post coagul Antur, etiam secunda vice dissicilius multo liquescunt. Inde nomen lapidi spumesceretis essen . Conuenit autem ille in his, ut in aliis, cum Zeolite, quem deseripsit CRONsT EDT in Comm. Ac. Sc. Suec. 17 6. Trimestri II. Lapidi, in puluerem comminuto, aquam sortem superfudit Noster, ut solueret; nata est sortis ebullitio . deinde omnia rursus quieta. Dimidiam horae post puluis ad fundum delapsus est, aqua sortis autem rubescens, semipellucida, carneoli

ad modum c0agulata, ut gelatinam res erret, vitrum au em inuerti, imo succuti inuersum posset, nullo p. z8S motu, nisi tremore quodam, nascente. Similia cum aliis menstruis successerunt, optime vero cum aqua

23쪽

dis soluuntur, insertque, nasci hoc vitium a lapidum

aut arenarum generibus quibusdam massae, ex qua vitra conficiuntur, immixtis. De quo ut certior se. p.ret, varias variorum sossilium mixturas examinauit, ex iis vero, quae reperit, haec deducit: vitium et p-ῖ9S. alia, igne vehementi colliquata, quorum magnam partem calx essicit, ab acidis mineralibus corroduntur. Soluuntur , calce cum aliqua reliquae materiae parte velut edum, et cum acido in gelatinam coeunte. Id vero simili plane modo calci ex omnibus tribus naturae regnis contingit. Huic vitri vitio Optime medentur quam iam et silex, quibus esticitur, ut minora didorum in illud potestas sit. Filicis cinis maxime p. 296. idoneum est massae vitro iaciendo ingrediens, Ut qui facillime sitiat et minime ab acidis corrodatur. DV FAY Com. Ac. Sin GalL I 27 causam, cur vitra quaedam sacilius ab acidis soluantur, in cineribus ligni viridis quaesiuit, nostro autem vero similius videtur, vitium cineris terrae caleariae tribuendum esse. LINNA Et suspicionem, calcem et cretam silicis cornei, quo in bombardis minoribus utimur Fbntenisein), principia esse, experimentis suis confirmari, ait Noster, quoniam gelatinae, quas calx et creta intrauerant, silici illi quam simillimae suerint, duritie sola fere cedentes, aliquas tamen eo scintillas elicuerunt. p. 299. ) Modus insignem copiam perorum exigua feni p. 3 Q a.

copia per hiemem nutriendi docetur a LORNS UOLTRO THOp. Artificium, a rustico quodam Laurentio

Andreae filio Lars Anderson ) insigni cum fructu adhibitum, ut foeno intermisceantur plures aliae herbae, palustres in primis, quae quod siccae et coriaceae sint, nihil plerumque ad pecus nutriendum conferre posse, iudicantur. Tales sunt erica vulgaris et tetralix, eri ophora, empetrum nigrum, Vaccinia, myrica gale, item arundo, schoenus, arborum foliacet. Semine foeni et erica primum allicit AN DERSON

24쪽

peeus, adsuefacitque ad rigidum hoc pabulum gustam

dum, aqu'm praebet, qualis in stabulo incalescere paullulum potuit, est autem potus copiosus magni momenti ad siccum rigidumque hoc pabulum lup randum. Pecora eius optime se habent, b0ues, Oves, caprae, plurisque aestimantur quam vicinorum. p. 3o7. Meteorologicas obseruationer, in itinere versur

Spitabergam captas, edit ANTON ROLAND SONMART, N Naui Si balaenas venatura, nostrum eo detulit. Thermometro usus est inter glaciei et aquae bullientis puncta ioci gradus habente. Etsi inde as Maii solem perpetuo supra horirontem habuerint,

frigus tamen ieinper ingens fuit. Calor maximus intra latitudines graduum 76 et 78 Ian. 28. 29 graduum octo supra punctum glaciale. Frigidi sumis diebus magna pars natatarum cephalalgia vehemente infestata est, apud aliquos in haemorrhagiam narium P. 322. desinente. Calor.aquae marinae plerumque graduum a supra punctum gi ciale intra Tri S O gradum latitud insulas quasdam Spitχbergenses conscendit Iulii i. milliari uno alterove a continenti remotaS. Ibi tune initium veris. Anas mollissima, cuius plumis Uder mi delicatiores utuntur, tunc ovis incubabat. Herbas reperit saxifragam oppositi foliam, item cespitosam, cochleariam Groentandicam et gramina quaedam, nullas tamen plantas florentes.

