Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

331쪽

Quartus tandem de Dei caritate erga non natos do que auxiliis, quae illis a parentibus, parochis, epi scopis et principibus praestanda sutit. 1n appendi

ce Orationes et edicta continentur, atque ad calcem libri uberrimus rerum index additur. Nos ea tantum hic adducemus, quae scopo nostro accommodata 'habentur.

De abortu itaque disserens CL Aumr, eum in

inuoluntarium atque voluntarium dispescit, prior avariis eXternis rationibus oritur, alter per variaS mi nus honestas artes excitatur. Prioris caussas variaS recenset, coniugum discordiam, mulierum neglenam in se animaduersionern, ciborum appetitorum denegationem, ieiunia immoderata, vestiuna nimiSarciorum applicationem, saltationern, quibus, medicus si esset, alias v. c. uteri imbecillitatem, addere potuisset. Recte autem iudicat, medicorum potissimum officium in praecauendo abortu speaari; sanguinis missionem, alui ductionem quidem concedendam esse arbitratur ; ubi autem ad partum dere p.

uenerit, nunquam ad seruandam matrem trucidandum, qui nasci aliter nequit, laetum esse coniicit, nisi sorte vivus adhuc forcipe, PALFINI autem laudat. possit extrahi. In dissicili casu, ubi grauida, morbo decumbens periculoso, qui et foetui postollanesius euadere, remedio posset seruari, sed embryo perdi, dubitat de medicina exhibenda et Dei p. II. prouidentiae rem committendam esse putat. Natum autem infantem vult ab ipsa matro lacte nutriri, quippe quod ipsis maxime sit conueniens, magna autem nutricum intemperantia et socordia noceat. Porro in omni abortu dispiciendum osse, an vivat, ea propior censet, quo ille sacro lauacro possit ab Alui; sed quoniam multum disputatur, de pune Ganimationis foetus, eam in conceptione fieri simul. Parum abest, quin cone at , c cludendo, abortua

332쪽

euiuscunque demum aetatis sedulo esse inuestigan- p. I 8. dos. Hac occalione de animalculis spermaticis di serit eadem tuli reiicit, nec non varia in contrarium monet. Utitur autem his argumentis, quod illa animalcula non in spei male virili tantum, sed aequo in muliebri lympha, sanguine et aliis liquoribus inueniantur; quod infoecundum semen eadem contineat, et Decundum iis quandoque destituatur , quod in utero debeant crescere tantum, nec, ut fit, sensim euolui; quod homo per varias generationes fiat, primo vermis, deinde hominis; quod tamen numquam reperiantur chrysalides hominum; quod sint in omnibus animalibus, tam diuersae magnitudinis, eiusdem molis; quod imaginationis maternae in foetum nulla tunc a Ssio existat; quod partus esse debeant numerosi, id, quod contra experientiam

est; quod ob diuersitatem sexus, qui his animalculis est, facilis esset futura eorum confuso, Hine ex ouo nasci hominem mavult, atque longe de an, . matione foetus, perpensis variis auctorum opinionibus, disputat, quod vero iam praeterimus. p- Inter auxilia, foetui non nato, matre defuncta, praestanda, praecipuum est sectio caesarea, quam non disserendam esse censet, quo vel viuus extrahi laetus possit, vel etiam baptismo initiari. Resextitaque cautiones, ut prospere succedat Operatio. Hinc eam a perito chirurgo, vel a barbitonsore, vel ab obstetrice instituendam esse praecipit. Quo vero antea certus sit, qui operationem suscipit, d'

morte matris, nec in errorem inducatur, recte ad

morbos respiciendum esse iubet praegressos, chronicos, acutos ac repentinos, et signa ex motu CO

