장음표시 사용
201쪽
Petri Apiani Appendix, in qua pulcher
rimo artificio docet hoc instrumento Horarum, tum Diei, tum Noetis obseruatione, unde non minus utilitatis quam voluptatis ad Cosmographia doctrinam consequeris.
Tsi Coinnographicum opus,Lectorhumanissime,coneltu ris,hie tamen placuit ostendere, quo modo horae noctu ex Lunari radi tionedi Stellarum non errantium motu venandae sunt. Crebris enim ac sedulis hortatibus a fratre meo Georgio Apiano rogatus nim, ut de horarum noctis obseruatione aliquid stri rem cuius precibus semel atq; iterum, ut potui, obtemperaui illud organum excogitaui atque ubiunxi. Neminem quippe inficias ire arbitror, quod permagnasit delectatio in horarum noctis depra sensione, quamdi maxime ad Cosimographiae cognitionem scire opinetet. Igitur de eius panibus dignoscendis,paucula quaedam Mnotatu digna adnectere proposuimus .
Horam usualem noctu ex radijs Lunaribus mediante Compasso prope Verum
Madiante aptabis Compania' ut lingulae seu forcellulia correspondeant deinde considera horam qua um I bra fili palam facit. Poteris etiam,si placet,ex alio quocunque siue Vert
cali uelio ironisi instrumento, horam Lunarem obstiuare: cum qua Intra rotulam sequentem, quaere consimilem horam inhoris dierum, hoc est,insuperiori semicirculo,stuper quam statuatur index Lunaris cum tua lineafiduciae, 'mato indice, circumuolite rotulam cum indice Solis, tam dies, donec eius lineanduciae stuper aetatem Lunae incidat.Tunc enim in horario limbo Solis index ram quaestam ostendit.
Aliter idem Arithmetica supputatione indagare.
onsidera horam quam radius Lunaris in Compasib,vel quocilique' astrumento scioterico demonstrat,&eam serua Deinde multiplica aetate Lu-
nae cum ci .grad. 3. min.&quod exit, diuide per 3 . quotientem iunge cum horis priusseruatis exit hora noctis quaesita.
Idem faciliori computo inuestigare.
V aetatem Lunae in 7 3 .numerum, ex hacnmltiplicatione procreatam, diuide per 'oo quotiens ostendit horas addendas, residuum divide per L .fient minuta horarum.
202쪽
203쪽
PETRI APIANI ET GEMMAE FRIS. Ios
VO autem pacto perhoe organum noctu horae aequales ex Lunari radiatione absque aetate Lunae addistendat sint, paucis ab-sioluam. Inuestigaturus igiturhoram absque Lunae aetatis consideratione, animaduerte diligenter Lunam in coelo lucente, quantasit: & diligenti contemplatione aduertatur, an Solem praecedat, stubsequatilive: Quibus cognitis, statuenda est reis gulaLunae in limbo horario stuper horam quam filum ipsum in Compata ostendebat Qua sicpermanente, volue rotulam Solis,donec Luna in eiusseramine, ea in quantitate videatur,quain coelo per visis contemplationem repertariterat Mox enim Solis index in limbo horario ostendit horam noctis quaesitam . Dixi pervitus contempIationem Luna quippe luminare minus&noctis domina,mutuatolumine quoad mundulempersemiplena est. Illa enim corporis Lunae medietas squa vergit ad Soleria aut parum plus,propter amplissimam magnitudinem, a Solairradiatur: quia Sol Lunae caeterisq syderibus suum lumen foeneratac ministrat: Reliqua ver,medietaspropter sit corporisindlaphoneitatem,id est,opacitatem,perpetub eclipsatur. Verum quoad nostri istis coniectationem,crescitae decrescit quolibet enim mense consecutorioaut menstruo Luna semel Soli coniungitur Deinde post duodecim zodiaci signorum trans-sressiim iterum cum Sole congreditur: Igitur mutuata luminis quantitate nobis indies aliter atque aliter apparet, incongressu vero minime, quia tunc iuperior pars Lunae, quae a nobis remota est, a Phoebo est incensia dc combusta: pars inferioriquae insequenti figuratione nigro autpullo colore depicto est propter sua
opacitatem denegat nobis iplendorem Lunae. Dein quanto magis recedit a Sole, tanto magis reficit, que ad eius diametram rationei aquaitarum ad Phoeburni congressum vertendomanescit
VN A crestens sequitur solem dc statim post occasum Solis siupra Horhonta apparet.& pars illuminata Vergit ad OGeidentem : Luna vero decrescens praecedit Solem, supra- hue horirontem matutilao tempore apparet: ius quoque
lignum est, si pars adusta ad exortum dirigatur. Sempererum ut paucis multa concludam pars Luna illuminata
204쪽
Luna Congressus siue Con Luna crescens iunctio Solis & Lunae decrescens.