Montes compositi ex lapide scissili, margini imposito, argillae ad modum, mollissimo. Ad littora crescebat sucus vesiculosus. Eiecta in illa iacebat Vlua latisi m . Aer plerumque griseus, hiemali facie nebulosus, etiam cum hic laetissima tempestas est. Nubesn0n dense pendent et opacae, sed ex nebulis disper-P 3I sis parum eleuatis constant Nubes, consuetis similes, ubi nautae videnti sciunt. Groentandicum clima se reliquisse. Vapores, in columnas ascendentes, qualis

25쪽

aurorae borealis facies est, Noster vidit, boreales auroras ipsas ob diem continuam nullas. II.

tomie des plantes et de r economie vegetale: pour servir d' introduction au Traite Complet des Bois et des Foreis: Avec une Dis sertation sur l' utilite des Methodes de Bot nique; et une Explication des termes propres a Cette Science, et qui sent en usagepour is explication des Bois et des Foreis.

r Acad. Royale des Sciences; de la Soc. Ro de Londres; des Academi es de Palerme et de Bessenςon; Honoratre de la Soc. de Edim-hourg et de l'Acad. de Marine; Inspecteur Generat de la Marine. Ouvrage enrichi de Figures en talite-douce. A Paris, CheZ Η- L. Guerin et L. F. Delatour. MDCCLVIII. . Pars I. a Alph. 3 pl. 28 tab. aeri incis Pars II. a Alph. 9 Pl. a Z tata

i. e.

Physica arborum, seu tractatus de anatome plantarum et Oeconomia vegetabili. Auctore

C. Duri A ME L in praefatione, libris de arboribus et fruticibus praemissa, pollicitus erat ' de Physica vegetabilium in singulari volumine exponere, quod lectoribus operis sui de lignis ac siluis pro introductione posset inseruire. Datam fidem hoc, quod

' vid. Cominenti nostr. Vol. VI. P. MI.

26쪽

in manibus habemus, volumine ita liberauit, ut ab omnibus Bolanicae et Physicae studiosis summam in iisse videatur gratiam. Diuisum est hoc volumen in duas parteS, qu rum prima fres libros, altera duos complectitur. , Hos libros praecedit praefatio, in qua Cl. Auctor primo magnam studii botanici utilitatem copiose et eleganter laudat, ac deinde argumenta librorum huius voluminis, nec non viam ac rationem, quam in eis tractandis adhibuit, breuiter exponit. Praemisia etiam est libris sequentibus dissertatio de methodis botunicis, quae 36 paginarum spatium explet. Huius dissertationis initio Cl. DuMA MELexemplo praesertim coniserarum et umbelliferarumi plantarum docet, dari familias plantarum naturales, morietque. methodum naturalem botanicam, dummodo ea perfecta haberi posset, optimam fore Omnium, interea autem in condenda methodo artificiali semper allaborandum nobis esse, Ut ea ad methodum naturalem, quam prope fieri possit, accedat Posthaec distinctius explicat, quid sit methodus artificialis plantas definiendi, et nomenclaturae botanicae leges tradit praecipuas; ubi simul disputat contra receptam a multis Bolanicis legem, qua spe cies a varietatibus sic distingui volunt, ut plantae lim diuiduae, quae per semina sua semet non multiplicent, non speciem sed varietatem constituere dicantur. Tandem diuersas methodos botanicas a MO