P, SQ dis, sensibus et respiratione colligenda esse, eaque

simul adducit omnia, quae a Cl. LO UIS et B RU HIERtradita sunt atque descripta. Nec praetermittit modum sectionis caesareae instituendae, simulque

tempus

333쪽

tempus desinit, quod optimum mox post mortem,

non negligendum esse censet, etsi uno alteroque die post mortem matris adhuc superfuisse viuum De- tum relatum legatur. Nec non, quod tenerrimi p. saetiam foetus vivunt, hanc sectionem nunquam intermittendam esse arbitratur, dummodo de graubditate constet. Sunt quidem, qui obiiciant, De p. 68

tum morbo matris ante illius obitum iam extingui

eaque propter sectionem inutiliter suscipi: sed hoc, non nisi in humorum morbis fieri adserit Cl. Auctor,

nec minus necessariam reddi sectionem, quod laetus in utero non respiret. Hinc deridet, et iure qui dem, eorum morem, qui fistulam arundinaceam, rescissis nodis, ori matris mortuae immittunt, ne respiratio foetus intercipiatur, qua etiam laetum

non egere in anatomicis landamentis comprobat.

simulque per totum foetus corpus sanguinis progressum describit. Nihilo tamen minus, etsi his argu- p. 7 Imentis validis Contra respirationem foetus in utero utitur, fingit sibi foetum modulo suo respirare, Vt adsuescat aeri, in lucem proditurus, quod ex utero Iiquorem amnii fugit, quod uterus et membranao uteri aeri peruiae sunt, quod vagitus laetus auditus est, quod pullus in ovo respirat. Pulmones ergo laetus minori cum dilatatione et raresectione respirationis munere fungi simulque cum pulmonibus institutum experimentum, secundum quod de vita foetus iudicium ferri solet, fallax nec sufficiens esse, ex praesupposita, nec demonstrata hacce sua opinione . coniicit. Quum itaque multa contra hanc possint obiici, in eo tantum cum Cl. Auctore consentimus, nunquam omittendam esse matris incisionem, etsi spes seruandi foetus non affulgeat. Accedimus ad partum dissicilem, cuius naturam p. 93 explicat Cl. Auctor, dubitamus autem, an pro Caussa

dissicilioris partus luxatio femoris, introrsum salta

334쪽

et vferum premens, adsumenda sis, aeque ac de fornipis Gregoriani ad extrahendum Metiam viuum, prae aliis recentioribus praestantia. Omnem tandem dissicultatem partus tollit se fio caesarea, quam multis Cl. Auctor commendat. Eius inuentionem aut saltim restitutionem tribuit cuidam IACOBO NU- FERO, in oppido Stergestiens on in Tui grauia castratori, qui imperitissimus chirurgiae, ad seruandam iam morti proximam feminam, eam suscepisse fertur. Subiungit breuem huius operationis historiam, et refellit B IANc Hi, qui sectionem hanc, non nisi in eo solium casu, ubi laetus eXtra uteri canCelluS COntinetur, admittendam esse statuebat. Diligenter etiam omnia desinit momenta, quando ventris et P. ZOS. uteri sectio sit instituenda, nec ne. Quum etiam laetus quandoque post partum mortuUS videatur, talisque iudicetur, immo in tali diu remaneat statu, non autem desint exempla reuiuiscentium, in vitam eorum studiose indagandam esse ostendit, nec non P. I 6. modos laetum eiusmodi in vitam reuocandi e ponit: inflando nimirum halitum calidum in os, mammullarum in paruulis suetionena, plantae pedis Cum penicillo frictionem, balnei aromatici seu stimulantis usum , placentae ot secundinarum, funiculo Cohaerente adhuc dum, combustionem, lotionis ta- bacinae in aluum immissionem, spirituum applicatio-Πem Cet. et Omnium eorum remediorum usum, quae

in aquae submersis sunt adhibenda. Haec autem in secunda hac nostra editione adducta noua sunt. Sussicient etiam ad demonstrandam Cl. Auctoris in

persequendo sibi praefixo scopo industriam.

335쪽

MEL DOEL Acast Imp. Nat. Cur. et Societ. Oecon. Lipsiens Sod. huiusque Secretarii, Acad. R. Sc. Ho n. Corresp. Idones et de ruscriptiones plantarum minus cognitarum Deiacas L Halae, typis et sumtibus Ioan. Iacobi Curi. 1766. sol. pl. 7. cum dedicatione et

praefat. Lab. aen. IO.