Valiter exStellarum fixarum motu, nocturno tempore horae v nanci e sint, paucis absoluam Fiat primum rotula parua cum ais nubrio in similitudine rotu sequentis , quam diuide in vigintiquatuor horarum sipacta. His perfectis, aptabis regulam seu indicem in longitudine tanta, ut a centro rorulae ultra limbum protendatur. Hanc
205쪽
PET. APIANI E GEMMAE FRISII. is,
tinc itaq; regulam pone seper centrum rotube, dctae unum soramen rorandum,n quod mittatur clauus cum thramine rotundus,qui ambo constringat, tantiis
lex hac atque illac volui positi. Vt patet in figura praesenti. stellifera noctis claritate meseu rotulam eum manubris
versiis Septentriolae vi moue rotulamhucti illue, donec radius visitilis ab oculo tuo percentrum instrumenti H Mialam potarem transeat similiter extra rotulam,idem radius ad extremas duas stellas maioris Vtiae, seu rotas plaustri protendatur,vi tam diu leua aut lunamitte indicem donec eius in lilaea fiduciae superridialem lineam incidat. Tunc enim considera horam limbidi eius partem, quam regula abstridit. cum qua intra figurant praecedentem, hoc pacto Pone indicem maioris vria siue plaustrifuper horai niam inuentam indice inuariat manente, situeturSolis sita fiduciaelineasuper diem tuae considerationis, & ostendit in inferiori parte limbi horamquaesitam, qua inuenire oportebat.
206쪽
scribendorum ratione , des eorum distantiis inis ueniendis, per immam Frissum .
MAGNIFIC VIRO D. THOMAE BOMBELLI, GEMMA FRISIUM 4 D. P.
O N adeb nuper est, Magnifice vir, qubd se.
mel hunc librum amicorum impulsibus emeni datum,sic satis pro eo tempore studiosis reddi derim. Qua sane in re neq; oleum neq; opera mihi perdidissse videor nam praeter Omnia e templaria us id temporis excusa mnt,ia passim talia dest derantur. Quanquam Iaudem hanc noequidem iure mihi vendicare possim, sed pol, us Autorem spectet suum. At nonnihil etiam nobis cedet, si vetus exemplar cum nostro conseratur adde etiam, nisi nostro impulsu
factum fui et, nunquam in tam multoru manus peruenisset. Iam vero uti studiosorum sedulitati non desim, desyderatum a nonnullis librum elimatis,quae tunc per oscitantiam ut fit nonnunquam remanserant mendis,penitus tersum,& ex omni parte suis constantem partibus asse ro:& quo gratior,imbitilior sit, adieci nonulla quae ut in hoc opere ad pei sectione artis desiderari possent,ita etiaa nemine antes quod sciam equidem eo modo ad luce perducta sunt. Quum autem ita hodie sint mores,ut siquis quid facit in arte aliqua, hoc sine patrono in publicu non prodeat, nulla honesta excusatione prariermittere possum,quin hoc nostrum quantulumcu-que laboris tibi tuaeque protectioni commedem &si scio te ut es gloria minime auidus,aegre laturum,si quis quocumque modo nomen tuum statis praeter hoc clarum,laudibus efferri velit. Vincit enim me cum in omnes , tum Vero maxime in doctos tua humanitas,qua semper neque molestijs,neque impensis parcens, eos promoues, tanquam Mecoenas alis foues . Gratus igitur sit hic
noster exiguus conatus, quem postisi Dij fauenlymaiora sequem tur. Vale. Antuerpiae,prid. Kal. Febr.