RIS SONO, RAIO, TOv RNE FORTIO, MAGNO

LIO et L INNA Eo inuentas dilucide describit, et singularum specimina in generibus siue superioribus siue

inferioribus, quae arbores ac fruticeS continent, eX-hibet. Inter has in thodos Tourn fortinuam non ἡ-scure Qeteris praefert, quanquam et Linnaeanam multis laudibus prosequitur. Accedimus nunc ad enarrationem eorum, quae

in quinque libris, tu quos hoc volumen partitum

27쪽

est, traduntur, in qua si non ita versabimur, ut de singulis argumentis egregias doctissimi Auctoris annotationes pro dignitate exponamus, aequi lectores facile nos ipsa earum multitudine excusatos habebunt. In uniuersum autem indicandum nobis est, consili una Auctoris fuisse, ut et singularum partium arborum anatomiam, et earum usum in oeconomia 'ege lationis doceret. Liber I. quinque capita habet, quorum primum de trunco arborum, secundum de cortice, tertium de ligno et medulla, quartum de fibris et vasis, nec non diuersis liquoribus, in cortice vel ligno reperiundis, quintum de radicibus et ramis agit. In cortice tres p. 6. paries distinguit CLDv HAMEL, quas cuticillam, inuolucrum cellulosum, et strata corticalia appellati De cuticula notare, eam in plures saepe membranas

tenui stimas diuidi posse, et extensionis ad certum usque terminum capacem esse; sed de formatione, regeneratione, et textura eius nihil habet dicere, quod sibi satis facias. Inuolucrum cest Mysem appellat p. IS. substantiam illam sere semper succulentam et herbaceam , ac saepius obscure viridem, quae sub cuticula reperitur; hanc ex flamentis subtilissimis permultis, iuxta omnes directiones intricatis, constare, et medullari substantiae similem esse, microseopium docuit. Quod autem saepius colorem viridem habeat, qui in medulla non apparet, id a lumine solis esse autumat. Inuoluerum cellulosum dicit hane substantiam, quia extensio seu productio telae cellulosae videtur, et non solum ramos, sed et radices ae nonnunquam fructus ipsos inuoluit et vestit. De usu eius coniicit, exsiccationem partium, quas conte' git, ea impediri, materiam transpirabilem secerni, et cuticulam laesam reparari. Strata corticatis vocδt, P. I 7. quidquid inter inuolucrum cellulosum et lignum in seriacet stratorum in modum, et GREWio liber dici.

28쪽

fur. Singula strata e fasciculis fibrarum longitudinalium constant, qui Plerumque rete s0rmant, quod Auitor plexum corticalem dicit. Fibras illas pro vasis P xy- lymphaticis habet. Areolae in retibus stratorum interiorum, eo minores deprehenduntur, quo stratum propius est ligno, adeo ut in strato intimo areo- P. 22. lae ad sensum evanescant. Ex areolis singulorum stratorum contiguorum fiunt alveoli, infundibulorum quasi figuram habentes, et tela cςllulari impleti.

Hanc telam, quam GRYWIVS parenchyma, MAL- P I G H I v s seriem vel contextum utriculorum vocauit, Auctor ex propriis obseruationibus describens,

fatetur, quanquam ea granulata appareat, se tamen P. 2 3 . vesiculas vel utriculos M PIGHII in ea satis distimcte videre non potuisse, sed sibi eam ita apparuisse,

ut G REWIO, nempe tanquam spumam vini fermentantis. Veram telae cellulosae structuram, nondum satis cognitam, neque sorsan tam simplicem, quam vulgo creditur, neque in omnibus arboribus eandem esse, monet. Praeter telam cellularem ac vasa lymphatica corticis vase etiam propria, sed minus copiosa, in cortice agnoscit, quorum descriptionem ex MARIoaeri Tentamine de vegetatione plantarum huic P. 27. capiti inseruit. Discernuntur ea a reliquis vasis I

magnitudine, quae tanta est, ut plerumque liquor, ex iis dissectis erumpens, facile oculis percipiatur; a) colore, qui a colore viridi vasorum lymphatico-xum plerumque disteri ; 3) liquore, quem continent, et qui in diuersis plantis diuersum colorem atque indolem habet; nam e. gr. albus est in ficu, ruber incinara, luteus in chelidonio, gummosus in ceraso, resinosus in Pino. p. 38. In medulla, quae a tela cellulari non disserre videtur, fibras etiam longitudinales dari, probat Cl.