Utia ins non unicuique bolani eo contingat, nouisita plantis detectis et vegetabili regno amplificato,

aliorum sibi conciliare praeconia i non desunt tamen , qui singulari studio, plantas iamdum, sed obscure descriptas, accuratius disquirant, susscienter determinent, additisque nouis iconibus, magis illustrent. Similem et nos in praesenti indicamus laborem, de CL s CHREBERI descriptionibus planistarum minus cognitarum strictim ad lectores rela turi. Ille enim cum Berolini degeret , inter alia ab Academia regia asseruata, herbarium quoque viuum reperit, a CCL TO URNE FORTIO, et qui ei in itinere comes fuit, CL GUNDEL SCHEI MERO, in oriente collectum. Plurim Es quidem in eodem contentas plantas accuratius iam d terminauerat, iconibus illustrauerat, et edendo ab obliuione vin dicare voluerat CeL GLEDIT SCHIus; aliis tamen

laboribus detentus, ab incepto hoc opere desistere, et Auctori nostro herbarium hoc tradere coactus est. Hic ergo lubenter laborem in se suscipiens, plantas elegantiores ipsi visses examinare, propria que manu delineare studuit. Sistit nobis primo hoc fasciculo decem plantas, sinu systematis ordine de scriptaS,

336쪽

scriptas enumeratasque, et totidem tabulis de- pittas. Reliquas suo tempore nobiscum communicare promisit. Indicemus earum nomina, quaeque forsan in descriptionibus notari nobis videntur, addituri. Staseelina arborea, in Cretae scopulis, fissurisque saxorum sponte proueniens, quoad Calycem, Pappum seminum praelongum , paleas multifidas bas connatas, immo et habitum, aliquam cum Stae- helina dubia L i N ar A E i assinitatem habet, nec dis fert, nisi foliis oualibus integerrimis, squamis calycinis aliquantum longioribus, et pappo non simplicissime pilos O, sed ramose, et breuismis pilis plumoso. Compaκulae tridentatae, Cappadociae incolae, folia radicalia, simillima sunt Globulariae vulgaris, varietatem huius speciei dari, in omnibus partibus breuiorem, et soliis plerumque integris diuersam, Auctor commemorat. Phata vjicuria, nitida in Armenia sponte crescens planta, ita dicitur, quoniam calyx, vesicae ad instar insatus et globosus, legumina continet atque includit. Androsiace odora-

iij a in alpinis Cappadociae locis proueniens, &liis triquetris ciliatis, perianthiisque hirsutis a con- generibus suis dissert. Cucubatur saxifragur, petat gerit bifida, calyces striatos, squamis duabus auctos, pedunculos oppositos, et in Armenia inueni,

tur. Hup4thaiamum peciosvin patriam Cappadociam habet, et calycibus soliosis, foliis alternis, petasitidi quodammodo similibus, floribusque maximis

terminalibus flauis internoscitur. Daphne Meoiderin Cretae montibus legitur, flores profert semper geminos, sessiles, apetalos', soliaque lanceolata subra. Eubus sancitur ita adpellatur, quoniam in P laestina plerumque inuenitur, caulis petiolique aculeis obsessi sunt recuruatis, solia summa et infima sunt

337쪽

sunt simplicia, reliqua vero ternata. Teucrii β.cia folio patria Armenia est, et calyce quadrifido nouam distinctamque huius generis speciem extis bet, corolla denticulis istis in omnibus Chamae. pityos TO URNE FORTII speciebus destituitur. ' Polygati supina in Ponti Armeniaeque apricis gi reosis prouenit, et Polygalae vulgari non dissimilis videtur; caules habet decumbentes, foliis oualibus

obsessos, flores cristatos racemos as purpurascentes, caetera cum Polygala vulgari conueniunt. Omnes hae plantae nondum a INNA Eo, fido quondam SCHRERERI Praeceptore, annotatae descriptaeque sunt, quapropter Auctori gloriam primae aut accuratioris ad minimum determinationis harum plantarum lubenter concedimus.

338쪽

E2perimenta I) de sermentatione alimento, rum inter se inuicem miXtorum; a) de natura et proprietatibus aeris fixi; 3 de relativa diuersorum antisepticorum virtute et modo agendi; de scorbulo unacum nΟ-ua methodo illius in mare praecauendi vel curandi , s) de Bluente Calcis vivae virtute.