207쪽
Regionis alicuius in plano. cognitis latis
dine longituae distantia. q. L
Egare prosectis non possum, quin omnium modorum cenissimus in hac re sitis, qui per longitudines ac latitudines locorum incedit: postea aute is, qui per latitudinesin an)ulos positionis regiones deitabit:vltimo vero loco qui per lotos positionis angulosagit Que tamen modum hic primu ponimus, eo quodali, facilior stri vulgarior.At non inepte eX-plicandum mihi videtur,quos hoc in loco angulos positionis appellemus Angulus igitur positionis hic vocaturinterstitium horigontis alicuius loci intermeridianum eiusdem,&ci culum verticalem ab hoc loco per alium procedentem Auliut facilius intelligas, distantia' est inter meridianum vel lineam ductam ad meridiem alicuius loci,& lineam lac per alium locum transeuntem,ut patet in sequenti figura, ubi , b, est linea neridiana vel ducta ad meridiem a c,linea positionis unius loci ab alio: b, c, hic on adeo proprie states angulum positionis vocamus, sed quum hic tantum re-uiratur, inpiamus basim Kc pro toto angulo , a G
Ognita finitione nominis aper hunc modum Prouinciam aliqua, vel etiam totum Regnum cum omnibus Opidis & vicis etiam describere volueris, primum in assere plano confice hastrumentum tale: fiat circulus, qui inquatuor quadrantes dissecetur quadrante quolibet rutius diuisis ut solet)in 'o gradus,postea affigatur per entrum index cum perspicillis aut pinnulis, quemadmodum in dorsio astrolabij. Hocinstrumento facto,opus erit etiam instrumento nautico quod Compassumsppellamus)nam ab illo fere tota res pendet,quibus habitis ita procedito Ponens namentum epipedometrum primum in plano,&luper ipso Compasium, itati latus Compassi quadrangularis adiacet lineae meridianae instrumenti inferio-is. Deinde verte instrumentum cum Compasso,eousque,quo index Compas si correspondeat
208쪽
correspondeat sibi siubscripto indici. post haec instrumento ita manente, Compassum tanquam perfunctum sitio ossicio remoue. Si nunc angulum positionis alterius loci a tuo sici re velis, manente instrumento immoto, Volue indicem donec per persipicilla eius videas lociim alium, videbis mox angulum positionis a Meridie vel Septentrione secundum ipsius indicis remotionem ab eis. Sed quorsium haec' roget aliquis, etiam si habeam ab uno loco positiones vel situs omnium lo- coium,si non adsit distantia nota mihil prosuerit. Verum dicis ab uno loco , namnis: a duobus locis habeas angulos positionum , non poteris describere tertium. Igitur si nunc prouinciam totam depingere placet, inuestiga primisim ab uno op pido, a quo placet incipere, omnium circumiacentium locorum situs, eosq- trahe in plano desicripto primitin circulo ex uno puncta posito ad libitum, eoq diuisioin 36o .gradus, ut est ipsium instrumentum epipedo metrum,&cuiq; lineae posi
tionis adligna suum nomen. Vt autem euites multam peregrinationem, ascende
turrim op id aliis simam,atque inde quasi estpecula circumsipice. Post haec pro cu-cere ad aliud opidum, atq; ibi similiter agito cum angulis positionum omnii ira circumiacentium locorumquos ubi habueris, pone punctum istius opidi a priori punta o in quacunq; velis distantia, stuper tamen siua linea positionis,atq; ex hoe
puncto trahe circulum obscurum meridianum distantem a priori meridiano vndique a maliter Demum trahe ex hoc puncto lineas positionum locorum ii inuentas,&vbitulae fit intersectio lineae alicuius cum prioribus eiusdem loci, ibi notula ponenda est pro tali loco. Haud dissimili ratione ages cum omnibus locis alicuius regni,proficiscendo eo usique donec omnia qua describere decreuisti,bis in tuum conspectum venerint, atque omnium duas lineas habeas positionum. Exempli caula,Describamus aliquot loca Brabantiae:atque id quo facilius fiat,asicendendo misim Antuerpiae cum instrumentis pono instrumentum fecundum plagas mundi,&video circunquaque quaecunque pollum loca. Reperio autem Ganda-uum tendere ab Arctis vo gradibus quasi in occident.Liram ab ortu o. gradib. in austrum declinare, Mechliniam 8.quasi