D VH A ME L exemplo medullae sambuci, in cuius ramis vetulis fibrae illae colore ruso se distinguunt a medulla alba. Vasa etiam propria, et lymphetica medullae

29쪽

medullae non deesse coniicit; haec, quia ubique obuia sunt, illa, quoniam terebinthina ex pini et abietis medulla exit. Ceterum medullam non nisi telam p. o. cellulosam dilatatam esse autumat, eiusque formatio nem sic mente concipit. Quum primum surculus egemma prodit, totus sere est tela cellulosa, admodum dilatata, et succis plenistina a nam lignosae eius fibrae valde subtiles sunt, et cortex oppido tenui Sest : uo magis autem strata lignosa indurescunt, eo minus succulenta fit tela cellulosa: uare quando succo fere omni destituitur, sub forma substantiae rarae et leuis appareat necesse est. In ligno non solum ea omnia rursus deprehenduntur, quae in cortice obseruantur quan qnam magis compacta et rigida); sed praeterea etiam vasaneres, quibus eortex et liber carent. Nam de horum vasculorum existentia in ligno , soliis et floribus Auctor non dubitat, ac modum est oculis subiiciendi P. z.

saltim in tenellis ramis herbaceis docet in ligno enim persecto se ea nondum vidisse fatetur): quod

autem ad horum vasculorum usum attinet, magis cum G REIVIO, quam cum M ALPIGHIo facit.

GHae tracheae, inquit, curatius examinatae sortasse P. 3. deprehendentur in veras tandem fibras lignosas mutari, quae aggregatae componant maiuscula illa vasa, quorum orificia in area sectionis ligni apparent. V cunque sit, quum aliquando tempore autumni radices ulmi, e terra extractas, considerarem, videbam multum liquoris e maioribus illis orificiis manare; unde colligi potest, aut non trachearum esse illa orificia, aut verum dixisse GKEwIvM, qui illis tracheis nonnunquam liquores contineri statuit. Multum aeris inesse plantis certum est; attamen nullis adhuc. quod sciam, euidentibus argumentis euictum est. vasa illa spiralia reuera esse pulmones plantarum, et hanc unam esse eorum iunctionem, ut aerem cDm

tineant. π

30쪽

p. 49. De alburno notat Auctor, strasa eius eo pauciora, sed crassiora esse, eoque celerius in lignum abire, quo maior sit succi in arbore copia, idemque verum esse de diuersis unius eiusdemque arboris par- p. ΤΙ- tibus. Et hinc explicat phaenomenon excentricit, iis circulorum lignosorum arborum, quod male Obseruatum peruulgatae originem dedit opinioni, poste ex trunco arboris secto plagas cliteli c0gnosci. Nulla est inter coeli plagam et maiorem stratorum lignos ο-rum arboris crassitiem cognatio: sed ubi radix aliqua est ceteris crassior, ibi in ima arboris parte strata lignosa crassiora existunt, et ad quod latus arboris grandior ramuS ex trunco exit, in eodem latere cras liora sunt strata lignosa partis superioris arboris. p. yr. In nuce inuenit Auctor per obseruationes et caleu-lum . rana OS iuniores, quorum diameter dimidium sere pollicem aequat, tantum habere corticiS 'Uantum ligni, sed in ramis crailioribus ligni volumen

maius esse volumine corticis. Idem vero de Omnibus arboribus veretur assirmare.

In quarto capite, ubi de quaestione, utrum vasia caua seu fistulae in plantis dentur, in utramque partem di i putat, quanquam litem se componere non Ρ, Sy. pDiso fatetur, tamen magis illorum , qui fistulas

agnoscunt, parti fallere videtur, et ex concessis ab utraqua parte hoc saltim certum esse concludit, dari in plantis vasa, si hoc nomine ea organa compellantur, quae succos nutritios ad diuersas plantae partes quocunque modo vehant. Ceterum lympham aeque ac succos proprios in arboribus non solum ascendere, sed etiam a ramis versus radices descendere, plurimis experimentis, quae hic descripsit, sibi persuasit. P. 78. In quint0 capite post recensitas differentias radicum in diuersis plantis quas leonibus illustrat) de

organica radicum arborearum structura exponit. Quo loco annotat, Omnem arborem, ex semine