Auctore Cl. Μ ACBRI DE etC. Summa rerum pertrastandarum ex honte huius libri patet. Omnis autem res eo redit, ut ostendere annitatur CL Auctor, quodnam sit principium cohaesionis, quoue modo istud in corpore animali produci, conteruari et restitui possit. Quapropter varia hunc in finem instituit experimenta cum alimentis inter se inuicem mixtis, ita tamen, ivt ad fermentationem et inde suboriunda phaeno niena praecipue littenderet, Notat enim, dige-

339쪽

ssionem, in ventriculo et intestinis perficiendam, ni,hil nisi fermentationem esse, cuius ope principium istud cohaesionis producatur. Experimenta itaque p. I a. instituens, per fermentationem vaporem activum et subtilem produci, huncque substantiam potentissimam esse, qua liquores animalium aduersus putredinem praeseruentur, eundem que acrim Oniam temperare et praecipuum nutritionis instrumentum sistere , atque etiam ad calorem animalem quidquam Conserre, autumat. Cum autem iste vapor, quip 7'per sermentationem ex commixtis rebus productus vel separatus chyli mixtionem intrat, cumque ea ad sanguinem translatus, hunc a diathesi putredinosa Praecauet, vel eam ipsam corrigit, praecipue alimentorum aer fixus esse videatur, de eo nunc eiusque indole et proprietatibus agit, atque varia hunc in

finem communicat experimenta. Statim autem notat, Cl, H ESIVM primum esse, qui docuerit, aerem

esse principium istud, quo mediante diuersae partib

culae corporum constitutivae inter se inuicem uniantur, neminemque neque ullum Chemissum, nequo

physiologum quemquam, praeter Ill. HALLERUM, HALES IvM secutum esse, perhibet. Hunc vero, dicit Noster, ostendisse, aerem esse vinculum, cuius ope terrestres particulae inter se inuicem Connectantur. Itaque de huius rei certitudine

Noster persuasus docet, principium istud, a quo immediate pendeat cohaesio, debere esse naturae volatilis, neque fixae et indestructibilis, ut terra; quod quidem, ex Nostri sententia, adscribendum est aeri fixo, qui detentus in corporibus firmitatem et p. 3bonam indolem iis conciliat, extricatus autem et elasticus rursum factus efficit, ut reliquae partes constituentes, terrestres, salinae, Oleosae et aquosae, in motum ab eo ductae, vires suaS attrahentes et repellenteS exserant, nouam Vnionem ineant, atque

340쪽

pristi, raria substantiae texturam destruant, dummodo substantia ista sussicientem aquae copiam ad producendum motum intestinum foueat.

p. 32. Sed dissiculter explicari potest, qua ratione aer ex statu repellente, elastico, in statum non elasti cum et fortiter attrahentem, et ex hoc rursus in illum transeat. Id per fermentationem fieri, Noster per experimenta crebrius instituta se didicisse perhibet. Commixtis enim substantiis vegetabilibus cum animalibus aerem elasticum produci , eius Ope minimarum partium unionem destrui, motum intestinum suboriri, naturam corporum penitUS mutari, et ad nouam unionem, a pristina diuersam, disponi, tuncque aerem elasticum sensim absorberi, et in fixum statum rursus mutatum partes mittatas p. 49. unire, animaduertit. Notat porro, aerem fixum, per fermentationem expulsum, inque elasticum mutatum , in fixum illico statum redire, quam primum corpus, aeris fixi cupidum, repererit. Id sequenti experimento, a Cl. ALACK inuentore instituto, probare putat. Phialae nimirum committitur spiritus salis ammoniaci cum calce viva paratus, alii autem phialae, quae cum priore ope tubi vitrei, accurate inserti, coniungitur, alcati fixum inditur. In hanc per infundibulum, quod in foramen, a latere incisum, inseritur, acidum quoddam infunditur, cuius ope cum alcati fixo effervescentia excitatur, qua conci- Italia aerem fixum expulsum inque elasticum mutatum per tubum vitreum in alteram illam phialam transire, ibidem que contentum spiritum salis ammoniaci cum calce viva paratum subire,huncque ad effervescentiam p. 6 I. rursus subeundam disponere, autumat. Licet autem aer per effervescentiam liberatus, animalia suffocet,

idem tamen per fermentationem aut effervescentiam in intestitiis expulsus dictum effectum non praestat, siquidem per totum canalem intestinorum se distri-