gradibus ab austro in occasium Louantum .ab austro ad ortum, Bruxellas et . ab austro in occasium,Mittelburgum o ab occasu ad Arctos,Bergas et .ab Arctis in occasium : Sintque haec loca satis pro exemplo. His habitis pono punctum in medici plani alicuius quod locili xv Antuet pice signiricet, hinc duco circulum,quem diuido in o. adscriptis. . plagis mundi,Oriens,Occidens,Meridies, Septentrio Quadrantem deinde quemlibet diuido in se pastes,aut saltem semicirculum in 18 .gradus,post haec ex puncto duco cuique locorum praedictorum lineam per stos gradus, cresinquo ita cha tam imperfectam cum lineis tantum .Et me cum instrumentis confero BruXellas, ubi iterum omnium quaevisivadsequi possum locorum lineas positionis quaero. Inuenioque Louantum ab ortu in meridiem vergere quas i .gradib. Mechlinia dc Liram in una lineaquae distat abortu versius Boream I .grad. Gandauum et 'gradib.ab Arctis ad occasium Mittelburgum 3 3 grad. eodem ordine Berga ab Arctis ' .gradib.in ortum declinare,quantuis ex Bitinellis haec posteriora duo nopossunt visu consipici, tamen adiicimus pro exemplo Neque volo quod quissiquam putet me hic veras lineas posirtionum assignare, sed tantum pro declaratione comminisici Inuentis igitur hoc modo lineis positionum, quaero in charta incepta lineam Bruxellae, in qua pono punctum distans ab Antuerpia quantum
inihi placet, ex hoc iterum puncto duco circulum, quem seco primum
209쪽
per meridianum distantem a Meridiano niuerpiensi , ut silent parallela lineae simili modo diuido eum inrisio gradus, adstriptis quatuor plagis
mundi,ut iamante cum Antuerpia egi. Demum ex centro, quod iam Ruxellam significat, duco lineas positionum locorum praesicriptotum , adiiciendo
210쪽
L-Qui cum priori Quae ex Aniueipia ducitur,ibi est locus Loiianij. Atque haud aliter inuenis omnium locorum puncta Si vero contingat ut nonnunquam Hvenit) quod utraque vice locus quispiam venerit in medio inter duo loca princi palia, siue primum nota,tunc necesse est tertia vice hunc locum ex transueri,aspiacere. Atq hoc modo non opus erit omnia prouinciae describendae loca peragrare, sed tantiim videre: Juviorum ver de littoriam facile destriptis opidis A vicis secundum uas hinc distantias, ortus Sc exitus habebuntur.
Figura praecedent haec demonstrat
Re igitur descriptio facilis est, altero modo qui per distantias
operatur,certior:nam illi distantiae fere incertae sinat, iam ob viarum atq; itinerum flexionem ambitum,tum ob miliarium inri qualitaterrN.quem tamen modum paulo post describemus,4 facialem etiam reddemus Nunc autem si post descriptam hac ratione
chartam placet in certas dimetiri distantias, quod tamen mirum videri positiquum hic nulla distantia habita sit ratio inquire aliquorum duorum locorum distantiam aut per profectionem, aut certius per modum quem postea docebimus Vt verbi gratia. Video inter Antuerpiamin Mechliniam . esse miliaria parua Quare pactum inter Antuerpiam&Mechliniam in charta diuido per . Et pethas diuisiones potes dimetiri omnia loca in charta deisipta.
cognita sola Hylantia , locorum.
Vemadmodum in praecedenti Cap.oportuit muscuiusque loci duas habere lineas positionis , ita hac citiusque loci, duobus alijs locis distantias rectas resipia requirit. Dati, igitur his, facile ipsa loca in chartam redigemus. Primum enim faciemussicalam miliarium ad libitum, sicilicet diuidendo nam lineam quae habeat longitudinem chartae destri- bendae, in tot miliaria quot regio describenda fere habet. Deinde ponantur prima duo opida aut loca secundum sitam distantiam ad libitum.Pro tertio vero necesse erit cognoscere distantiam ab utroque posito Capta enim intra circinum ex stata distantia terti ab uno positorum, mittatur pes circini in locum cognitum, d desicribatur circulus obtairusreadem ratione capiatur distantia per circinum ab altero loco,in simili modo desacribatur circulus delebilis ex reliquo loco. Hi igitur duo circuli aut se mutub scant,atque idipsium in duobus punctis . aut attingu idque in puncto tanti . Si erς γ